शब्दकल्पद्रुमः/क्षुरिका
क्षुरिका, स्त्री, (क्षुर + ङीप् स्वार्थे कन् टाप् पूर्ब्ब-
क्षुरिकापत्रः, पुं, (क्षुरिका इव क्षुरवदित्यर्थः पत्र-
क्षुरिणी, स्त्री, (क्षुरः अस्या अस्तीति । इनिः ङीप्
क्षुरी, [न्] पुं, (क्षुरोऽस्यास्तीति । क्षुर + इनिः ।)
क्षुरो, स्त्री, (क्षुद्रः क्षुरः क्षुर इव वा । क्षुर + स्वल्पार्थे
क्षुल्लः, त्रि, (क्षुद् सम्पेषणे + सम्पदादित्वात् क्विप् ।
क्षुल्लकः, त्रि, (क्षुल्ल + स्वार्थे कन् ।) क्षुद्रः । इत्य-
क्षुल्लकः, पुं, (क्षुल्ल + संज्ञायां स्वल्पार्थे वा कन् ।) क्षुद्र-
क्षुल्लतातः, पुं, (क्षुल्लः पितुः कनिष्ठः स चासौ
क्षुल्लतातकः, पुं, (क्षुल्लतात + स्वार्थे कन् ।) पितृव्यः ।
क्षेत्रं, क्ली, (क्षि + ष्ट्रन् ।) भूमिः । क्षेत इति भाषा ॥
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
क्षेत्रकर्कटी, स्त्री, (क्षेत्रजाता कर्कटी । मध्य-
क्षेत्रचिर्भिटा, स्त्री, (क्षेत्रजाता चिर्भिटा । शाक-
क्षेत्रजः, पुं, (क्षेत्रे स्त्रीरूपक्षेत्रे गुर्व्वाद्यनुज्ञात-
|
क्षेत्रजा, स्त्री, (क्षेत्रज + स्त्रियां टाप् ।) श्वेतकण्ट-
क्षेत्रज्ञः, पुं, (क्षेत्रं शरीरं एतच्छरीरं ममेति
|
क्षेत्रदः, पुं, (क्षेत्रं शरीरं ददाति रोगादिभ्यो
|
क्षेत्रदूती, स्त्री, (क्षेत्रस्य क्षेत्रे वा दूतीव । यद्वा,
क्षेत्रदेवता, स्त्री, (क्षेत्राधिष्ठात्री देवता ।)
क्षेत्रपः, पुं, (क्षेत्रं शरीरं पाति रक्षति स्तोत्र-
क्षेत्रपतिः, पुं, (क्षेत्रस्य शस्यभूमेः पतिः ।) केदा-
क्षेत्रपर्पटी, स्त्री, (क्षेत्रे पर्पटीव । यद्वा, क्षेत्रे जाता
क्षेत्रपालः, पुं, (क्षेत्रं पालयति रक्षतीति । क्षेत्र +
|
|
क्षेत्रपालरसः, पुं, (क्षेत्रपाल इति संज्ञा विद्यते
क्षेत्रयमानिका, स्त्री, (क्षेत्रे जाता यमानिका ।)
क्षेत्ररुहा, स्त्री, (क्षेत्रे रोहति उत्पद्यते इति ।
क्षेत्रलिप्ता, स्त्री, भूमण्डलस्य कला । यथा । अथ
क्षेत्रवत् [द्] पुं, (क्षेत्रं शरीरं अहमित्यात्म-
|
क्षेत्रसम्भवः, पुं, (क्षेत्रे सम्भवति उत्पद्यते इति ।
क्षेत्रसम्भूतः, पुं, (क्षेत्रे सम्भूतः जातः ।) कुन्दरः ।
क्षेत्रसीमा, स्त्री, (क्षेत्रस्य भूमेः सीमा मर्य्यादा ।)
क्षेत्रजीवः, त्रि, (क्षेत्रेण क्षेत्रोद्भवशस्यादिना
क्षेत्राधिदेवता, स्त्री, (क्षेत्रस्य अधिदेवता अधि-
क्षेत्राधिपः, पुं, (क्षेत्रस्य अधिपः स्वामी अधिष्ठाता
