शब्दकल्पद्रुमः/गाङ्गः
गाङ्गः, पुं, (गङ्गाया अपत्यं पुमानिति । “शिवा-
गाङ्गटः, पुं, (गाङ्गे गङ्गातीरादौ अटति भ्रम-
गाङ्गटकः, पुं, (गाङ्गे गङ्गातीरादौ अटतीति ।
गाङ्गटेयः, पुं, (गाङ्गे अटतीति । अट गतौ +
गाङ्गायनिः, पुं, (गङ्गाया अपत्यं पुमान् । “तिका-
गाङ्गेयं, क्ली, (गङ्गाया अपत्यम् । “शुभ्रा-
गाङ्गेयः, पुं, (गङ्गाया अपत्यं पुमान् । “शुभ्रा-
गाङ्गेरुकी, स्त्री, (गाङ्गं जलविशेषमीरयतीति ।
|
गाङ्गेष्ठी, स्त्री, (गाङ्गे गङ्गादिनदीतटे तिष्ठतीति ।
गाञ्जिकायः, पुं, वर्त्तिकपक्षी । इति राजनिर्घण्टः ॥ गाढं, क्ली, (गाहते स्म इति । गाह विलोडने +
गाढमुष्टिः, पुं, (गाढा दृढा मुष्टिर्यत्र । दृढमुष्ट्या
गाढावटी, स्त्री, (गाढा दृढा वटी वटिका यत्र ।
गाणपत्यः, त्रि, (गणपतिर्गणेश उपास्यदेवो
गाणिक्यं, क्ली, (गणिकानां वेश्यानां समूहः ।
गाण्डिवः, पुं, क्ली, (गाण्डिर्ग्रन्थिरस्यास्तीति । गाण्डि
|
गाण्डीवः, पुं, क्ली, (गाण्डिर्ग्रन्थिः । “कृदिकारान्ता-
गाण्डीवी, [न्] पुं, (गाण्डीवोऽख्यस्य । गाण्डीव
गाता, [ऋ] त्रि, (गायतीति । गै गाने + तृच् ।)
|
गातुः, पुं, (गायतीति । गै गाने + “कमिमनि-
गातुः, त्रि, (गाते कोपं गच्छतीति । गा ङ गतौ
गात्र, त् क ङ शैथिल्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥
गात्रं, क्ली, (गच्छत्यनेन । गम् + “गमेरा च ।”
|
गात्रभङ्गाः, स्त्री, (गात्रस्य भङ्गोऽवसादो यस्याः ।)
गात्रमार्ज्जनी, स्त्री, (गात्रं मृज्यतेऽनयेति । मृज्
गात्रसङ्कोची, [न्] पुं, (गात्रं सङ्कोचयतीति ।
गात्रसंप्लवः, पुं, (गात्रेण संप्लवते भासते सन्तरति
गात्रसम्मितः, पुं, (गात्रं सम्मितं उत्पन्नावयवमात्रं
गात्रानुलेपनी, स्त्री, (गात्रमनुलिप्यतेऽनया इति ।
गाथकः, त्रि, (गायतीति । गै गाने + “गस्थकन् ।”
गाथा, स्त्री, (गीयते इति । गै गाने + “उषि-
|
गाध, ऋ ङ प्रतिष्ठायाम् । ग्रन्थे । लिप्सायाम्
गाधः, पुं, (गाध प्रतिष्ठायां लिप्सायाञ्च + भावे
गाधिः, पुं, (गाधते उच्चपदं लिप्सतीति । गाध ङ
गाधिजः, पुं, (गाधेः राज्ञः कौशिकात् जायते इति ।
|
गाधिपुरं, क्ली, (गाधेः कौशिकस्य राज्ञः पुरम् ।)
गाधिभूः, पुं, (गाधेर्भूरुत्पत्तिर्यस्य गाधिर्भरुत्-
गाधेयः, पुं, (गाधेरपत्यं पुमान् । गाधि + “इत-
गानं, क्ली, (गीयते इति । गै + भावे ल्युट् ।)
