शब्दकल्पद्रुमः/पीतकदली
पीतकदली, स्त्री, (पीता कदलीति नित्यकर्म्म-
पीतकद्रुमः, पुं, (पीतको द्रुम इति नित्यकर्म्म-
पीतकन्दं, क्ली, (पीतः कन्दोऽस्य ।) गर्जरम् ।
पीतकरवीरकः, पुं, (पीतः करवीर इति नित्य-
पीतकावेरं, क्ली, (कुत्सितं वेरं शरीरं कावेरम् ।
पीतकाष्ठं, क्ली, (पीतं काष्ठमिति नित्यकर्म्म-
पीतकीला, स्त्री, (पीता कीला कीलतुल्या लतेति
पीतघोषा, स्त्री, (पीतानि पुष्पानि सन्त्यस्या इति
पीतचन्दनं, क्ली, (पीतं चन्दनमिति नित्यकर्म्म-
पीतचम्पकः, पुं, (पीतं चम्पकमिव शिखा यस्य ।)
पीततण्डुलः, पुं, (पीतस्तण्डुलोऽस्य ।) कङ्कुनी ।
पीततण्डुला, स्त्री, (पीतस्तण्डुलोऽस्याः ।) क्षविका-
पीततुण्डः, पुं, (पीतं तुण्डं यस्य ।) कारण्डव-
पीतता, स्त्री, (पीत + तल् + टाप् ।) हरिद्रा-
|
पीततैला, स्त्री, (पीतं तैलमस्याः ।) ज्योतिष्मती
पीतदारु, क्ली, (पीतञ्च तत् दारु चेति ।)
पीतदुग्धा, स्त्री, पीतं दुग्धं यस्या यया वा ।
पीतद्रुः, पुं, (पीतो द्रुरिति नित्यकर्म्मधारयः ।)
पीतनं, क्ली, (पीतं करोतीति । तत्करोतीति णिच् ।
पीतनः, पुं, (पीतं करोतीति । णिच् । ततो ल्युः ।)
पीतनकः, पुं, (पीतन एव । पीतन + स्वार्थे कन् ।)
पीतपर्णी, स्त्री, (पीतानि पीतवर्णानि पर्णानि
|
पीतपादा, स्त्री, (पीतौ पादौ यस्याः ।) शारिका-
पीतपुष्पं, क्ली, (पीतानि पुष्पानि यस्य ।) आहुल्य-
पीतपुष्पः, पुं, (पीतानि पीतवर्णानि पुष्पानि यस्य ।)
पीतपुष्पा, स्त्री, (पीतं पुष्पं यस्याः ।) इन्द्र-
पीतपुष्पी, स्त्री, (पीतं पुष्पं यस्याः । जातित्वात्
पीतफलः, पुं, (पीतानि फलानि यस्य ।) शाखोट-
पीतफलकः, पुं, (पीतफल एव । स्वार्थे कन् ।)
पीतबालुका, स्त्री, (पीता बालुकेव चूर्णनरजो
पीतबीजा, स्त्री, (पीतं बीजं यस्याः ।) मेथिका ।
पीतभृङ्गराजः, पुं, (पीतो भृङ्गराजः ।) पीत-
पीतमणिः, पुं, (पीतो मणिरिति नित्यकर्म्मधारयः ।)
पीतमाक्षिकं, क्ली, (पीतं माक्षिकम् ।) माक्षि-
पीतमुद्गः, पुं, (पीतः पीतवर्णो मुद्गः ।) मुद्ग-
|
पीतमूलकं, क्ली, (पीतं मूलमस्य । कप् ।) गर्ज्ज-
पीतयूथी, स्त्री, (पीता यूथी ।) स्वर्णयूथी । इति
पीतरक्तं, क्ली, (पीतं रक्तञ्च । वर्णो वर्णेनेति
पीतरागं, क्ली, (पीतो रागो वर्णो यस्य ।) किञ्ज-
पीतरोहिणी, स्त्री, (पीता सती रोहतीति ।
पीतलः, पुं, (पीतं लातीति । ला + कः ।) पीत-
पीतलकं, क्ली, (पीतलेन पीतेन वर्णेन कायति
पीतलोहं, क्ली, (पीतं लोहमिति नित्यकर्म्म-
पीतवासाः, [स्] पुं, (पीतं वासो वस्त्रं यस्य ।)
पीतवृक्षः, पुं, (पीतो वृक्षः ।) श्योनाकप्रभेदः ।
पीतशा(सा)लः, पुं, (पीतः शालो वृक्षविशेषः ।)
पीतसारं, क्ली, (पीतः सारो यस्य ।) पीतवर्ण-
पीतसारः, पुं, (पीतः पीतवर्णः सारो यस्य ।)
पीतसारकः, पुं, (पीतः सारो यस्य । कप् ।)
पीतसारि, क्ली, (पीतं पीतवर्णं सरति प्राप्नो-
|
