शब्दकल्पद्रुमः/कुचः
कुचः, पुं, (कुचति संकुचतीति । कुच् संकोचे ।
कुचण्डिका, स्त्री, (कुत्सिता चण्डिका कोपना इव ।
कुचन्दनम्, क्ली, (कुत्सितं गन्धहीनतया यच्चन्दनं
कुचफलः, पुं, (कुच इव फलं यस्य । कुचसदृशत्वा-
कुचरः, त्रि, (कुत्सितं चरतीति । कु + चर् + अच् ।)
कुचाग्रं, क्ली, (कुचस्य कुचयोर्वा अग्रम् ।) स्तनाग्र-
कुचाङ्गेरी, स्त्री, (कुत्सिता चाङ्गेरी ।) इति रत्न-
कुचिकः, पुं स्त्री, (कुच + बाहुलकात् इकन् ।)
कुचेलः, त्रि, (कुत्सितं चेलं वस्त्रं यस्य ।) कुवासाः ।
कुचेला, स्त्री, (कुचा सङ्कुचा इला भूमिः निद्रा वा
|
कुचेली, स्त्री, (कुचेल + गौरादित्वात् ङीष् ।) अम्वष्ठा ।
कुच्छं, क्ली, (कोः पृथिव्याः दुःखं छ्यति दर्शनाघ्राणा-
कुज उ स्तेये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-सकं-
कुज, इ अव्यक्तशब्दे । इति चन्द्रः । (भ्वां-परं-अकं-
कुजः, पुं, (कोः पृथिव्याः जायते । कु + जन् + डः ।)
कुजम्भलः, त्रि, (कुजम्भोऽस्यास्तीति । इलच् ।)
कुजा, स्त्री, (कुजाः पृथिवीजाः वृक्षाः आश्रयत्वेन
कुज्जिशः, पुं, मत्स्यभेदः । अस्य गुणाः । मधुरत्वम् ।
कुज्झटिः, स्त्रो, (कोजति अपहरति सूर्य्यप्रकाशम् ।
|
कुज्झटिका, स्त्री, (कुज्झटि + स्वार्थे कन् टाप् ।)
कुज्झटी, स्त्री, (कुज्झटि + स्त्रियां वा ङीप् ।)
कुञ्चनं, क्ली, (कुञ्चति अनेन । कुन्च + करणे ल्युट् ।)
कुञ्चफला, स्त्री, (कुञ्चं कुञ्चितं फलं अस्याः ।) कुष्माण्डी ।
कुञ्चिः, पुं, (कुन्च + इन् ।) अष्टमुष्टिपरिमाणम् ।
कुञ्चिका, स्त्री, (कुन्च + ण्वुल् + टाप् इत्वंञ्च ।)
कुञ्चितं, त्रि, (कुन्च + क्तः ।) वक्रम् । इत्यमरः ।
कुञ्जः, पुं क्ली, (कौ जायते जन + डः । पृषोदरा-
कुञ्जरः, पुं, (प्रशस्तः कुञ्जः हनुर्दन्तो वा अस्त्यस्य ।
|
कुञ्जरपिप्पली, स्त्री, (कुञ्जरनाम्नी पिप्पली ।) गज-
कुञ्जरक्षारमूलं, क्ली, (कुञ्जरपिप्पल्या इव क्षारं उग्रं
कुञ्जरा, स्त्री, (कुञ्जः हस्तिदन्त इव पुष्पं अस्त्यस्याः ।
कुञ्जरारातिः, पुं, (कुञ्जरस्य अरातिः शत्रुः ।) शरभः
कुञ्जरालुकं, क्ली, (कुञ्जरसंज्ञकं आलुकम् ।) आलुक-
कुञ्जराशनः, पुं, (कुञ्जरेण अश्यते । अश भोजने +
कुञ्जरी, स्त्री, (कुञ्जर + जातित्वात् ङीष् ।) हस्तिनी ।
कुञ्जलं, क्ली, (कुत्सितं जलमिव जलं यत्र । पृषोदरात्
कुञ्जवल्लरी, स्त्री, (कुञ्जाकृतिरिव कुञ्जाकारा वा
कुञ्जिका, स्त्री, (कुन्ज + ण्वुल् + टाप् इत्वं च ।)
कुट इ वैकल्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां--परं--
कुट शि कौटिल्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदां-परं
कुट क ङ प्रतापने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-
कुटः, पुं क्ली, (कुट + कः ।) कलशः । इत्यमरः ।
कुटः, पुं, (कुट् + कः ।) कोटः । इति मेदिनी । गड |
कुटङ्कः, पुं, (कुर्गृहभूमिः टङ्क्यते आच्छाद्यतेऽनेन ।
कुटङ्गकः, पुं, (कुटस्याङ्गमिव । शकन्ध्वादित्वात् साधुः ।)
कुटचः, पु, (कुटे गिरौ चीयते उत्पद्यते । चि + डः ।)
कुटजः, पुं, (कुटे पर्व्वते जायते । जन् + डः ।) पुष्प-
कुटन्नटं, क्ली, (कुटन् वक्रीभवन् सन् नटति । नट
|
कुटन्नटः, पुं, (कुटन् सन् नटति । नट् + अच् ।)
कुटपः, पुं, (कुटात् विपज्जालात् पाति रक्षति । कुट्