|
गानिनी, स्त्री, (गानं रोगादिनाशकतया प्रशस्त-
गान्तुः, त्रि, (गच्छतीति । गम गतौ + “क्रमि-
गान्त्री, स्त्री, (गन्त्री एव । स्वार्थे अण् । ततो
गान्दिनी, स्त्री, (गां पशुं जीवजातमित्यर्थः दायति
|
गान्दिनीसुतः, पुं, (गान्दिन्या गङ्गायाः सुतः ।)
गान्धर्व्वं, क्ली, (गन्धर्व्वस्य इदं गन्धर्व्वेण गीतं वा ।
गान्धर्व्वः, पुं, (गन्धर्व्व एव । “प्रज्ञादिभ्यश्च ।” ५ ।
गान्धारं, क्ली, (गन्ध एव गान्धं सुगन्धं ऋच्छ-
|
गान्धारः, पुं, (गन्ध एव गान्धो गन्धकस्तं ऋच्छति
गान्धारराजः, पुं, (गान्धारस्य देशविशेषस्य-
गान्धारी, स्त्री, (गान्धारस्य गान्धारराजस्य
|
गान्धारेयः, पुं, (गान्धार्य्या अपत्यं पुमान् । “स्त्रीभ्यो
गान्धिकः, पुं, (गन्धयते परप्रार्थनां गच्छतीति ।
गामुकः, त्रि, (गच्छतीति । गम गतौ + “लषपत-
गार्म्भीर्य्यं, क्ली, (गम्भीरस्य भावो गम्भीरे भवं
|
गायकः, त्रि, (गायतीति । गै गाने + ण्वुल् ।)
गायत्त्री, [न्] पुं, (गायन्तं त्रायते इति । गायत्
गायत्त्री, स्त्री, (गायन्तं त्रायते इति । त्रै ङ पालने
|
|
|
|
|
|
गायनः, त्रि, (गायति सङ्गीतविद्यया उपजीव-
गारित्रं, क्ली, (गीर्य्यते भक्ष्यते इति । गॄ निगरणे
गारुडं, क्ली, (गरुडस्य इदमिति । गरुड + अण्
|
गारुडिकः, पुं, (गरुडः अधिष्टाताऽस्य इति
|
गारुडी, स्त्री, (गरुडनाम्नाख्यायते इति । अण्
गारुत्मतं, क्ली, (गरुत्मान् गरुडस्तस्य वर्णोऽस्त्यस्य
गारुत्मतपत्त्रिका, स्त्री, (गारुत्मतं मरकतमणि-
गार्गकः, पुं, (गर्गस्य अपत्यं पुमान् इति । “गर्गा-
गार्गी, स्त्री, (गर्गस्यापत्यं स्त्री । “गर्गादिभ्यो
गार्गीपुत्त्रकायणिः, पुं, (गार्ग्याः पुत्त्रस्तस्मादागतो
गार्ग्यः, पुं, (गर्गस्यापत्यं पुमान् । “गर्गादिभ्यो यञ् ।”
गार्द्धपक्षः, पुं, (गृद्धस्य गृध्रस्य वायमिति अण् गार्द्धो
गार्द्ध्यं, क्ली, (गर्द्ध एव इति । चतुर्वर्णादित्वात्
|
गार्द्ध्रपत्त्रः, पुं, (गार्द्ध्रं गृध्रसम्बन्धिनं पत्त्रं पक्षः यस्य
गार्भिणं, क्ली, (गर्भिणीनां समूहः इति । “भिक्षा-
गार्हपत्यः, पुं, (गृहपतिर्यजमानस्तेनं संयुक्तः इति ।
गालनं, क्ली, (गाल्यते इति । गल् + णिच् + भावे
गालवः, पुं, (गाल्यते नाश्यतेऽज्ञानमनेन इति ।
गालिः, पुं, (गाल्यते विक्रियते श्रवणमात्रेण
