शब्दकल्पद्रुमः/तैली
तैली, [न्] पुं, (तैलं निष्पाद्यत्वेन पण्यत्वेन
तैलीनं, क्ली, (तिलानां भवनं क्षेत्रम् । तिल +
तैषः, पुं, (तैषी तिष्यनक्षत्रयुक्ता पौर्णमासी
तैषी, स्त्री, (तिष्येण नक्षत्रेण युक्ता । “सन्धि-
तोकं, क्ली, (तौति पूरयति गृहमिति । तु पूर्त्तौ
तोक्मं, क्ली, कर्णमलम् । इति हेमचन्द्रः ॥ मेषः ।
तोक्मः, पुं, (तकन्ति हसन्ति आनन्दिता भवन्ति
तोटकं, क्ली, द्वादशाक्षरपादच्छन्दः । इति छन्दो-
तोड, ऋ नादरे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
तोत्त्रं, क्ली, (तुद्यते ताद्यतेऽनेनेति । तुद + “दाम्नी-
|
तोदः, पुं, (तुद व्यथे + भावे घञ् ।) व्यथा ।
तोदनं, क्ली, (तुद्यतेऽनेनेति । तुद + करणे ल्युट् ।)
तोमरः, पुं क्ली, (तुम्पति हिनस्तीति । तुम्प +
|
तोमरधरः, पुं, (तोमरं धरतीति । धृ + अच् ।
तोमरिका, स्त्री, (तोमर + संज्ञायां कन् ।
तोयं, क्ली, (“तवतेर्वृद्धिकर्म्मणः + ‘अघ्न्यादयश्च ।’
तोयकामः, पुं, (तोयं जलं कामयते इति ।
तोयकृच्छ्रं, क्ली, (तोयेन तोयमात्रपानेन यत्
तोयडिम्भः, पुं, (तोयस्य जलस्य डिम्भ इव ।)
तोयदः, पुं, (तोयं ददातीति । दा + कः ।) मेघः ।
तोयधरः, पुं, (तोयं जलं धरतीति । धृ + अच् ।
तोयधिः, पुं, (तोयानि धीयन्तेऽत्र । धा + “कर्म्म-
|
तोयधिप्रियं, क्ली, (प्रीणातीति । प्री + “इगु-
तोयनिधिः, पुं, (तोयानि निधीयन्तेऽत्र । नि +
तोयपिप्पली, स्त्री, (तोये जले पिप्पलीव ।)
तोयपुष्पी, स्त्री, (तोयेन बहुजलप्रदानेन पुष्पाणि
तोयप्रसादनं, क्ली, (प्रसादयतीति । प्र + सद् +
तोयप्रसादनफलं, क्ली, (तोयप्रसादनस्य तोय-
तोयफला, स्त्री, (तोयप्रधानं फलं यस्याः ।)
तोयवल्ली, स्त्री, (तोये जलप्रधानस्थाने वल्ली लता-
तोयशुक्तिका, स्त्री, (तोयजाता शुक्तिका । शाक-
तोयसूचकः, पुं, (तोयं जलवर्षणं सूचयति रवे-
तोयाधिवासिनी, स्त्री, (तोयं जलप्रधानस्थलं
तोरणं, क्ली, (तोलयति उन्नमयति मस्तकमिति ।
तोरणः, पुं क्ली, (तुतोर्त्ति त्वरया गच्छत्यनेनेति ।
|
तोलं, क्ली पुं, (तुल्यते परिमीयते इति । तुल +
तोलकं, क्ली पुं, (तोलमेव + स्वार्थे कन् ।) शाण-
तोषः, पुं, (तुष सन्तोषे + भावे घञ् ।) तुष्टिः ।
तौक्षिकः, पुं, धनूराशिः । इति दीपिका ॥ (यथा,
तौतातिकं, क्ली, (तुतातेन निर्वृत्तम् । तुतात +
तौतिकं, क्ली, मुक्ता । इति राजनिर्घण्टः ॥ तौतिकः, पुं, शुक्तिः । इति राजनिर्घण्टः ॥ तौर्य्यं, क्ली, (तूर्य्ये मुरजादौ भवम् । तूर्य्य + अण् ।)
तौर्य्यत्रिकं, क्ली, (त्रयोऽंशा यस्य तत् । त्रि +
|
तौलं, क्ली, (तुला एव । स्वार्थे अण् । स्वार्थिका
तौलिकः, पुं, (तुल्या तुलिकया जीवतीति । तुलि
तौलिकिकः, पुं, (तुलिकया जीवतीति । तुलिका
|
तौषारं, क्ली, (तुषारस्येदम् । तुषार + “तस्ये-
त्यक्तं, त्रि, (त्यज्यते स्मेति । त्यज त्यागे + क्तः ।)
त्यज, औ हानौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्यजनं, क्ली, (त्यज + भावे ल्युट् ।) त्यागः ।
त्यत्, [द्] त्रि, (त्यजति संसर्गमिति । त्यज् +
त्यत्, [द्] क्ली, (त्यज् + “त्यजितनीति ।” उणां ।