क्षेत्रामलकी, स्त्री, (क्षेत्रे भूमौ जाता आमलकी ।
|
क्षेत्रिकः, पुं, (क्षेत्रं अस्यास्तीति । ठन् ।) क्षेत्र-
क्षेत्रियं, क्ली, क्षेत्रजतृणम् । परदेहचिकित्स्या ।
क्षेत्रियः, पुं, (परक्षेत्रे चिकित्स्यः । “क्षेत्रियच् पर-
क्षेत्री, [न्] त्रि, (क्षेत्रमस्यास्तीति इनिः ।) क्षेत्र-
क्षेत्री, [न्] पुं, (क्षेत्रं स्त्री अस्त्यस्य । क्षेत्र +
क्षेत्रेक्षुः, पुं, (क्षेत्रे इक्षुरिव ।) यावनालः । इति
|
क्षेत्रोपेक्षः, पुं, स्वफल्कपुत्त्रः । इति केचित् ॥ यथा, --
क्षेपः, पुं, (क्षिप + वञ् ।) निन्दा । (यथा, याज्ञ-
क्षेपकः, त्रि, (क्षिपतीति । क्षिप् + ण्वुल् ।)
क्षेपणं, क्ली, (क्षिप + भावकर्म्मादिषु ल्युट् ।) प्रेर-
क्षेपणिः, स्त्री, (क्षिप + बाहुलकात् अनिः
क्षेपणी, स्त्री, (क्षिप + बाहुलकात् अनिः
क्षेपणीयं क्ली, (क्षिप + अनीयर् ।) पाषाणप्रक्षेप-
|
क्षेपदिनं, क्ली, अहर्गणानयनार्थं स्वीयविंशांशयुत-
क्षेपपातः, पुं, ग्रहकक्षाक्रान्तिमण्डलयोर्योगः ।
क्षेपिमा, [न्] पुं, (क्षिप्रस्य भावः “पृथ्वादिभ्य
क्षेपिष्ठः, त्रि, (अतिशयेन क्षिप्रः । क्षिप्र + इष्टल् ।
क्षेपीयान्, [स्] त्रि, (अतिशयेन क्षिप्रः । इयसुन् ।
क्षेप्ता, [ऋ] त्रि, (क्षिपति इति । क्षिप् + तृच् ।)
क्षेमं, क्ली, प्लक्षद्वीपस्य वर्षविशेषः । यथा । “प्लक्षो
क्षेमः, पुं, क्ली, (क्षि क्षये + “अर्त्तिस्तुसुहुसृधृ- |
क्षेमः, पुं, (क्षेमं मङ्गलमस्मिन्नस्तीति । अर्श आद्यच् ।)
क्षेमकः, पुं, (क्षेम + स्वार्थे संज्ञायां वा कन् ।)
|
क्षेमकरः, त्रि, (करोतीति । कृ + अच् ।) मङ्गल-
क्षेमकारः, त्रि, (क्षेमं करोतीति । क्षेम + कृ +
क्षेमकृत्, त्रि, (क्षेमं करोतीति । क्षेम + कृ +
क्षेमगुप्तः, पुं, (क्षेमेण मङ्गलमयेन परमेश्वरेण गुप्तः
क्षेमङ्करः, त्रि, (क्षेमं करोतीति । क्षेम + कृ +
क्षेमङ्करी, स्त्री, (क्षेभङ्कर + स्त्रियां ङीप् ।) देवी-
|
क्षेमजित्, पुं, (क्षेमं मङ्गलं जयति जितवान्
क्षेमदर्शी, [न्] पुं, (क्षेमं द्रष्टुं शीलमस्य यद्बा
क्षेमधन्वा, [न्] पुं, (क्षेमं लब्धरक्षणपटु धनु-
क्षेमधर्म्मा [न्,] पुं, (क्षेमं मङ्गलरूपं क्षेमे वा
क्षेमधूर्त्तिः, पुं, (क्षेमे मङ्गले लब्धरक्षणे वा धूर्त्ति-
क्षेममूर्त्तिः, पुं, (क्षेमा मङ्गलमयी प्रियदर्शना
क्षेमवान् [त्] त्रि, (क्षेमं मङ्गलं अस्यास्तीति ।
क्षेमशूरः, पुं, (क्षेमे मङ्गलस्थाने निर्विघ्नस्थाने वा
|