कुटरं, क्ली, (कुट + बाहुलकात् करन् ।) कुठरः
कुटरुः, पुं, (कुट + “कुटः किञ्च्च” । उणां ४ । ८० ।
कुटरुणा, स्त्री, (कुटेषु वृक्षेषु अरुणा । शकन्ध्वा-
कुटलं, क्ली, (कुटति आच्छादयत्यनेन । कुट् + करणे
कुटहारिका, स्त्री, (कुटं कलशं हरति जलाद्यानय-
कुटिः, स्त्री, (कुट्यते सञ्चीयते द्रव्यादिभिः असौ ।
कुटिः, पुं, (कुठ्यते छिद्यते ऽसौ । कुट छेदने + “कुटि
कुटिचरः, पुं, (कुटि कुटिलं जले चरतीति । कुटि + |
कुटितं, त्रि, (कुटं कौटिल्यं जातमस्य । कुट् + इतच्
कुटिरम्, क्ली, (कुट्यते निर्म्मीयते यत् । कुट् + इरन् ।)
कुटिलं, त्रि, (कुट् वक्रीभावे + बाहुलकात् इलच् ।)
कुटिला, स्त्री, (कुटति वक्रं व्रजतीति । कुट् + इलच्
कुटी, स्त्री पुं, (कुटि + वा ङीप् ।) कुटः । गृहम् ।
कुटी, स्त्री, कुम्भदासी । कुटिनी इति भाषा ॥ मुरा-
कुटीचकः, पुं, (कुट्या क्लेशेन पुत्त्रान्नेन चकते तृप्नोति ।
कुटीचरकः, पुं, (कुट्यां चरति । कुटी + चर + टः
कुटीरः, पुं, (कुटी + स्वल्पार्थे रः ।) क्षुद्रगृहम् ।
कुटुङ्गकः, पुं, (कुटुङ्ग + स्वार्थे कन् ।) वृक्षलतागह-
|
कुटुम्ब, क ङ धृत्याम् । इति कविकल्पद्रुमः । (चुरां-
कुटुम्बः, पुं, (कुटुम्बयते पालयति । कुटुम्ब + अच । यद्वा
कुटुम्बव्यापृतः, त्रि, (कुटुम्बभरणाय व्यापृतः नियुक्तः ।)
कुटुम्बिनी, स्त्री, (कुटुम्बः अतिशयेन अस्त्यस्याः ।
कुटुम्बी, [न्] पुं, (कुटुम्बः अस्त्यस्य । अस्त्यर्थे इनिः ।)
कुटुम्बी [न्], त्रि, (कुटुम्बः पोष्यवर्गो ऽस्त्यस्य अस्त्यर्थे
कुटुम्बौकः, [स्] क्ली, (कुटुम्बानां ज्ञातिबान्धवानां
कुट्ट, क कुत्सायाम् । छिदि । इति कविकल्पद्रुमः ॥
कुट्ट, क ङ प्रतापने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां--
कुट्टकः, पुं, (कुट्टकः भाज्यभाजकादिगणनं यत्र ।)
|
कुट्टनं, क्ली, (कुट्टते इति । कुट्ट छेदने + भावे ल्युट् ।)
कुट्टनी, स्त्री, (कुट्टयति छिनत्ति नाशयति स्त्रीणां
कुट्टमितं, क्ली, स्त्रीणां दशधाशृङ्गारचेष्टान्तर्गत-
कुट्टारं, क्ली, (कुट्ट + आरन् ।) केवलम् । रतिः । इति
कुट्टारः, पु, (कुट्टते भिद्यते हन्यते वाऽस्मिन् पतने-
कुट्टिमः, पुं क्ली, (कुट्ट + भावे घञ् । तेन निर्वृत्तः
कुट्टिहारिका, स्त्री, (कुट्टते यत् । कुट्ट + इन् । कुट्टिं
कुट्टीरः, पुं, (कुट्ट्यते ऽस्मिन् । कुट्ट + ईरन् ।) पर्व्वतः ।
कुद्मलं, क्ली, (कुट्टते नारकिभ्यो यन्त्वणा दीयते यत्र ।
|
कुद्मलः, पुं, क्ली, (कुटति ईषत् विकासोन्मुखीभवतीति ।
कुठ छिदि । सौत्रधातुरयम् । इति कविकल्पद्रुमः ॥
कुठ इ खोटने । वैकल्ये । आलस्ये । इति कविकल्प-
कुठः, पुं, (कुठ्यते छिद्यतेऽसौ । कुठ छेदने + कर्म्मणि
कुठरः, पुं, (कुट + बाहुलकात् करन् ।) मन्थान-
कुठाकुः, पुं, (कोठति आहन्ति भिनत्ति काष्ठम् ।
कुठाटङ्कः, पुं स्त्री, (कुठारष्टङ्क इव । पृषोदरादित्वात्
कुठारः, पुं स्त्री, (कोठतीत्यनेन । कुठ + करणे
कुठारः, पुं, (कुठ्यते छिद्यतेऽसौ । कुठ + कर्म्मणि
कुठारुः, पुं, (कुठ + आरु ।) वृक्षः । वानरः । इति
कुठिः, पुं, (कुठ + “कुठिकंप्योर्नलोपश्च” । उणां ४ ।
कुठिकः, पुं, (कुठ + इकन् किच्च ।) कुष्ठम् । इति
कुठेरः, पुं, (कुण्ठति तापयति वैकल्यं करोति वा ।
