शब्दकल्पद्रुमः/नागवारिकः
नागवारिकः, पुं, (नागानां हस्तिनां वारो वार-
नागवीटः, पुं, (नाग इव विशेषेण एटति इत-
नागवीथी, स्त्री, (नागस्येव वीथी पन्थाः ।) अश्वि-
नागशुण्डी, स्त्री, (नागस्य शुण्डवत् आकृतिरस्त्य-
नागसम्भवं, क्ली, (नागात् सीसकात् सम्भवो यस्य ।)
नागसुगन्धा, स्त्री, (नागस्येव सु शोभनो गन्धो
नागस्तोककं, क्ली, (नागस्य नागविषस्य स्तोकः
नागस्फोता, स्त्री, (नाग इव स्फोता ।) दन्ती ।
|
नागहनुः, पुं, (नागस्य हस्तिनो हनुरिव ।) नख-
नागहन्त्री, स्त्री, (नागान् हन्तीति । हन + तृच् +
नागाख्यः, पुं, (नाग एव आख्या यस्य ।) नाग-
नागाञ्चला, स्त्री, नागयष्टिः । इति जटाधरः ॥ नागाञ्जना, स्त्री, हस्तिनी । (नागस्येव अञ्जनं
नागाधिपः, पुं, (नागानां अधिपः ।) अनन्तः ।
नागान्तकः, पुं, (नागानां अन्तको विनाशकः ।)
नागारातिः, पुं, (नागानां अरातिः शत्रुः ।)
नागालावुः, स्त्री, (नाग इव अलावुः ।) कुम्भ-
नागाशनः, पुं, (अश्नातीति । अश + ल्युः । नागानां
नागाह्वं, क्ली, (नागस्य आह्वा नाम आह्वा
नागाह्वा, स्त्री, (नागं नागकेशरं आह्वयते स्पर्द्धते
नागी, स्त्री, (नागस्य स्थूला पत्नी । नाग + जान-
नागोदं, क्ली, (नागवदुदरं यस्मात् । पृषोदरादि-
नागोदरं, क्ली, (नागवत् बृहदुदरं यस्मात् ।)
नाचिकेतः, पुं, नचिकताः । अग्निः । यथा, --
|
|
नाचिकेतुः, पुं, अग्निः । इति त्रिकाण्डशेषः ॥ नाटः, पुं, (नट + भावे घञ् ।) नृत्यम् । देश-
नाटकं, क्ली, (नाटयतीति । नट + णिच् + ण्वुल् ।)
|
नाटकः, पुं, (नट्यते नृत्यते देवयोनिभिरत्र । नट +
नाटाम्रः, पुं, तरम्बुजः । तत्पर्य्यायः । चेलालः २
नाटारः, पुं, (नट्या नटस्य वा अपत्यम् । “आर-
नाटिका, स्त्री, (नाटक + टापि अत इत्वम् ।)
|
नाटेयः, पुं, (नट्या अपत्यम् । नटी + ढक् ।)
नाटेरः, पुं, (नट्या अपत्यमिति । नटी + ढ्रक् ।)
नाट्यं, क्ली, (नटानां कार्य्यम् । नट + “छन्दोगौक्-
|
नाट्यधर्म्मिका, स्त्री, (नाट्यधर्म्मोऽस्त्यस्याः
नाट्यप्रियः, पुं, (नाट्यं प्रियं यस्य ।) शिवः । इति
नाट्यशाला, स्त्री, (नाट्यस्य नृत्यगीतादेः शाला
नाट्यालङ्कारः, पुं, (नाट्यस्य अलङ्कारः ।) नाट्य-
|
नाट्योक्तिः, स्त्री, (नाट्ये नृत्यगीतादौ या उक्तिः ।)
|
नाडिः, स्त्री, (नाडयतीति । नड भ्रंशे + णिच् +
नाडिकं, क्ली, (नाडिरिव प्रतिकृतिः । नाडि +
नाडिका, स्त्री, (नाडी एव । स्वार्थे कन् ।) षट्-
|
नाडिकेलः, क्ली, (नारिकेलः । रस्य डत्वम् ।)
नाडिचीरं, क्ली, (नाडिरिव चीरं यत्र ।) निर्व्वे-
नाडिन्धमः, पुं, (नाडीं वंशनलीं धमतीति । ध्मा
नाडिन्धयः, त्रि, (नाडीं घयतीति । धेट पाने +
|
नाडिपत्रं, क्ली, (नाडिरिव पत्रं यस्य ।) नाडी-
नाडी, स्त्री, (नाडि + “कृदिकारादक्तिनः ।”
|
|
|
|
|
|
|
|
नाडीकः, पुं, (नाडीव कायतीति । कै + कः ।)
नाडीकलापकः, पुं, (नाडीनां नाडीवन्नालानां
नाडीकेलः, पुं, (नारिकेलः । पृषोदरादित्वात्
नाडीचः, पुं, (नाड्या चीयते इति । चि + बाहु-
नाडीचरणः, पुं, (नाडीवच्चरणौ यस्य ।) पक्षी ।