|
त्यागः, पुं, (त्यज् + घञ् ।) दानम् । इत्यमरः ।
त्यागिमः, त्रि, (त्यागेन निर्वृत्तः । भावप्रत्ययत्वादि-
त्यागी, [न्] त्रि, (त्यजतीति । त्यज् + “सम्पृ-
|
त्याज्यः, त्रि, (त्यज्यते इति । त्यज + कर्म्मणि
त्रक, इ ङ गतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्रग, इ गतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
त्रङ्गः, पुं स्त्री, (त्रङ्गति शोभादिकं गच्छतीति ।
त्रद, इ चेष्टे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
त्रप, ऊ ष मि ङ ह्रियि । इति कविकल्पद्रुमः ॥
त्रपा, स्त्री पुं, (त्रप्यते इति । त्रप + “षिद्भिदा-
त्रपाकः, पुं, (त्रपते लज्जते इति । त्रप + “आकः
त्रपारण्डा, स्त्री, (त्रपायां रण्डेव । लज्जाहीन-
त्रपिष्ठः, त्रि, (अयमेषामतिशयेन तृप्रः । तृप्र +
त्रपीयान्, [स्] त्रि, (अयमनयोरतिशयेन तृप्रः ।
|
त्रपु, क्ली, (त्रपते अग्निस्पर्शेन लज्जते इव । त्रप
त्रपुः, [स्] क्ली, (त्रपते वह्निं प्राप्य लज्जते इव ।
त्रपुकर्कटी, स्त्री, (त्रपुवत् शुभ्रा कर्क्कटी ।)
त्रपुटी, स्त्री, सूक्ष्मैला । इति रत्नमाला ॥ त्रपुलं, क्ली, (त्रपते वह्निसंस्पर्शेन लज्जते इव ।
त्रपुषं, क्ली, (त्रप + बाहुलकादुषः ।) रङ्गम् ।
त्रपुषी, स्त्री, (त्रपुष + गौरादित्वात् ङीष् ।)
त्रपुसं, क्ली, (त्रपते वह्नियोगेन लज्जते इव । त्रप
त्रपुसी, स्त्री, (त्रपुस + गौरादित्वात् ङीष् ।)
|
त्रप्स्यं, क्ली, (द्रप्स्यं निपातनात् दस्य तः ।)
त्रयं, क्ली, (त्रयोऽवयवा यस्य । त्रि + “संख्याया
त्रयः, पुं, (तरतीति । तॄ + “तरतेर्ड्रिः ।” उणां
त्रयी, स्त्री, (त्रय + “टिड्ढेति ।” ४ । १ । १५ ।
त्रयीतनुः, पुं, (त्रयी वेदा एव तनुः शरीरं यस्य ।
त्रयीधर्म्मः, पुं, (त्रय्या वेदत्रयेण विहितो धर्म्मः ।)
|
त्रयीमुखः, पुं, (त्रयी वेदा मुखे यस्य ।) ब्राह्मणः ।
त्रयोदश, [न्] त्रि, (त्र्यधिका दश इति कर्म्म-
त्रयोदशः, त्रि, (त्रयोदशानां पूरणः । “तस्य
त्रयोदशी, स्त्री, (त्रयोदश + टित्त्वात् ङीप् ।)
त्रस, क धृतौ । ग्रहे । निषेधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥
त्रस, इ कि भासि । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-
त्रस, ई ण भये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्रस, य ई भये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (दिवां-
त्रसं, क्ली, (त्रस्यति बिभेत्यस्मिन् इति । त्रस-
त्रसः, त्रि, (त्रसतीति । त्रस भये + पचाद्यच् ।)
त्रसरः, पुं, (त्रसन्ति घातूनामनेकार्थत्वात् सूत्राणि
|
त्रसरेणुः, स्त्री, सूर्य्यभार्य्याविशेषः । इति त्रिकाण्ड-
त्रसरेणुः, पुं, (त्रसश्चञ्चलत्वात् भीत इव रेणुः ।)
त्रसुरः, पुं, (त्रस्यतीति । त्रस भये + उरच् ।)
त्रस्तः, त्रि, (त्रस भये + क्तः ।) भीतः । इति
त्रस्नुः, त्रि, (त्रस्यतीति । त्रस भये + “त्रसि-
त्रा, ङ पालने । इति कविकल्पद्रुभः ॥ (भ्वां-
त्राणं, क्ली, (त्रै + भावे ल्युट् क्तो वा । नुदविदेति