गालितः, त्रि, (गल् + णिच् + कर्म्मणि क्तः ।) द्रवी-
गालिनी, स्त्री, (गालयति द्रवीकरोत्यविद्यामिति ।)
|
गालोडनं, क्ली, (गाः इन्द्रियाणि आलाड्यन्ते प्रमा-
गालोडितः, त्रि, (गालोडः उन्मादरोगः सञ्जातो-
गालोड्यं, क्ली, (गोभिः पशुविशेषैरालोड्यते भक्ष-
गावौ, पुं, (गोशब्दस्य द्विवचनेन निष्पत्तिरिति
गाह, ऊ ङ विलोडने । इति कविकल्पद्रुमः ॥
गिरा, स्त्री, (ग + भावे क्विप् स्त्रियां टाप् ।) वच-
गिरिः, पुं (गिरति धारयति पृथ्वीं ग्रियते स्तूयते
|
गिरिः, स्त्री, (गॄ + भावे इः किच्च ।) निगरणम् ।
गिरिकण्टकः, पुं, (गिरेः पर्व्वतस्य कण्टक इव तन्ना-
गिरिकदम्बः, पुं, (गिरिसमुत्पन्नः कदम्बः ।) नीपः ।
गिरिकदली, स्त्री, (गिरिसञ्जाता कदली ।)
गिरिकर्णिका, स्त्री, (गिरौ गिरिमधिकृत्य कर्णि-
गिरिकर्णी, स्त्री, (गिरेर्बालमूषिकायाः कर्ण इव
गिरिका, स्त्री, (गिरिरेव स्वार्थे कन् टाप् च ।)
|
गिरिकाणः, पुं, (गिरिणा अक्षिरोगविशेषेण काणः
गिरिगुडः, पुं, (गिरेः गिरौ वा जातः गुडः गुण्डित-
गिरिजं, क्ली, (गिरौ जायते इति । जन् + डः ।)
गिरिजः, पुं, (गिरौ जायते इति । जन् + डः ।)
गिरिजा, स्त्री, (गिरेर्हिमालयपर्व्वतात् हिमगिरे-
गिरिजामलं, क्ली, (गिरौ पर्व्वते अभ्रे अभ्ररवादि-
|
गिरिज्वरः, पुं, (गिरेः पर्व्वतस्य ज्वर इव तद्भेदक-
गिरितः, त्रि, (गिल् + कर्म्मणि क्तः लस्य रत्वञ्च ।)
गिरिधातुः, पुं, (गिरौ जात धातुः । शाकपार्थिव-
गिरिनिम्बः, पुं, (गिरिसम्भूतोनिम्ब इव ।) महा-
गिरिपीलुः, पुं, (गिरिसम्भूतः पिलुर्वृक्षविशेषः ।)
गिरिपुष्पकं, क्ली, (गिरिजातं पुष्पकम् ।) शैले-
गिरिप्रिया, स्त्री, (गिरिः पर्व्वतः प्रियो यस्याः
गिरिभित्, [द्] पुं, (गिरिं भिनत्ति भित्वा उत्-
गिरिभूः, स्त्री, (गिरौ भवति उत्पद्यते इति । भू +
गिरिमल्लिका, स्त्री, (गिरौ जाता मल्लिकेव मध्य-
गिरिमाणः, पुं, (गिरिरिव मानं परिमाणमस्य
गिरिमृत्, [द्] स्त्री, (गिरेः पर्व्वतस्य मृत् मृत्तिका ।)
|
गिरिमृद्भवं, क्ली, (गिरेर्मृदो मृत्तिकाया भवतीति ।
गिरिमेदः, पुं, (गिरेर्मेद इव ।) विट्खदिरः ।
गिरियकः, पुं, (गिरिं पर्व्वतमाश्रित्य आत्मनिर्म्माणतां
गिरियाकः, पुं, (गिरिं गिरिमधिकृत्यात्मसत्तां
गिरिवासी, [न्] पुं, (गिरौ गिरिमाश्रित्य वस-
गिरिशः, पुं, (गिरिराश्रयत्वेन वसतित्वेनास्त्यस्य