|
कुठेरकः, पुं, (कुठेर इव कायति प्रकाशते । कै + कः ।)
कुठेरजः, पुं, (कुठेर इव जायते । जन् + डः ।) कुठे-
कुठेरुः, पुं, (कुठ + एरुक् ।) चामरवातः । चाम-
कुड शि बाल्ये । अदने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदां --
कुड इ वैकल्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
कुड इ ङ दाहे । इति कविकल्पद्रुमः । (भ्वां-आत्मं-
कुड इ क रक्षे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-परं-
कुडपः, पुं, (कुड + कपन् ।) कुडवपरिमाणम् । इत्थ-
कुडवः, पुं, (कुण्डति परिमाति अनेनास्मिन् वा । कुड
कुडहुञ्ची, स्त्री, (कुडी क्षुद्रा हुञ्ची कारवेल्ली ।) क्षुद्र-
कुडिः, पुं, (कुण्ड्यते दह्यते इति । कुडि दाहे + इन् ।)
कुडिशः, पुं, (कुड्यते भक्ष्यतेऽसौ । कुड अदने + |
कुड्मलः, पुं, (कुड बाल्ये + “वृषादिभ्यश्चित्” ।
कुड्यं, क्ली, (कुडि + तत्र साधुरिति यत् । कौते-
कुड्यकं, क्ली, (कुड्य + स्वार्थे कन् ।) कुड्यम् । भित्तिः ।
कुड्यच्छेदी, [न्] पुं, (कुड्यं भित्तिं छिनत्ति विदार-
कुड्यच्छेद्यं, क्ली, (कुड्यस्थितं कुड्यस्य वा छेद्यम् ।)
कुड्यमत्सी, स्त्री, (कुड्ये मस्ती इव । मत्स्य + जाति-
कुड्यमत्स्यः, पुं, (कुड्ये मत्स्य इव ।) गृहगोधिका ।
कुण त् क आभाषे । मन्त्रे । इति कविकल्पद्रमः ॥
कुण श उपकरणे । शब्दे । इति कविकल्पद्रुमः ॥
कुणञ्जरः, पुं, (कुणं भुक्तान्नादिकं जरयति । कुण + जॄ
कुणपः, पुं, (क्वणेः + कपन् सम्प्रसारणञ्च ।) शवम् ।
|
कुणपी, स्त्री, (कुणप + गौरादित्वात् ङीष् ।) विट्-
कुणलः, पुं, (क्वण + “पीयुक्वणिभ्यामिति” उणां ३ ।
कुणिः पुं, (कुण + इन् ।) तुन्नवृक्षः । इत्यमरमेदिनी-
कुणिः, त्रि, (कुण + इन् ।) कुकरः । इति मेदिनी ॥
कुणिन्दः, पुं, (कुण शब्दे + “कुणिपुल्योः किन्दच्” ।
कुण्टकः, त्रि, (कुटि + ण्वुल् ।) स्थूलः । इति शब्द-
कुण्ठः, त्रि, (कुण्ठति क्रियासु मन्दीभूतो भवति ।
कुण्ठकः, त्रि, (कुण्ठति कुण्ठयति वा आत्मानं जडी-
कुण्ठितः, त्रि, (कुठि + कर्त्तरि क्तः ।) सङ्कुचितः ।
कुण्डं, क्ली, (कुणतीति । “ञमन्तात् डः” । उणां
|
|
कुण्डं, क्ली स्त्री, (कुण्ड्यते रक्ष्यते मक्ष्यादि अस्मिन् ।
कुण्डः, पुं, (कुण्ड्यते दह्यते कुलं अनेन । कुडि-दाहे
कुण्डकीटः, पुं, (कुण्डे नरककुण्डे स्थितः कीट इव
कुण्डगोलकं, क्ली, (कुण्डे पात्रविशेषे गोलं गोलाकारं
कुण्डङ्गः, पुं, (कुण्डं तदाकारं गच्छति । गम +
कुण्डपाय्यः, पुं, (कुण्डैः चमसैः पीयतेऽत्र सोमः । कुण्ड
|
कुण्डलं, क्ली, (कुण्ड्यते रक्ष्यते इति कुडि रक्षायां
कुण्डलिनी, स्त्री, (कुण्डलिन् + स्त्रियां ङीप् ।) कुल-
कुण्डली, स्त्री, (कुण्डल + जातौ ङीष् ।) मिष्टान्न-
|
कुण्डली, [न्] पुं, (कुण्डलं अस्त्यस्य इति इनिः ।
कुण्डाशी, [न्] त्रि, (कुण्डं योनिकुण्डं तदुप-
कुण्डिका, स्त्री, (कुण्ड + स्वार्थे कन् टाप् अत इत्वं
कुण्डिनं, क्ली, विदर्भनगरम् । इति हेमचन्द्रः ।
कुण्डिनः, पुं, (कुडि रक्षायां दाहे च “बहुलमन्य- |
कुण्डी, स्त्री, (कुडि + इन् । ततो वा ङीप् । कुण्ड +
कुण्डीरः, पुं, (कुण्ड्यते दह्यते संसारानलसन्तापेन ।
कुत् आस्तृतौ । सौत्रधातुरयम् । इति कविकल्प-