त्राणा, स्त्री, (त्रायते पालयतीति । त्रै + ल्युः ।
|
त्रातं, त्रि, (त्रै + क्तः नुदविदेति नत्त्वाभावः ।)
त्रापुषं, त्रि, (त्रपुषेण निर्वृत्तम् । त्रपुष + “तेन
त्रायन्ती, स्त्री, (त्रै + सम्पदादित्वात् क्विप् । त्रां
त्रायमाणं, त्रि, (त्रायते इति । त्रै + कर्म्मणि
त्रायमाणा, स्त्री, (त्रायते इति । त्रै + शानच् ।)
त्रासः, पुं, (त्रस + भावे घञ् ।) भयम् । इत्यमरः ।
|
त्रासदायी, [न्] त्रि, (त्रासं भयं ददातीति ।
त्रिंशः, त्रि, (त्रिंशत् + “तस्य पूरणे डट् ।” ५ ।
त्रिंशकः, त्रि, त्रिंशत्समूहः । समूहार्थे डक-
त्रिंशत्, स्त्री, (त्रयोदशतः परिमाणमस्य । “पङ्क्ति-
त्रिंशत्पत्रं, क्ली, (त्रिंशत्संख्यकानि पत्राणि
त्रिकं, क्ली, (त्रयाणां सङ्घः । “संख्यायाः संज्ञा-
त्रिककुत्, [द्] पुं, (त्रीणि ककुत्-सदृशानि ध्वज-
|
त्रिकटः, पुं, (त्रीन् वातपित्तश्लेष्मदोषान् कटति
त्रिकटु, क्ली, (त्रयाणां कटूनां शुण्ठीमरीचपिप्प-
त्रिकण्टं, क्ली, (त्रयाणां कण्टानां बृहत्यग्निदमनी-
त्रिकण्टः, पुं, (त्रीणि कण्टानि कण्टकानि यस्य ।)
त्रिका, स्त्री, (तिस्रोऽस्रयो यस्याः । “संख्यायाः
त्रिकायः, पुं, (त्रिकं आध्यात्मिकाधिभौतिकाधि-
|
त्रिकार्षिकं, क्ली, (कर्षाय हितम् कार्षिकम् ।
त्रिकालज्ञः, पुं, (त्रिकालं वर्त्तमानातीतभवि-
त्रिकालदर्शी, [न्] पुं, (त्रिकालं वर्त्तमानातीत-
त्रिकालवित्, पुं, (त्रिकालं वेत्तीति । विद् +
त्रिकूटं, क्ली, (त्रिकूटः पर्व्वतः उत्पत्तिस्थानत्वे-
त्रिकूटः, पुं, (त्रीणि कूटानि शृङ्गाणि यस्य ।)
|
त्रिकूटलवणं, क्ली, (त्रिकूर्ट सामुद्रमिव लवणम् ।)
त्रिकोणं, क्ली, (त्रयः कोणा यस्य ।) योनिः ।
त्रिकोणफलं, क्ली, (त्रिकोणं त्र्यस्रं फलं यस्य ।)
त्रिक्षारं, क्ली, (त्रयाणां क्षाराणां समाहारः ।)
त्रिक्षुरः, पुं, (त्रीणि क्षुराणीवाग्राणि यस्य ।)
त्रिखं, क्ली, त्रपुषम् । इति शब्दचन्द्रिका ॥ त्रिखट्टं, क्ली, तिसृणां खट्टानां समाहारः । खट्टा-
त्रिखट्टी, स्त्री, (तिसृणां खट्टानां समाहारः ।
|
त्रिगणः, पुं, (त्रयाणां धर्म्मार्थकामानां गणो
त्रिगर्त्तः, पुं, (त्रयो गर्त्ता यत्र ।) देशविशेषः ।
त्रिगर्त्तकः, पुं, (त्रिगर्त्त एव । स्वार्थे कन् ।)
त्रिगर्त्ता, स्त्री, (त्रयो गर्त्ता यस्याः ।) घुर्घुरिका ।
त्रिगर्त्तिकः, पुं, (त्रयो गर्त्ताः सन्ति यत्र । त्रिगर्त्त
त्रिगुणं, क्ली, (त्रयाणां सत्त्वरजस्तमसां गुणानां
त्रिगुणा, स्त्री, (त्रयो गुणा यस्याः ।) दुर्गा ।
त्रिगुणाकृतं, त्रि, (त्रिगुणं कर्षणं कृतम् । त्रिगुण
|
त्रिजटा, स्त्री, (तिस्रो जटा यस्याः ।) राक्षसी-
त्रिजातकं, क्ली, (त्रिगुणितं जातं सुगन्धिद्रव्य-
त्रिणं, क्ली, (तृण + पृषोदरादित्वात् साधुः ।)
त्रिणता, स्त्री, (त्रिषु स्थानेषु नता । “पूर्ब्बपदात्
त्रिणाचिकेतः, पुं, (त्रिकृत्वश्चितो नाचिकेतोऽग्नि-
|
त्रितक्षं, क्ली स्त्री, त्रयाणां तक्षाणां समाहारः ।
त्रितयं, क्ली, (त्रयोऽवयवा अस्य । त्रि +
त्रिदण्डः, पुं, (त्रिदण्डं चतुरङ्गुलगोबालवेष्टना-