नाडीजङ्घः, पुं, (नाडीवत् जङ्घा यस्य ।) काकः ।
|
नाडीतरङ्गः, पुं, (नाड्यां नालायां तरङ्गो यत्र ।)
नाडीतिक्तः, पुं, (नाड्या तिक्तः ।) नेपालनिम्बः ।
नाडीदेहः, पुं, (नाडीसारो देहो यस्य । कृश-
नाडीनक्षत्रं, क्ली, (नाडीस्थितं नक्षत्रम् ।)
नाडीविग्रहः, पुं, (नाडीसारो विग्रहो यस्य ।
|
नाडीव्रणः, पुं, (नाडीसंलग्नो व्रणः ।) सर्व्वदा-
|
नाडीशाकः, पुं, (नाडीप्रधानः शाकः ।) नाडीकः ।
नाडीस्नेहः, पुं, (नाड्यामेव स्नेहो यस्य । नाडी-
नाडीहिङ्गु, क्ली, (नाडीप्रधानं हिङ्गु ।) हिङ्गु-
नाणकं, क्ली, (अणति शब्दायते इति । अण
|
नात्रं, क्ली, (नम्यते आख्यायते प्रशस्यते सर्व्वै-
नाथ, ऋ ङ आशिषि । दवैश्येऽर्थे । इति कवि-
नाथः, पुं, (नाथति ईश्वरो भवतीति । नाथ
नाथवान्, [त्] त्रि, (नाथो विद्यतेऽस्येति । नाथ +
नाथहरिः, पुं, (नाथं हरति स्थानात् स्थानान्तरं
नादः, पुं, (नद शब्दे + भावे घञ् ।) शब्दः ।
|
|
|
|
नादेयं, क्ली, (नद्या नदस्य वा इदं तत्र भवं वा ।
नादेयः, पुं, (नद्यां भवः । नदी + ढक् ।) काश-
नादेयी, स्त्री, (नद्यां भवा । “नद्यादिभ्यो ढक् ॥”
नाध, ऋ ङ नाथे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-
नाना, व्य, (न + “विनञ्भ्यां नानाञौ न सह ।”
नानाकन्दः, पुं, (नाना बहवो कन्दा यस्य ।)
नानाध्वनिः, पुं, (नाना ध्वनिर्यत्र । नानाविधो
नानारूपः, त्रि, (नाना रूपाणि यस्य ।) अनेक-
|
नानावर्णः, पुं, (नानाविधो वर्णः ।) बहुविध-
नानाविधः, त्रि, (नाना विधाः प्रकारा यस्य ।)
नानुष्ठेयं, त्रि, (न अनुष्ठेयप् ।) अननुष्ठेयम् ।
नान्त्रं, क्ली, (नमत्यनेनेति । नम + “भ्रस्जिगमि-
नान्दिकरः, पुं, (करोतीति । कृ + अच् । नान्द्याः
नान्दी, स्त्री, (नन्दन्त्यनयेति । नन्द + घञ् । निपा-
नान्दीकः, पुं, (नान्द्यै नान्द्यर्थं कायतीति । कै +
नान्दीकरः, त्रि, (नान्दीं करोतीति । कृ + “दिवा-
|
नान्दीपटः, पुं, (नान्द्यै वृद्ध्यर्थं पटो यत्र ।)
नान्दीमुखः, पुं, (नान्द्यै वृद्ध्यर्थं मुखं यस्य ।)
|
नान्दीमुखी, स्त्री, (नान्द्यै वृद्ध्यर्थं मुखं यस्याः ।
|
नान्दीवादी, [न्] त्रि, (नान्दीं वदतीति । वद +
नापितः, पुं, (न आप्नोति सरलतामिति । न +
नापितशालिका, स्त्री, (नापितस्य शालिका
नाभिः, पुं, (नह्यते बध्नाति विपक्षादीनिति ।
नाभिः, पुं स्त्री, (नह बन्धे + इञ् भश्चान्तादेशः ।)
|
नाभिकण्टकः, पुं, (नाभेः कण्टक इव ।) आवर्त्तः ।
नाभिका, स्त्री, (नाभिरिव कायतीति । कै + कः ।)
नाभिगुडकः, पुं, (नाभौ गुडको गोलः ।) स्फीत-
नाभिगोलकः, पुं, (नाभौ गोलकः ।) नाभिगुडकः ।
नाभिजः, पुं, (नाभौ जायते इति । जन् + डः ।)
नाभिजन्मा, [न्] पुं, (नाभौ जन्म यस्य ।)
नाभिनाला, स्त्री, (नाभिस्थिता नाला नाडी ।)
नाभिभूः, पुं, (नाभौ भूरुत्पत्तिर्यस्य ।) ब्रह्मा ।
नाभिवर्षः, पुं, (नाभेरग्नीध्रपुत्त्रस्य वर्षः ।) भारत-
नाभी, स्त्री, (नाभि + वा ङीष् ।) नाभिः । इति
|
नाभीलं, क्ली, (नाभीं लातीति । ला + कः ।)
नाभ्यं, त्रि, (नाभेरिदमिति । नाभि + यत् ।)