पीतसालकः, पुं, (पीतः सालकः सालवृक्षः ।)
पीतस्फटिकः, पुं, (पीतः स्फटिक इति नित्य-
पीता, स्त्री, (पीतो वर्णोऽस्त्यस्या इति । अच् ।
पीताङ्गः, पुं, (पीतं अङ्गं यस्य ।) श्योनाक-
पीताब्धिः, पुं, (पीतः अब्धिः समुद्रो येन ।)
पीताम्बरः, पुं, (पीतं अम्बरं वस्त्रं यस्य ।) विष्णुः ।
पीताश्मा, [न्] पुं, (पीतः अश्मा ।) पुष्पराग-
|
पीतिः, पुं, (पिबतीति । पा + क्तिच् । “घुमास्था-
पीतिः, स्त्री, (पा + भावे क्तिन् ।) पानम् । इति
पीतिका, स्त्री, (पीतो वर्णोऽस्त्यस्या इति । ठन् ।)
पीती, [न्] पुं, (पीतं पानं प्राचुर्य्येनास्त्यस्येति ।
पीतुः, पुं, (पिबति रसादीनिति । पा + “पः किच्च ।”
पीथं, क्ली, (पीयते इति । पा + “पातॄतुदीति ।”
पीथिः, पुं, (पीति + पृषोदरादित्वात् तस्य थः ।)
पीनः, त्रि, (ओ प्या यी ङ वृद्धौ + क्तः । “ओदि-
पीनसः, पुं, (पीनं स्थूलमपि जनं स्यति नाशय-
|
पीनसा, स्त्री, (पीनं स्यतीति । सो + कः । टाप् ।)
पीनसी, [न्] त्रि, पीनसरोगी । पीनसशब्दाद-
|
पीनोध्नी, स्त्री, (पीनं स्थूलमूधोऽस्याः । “बहु-
पीपरिः, पुं, (अपि पिपर्त्तीति । पॄ + इन् । अपे
पीय, प्रीणने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
पीयुः, पुं, (पिबतीति । पा + “खरुशङ्कुपीयु-
पीयूषं, क्ली, (पीय्यते इति । पीय सौत्रधातुः +
पीयूषः, पुं, क्ली, (पीय + ऊषन् ।) अभिनवं पयः ।
पीयूषमहाः, [स्] पुं, (पीयूषममृतमयं महः
पीयूषरुचिः, पुं, (पीयूषं पीयूषमयी रुचिस्तिड्
पील, रोधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
|
पीलकः, पुं, (पीलति स्तभ्नातीति । पील + ण्वुल् ।)
पीलुः, पुं, (पीलति प्रतिष्टम्नातीति । पील +
पीलुनी, स्त्री, (पील + बाहुलकात् उन । गौरा-
पीलुपत्रः, पुं, (पीलुयुक्तं पत्रमस्य ।) मोरटा-
पीलुपर्णी, स्त्री, (पीलोरिव पर्णान्यस्याः । यद्वा,
पीव, स्थौल्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
पीव, [न्] त्रि, (प्यायते इति । प्यैङ् वृद्धौ +
पीवरः, त्रि, (प्यायते वर्द्धते इति । प्यैङ् +
|
पीवरस्तनी, स्त्री, (पीवरौ स्थूलौ स्तनौ यस्याः ।
पीवा, [न्] पुं, (प्यायते इति । प्यै ङ वृद्धौ +
पीवा, स्त्री, (पीयते इति । पी ङ् य पाने + बाहु-
पीवरा, स्त्री, (पीवर + टाप् ।) अश्वगन्धा ।
पीवरी, स्त्री, (प्यायते इति । प्यै + ष्वरच् । सम्प्र-
पुंलिङ्गं, क्ली, (पुंसो लिङ्गं चिह्नम् ।) पुंचिह्नम् ।
पुंवृषः, पुं, (पुमानिव वर्षतीति । वृष + कः ।) गन्ध-
पुंश्चलः, पुं, (पुंश्चलीव । उपचारात् पुंस्त्वम् ।)
|
पुंश्चली, स्त्री, (पुंसो भर्त्तुः सकाशात् चलति पुरुषा-
|
पुंश्चिह्नं, क्ली, (पुंसः पुरुषस्य चिह्नम् ।) शिश्नः ।
पुंस, क मर्द्दे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-परं-
पुंसवनं, क्ली, (पुमांसमिव सूते बलप्रदानेन पुरुष-