त्रिदण्डी, [न्] पुं, (त्रिदण्डमस्त्यस्येति । इनिः ।)
त्रिदला, स्त्री, (त्रीणि त्रीणि दलानि पत्राणि
त्रिदलिका, स्त्री, (त्रीणि दलानि यस्याः । कापि
त्रिदशः, पुं, (तृतीया यौवनाख्या दशा यस्य ।
|
त्रिदशदीर्घिका, स्त्री, (त्रिदशानां देवानां
त्रिदशमञ्जरी, स्त्री, (त्रिदशप्रिया मञ्जरी
त्रिदशायुधं, क्ली, (त्रिदशानां देवानां आयुधम् ।)
त्रिदशारिः, पुं, (त्रिदशानामरिः शत्रुः ।)
त्रिदशालयः, पुं, (त्रिदशानां देवानां आलयः ।)
त्रिदशावासः, पुं, (त्रिदशानां सुराणां आवासो
त्रिदशाहारः, पुं, (त्रिदशानां आहारः ।) अमृ-
त्रिदशेश्वरी, स्त्री, (त्रिदशानामिन्द्रादिदेवाना-
त्रिदिनस्पृक्, [श्] पुं, (त्रिदिनं चान्द्रदिनत्रयं
त्रिदिवः, पुं, (त्रयो ब्रह्मविष्णुरुद्रा दीव्यन्त्यत्रेति ।
|
त्रिदिवा, स्त्री, नदीभेदः । इति मेदिनी । वे, ३७ ॥
त्रिदिवेशः, पुं, (त्रिदिवस्य स्वर्गस्य ईशः ।)
त्रिदिवोद्भवा, स्त्री, (त्रिदिवादुद्भवो यस्याः ।)
त्रिदृक्, [श्] पुं, (तिस्रः दृशो नेत्राणि यस्य ।)
त्रिदोषं, क्ली, (त्रयाणां दोषानां समाहारः ।)
त्रिदोषजः, त्रि, (त्रिदोषाज्जायते इति । जन +
त्रिधा, व्य, (त्रि + “संख्याया विधार्थे धा ।” ५ ।
त्रिधातुः, पुं, (त्रीन् धर्म्मार्थकामान् दधाति पुष्णा-
|
त्रिधामा, [न्] पुं, (त्रीणि भूरादीनि सत्त्वा-
त्रिधारकः, पुं, (त्रिस्रो धारा यस्य । ततः स्वार्थे
त्रिधारस्नुही, स्त्री, (त्रिषु भागेषु धारा यस्याः ।
त्रिनयनः, पुं, (त्रीणि चन्द्रसूर्य्याग्निरूपाणि नय-
त्रिनयना, स्त्री, (त्रीणि नयनानि यस्याः । टाप् ।)
त्रिनेत्रः, पुं, (त्रीणि नेत्राणि यस्य ।) शिवः ।
त्रिनेत्रचूडामणिः, पुं, (त्रिनेत्रस्य महादेवस्य
|
त्रिनेत्रा, स्त्री, (त्रीणि नेत्राणीव शरीरे यस्याः ।)
त्रिपताकं, क्ली, (तिस्रः पताका इव रेखा यत्र ।)
त्रिपत्रं, क्ली, (त्रीणि त्रीणि पत्राणि यत्र ।) दल-
त्रिपत्रः, पुं, (त्रीणि त्रीणि पत्राणि यस्य ।) बिल्वः ।
त्रिपत्रकः, पुं, (त्रीणि त्रीणि पत्राणि यस्य ।)
त्रिपथं, क्ली, (त्रयाणां पथां समाहारः । “ऋक्-
त्रिपथगा, स्त्री, (त्रिपथे स्वर्गमर्त्त्यपातालमार्गे
त्रिपदा, स्त्री, (त्रयः पादा मूलानि यस्याः ।
|
त्रिपदिका, स्त्री, (त्रयः पादा अस्याः इति त्रिपदी
त्रिपदी, स्त्री, (त्रयः पादा अस्याः । ङीपि
त्रिपर्णः, पुं, (त्रीणि त्रीणि पर्णानि यस्या ।) पलाशः ।
त्रिपर्णिका, स्त्री, (त्रीणि त्रीणि पर्णानि यस्याः ।
त्रिपर्णी, स्त्री, (त्रीणि त्रीणि पर्णानि यस्याः ।
त्रिपात्, [द्] पुं, (त्रयः पादा अस्य । “संख्या
|
त्रिपादिका, स्त्री, (त्रयः पादाः मूलानि यस्याः ।
त्रिपिष्टपं, क्ली, (त्रिदशानां देवानां पिष्टपं वास-
त्रिपिष्टपसत्, [द्] पुं, (त्रिपिष्टपे स्वर्गे सीदतीति ।
त्रिपुटः, पुं, (त्रीणि पुटानि यस्य ।) सतीलकः ।
त्रिपुटा, स्त्री, (त्रीणि पुटानि दलवृत्तयो यस्याः ।)
|
त्रिपुटी, [न्] पुं, (त्रिपुट इव आकारोऽस्त्य-
त्रिपुटी, स्त्री, (त्रीणि पुटानि यस्याः । गौरादि-
त्रिपुटीफलः, पुं, (त्रिपुटी पुटत्रयं फले यस्य ।)