क्षेमा, स्त्री, (क्षेम + टाप् ।) कात्यायनी । इति
क्षेमाधिः, पुं, (क्षेमा मङ्गलमयी क्षेमे मङ्गलविषये
क्षेमाफला, स्त्री, (क्षेमं मङ्गलजनकं हितकरं
क्षेम्यं, त्रि, (क्षेमाय साधुः “प्राग्घिताद्यत् ।” ४ । ४ ।
क्षेम्यः, पुं, (क्षेममर्हत्यसौ । क्षेम + यत् ।) राज-
क्षै, क्षये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-अकं-
क्षैण्यं, क्ली, (क्षीणस्य भावः । क्षीण + ञ्यः ।)
क्षैत्रं, क्ली, (क्षेत्राणां समूहः । “भिक्षादिभ्यो-
क्षैत्रज्ञं, क्ली, (क्षेत्रज्ञ + “हायनान्तयुवा-
क्षैत्रज्ञ्यं, क्ली, (क्षेत्रज्ञ + “हायनान्तयुवा-
|
क्षैरेयी, स्त्री, (क्षीरे संस्कृतं यदन्नम । ततः स्त्रियां
क्षोडः, पुं, (क्षोड्यते बध्यते अस्मिन् । क्षोड +
क्षोणिः, स्त्री, (क्षै + बाहुलकात् डोनिः वा
क्षोणी, स्त्री, (क्षै + बाहुलकात् डोनिः वा
क्षोदः, पुं, (क्षुद्यते इति । क्षुद् पेषणे + कर्म्मणि
क्षोदितं, क्ली, (क्षुद् + भावे क्तः । वाच्यलिङ्गे तु
क्षोदिमा, [न्] पुं, (क्षुद् + “पृथ्वादिभ्य ईमनिज्
क्षोदिष्ठः, त्रि, (अतिशयेन क्षुद्र इति । इष्ठल्
क्षोदीयान्, [स्] त्रि, (क्षुद् + इयसुन् ।) अतिक्षुद्रः ।
क्षोद्यः, त्रि, (क्षोदनयोग्यः क्षोदितुमर्हति वा ।
क्षोभः, पुं, (क्षुभ् + भावे घञ् ।) क्षोभणम् । सञ्च-
|
क्षोभकः, पुं, (क्षोभ + संज्ञायां कन् ।) कामाख्यास्थ-
क्षोभणं, त्रि, (क्षुभ् + णिच् + ल्युः ।) क्षोभजन-
क्षोभणः, पुं, (क्षुभ + णिच् + ल्युः ।) वटुकभैरवः ।
क्षोभितः, त्रि, (क्षुभ् + णिच् + कर्म्मणि क्तः ।)
क्षोमं, क्ली, (क्षुम + मन् । पृषोदरात् वृद्धिर्वा ।) दृकू-
क्षोमः, पुं क्ली, (क्षुम + मन् ।) अट्टः । इत्यमर-
क्षोमकः, पुं, (क्षोम + संज्ञायां कन् ।) गण-
क्षौणिः, स्त्री, (क्षु + बाहुलकात् निः णत्वं
क्षौणी, स्त्री, (क्षु + बाहुलकात् निः णत्वं
क्षौणीप्राचीरः, पुं, (क्षौण्याः प्राचीर इव ।)
क्षौणीभुक् [ज्,] पुं, (क्षौणीं पृथ्वीं भुनक्तीति ।
|
क्षौणीमयः, पुं, (क्षौणी + मयट् ।) मृण्मयः ।
क्षौद्रं, क्ली, (क्षुद्राभिः पिङ्गलवर्णमक्षिकाभिः
क्षौद्रः, पुं, (क्षुद्र + अण् ।) चम्पकवृक्षः । इति
क्षौद्रक्यं, त्रि, (क्षुद्रकः आयुधजीविसंघः । “आयुध-
|
क्षौद्रजं, क्ली, (क्षौद्रात् जायते इति । जन + डः ।)
क्षौद्रधातुः, पुं, (क्षौद्रजातो धातुः क्षौद्रं धातु-
क्षौद्रप्रियः, पुं, (क्षौद्राणां सरघाणां प्रियः क्षौद्र-