कुतः, [स्] व्य, प्रश्नः । पञ्चम्यर्थः । निह्नवः । इति
कुतनुः, पुं, (कुत्सिता तनुर्यस्य । पिङ्गलनेत्रत्वात् तथा-
कुतपः, पुं क्ली, अह्नोऽष्टमोऽंशः । दिवसस्याष्टमो
कुतपः, पुं, (कुत्सितं पापं तपति कुं भूमिं तपति वा ।
कुतुकं, क्ली, (कुत् + बाहुलकात् उकञ् ।) कौतु-
|
कुतुपं, क्ली पुं, (कुतप + पृषोदरादित्वात् साधुः ।)
कुतुपः, पुं, (ह्रस्वा कुतुः ततो डुप् च । ततः पृषोद-
कुतूः, स्त्री, (कुत्सितं तन्यते । तन् बाहुलकात् कूः ।
कुतूणकः, पुं, (कु ईषत् तूणयति सङ्कोचयति चक्षुः यः ।
कुतूहलं, क्ली, (कुतूं चर्म्ममयतैलादिपात्रबत् अन्त-
कुतूहलः, त्रि, प्रशस्तः । अद्भुतः । इति हेमचन्द्रः ॥ कुतृणं, क्ली, (कुत्सितं तृणमिव ।) कुम्भी । इति हारा
कुत्र, व्य, (“सप्तम्यास्त्रल्” । ५ । ३ । १० । इति
कुत्रचित्, व्य, (कुत्र च चित् च इति द्वन्द्वसमासः । |
कुत्स ङ क ञ अवक्षेपे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ चुरां--
कुत्सनं, क्ली, (कुत्स् + भावे ल्युट् ।) निन्दनम् । इति
कुत्सला, स्त्री, (कुत्सं क्रयविक्रययोर्निषिद्धतया निन्दां
कुत्सा, स्त्री, (कुत्स् निन्दने + भावे अप्--टाप् च ।)
कुत्सितं, क्ली, (कुत्स + कर्म्मणि क्तः ।) कुष्ठनामौषधम् ।
कुत्सितः, त्रि, (कुत्स् + क्तः ।) निन्दितः । तत्पर्य्यायः ।
कुथ इ क्लेशे । वधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां--परं--
कुथ य पूतित्वे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (दिवां-परं-
कुथः, पुं स्त्री, (कुन्थति अशोभां क्लेशं वा । कुथ इ
|
कुथः, पुं, (कुथ + अच् ।) कुशतृणम् । इत्यमरः ।
कुथोदरी, स्त्री, (कुथं हिंसात्मकमुदरं यस्याः सा ।)
कुदालः, पुं, (कुं भूमिं दालयति विदारयति । कु + |
कुद्दारः, पुं, (कुं पृथ्वीं दारयति विदारयति । कु +
कुद्दालः, पुं, (कुं भूमिं दालयति । कु + दल् + णिच्
कुद्यं, क्ली, (कुद् + क्यप् ।) कुड्यम् । भित्तिः । इत्यमर-
कुद्र, इ क मिथ्योक्तौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-
कुद्रङ्कः, पुं, (कुद्रं मिथ्येव कायते अनित्यत्वात् क्षणभङ्गु-
कुद्रङ्गः, पुं, (कु ईषत् उद्गतो रञ्जः रञ्जनं यत्र अनित्य-
कुद्रवः, पुं, (कुं भूमिं द्रावयति । कु + द्रु + अन्तर्णिच्
कुध्रः, पुं, (कुं पृथ्वीं भूमिं धारयति । कु + धृ + मूल-
कुनखः, पुं, (कुत्सितो नखो यत्र ।) क्षुद्ररोगविशेषः ।
|
कुनखी [न्] त्रि, (कुनख इति स्वनामविश्रुतरोगो
कुनटः, पुं, (कुत्सितं नटतीति । कु + नट् + अच् ।)
कुनटी, स्त्री, (कुनट + गौरादित्वात् ङीष् ।) मनः-
कुनली, [न्] पुं, (कुत्सित ईषद् वा नलोऽस्यास्तीति
कुनाभिः, पुं, (ईषत् नाभिरिव आवर्त्तवत्त्वात् ।)
कुनाशकः, पुं, (ईषत् नाशयति स्पर्शनेन । कु + नश +
कुन्च वक्रणे । तौच्छ्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
|
कुन्तः, पुं, (कुं भूमिं उनत्ति क्लेदयति । कुं शरीर
कुन्तलः, पुं, (कुन्तं उत्कुनं लाति गृह्णाति । ला + कः ।)
कुन्तलवर्द्धनः, पुं, (कुन्तलान् केशान् स्वरसेन वर्द्ध-
कुन्तलाः, पुं, (कुन्ता अस्त्रविशेषा लीयन्ते गृह्यन्ते
कुन्तलिका, स्त्री, (कुन्तलस्य लाङ्गलस्याग्राकार इव
कुन्तलीशीरं, क्ली, (कुन्तल इव उशीरम् ।) बा-