त्रिपुण्ड्रं, क्ली, (त्रयाणां पुण्ड्राणां इक्षुवदाका-
त्रिपुण्ड्रकं, क्ली, (त्रिपुण्ड्रमेव । स्वार्थे कः ।)
त्रिपुरं, क्ली, (त्रयाणां पुराणां समाहारः । तद्धि-
|
त्रिपुरदहनः, पुं, (त्रिपुरं दहतीति । दह + ल्युः ।)
त्रिपुरभैरवी, स्त्री, (त्रिपुरा धर्म्मार्थकामानां
|
त्रिपुरमल्लिका, स्त्री, (त्रीणि पुराणि दलावृत्तयो
त्रिपुरा, स्त्री, (त्रीन् धर्म्मार्थकामान् पुरति पुरतो
|
त्रिपुरान्तकः, पुं, (त्रिपुरस्य अन्तकः ।) शिवः ।
त्रिपुरी, स्त्री, देशविशेषः । त्रिपुरा इति ख्याता ।
|
त्रिपुषा, स्त्री, (त्रीन् वातादिदोषत्रयान् पुष्णा-
त्रिपृष्ठः, पुं, (त्रयो वंश्याः पृष्ठे पश्चिमप्रदेशे-
त्रिफला, स्त्री, (त्रयाणां फलानां समाहारः ।
|
त्रिफली, स्त्री, त्रिफला । इति राजनिर्घण्टः ॥ त्रिबलीकं, क्ली, (तिस्रो बल्यो यत्र । कप् ।)
त्रिभण्डी, स्त्री, (त्रीन् वातादिदोषान् भण्डति
त्रिभद्रं, क्ली, (त्रिषु नखक्षतदन्तक्षतमर्द्दनेष्वपि
त्रिभुवनं, क्ली, त्रयाणां भुवनानां समाहारः ।
त्रिमदः, पुं, (त्रयानां मदानां ससाहारः । अभि-
त्रिमधु, क्ली, (त्रयाणां मधूनां मधुराणां समा-
त्रिमधुः, पुं, (मधुवाता इत्यादयस्त्रयो मधुशब्दा
|
त्रिमार्गी, स्त्री, त्रयाणां मार्गानां समाहारः ।
त्रिमुकुटः, पुं, (त्रीणि मुकुटानीव शृङ्गान्यस्य ।)
त्रिमुखः, पुं, (त्रीणि मुखानि यस्य ।) बुद्ध-
त्रिमुखा, स्त्री, (त्रीणि मुखानि यस्याः ।) बुद्ध-
त्रिमूर्त्तिः, पुं, (तिस्रो मूर्त्तयो यस्य ।) बुद्धः ।
त्रियष्टिः, पुं, (त्रिषु वातपित्तकफात्मकेषु दोषेषु
त्रियामकं, क्ली, (त्रीन् धर्म्मार्थकामरूपान्
त्रियामा, स्त्री, (त्रयो यामाः प्रहरा यस्याः ।
त्रियुगः, पुं, (त्रीणि युगानि सत्यत्रेताद्बापर-
|
त्रियूहः, पुं, कपिलाश्वः । इति हेमचन्द्रः ॥ (यथा,
त्रिरात्रं, क्ली, रात्रित्रयम् । तिसृणां रात्रीणां
त्रिरेखः, पुं, (तिस्रो रेखा यत्र ।) शङ्खः । इति
त्रिलवणं, क्ली, (त्रयाणां लवणानां समाहारः ।
त्रिलोकी, स्त्री, त्रयाणां लोकानां समाहारः ।
|
त्रिलोकेशः, पुं, (त्रयाणां लोकानामीशः ।) सूर्य्यः ।
त्रिलोचनः, पुं, (त्रीणि चन्द्रसूर्य्याग्निरूपाणि
त्रिलोचना, स्त्री, (त्रीणि लोचनानि यस्याः ।)
त्रिलोचनाष्टमी, स्त्री, (त्रिलोचनाय त्र्यम्बक-
त्रिलोचनी, स्त्री, (त्रीणि लोचनानि यस्याः ।)
त्रिलोहकं, क्ली, (त्रयाणां लोहकानां समाहारः ।)
त्रिलौही, स्त्री, (त्रीणि लौहानि साधनत्वेना-
|
त्रिवर्गः, पुं, (त्रयानां वर्गः समूहः ।) धर्म्म-
त्रिवर्णकं, क्ली, (त्रयो वर्णाः सन्त्यवयवादौ यस्य ।
त्रिवर्षिका, स्त्री, (त्रीणि वर्षाणि वयो यस्याः सा
त्रिवलिः, स्त्री, (त्रिगुणिता वलिस्त्वक्तरङ्गः ।) जठरा-
त्रिविक्रमः, पुं, (त्रीन् लोकान् विशेषेण क्रामति
|
त्रिविष्टपं, क्ली, (तृतीयं विष्टपं भुवनम् ।) त्रिपि-
त्रिविष्टपसत्, [द्] पुं, (त्रिविष्टपे स्वर्गे सीद-
त्रिवीजः, पुं, (त्रीणि त्रीणि वीजानि यस्य ।)
त्रिवृत्, स्त्री, (त्रीनवयवान् वृणोतीति । वृ +
|
त्रिवृत्करणं, क्ली, (त्रिवृतस्त्र्यवयवस्य करणं