क्षौद्रमेहः, पुं, (क्षौद्रसंज्ञको मेहः ।) प्रमेह-
क्षौद्रेयं, क्ली, (क्षौद्रे भवं इति । ढञ् ।) शिक्थ-
क्षौमं, त्रि, (क्षु + “अर्त्तिस्तुसुहुसृधृक्षिक्ष्विति ।”
क्षौमं, पुं, क्ली, (क्षु + मन् । ततोऽण् वृद्धिश्च ।) अट्टा-
|
क्षौमकः, पुं, (क्षुमा एव क्षौमः प्रज्ञादित्वात्
क्षौमी, स्त्री, (क्षुमा एव इति स्वार्थे अणि वृद्धिः
क्षौरं, क्ली, (क्षुरस्य कार्य्यं कर्म्म क्षुरकृतं कर्म्मेति
|
|
क्षौरपव्यं, क्ली, (क्षुरैः पविभिर्वज्रैर्निर्म्मितं निर्वृत्त-
क्षौरिकः, पुं, (क्षुरकर्म्म क्षुरेण वा कर्म्म करोति ।
क्ष्णु, ल तेजने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदां-परं-
क्ष्णुतः, त्रि, (क्ष्णु + कर्म्मणि क्तः ।) शाणितः ।
क्ष्मा, स्त्री, (क्षमते सहते भारं अपराधजनितं
क्ष्माजः, पुं, (क्ष्मा पृथ्वी तस्यां तस्याः वा जातवान्
क्ष्मातलं, क्ली, (क्ष्मायाः तलम् ।) भूतलम् ।
क्ष्माधृतिः, पुं, (क्ष्मायां पृथ्व्यां धृतिर्धारणा पालनी-
|
क्ष्मापः, पुं, (क्ष्मां पाति रक्षतीति । क्ष्मा + पा +
क्ष्मापालः, पुं, (क्ष्मां पालयतीति । क्ष्मा + पाल् +
क्ष्माभुक् [ज्,] पुं, (क्ष्मां पृथ्वीं भुनक्ति उप-
क्ष्माभृत्, पुं, (क्ष्मां पृथ्वीं बिभर्त्ति । क्ष्मा + भृ +
क्ष्माय, ई ङ विधूनने । इति कविकल्पदुमः ॥ (भ्वां-
क्ष्मायितः, त्रि, (क्ष्माय + इतच् ।) कम्पितः ।
क्ष्मायिता, [ऋ] त्रि, (क्ष्माय + तृच्प्रत्ययः ।)
क्ष्मील, निमेषे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं- |
क्ष्विड, ऌ आ ङ ञि स्नेहे । मोक्षे । इति कवि-
क्ष्विण्णः, त्रि, (क्ष्विद् + क्तः ।) मुक्तः । स्निग्धः ।
क्ष्विद, आ ञि कूजने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
क्ष्विद, इर् य आ मोक्षे । स्नेहे । इति कवि-
क्ष्विद, ऌ आ ङ ञि मोक्षे । स्नेहे । इति कवि-
क्ष्वेडं, क्ली, (क्ष्विड + घञ् ।) लोहितार्कपर्ण-
क्ष्वेडः, पुं, (क्ष्विड + भावादौ धञ् । क्ष्वेडते इति
क्ष्वेडः, त्रि, (क्ष्विड + कर्म्मणि घञ् ।) दुरासदः ।
क्ष्वेडनं, क्ली, (क्ष्विड + भावे ल्युट् ।) मोचनम् ।
क्ष्वेडा, स्त्री, (क्ष्विड + घञ् + टाप् च ।) वंश-
|
क्ष्वेडितं, क्ली, (क्ष्विड् + भावे क्तः ।) सिंहनादः ।
क्ष्वेल, ऋ चालगत्योः । इति कविकल्पद्रुमः ॥
क्ष्वेलिका, स्त्री, (क्ष्वेला + स्वार्थे कन् अत इत्वञ्च ।)
क्ष्वेली, स्त्री, (क्ष्वेल + गौरादित्वात् ङीष् ।)
|