गिरिशालिनी, स्त्री, (गिरिं पर्व्वतस्थभुवं शाल-
गिरिशृङ्गः, पुं, (गिरेः शृङ्गमिवाकृत्यास्त्यस्येति
गिरिसारः, पुं, (गिरेः सार इव ।) लौहम् ।
गिरिसुता, स्त्री, (गिरेर्हिमालयपर्व्वताधिष्ठातुः
|
गिरीशः, पुं, (गिरेः कैलासस्य ईशः ।) शिवः ।
गिलः, पुं, (गिल् + “इगुपधेति ।” ३ । १ । १३५ ।
गिलग्राहः, पुं, (गिलं गृह्णाति गिलं यथा स्यात्
गिलनं, क्ली, (गिल् + भावे ल्युट् ।) गिरणम् ।
गिलिः, स्त्री, (गिल् + भावे इन् ।) गिलनम् ।
गिलितं, त्रि, (गिल् + कर्म्मणि क्तः । गिलिर्जाता-
गिष्णः, पुं, (गायति सामवेदं गायतीति वा ।
गीः, [र्] स्त्री, (गॄ + सम्पदादित्वात् क्विप् ।)
गीतं, क्ली, (गीयते इति । गै गाने + भावे क्तः ।)
|
|
गीतमोदी, [न्] पुं, (गीतेन सङ्गीतेन मोदते
गीता, स्त्री, (गीयते स्म आत्मविद्योपदेशात्मिका
|
|
गीतासारः, पुं, (गीतासु सारः गीतानां वेदान्तादि-
|
|
|
गीतिः, स्त्री, (गै गाने + क्तिन् ।) गानम् । (यथा,
गीरथः, पुं, (गीर्वाणी वाङ्मयं शास्त्रमित्यर्थः रथ
गीर्णः, त्रि, (गीर्य्यते स्म इति । गॄ गि स्तुतौ +
गीर्णिः, स्त्री, (गॄ + क्तिन् । ऋल्वादिभ्यः क्तिन्निष्ठा-
गीर्देवी, स्त्री, (गीर्वाणी तस्या देवी । वागधिष्ठा-
गीर्लता, स्त्री, (गीरिव तमोनाशिनी विस्तृता च
गी(र्ब्बा)र्व्वाणः, पुं, (गीर्वागेव बाणोऽस्त्रं यस्य
|
गी(र्ब्बा)र्व्वाणकुसुमं, क्ली, (गी(र्ब्बा)र्व्वाणप्रियं कुसुमं
गीष्पतिः, पुं, (गिरां पतिः । अहरादीनामिति
गु, ङ ध्वनौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-आत्मं-
गु, शि ओ विष्ठोत्सर्गे । इति कविकल्पद्रुमः ॥
गुग्गुलः, पुं, (गोजति शब्दायतेऽनेनेति । गुज् +
गुग्गुलुः, पुं, (गुज्यतेऽनेनेति । गुज शब्दे + क्विप् ।
|
गुच्छः, पुं, (गुध्यति परिवेष्टते इति । गुध् +
|
गुच्छकं, क्ली, (गुच्छ + संज्ञायां कन् ।) ग्रन्थि-
गुच्छकः, पुं, (गुच्छ + स्वार्थे कन् ।) स्तवकः । इत्य-
गुच्छकणिशः, पुं, (गुच्छवत् कणिशानि मञ्जर्य्यो
गुच्छकरञ्जः, पुं, (गुच्छः स्तवकः करञ्जफले यस्य ।)
गुच्छदन्तिका, स्त्री, (गुच्छाः स्तवकीभूता दन्ता
गुच्छपत्रः, पुं, (गुच्छीभूतानि पत्राणि यस्य ।)
गुच्छपुष्पः, पुं, (गुच्छीभूतानि पुष्पाणि यस्य ।)
गुच्छपुष्पकः, पुं, (गुच्छपुष्प + संज्ञायां कन् ।)
गुच्छपुष्पी, स्त्री, (गुच्छपुष्प + जातौ ङीष् ।) धातकी ।