त्रिवृत्पर्णी, स्त्री, (त्रीन् दोषान् नाश्यत्वेन वृणोति
त्रिवृता, स्त्री, (त्रिभिरवयवैर्वृता ।) त्रिवृत् ।
त्रिवेणी, स्त्री, (तिस्रो वेण्यः वारिप्रवाहा
त्रिवेला, स्त्री, (तिस्रो वेला अवयवसीमानो यस्याः ।)
त्रिशङ्कुः, पुं, (त्रीणि शङ्कूनि व्यतिक्रमाणि यस्य ।)
|
त्रिशङ्कुजः, पुं, (त्रिशङ्कोर्जायते इति । जन + डः ।)
त्रिशङ्कुयाजी, [न्] पुं, (त्रिशङ्कुं सूर्य्यवंशीयराज-
त्रिशरणः, पुं, (त्रीणि शरणान्यस्येति ।) जिनः ।
त्रिशर्करा, स्त्री, (त्रिभिर्गुणिता शर्करा । शाक-
त्रिशला, स्त्री, (तिस्रः शाला यस्याः । पृषोदरा-
त्रिशाखपत्रः पुं, (त्रिशाखं त्रिदलं पत्रमस्य ।)
त्रिशिखं, क्ली, (तिस्रः शिखा यस्य ।) त्रिशूलम् ।
त्रिशिखः, पुं, (तिस्रः शिखा अस्य ।) राक्षस-
|
त्रिशिखिदला, स्त्री, (तिस्रः शिखाः सन्त्यस्येति
त्रिशिराः, [स्] पुं, (त्रीणि शिरांसि मस्तकानि
त्रिशीर्षकं, क्ली, (त्रीणि शीर्षाणि यस्य । कप् ।)
त्रिशूलं, क्ली, (त्रीणि शूलानि इव अग्राणि यस्य ।)
त्रिशूली, [न्] पुं, (त्रिशूलमस्त्रमस्त्यस्येति ।
त्रिशृङ्गः, पुं, (त्रीणि शृङ्गाणि यस्य ।) त्रिकूट-
त्रिशृङ्गी, [न्] पुं, (त्रीणि शृङ्गानीव सन्त्यस्येति ।
|
त्रिष्टुप्, [भ्] स्त्री, (त्रिषु स्थानेषु स्तुभ्यते जडी-
त्रिसन्धिः, स्त्री, (त्रयः सन्धयो विकाशकाला यस्य ।)
त्रिसन्ध्यं, क्ली, (तिसृणां सन्ध्यानां समाहारः ।
त्रिसन्ध्यव्यापिनी, स्त्री, (त्रिसन्ध्यं व्याप्नोतीति ।
त्रिसमं, क्ली, (त्रीणि हरीतकीनागरगुडानि
त्रिसरः, पुं, (त्रिभिः स्रीयते इति । सृ + अप् ।)
त्रिसवनं, क्ली, (त्रयाणां सवनानां कालानां समा-
त्रिसवनस्नायी, [न्] पुं, (त्रिसवने त्रिकाले
त्रिसिता, स्त्री, (त्रिगुणिता सिता शर्करा ।)
त्रिसीत्यं, क्ली, (त्रिवारं सीतया सहितम् । “नौ-
|
त्रिसुगन्धि, क्ली, (त्रयाणां सुगन्धिद्रव्यानां समा-
त्रिसुपर्णः, पुं, बह्वृचानां वेदभागः । तद्व्रतञ्च ।
त्रिस्रोताः, [स्] स्त्री, (त्रीणि स्रोतांसि यस्याः ।
त्रिहल्यं, त्रि, (त्रिवारं हलेन कृष्टम् । हल +
त्रिहायणी, स्त्री, (त्रयो हायना यस्याः । “दाम-
त्रुट, क ङ छिदि । इति कविकल्पद्रुमः ॥
त्रुट, यशि छिदि । इति कविकल्पद्रुमः ॥
त्रुटिः, स्त्री, (त्रुट्यते इति । त्रुट् + “इगुपघात्
|
त्रुटिवीजः, पुं, (त्रुटिरल्पं वीजमस्य ।) कचुः ।
त्रुटी, स्त्री, (त्रुटि + “कृदिकारादक्तिनः ।” इति
त्रुन्प, वधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-सकं-
त्रुन्फ, वधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
त्रुप, वधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-सकं-
त्रुफ, वधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-सकं-
त्रेता, स्त्री, (त्रीन् भेदान् एति प्राप्नोतीति । यद्बा,
|
त्रेतायुगं, क्ली, (त्रेतैव युगम् ।) द्बितीययुगम् ।
त्रेतायुगाद्या, स्त्री, (त्रेतायुगस्य आद्या प्रथमा
त्रेधा, व्य, (त्रिप्रकारम् । “संख्याया विधार्थे धा ।”