कुन्ती, स्त्री, (राज्ञा कुन्तभोजेन आबाल्यात् पा-
|
कुन्थ ग श्लिषि । क्लिशि । इति कविकल्पद्रुमः ॥
कुन्थुः, पुं, (कुथ्नाति दुःखसहनक्षमो भवति । कुन्थ +
कुन्दः, पुं क्ली, (कु कुत्सितं दुर्गन्धादिजनितक्लेशं
कुन्दः, पुं, कुन्दुरुनामगन्धद्रव्यम् । (अस्य पर्य्याया यथा ॥
|
कुन्दकः, पुं, (कुन्द + संज्ञायां कन् ।) कुन्दुरुकः ।
कुन्दमः, पुं, (अनिष्टकारित्वात् कुत्सितं उन्दुरादिकं
कुन्दरः, पुं, (कुं भूमिं दारयति । अन्तर्भूतणिजर्थे दॄ
कुन्दिनी, स्त्री, (कुन्दानां पद्मानां समूहः । खला-
कुन्दुः, स्त्री, (कुं भूमिं दृणातीति । कु + दॄ + बाहुल-
कुन्दुरः, पुं, (कुं भूमिं दारयति । दॄ विदारे +
कुन्दुरुः, पुं, स्त्री, (कुं भूमिं उनत्ति । उन्द् + जत्र्वा-
|
कुन्दुरुकः, पुं, स्त्री, (कुन्दुरु + स्वार्थे कन् ।) कुन्दुरुनाम
कुन्दुरुकी, स्त्री, (कुन्दुरुक + जातित्वात् ङीष् ।)
कुप इ कि स्तृतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-
कुप, क द्युतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-परं-
कुप य इर् कोपे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (दिवां-
कुपथः, पुं, कुत्सितः पन्थाः । (पाणिनिमते कापथ
कुपाणिः, त्रि, (कुत्सितः पाणिर्यस्य ।) वक्रहस्तः ।
कुपिनी, [न्] पुं, (कुपिनी मत्स्यधानी अस्यास्तीति ।
कुपिनी, स्त्री, (कुम्प्यते रक्ष्यते मत्सोऽत्र । कुप इ कि
कुपिन्दः, पुं, (कुम्पयति विस्तारयति सूत्राणि । कुप
कुपीलुः, पुं, (कुत्सितः पीलुः ।) कारस्करवृक्षः
|
कुपूयः, त्रि, (कुत्सितं पूयते । पूयीङ् विसरणे + पचा
कुप्यं, क्ली, (गुप्यते रक्ष्यते द्रव्यादिकमत्र । गुपू
कुप्यशाला, स्त्री, (कुप्यानां स्वर्णरूप्याभ्यामन्येषां
कुप्रियः, त्रि, (कुत्सितं प्रीणातीति । कु + प्री +
कुब इ कि स्तृतौ । इति कविकल्पद्रुमः । (चुरां-पक्षे-
कुबे(वे)रः, पुं, (कुम्बतीति । कुब इ कि आच्छादने
कुब्जः, त्रि, (कु ईषत् उब्ज आर्ज्जवमस्य । उब्ज आर्जवे
|
कुब्जः, पुं, (कु ईषदुब्जं आर्जवमस्य । शकन्ध्वादित्वात्
कुब्जकः, पुं, (कौ पृथिव्यां उब्जति । उब्ज + ण्वुल् ।
कुब्जकण्टकः, पुं, (कुब्जः कण्टकोऽत्र ।) श्वेतखदिरः ।
कुब्रं, (व्रं)क्ली, (कुबि आच्छादने + ‘ऋज्रेन्द्राग्रबज्रेति’ ।
|
कुमार, त् क केलौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदन्त-
कुमारं, क्ली, (कुमारयति नन्दति यत्र यस्मिन् सती-
कुमारः, पुं, (कुत्सितो मारः कन्दर्पो यस्मात् ।)
|
|
|
कुमारकः, पुं, (कुमार + संज्ञायां स्वार्थे वा कन् ।)
|
कुमारजीवः, पुं, (कुमारं जीवयतीति । जीव + णिच् +
कुमारपालः, पुं, (कुमारं पालयति । पाल् + णिच्
कुमारभृत्या, स्त्री, (कुमारस्य गर्भस्य निर्विघ्नप्रस-
कुमारयुः, पुं, (कुमारं कौमारं याति । मित्रय्वादि-
कुमारवाही, [न्] पुं, (कुमारं कार्त्तिकेयं वहति ।
कुमारसूः, स्त्री, (कुमारं कार्त्तिकेयं सूते । सू + क्विप् ।)
कुमारिका, स्त्री, (कुमारयति आनन्देन क्रीडति ।
कुमारी, स्त्री, (कुमार + प्रथमवयोवचनत्वात् स्त्रियां
|
कुमाल त् क केलौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदन्त-
कुमालकः, पुं, (कुमाल + संज्ञायां कन् । कुमाल
कुमुत्, [द्] क्ली, (कौ पृथिव्यां मोदते इति ।