नाम, व्य, (नामयतीति नाम्यतेऽनेन वा । नम + णिच्
नाम, [न्] क्ली, म्नायते अभ्यस्यते यत् तत् ।
नामकरणं, क्ली, (नाम्नः करणं यत्र ।) संस्कार-
|
|
नामद्वादशी, स्त्री, (नाम्नः द्वादशी ।) व्रतविशेषः ।
नामधेयं, क्ली, (नामैव । नाम + “भागरूप-
नामशेषः, त्रि, (नाम्नः शेषो यस्य । नाम आख्या
नामापराधः, पुं, (नाम्नि नामविषये अपराधः ।
|
|
नामापराधी, [न्] त्रि, (नामापराधोऽस्त्य-
नायः, पुं, (नीयतेऽनेनेति । नी + “श्रिणीभुवो
नायकः, पुं, (नयति प्रापयतीति । नी + ण्वुल् ।)
|
नायकाधिपः, पुं, (नायकानां नेतॄणां सेनापतीनां
|
नायिका, स्त्री, (नयति या । नी + ण्वुल् । टाप्
|
|
|
नारं, क्ली, (नराणां समूहः । नर + समूहे
नारः, पुं, (नरस्यायमिति । ब्रर + अण् ।)
नारकः, पुं, (नरक एव । प्रज्ञाद्यण् ।) नरकः ।
नारकी, [न्] त्रि, (नरको भोग्यतया अस्त्य-
नारकीटः, पुं, अश्मकीटः । (नारेषु नरसमूहेषु
नारङ्गं, क्ली, (नृणातीति । नॄ नये + बाहुलकात्
नारङ्गः, पुं, (नॄ नये + अङ्गच् । वृद्धिश्च ।) पिप्पली-
|
नारदः, पुं, (नारं परमात्मविषयकं ज्ञानं ददा-
|
नारा; स्त्री, (नरस्य मुनेरियम् । नर + “तस्ये-
नाराचः, पुं, (नारं नरसमूहं आचामतीति ।
|
नाराचिका, स्त्री, (नाराचस्तदाकारोऽस्त्यस्या
नाराची, स्त्री, (नाराचवदाकृतिरस्त्यस्या इति ।
नारायणः, पुं, (नारा जलं अयनं स्थानं यस्य ।
|
|
|
नारायणक्षेत्रं, क्ली, (नारायणस्य क्षेत्रं स्थानम् ।)
|
नारायणतैलं, क्ली, (नारायणाख्यं तैलम् ।) औषध-
|
|
नारायणप्रियः, पुं, (नारायणस्य प्रियः । नारायणः
नारायणबलिः, पुं, (नारायणाय नारायणमुद्दिश्य
|
नारायणास्त्रं, क्ली, (नारायणस्यास्त्रम् ।) विष्णो-
|
नारायणी, स्त्री, (नारायणस्येयमिति । नारायण
नारिकेरः, पुं, (नारिकेलः + लस्य रः ।) नारि-
नारिकेलः, पुं, (किल श्वैत्ये क्रीडने च + भावे
|
नारिकेलक्षीरी, स्त्री, (नारिकेलोद्भवा क्षीरी ।)
नारी, स्त्री, (नुर्नरस्य वा धर्म्म्या । नृ + “ऋतो-
|
|
|
|
नारीकवचः, पुं, (नार्य्यः कवचः सन्नाह इव
नारीकेलः, पुं, (किल क्रीडने + भावे घञ् । नार्य्या
नारीकेली, स्त्री, (नारीकेल + गौरादित्वात्
नारीचं, क्ली, (नाडीच + डस्य रत्वम् ।) शाक-
नारीतरङ्गकः, पुं, (नारीं तरङ्गयति चञ्चलचित्तां
नारीदूषणं, क्ली, (नारीणां दूषणम् ।) स्त्रीणां
नारीष्टा, स्त्री, (नारीणां इष्टा प्रिया ।) मल्लिका ।
|
नार्य्यङ्गः, पुं, (नारीणामङ्गमिव शोभनं अङ्गं
नालं, क्ली, (नलतीति । नल बन्धे + “ज्वलिति-
नालवंशः, पुं, (नालो वंश इव ।) नलः । इति
नाला, स्त्री, (नल बन्धे + णः । ततष्टाप् ।) नालम् ।
नालिः, स्त्री, (नालयतीति । नल + णिच् + इन् ।)
नालिकः, पुं, (नल एव नालस्तृणविशेषः । स
|
नालिका, स्त्री, (नाला एव । स्वार्थे कन् । टापि
नालिकेरः, पुं, (नारिकेलः । रलयोरैक्यात् रस्य
नालिजङ्घः, पुं, द्रोणकारकः । इति हारावली । ८४ ॥ नालिता, स्त्री, (नालमिता प्राप्ता ।) स्वनाम-
नाली, स्त्री, (नालि + वा ङीष् ।) शाककड-
नालीकः, पुं, (नाल्या नलयन्त्रात् कायति शब्दायते
|