त्रै, ङ पालने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-आत्मं-
त्रैगुण्यं, क्ली, (त्रिगुणानां भावः कर्म्म वा ।
त्रैधं, व्य, (त्रिप्रकारमिति त्रिधा । ततः “द्बित्र्योश्च
|
त्रैपुरः, पुं, (त्रिपुर एव । स्वार्थे अण् ।) त्रिपुर-
त्रैलोक्यं, क्ली, (त्रिलोकी एव । चतुर्वर्णादित्वात्
त्रैलोक्यविजया, स्त्री, (त्रैलोक्यस्य विजयो यस्याः ।
त्रैविद्यः, पुं, (ऋग्वेदयजुर्व्वेदसामवेदरूपास्त्रिस्रो
त्रोटकी, स्त्री, रागिणीविशेषः । इति हलायुधः ॥ त्रोटिः, स्त्री, (त्रोट्यते भिद्यतेऽनयेति । त्रोटि +
त्रोटिहस्तः, पुं, (त्रोटिश्चञ्चुर्हस्त इव ग्रहणसाधनं
त्रोटी, स्त्री, (त्रोटि + कृदिकारादिति वा ङीष् ।)
|
त्रोत्रं, क्ली, (त्रायते शित्त्यते नियम्यतेऽनेनेति ।
त्रौक, ऋ ङ गत्याम् । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्र्यक्षः, पुं, (त्रीणि अक्षीणि नेत्राणि यस्य ।
त्र्यक्षरः, पुं, (त्रीणि अक्षराणि यत्र ।) घटकः ।
त्र्यङ्गटं, क्ली, (त्रिभिरङ्गैरट्यते गम्यते इति ।
त्र्यङ्गटः, पुं, (त्रिभिरङ्गैरटतीति । अट् + अच् ।)
त्र्यञ्जनं, क्ली, (त्रयाणां अञ्जनानां समाहारः ।)
त्र्यध्वगा, स्त्री, (त्रिषु अध्वसु मार्गेषु गच्छतीति ।
त्र्यम्बकः, पुं, (त्रीणि चन्द्रसूर्य्याग्निरूपाणि अम्ब-
|
त्र्यम्बकसखः, पुं, (त्र्यम्बकस्य महादेवस्य सखा
त्र्यम्बका, स्त्री, (त्रीणि चन्द्रसूर्य्याग्निरूपाणि
त्र्यहप्सर्शः, पुं, (त्र्यहं चान्द्रदिनत्रयं स्पृशतीति ।
त्र्यहस्पृशं, क्ली, (त्र्यहं स्पृशतीति । स्पृश +
|
त्र्यहैहिकः, त्रि, (ईहायां चेष्टायां भवमैहिकं
त्र्यार्षेयाः, पुं, (ऋषेरयं आर्षेयः । ऋषि + ढक् ।
|
त्र्याहिकः, त्रि, (त्र्यहे भवः । त्र्यह + ठञ् ।)
त्र्युषणं, क्ली, (त्रयाणां उषणानां समाहारः ।
त्र्यूषणं, क्ली, (त्रयाणां ऊषणानां पिप्पलीमरिच-
त्वं, त्रि, (युष्मद् + सु । “त्वाहौ सौ ।” ७ । २ ।
त्वः, त्रि, (तनोति विस्तारयतीति । तन + “तनो-
|
त्वक्, [च्] स्त्री, (त्वचति संवृणोति मेदशोणिता-
त्वक्कण्डुरः, पुं, (कण्डुं रातीति । रा + कः । त्वचः
त्वक्क्षीरा, स्त्री, (वंशत्वचः क्षीरमस्त्यत्र ।)
त्वक्क्षीरी, स्त्री, (वंशत्वचः क्षीरमत्र । गौरा-
त्वक्छदः, पुं, (त्वगेव छदो यस्य ।) क्षीरीशवृक्षः ।
|
त्वक्पत्रं, क्ली, (त्वगिव पत्राण्यस्य ।) गुडत्वक् ।
त्वक्पत्री, स्त्री, (त्वक्पत्र + गौरादित्वात् ङीष् ।)
त्वक्पुष्पं, क्ली, (त्वचश्चर्म्मणः पुष्पमिव ।) रोमाञ्चः ।
त्वक्पुष्पिका, स्त्री, (त्वक्पुष्पी + स्वार्थे कन् पूर्ब्ब-
त्वक्पुष्पी, स्त्री, (त्वक्पुष्प + गौरादित्वात् ङीष् ।)
त्वक्ष, त्वचोग्राहे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्वक्ष, ऊ कार्श्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्वक्सारः, पुं, (त्वचि सारो यस्य ।) वंशः । इत्य-
त्वक्सारभेदिनी, स्त्री, (त्वचः सारं भिनत्तीति ।
त्वक्सारा, स्त्री, (त्वक्सारो वंश उत्पत्तिकारण-
त्वक्सुगन्धः, पुं, (त्वचि सुगन्धः सद्गन्धो यस्य ।)
|
त्वक्सुगन्धा, स्त्री, (त्वचि सुगन्धो यस्याः ।) एल-