|
कुमुत् [द्] त्रि, (कुस्तिते विषये मुत् हर्षो यस्य
कुमुदं, क्ली, (कौ मोदते । मुद् “इगुपधेति” । ३ ।
कुमुदः, पुं, (कुत्सिते नैरृतकोणे मोदते इति । कु +
|
कुमुदबान्धवः, पुं, (कुमुदस्य बान्धवः ।) चन्द्रः । क-
कुमुदवती, स्त्री, (कुमुदानि सन्त्यस्यां इति । मतुप्
कुमुदा, स्त्री, (कुत्सितं मोदते । कु + मुद् + कः ।
कुमुदावासः, पुं, (कुमुदानां आवासः । कुमुदानि-
कुमुदिका, स्त्री, (कौ भूमौ मोदते इति । मुद् +
कुमुदिनी, स्त्री, (कुमुदानि सन्त्यस्याम् । कुमुद +
कुमुदिनीपतिः, पुं, (कुमुदिन्याः पतिः वल्लभः ।)
कुमुदी, स्त्री, (कुमुद + स्त्रियां ङीष् ।) कट्फलः ।
कुमुदेशः, पुं, (कुमुदानां ईशः ।) चन्द्रः । इति शब्द-
कुमुद्वती, स्त्री, (कुमुद + “कुमुदनडवेतसेभ्यो ड्मतुप्” ।
|
कुमुद्वान्, त्रि, (कुमुद् + “कुमुदनडवेतसेभ्यः” । ४ ।
कुमोदकः, पुं, (कुं पृथ्वीं मोदयति । कु + मुद् +
कुम्पः, त्रि, (कुम्पति कुम्पयति वा । कुपि वेष्ठने +
कुम्बा, स्त्री, (कुवि वेष्टने + अच् टाप् च ।) सुग-
कुम्भं, क्ली, (कुं भूमिं उम्भति गन्धेन पूरयति । कु +
कुम्भः, पुं, (कुं भूमिं उम्भति जलेन । उन्भ + अच् ।
|
कुम्भकः, पुं, (कुम्भ इव कायति प्रकाशते निश्चलत्वात् ।
|
कुम्भकारः, पुं, (कुम्भं करोति । कुम्भ + कृ + “कर्म्म-
कुम्भकारिका, स्त्री, (कुम्भस्येव कार आकारो यस्याः ।
कुम्भकारी, स्त्री, (कुम्भस्येव कार आकारो यस्याः ।
कुम्भतुम्बी, स्त्री, (कुम्भ इव तुम्बी ।) अलावुप्रभेदः ।
कुम्भदासी, स्त्री, (कुम्भस्य वेश्यापतेर्दासी ।) कुट्टनी ।
कुम्भयोनिः, पुं, (कुम्भः योनिर्जन्मस्थानं यस्य ।) अगस्त्य-
|
कुम्भला, स्त्री, (कुम्भं कुम्भाकारं लाति आदत्ते । कुम्भ
कुम्भवीजकः, पुं, (कुम्भ इव वीजं यस्य । ततः स्वार्थे
कुम्भशाला, स्त्री, (कुम्भाय कुम्भनिर्म्माणार्थं या
कुम्भसन्धिः, पुं, (कुम्भयोः सन्धिर्मिलनम् ।) हस्ति-
कुम्भसम्भवः, पुं, (कुम्भः सम्भव उत्पत्तिस्थानं यस्य ।)
कुम्भा, स्त्री, (कु कुत्सितया निन्दितवृत्त्या उम्भा पूर्त्ति-
कुम्भाण्डः, पुं, (कुम्भ इव अण्डं यस्य ।) वाणासुरस्या-
कुम्भाण्डी, स्त्री, (कुम्भाण्ड + स्त्रियां जातित्वात् ङीष् ।)
कुम्भिका, स्त्री, (कु कुस्तितरूपेण उम्भति पूरयति आ-
|
कुम्भिनीवीजं, क्ली, (कुम्भिन्या वीजम् ।) जयपालः ।
कुम्भिपाकी, स्त्री, (कुम्भिना पाकोऽस्याः । गौरादि-
कुम्भिमदः, पुं, (कुम्भोऽस्त्यस्य कुम्भी हस्ती तस्य मदः ।)
कुम्भिलः, पुं, (कुम्भ + इलच् ।) चोरः । शालमत्स्यः ।
कुम्भी, [न्] पुं, (कुम्भोऽस्यास्तीति । इनिः ।) हस्ती ।
कुम्भी, स्त्री, (कुम्भ + अल्पार्थे ङीप् । क्षुद्रकुम्भः ।)
कुम्भीकः, पुं, (कुम्भीव कायते प्रकाशते । कै + कः ।)
कुम्भीनसः, पुं, (कुम्भीव नसा नासा यस्य ।) क्रूरसर्पः ।
कुम्भीनसी, स्त्री, (कुम्भीनस + स्त्रियां ङीष् ।) लवण-
|
कुम्भीपाकः, पुं, (कुम्भ्यां उखायां पाक इव पाको
कुम्भीरः, पुं, (कुम्भिनं हस्तिनमपि ईरयति । ईर
कुम्भीरमक्षिका, स्त्री, (कुम्भीर इत्याख्या मक्षिका ।
कुम्भीलः, पुं, (कुम्भीर + रस्य लः ।) कुम्भीरः । इत्य-
कुम्भीवीजं, क्ली, (कुम्भ्या वीजम् ।) जयपालः । इति
कुर श शब्दे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदां-परं-