गुच्छफलः, पुं, (गुच्छीभूतानि फलानि यस्य ।)
गुच्छफला, स्त्री, (गुच्छीभूतानि फलानि यस्याः ।
गुच्छबध्रा, स्त्री, (गुच्छेन बध्यते इति । बन्ध +
गुच्छमूलिका, स्त्री, (गुच्छाकृति मूलमस्याः ।
गुच्छार्द्धः, पुं, (गुच्छस्य द्वात्रिंशद्यष्टिकहारस्य
|
गुच्छालः, पुं, (गुच्छेन अलति पर्य्याप्नोतीति ।
गुच्छाह्वकन्दः, पुं, (गुच्छाह्वो गुच्छसंज्ञकः कन्दः ।)
गुच्छी, स्त्री, (गुच्छ + जातौ ङीष् ।) गुच्छकरञ्जः ।
गुज, कूजने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
गुज, इ कूजने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
गुज, शि ध्वनौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदां-
गुज्जरी, स्त्री, (गुर्ज्जरदेशवासिनां प्रिया ।
गुञ्जः, पुं, गुञ्जन्ति भ्रमरादयो यत्र गुञ्ज + अधि-
गुञ्जकृत्, पुं, (गुञ्जं गुञ्जनं करोतीति । कृ + क्विप्
गुञ्जनं, क्ली, (गुजि कूजने + भावे ल्युट् ।) गुन्-
|
गुञ्जा, स्त्री, (गुञ्जतीति । गुजि + अच् । अस्याः
गुञ्जिका, स्त्री, (गुञ्जा एव । स्वार्थे कन् । अत
गुञ्जितं, क्ली, (गुञ्ज + भावे क्तः ।) गुञ्जनम् । यथा,
गुटिका, स्त्री, (गुटिरेव । गटि + स्वार्थे कन् ।)
|
गुठ, इ क वेष्टे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-
गुड, इ क वेष्टे । रक्षे । इति कविकल्पद्रुमः ॥
गुड, शि रक्षे । व्याघाते । इति कविकल्पद्रुमः ॥
गुडः, पुं, (गवते अव्यक्तशब्दं करोतीति । गु ङ
|
गुडकः, पुं, (गुडेन पक्वः । गुड + बाहुलकात् कः ।
गुडकरी, स्त्री, (गुडं गुडवत्सुमिष्टं श्रुतिसुखकर-
गुडची, स्त्री, (चि + क्विप् निपातनाद्दीर्घत्वे साधुः ।
गुडतृणं, क्ली, (गुडप्रधानं गुडकारणं वा तृणम् ।)
गुडत्रिणं, क्ली, (गडप्रधानं तृणम् । निपातनात्
गुडत्वक्, [च्] क्ली, (गुडैव मधुरा त्वगस्य ।)
गुडत्वचं, क्ली, (गुडवत् मधुरं त्वचम् ।) गुड-
|
गुडदारु, क्ली, गुडप्रधानं गुडकारणं वा दारु-
गुडधेनुः, स्त्री, (गुडनिर्म्मिता गुडभारादिभिः कृता
गुडपुष्पः, पुं, (गुड इव मधुरं पुष्पमस्य ।) मधूक-
गुडफलः, पुं, (गुड इव मधुरं फलमस्य ।) पीलु-
गुडबीजः, पुं, (गुडवत् मधुरं यद्वा, गुडं वर्त्तुला-
गुडभा, स्त्री, (गुडवत् भाति शोभते इति । भा +
गुडमूलः, पुं, (गुडवत् सुमिष्टं मूलं यस्य ।)