त्वग, इ कम्पे । गतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्वगङ्कुरः, पुं, (त्वचश्चर्म्मणः अङ्कुर इव ।) रोमाश्चः ।
त्वगाक्षीरी, स्त्री, (त्यक्क्षीरी । पृषोदरादित्वात्
त्वग्गन्धः, पुं, (त्वचि गन्धो यस्य ।) नागरङ्गः ।
त्वग्जं, क्ली, (त्वचः जायते इति । जन + डः ।)
त्वग्दोषः, पुं, (त्वचो दोषो दूषणं यस्मात् ।)
त्वग्दोषापहा, स्त्री, (त्वग्दोषं रोगविशेषं अप-
तग्दोषारिः, पुं, (तग्दोषस्य रोगविशेषस्य अरिः
त्वच्, श वृत्याम् । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदां-
त्वचं, क्ली, (प्रशस्ता त्वगस्त्यस्येति । अर्श आदि-
|
त्वचा, स्त्री, (त्वच् + पक्षे टाप् । यद्वा, त्वचति
त्वचापत्रं, क्ली, (त्वचा त्वक् पत्रमिव यस्य ।)
त्वचिष्ठः, त्रि, (अतिशयेन त्वग्वान् । त्वग्वत् +
त्वचिसारः, पुं, (त्वचि सारो यस्य । “हलदन्तात्
त्वचिसुगन्धा, स्त्री, (त्वचि सुगन्धो यस्याः ।
त्वत्, त्रि, (तनोतीति । तन + “तनोतेरनश्च वः ।”
त्वन्च, उ इतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्वन्च, उ ध सङ्कोचे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (रुधां-
त्वदीयं, त्रि, (तव इदम् । युष्मद् + छः । “प्रत्य-
त्वर, ञि ष म ङ स्यदे । इति कविकल्पद्रुमः ॥
त्वरणं, क्ली, (त्वर + भावे ल्युट् ।) त्वरा । इति
त्वरा, स्त्री, (त्वरणमिति । त्वर + “घटादयः
|
त्वरिः, स्त्री, (त्वरणमिति । त्वर + भावे इन् ।)
त्वरितं, क्ली, (त्वर + क्तः ।) शीघ्रम् । (त्वरते
त्वरितोदितं, त्रि, (त्वरितं शीघ्रं यथा तथा
त्वष्टः, त्रि, (त्वक्ष्यते तनूक्रियते स्मेति । त्वक्ष तनू-
त्वष्टा, [ऋ] पुं, (त्वेषति दीप्यतीति । त्विष
|
त्वाचप्रत्यक्षं, क्ली, (त्वाचं त्वच्-सम्बन्धि प्रत्यक्षम् ।)
त्वाष्टी, स्त्री, दुर्गा । यथा, --
त्वाष्ट्रः, पुं, (त्वष्टुरपत्यं पुमान् । अण् ।) वृत्रा-
त्वाष्ट्री, स्त्री, (त्वष्टा अधिष्ठात्री देवतास्याः ।
त्विट्, [ष्] स्त्री, (त्विष दीप्तौ + सम्पदादित्वात्
त्विष, औ ञ भासे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
|
त्विषा, स्त्री, (त्विष् + हलन्तात् वा टाप् ।)
त्विषाम्पतिः, पुं, (त्विषां प्रभाणां पतिः । षष्ठ्या
त्विषिः, स्त्री, (त्विष दीप्तौ + “इगुपधात् कित् ।”
त्सर, छद्मगतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
त्सरुः, पुं, (त्सरति कौटिल्यं गच्छतीति । त्सर
|
थ, थकारः । स व्यञ्जनसप्तदशवर्णः । तवर्ग-
थं, क्ली, रक्षणम् । मङ्गलम् । साध्वसम् । इति
थः, पुं, (थुड संवृतौ + डः ।) पर्व्वतः । भय-
थुड, शि संवृतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदां-
थुत्कारः, पुं, (कृ + भावे घञ् । थुदित्यव्यक्त-
थुर्व्व, ई वधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
थुर्व्वणं, क्ली, हननम् । थुर्व्वधातोर्भावे अनटि
थूथू, व्य, निष्ठीवनत्यागानुकरणशब्दः । यथा, --
थैथै, व्य, वाद्यानुकरणशब्दविशेषः । इति सङ्गीत-
थोडनं, क्ली, संवरणम् । इति थुङधातोर्भावेऽनट्
|