कुरका, स्त्री, (कुर् + कः । कुरः शब्दः कायति
कुरङ्करः, पुं, (कुरमित्यव्यक्तशब्दं करोति । कुरम्
कुरङ्कुरः, पुं, (कुरं इत्यस्फुटशब्दं कुरति । कुर् + कः ।)
कुरङ्गः पुं, (कौ पृथिव्यां भूमौ वा रङ्गति । रगि +
कुरङ्गनयना, स्त्री, (कुरङ्गस्य नयने इव नयने यस्याः ।) |
कुरङ्गनाभिः, पुं, (कुरङ्गस्य नाभिः ।) कस्तूरी । इति
कुरङ्गमः, पुं, (कौ भूमौ रङ्गं मिमीते । मा + डः ।)
कुरङ्गिका, स्त्री, (कौ रङ्गोऽस्या अस्तीति । ठन् टाप्
कुरचिल्लः, पुं, (कुरे शब्दे चिल्लति । चिल्ल शैथिल्ये
कुरटः, पुं, (कुर् + अटन् किच्च । कु कुत्सितवृत्त्या
कुरण्टकः, पुं, (कुर्य्यते शब्द्यते इति । कुर् + कर्म्मणि
कुरण्डः, पुं, (कुर + अण्डक् ।) मुष्कवृद्धिरोगः ।
|
|
|
|
कुरण्डकः, पुं, (कुर्य्यते शब्द्यते इति । कुर् + बाहुल-
कुररः, पुं, (कुङ्शब्दे + “कुवः क्ररच्” । उणां
कुरराङ्घ्रिः, पुं, (कुररस्य अङ्घिरिव ।) देवसर्षपः ।
कुररी, स्त्री, (कुरर + स्त्रियां जातित्वात् ङीष् ।)
कुरलः, पुं, (कुरर इति रस्य लः ।) कुररपक्षी ।
कुरवः, पुं, (कु ईषत् रबः गुञ्जनध्वनिर्मधुकराणां
कुरवकः, पुं, (कुरव + स्वार्थे कन् ।) रक्ताम्लानः ।
|
कुरसः, पुं, (कुत्सितो रसो यत्र ।) मद्यभेदः । इति
कुरसा, स्त्री, (कुत्सितः ईषत् वा रसो यस्याः ।)
कुराहः, पुं, कुलाहः । ईषत्पाण्डुः कृष्णजङ्घो घोटकः ।
कुरी, स्त्री, (कुं भूमिं राति ददाति । कु + रा + कः ।
कुरीरं, क्ली, (“कृञ उच्च” । उणां ४ । ३३ । इति
कुरुः, पुं, (कृ + “कृग्रोरुच्च” । उणां १ । २५ । इति
|
कुरुकन्दकं, क्ली, (कुरुः इव विस्तीर्णः कन्दो यस्य ।
कुरुक्षेत्रं, क्ली, (कुरुणा चन्द्रवंशोद्भवेन राजविशेषेण
कुरुक्षेत्रीयोगः, पुं, एकस्मिन् सावनदिने तिथित्रय-
कुरुटः, पुं, (कुत्सितं रोटते दीप्यते प्रतिहन्ति वा ।
कुरुण्टः, पुं, (कुत्सितं दुर्गन्धादिकं रुण्टति लुण्ठ-
कुरुण्टकः, पुं, (कुरुण्ट + स्वार्थे कन् ।) पीताम्लानः ।
कुरुण्टी, स्त्री, (कु कुत्सितं रुण्टति स्वभासा । कु +
|
कुरुम्बं, क्ली, (कुर् + बाहुलकात् उम्बच् ।) कूल-
कुरुम्बा, स्त्री, (कुरुम्ब + स्त्रियां टाप् ।) द्रोणपुष्पी ।
कुरुम्बिका, स्त्री, (कुरुम्बा + स्वार्थे कः टाप् इत्वं च ।)
कुरुम्बी, स्त्री, (कुरुम्ब + स्त्रियां गौरादित्वात् ङीष् ।)
कुरुराट् [ज्] पुं, (कुरुषु राजते । राज् + क्विप् ।)
कुरुलः, पुं, (कुर् + उलक् ।) मालस्थितचूर्णकुन्तलः ।
कुरुवकः, पुं, (रौतीति रुवो भ्रमरः । कुत्सितः स्वल्प-
कुरुविन्दं, क्ली, (कुरून् विन्दति + विदिलाभे “अनु-
कुरुविन्दः, पुं, (कुरु + विद् + शः नुम् च ।) मुस्तकम् ।
कुरुविल्वः, पुं, (कुरुषु विल्ल इव ।) पद्मरागमणिः ।
कुरुविल्वकः, पुं, (कुरुविल्ल + संज्ञायां कन् ।) कु-
कुरुविस्तः, पुं, (कुरुषु विख्यातः विस्तः ।) स्वर्णपलम् ।
कुरूप्यं, क्ली, (कु ईषत् रूप्यमिव । रूप्यवत् शुभ्र-
कुर्कुरः, पुं स्त्री, (कुर् इत्यस्फुटं शब्दं कुरति शब्दायते ।
कुर्णजः, पुं, कुलञ्जनवृक्षः । इति राजनिर्घण्टः ॥ |
कुर्द्द ङ क्रीडायाम् । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-आत्मं-
कुर्द्दनं, क्ली, (कुर्द्द + भावे ल्युट् ।) क्रीडा । इत्यमर-