गुडलं, क्ली, (गुडं उत्पत्तिकारणत्वेन लातीति ।
गुडशर्करा, स्त्री, (गुडजाता शर्करा ।) शर्करा ।
गुडशिग्रुः, पुं, (गुड इव रक्तवर्णः शिग्रुर्वृक्षविशेषः ।)
गुडा, स्त्री, (गुड + स्त्रियां टाप् ।) स्नुहीवृक्षः ।
गुडाका, स्त्री, (गुडयति सङ्कोचयति जडीकरोति
|
गुडाकेशः, पुं, (गुडाका निद्रा माया इत्यर्थस्तस्या
गुडाशयः, पुं, (आशेतेऽस्मिन्निति । आशयो वास-
गुडिका, स्त्री, (गुडा वर्त्तुलाकृतिः । स्वार्थे कन्
गुडुची, स्त्री, (गुडची + निपातनादुत्वागमः ।)
गुडूची, स्त्री, लताविशेषः । गुलञ्च इति भाषा ॥
|
गुडेरः, पुं, (गुडति रक्षतीति गुड रक्षायाम् +
गुडेरकः, पुं, (गुडेर + स्वार्थे कन् ।) ग्रासः ।
गुडोद्भवा, स्त्री, (गुडादुद्भवो यस्याः । यद्वा, उद्भव-
गुण, त् क मन्त्रणे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदन्त
गुणः, पुं, (गुण्यते मन्त्र्यते मन्त्रणादिभिर्निश्चीयते
|
|
गुणकः, पुं, (गुणयति आवर्त्तयतीति । गुण + ण्वुल् ।)
गुणकारः, पुं, (गुणं व्यञ्जनादिकं पाकजनितगुणं
|
गुणज्ञः, त्रि, (गुणं जानातीति । गुण + ज्ञा + कः ।)
गुणनिका, स्त्री, (गुणयति पुनःपुनराम्रे डयतीति ।
गुणनी, स्त्री, (गण्यते पुनःपुनरनुशील्यतेऽनया ।
गुणनीयः, पुं, (गुण्यते पुनःपुनरनुशील्यतेऽनेन
गुणभ्रंशः, पुं, (गुणस्य भ्रं शोविनाशः ।) गुणनाशः ।
गुणलयनिका, स्त्री, (गुणा गुणनिर्म्मिताः पटाः
गुणलयनी, स्त्री, (गुणा गुणमयपटाः लीयन्ते यत्र ।
गुणवान्, [त्] पुं, त्रि, (गुणोविद्यतेऽस्य । गुण +
|
गुणवृक्षकः, पुं, (गुणानां तरणीस्थरज्जूनां वृक्ष
गुणसागरः, पुं, (गुणानां सागर इव आधार-
गुणा, स्त्री, (गुणाः सूक्ष्मतन्तवः सन्त्यस्याः । “अर्श
गुणाकरः, पुं, (गुणानामाकर इव । गुणबाहुल्या-
गुणितः, त्रि, (गुण्यते स्म । गुण आम्रेडने + क्त ।)
गुणी, [न्] पुं, (गुणो ज्या विद्यतेऽस्य । गुण +
गुणीभूतः, त्रि, (अगुणो गुणोभूतः । गुण + भू +
|
गुणीभूतव्यङ्ग्यः, पुं, (गुणीभूतमप्रधानीभूतं व्यङ्ग्यं
|
|
गुणेश्वरः, पुं (गुणैर्हेतुभिरीश्वरःश्रेष्ठः पूज्य इत्यथः ।
गुणोत्कर्षः, पुं, (गुणानां उत्कषः उत्कर्षणं
गुणोत्कीर्त्तनं, क्ली, (गुणानां उत्कीर्त्तनं कथ-
गुण्ठितः, त्रि, (गुठि वेष्टने + कर्म्मणिक्तः ।) गुण्डितः ।
गुण्डः, पुं, (गुडि वेष्टने + अच् ।) तृणभेदः । यस्य
|