कुर्परः, पुं, (कुर् + क्विप् कुः । पिपर्त्ति । पृ + अच् परः ।
कुर्पासः, पुं, (कुर्परे अस्यते आस्ते वा । अस्, आस्
कुर्पासकः, पुं, (कुर्पास + स्वार्थे कन् ।) कञ्चुलिका ।
कुर्व्वत्, त्रि, (करोति इति । कृ + शतृ ।) कर्म्म-
कुल ज बन्धौ । संहतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥
कुलं, क्ली, (कुल् + “इगुपधेति” । ३ । १ । १३५ ।
|
कुलः, पुं, (कुल् + कः ।) कुलिकः । शिल्पिकुल-
कुलकं, क्ली, (कौ भूमौ लीयते । कु + ली + डः ।
कुलकः, पुं, (कुल् + संज्ञायां कन् ।) काकेन्दुः ।
कुलकर्कटी, स्त्री, (कुला कर्कटी इति नित्यकर्म्मधा-
कुलकुण्डलिनी स्त्री, (कुले कुलचक्रे पृथिवीतत्त्व-
कुलकुण्डलिनी स्त्री, (कुले कुलचक्रे पृथिवीतत्त्व-
कुलक्कः, पुं, (कु + लक्क + भावे घञ् ।) करताली ।
कुलक्षया, स्त्री, (कुलस्य मूलस्य विस्तृतवल्लीजालस्य
|
कुलजः, पुं, (कुले सत्कुले जायते । जन् + डः ।)
कुलञ्जः, पुं, (कुं पृथिवीं रञ्जयति । रञ्ज + णिच् + अण्
कुलञ्जनः, पुं, (कु + रञ्ज + णिच् + ल्युः । रस्य लः ।)
कुलटा, स्त्री, (कुलात् व्यभिचारार्थं कुलान्तरं अट-
कुलटी, स्त्री, (कुत्सितं रट्यते । रट भाषणे +
कुलतिथिः, स्त्री पुं, (कुला तिथिः ।) चतुर्थ्यष्टमीद्वा-
कुलत्थः, पुं, (कुलं भूमिलग्नं सत् तिष्ठति । कुल +
|
कुलत्था, स्त्री, (कुलत्थ + स्त्रियां टाप् ।) वनकुलत्थः ।
कुलत्थिका, स्त्री, (कुलत्था स्वार्थे संज्ञायां वा कन्
कुलधर्म्मः, पुं, (कुलस्य कुले वा आचरितो धर्म्मः ।)
कुलधारकः, पुं, (कुलं धारयति रक्षति यः । कुल +
कुलनायिका, स्त्री, (कुले कुलाचारयजनकाले पूज्या
कुलनक्षत्रं, क्ली, (तन्त्रसारोक्तपारिभाषिकलक्षणं कुलं
|
कुलनाशः, पुं, (कुलं मूमिलग्नं न अश्नाति । न + अश्
कुलपतिः, पुं, (कुलस्य वंशस्य गोत्रस्य वा पतिः
कुलपत्रः, पुं, (कुलं भूलग्नं पत्रं पर्णमस्य ।) दमनक-
कुलपालकं, क्ली, (कुलं समूहं पालयतीति । पालि +
कुलपालिः, स्त्री, (कुलं पालयति या । पालि + इन् ।)
कुलपालिका, स्त्री, (कुलं पालयति । पालि + ण्वुल्
कुलभृत्या, स्त्री, (कुलैः वंशभवैः भृत्था भरणम् । कुल
कुलम्भरः, पुं, (कुलं गृहं भलति हन्ति सन्धिकर्त्त-
कुलवर्णा, स्त्री, (कुलेषु भिषक्कुलेषु वर्णः वर्णनं गुण-
कुलवारः, पुं, (कुलस्तदाख्यया प्रसिद्धो वारः ।) मङ्गल-
कुलविप्रः, पुं, (कुलपरम्परागतः कुलहिताय नियुक्तो
कुलश्रेष्ठी, [न्] त्रि, (कुलेषु शिल्पिकुलेषु श्रेष्ठी ।)
|
कुलसम्भवः, पुं, (कुले कस्यचित् वंशे सम्भवः उत्-
कुलसौरभं, क्ली, (कुलं श्रेष्ठं सौरभं यस्य ।) मरुवक-
कुलस्त्री, स्त्री, (कुले कुलस्थिता स्त्री ।) कुलपालिका ।
कुलहण्डकः, पुं, (कुलाय संघाय हुण्डते । हुडि संघे
कुलाकुलतिथिः, पुं स्त्री, (तन्त्रोक्तकुलाकुलनाम्ना प्र-
कुलाकुलनक्षत्रं, क्ली, (तन्त्रोक्तकुलाकुलसंज्ञकं नक्ष-
कुलाकुलवारः, पुं, (तन्त्रोक्तकुलाकुलनामा वारः ।)
कुलाचलः, पुं (कुलसंज्ञकः अचलः पर्व्वतः । शाक-
कुलाचार्य्यः, पुं, (कुलस्य वंशस्य व्याख्यायां वर्णनादौ
कुलाटः, पुं, (कुलेन संघेन अटतीति । अट् + अच् ।)
कुलाद्रिः, पुं, (कुलनाम्ना ख्यातोऽद्रिरचलः ।) कुला-
कुलाधारकः, पुं, (कुलस्य वंशस्य आधारकः प्रति-
कुलायं, क्ली, (कौ पृथिव्यां लायो लयो यस्य ।)
|