|
|
|
पुंस्कोकिलः, पुं, (पुमान् कोकिलः ।) पुरुषपिक-
पुंस्त्वं, क्ली, (पुंसः पुरुषस्य भावः । पुम्स् + त्व ।)
पुंस्त्वविग्रहः, पुं, (पुंस्त्वस्य शुक्रस्येव विग्रहो यस्य ।)
पुक्कशः, पुं, (पुक् कुत्सितं कशति गच्छतीति ।
|
पुक्कषः, पुं, (पुक् कुत्सितं कषतीति । कष गतौ +
पुक्कसः, पुं, (पुक् कुत्सितं कसतीति । कस गतौ +
पुक्कसी, स्त्री, कालिका । नीली । इति मेदिनी-
पुङ्खः, पुं, (पुमांसं खनतीति । खन + डः ।) काण्ड-
पुङ्गः, पुं, क्ली, (पुञ्ज + पृषोदरादित्वात् साधुः ।)
पुङ्गलः, पुं, (पुङ्गं देहसमूहं लाति आदत्ते इति ।
पुङ्गवः, पुं, (पुमान् गौः । “गोरतद्धितलुकि ।”
पुच्छ, प्रसादे । इत्यमरटीकायां रायमुकुटधृत-
पुच्छः, पुं, क्ली, (पुच्छतीति । पुच्छ प्रसादे + अच् ।)
पुच्छटी, क्ली, (पुच्छ प्रसादे + भावे क्विप् । पुच्छं
|
पुच्छदा, स्त्री, (पुच्छमिवददातीति । दा + कः ।)
पुच्छी, [न्] पुं, (पुच्छोऽस्त्यस्येति । पुच्छ +
पुञ्जः, पुं, (पिञ्ज्यते पिञ्जयतीति वा । पिजि +
पुट, क चूर्णे । भासि । इति कविकल्पद्रुमः ॥
पुट, त् क संसर्गे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदन्त-
पुट, शि श्लेषे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदां-कुटां-
पुटं, क्ली, (पुटतीति । पुट संश्लेषे + कः ।) जाती-
|
पुटः, पुं क्ली, (पुटतीति । पुट श्लेषे + कः ।) अश्व-
पुटः, त्रि, (पुट् + कः ।) आच्छादनम् । पत्रादि-
पुटकं, क्ली, (पुटवत् कायतीति । कै + कः ।)
पुटकन्दः, पुं, (पुटमिव कन्दो यस्य ।) कोलकन्दः ।
पुटकिनी, स्त्री, (पुटकानि सन्त्यत्रेति । पुटक +
पुटग्रीवः, पुं, (पुटमिव ग्रीवा यस्य ।) गर्गरी ।
पुटपाकः, पुं, (पुटेन पाकः ।) पुटाभ्यन्तरितौ-
|
पुटभेदः, पुं, (पुटं संश्लिष्टं भिनत्तीति । भिद +
पुटभेदनं, क्ली, (पुटैरश्वखुरैर्भिद्यते इति । भिद +
पुटालुः, पुं, (पुटः संश्लिष्ट आलुः ।) कोलकन्दः ।
पुटिका, स्त्री, (पुटं अस्त्यस्या इति । पुट + ठन्
पुटितं, क्ली, (पुटं जातमस्येति । पुट + इतच् ।
पुटी, स्त्री, (पुटतीति । पुट + कः । गौरादित्वात्
पुटोटज, क्ली, (पुटं संश्लिष्टमुटजमिव ।) श्वेत-
पुटोदकः, पुं, (पुटे अन्तर्युब्जपात्रमध्ये उदकं
पुट्ट, क तौच्छ्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरां-
पुड, इ मर्द्दे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-
|
पुण, श धर्म्मे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदां-परं-
पुण्डः, पुं, (पुण्ड्यते इति । पुडि मर्द्दे + घञ् ।)
पुण्डरी, [न्] पुं, हस्तिनां मनुष्याणाञ्च चक्षुष्यः
पुण्डरीकं, क्ली, (पुण्डति अन्यपुष्पाणां गर्व्वं चूर्णी-
पुण्डरीकः, पुं, (पुण्डरीकवद्वर्णोऽस्त्यस्येति । अच् ।)
|
पुण्डरीकाक्षं, क्ली, (पुण्डरीकवदक्षिणी यस्मात् ।
पुण्डरीकाक्षः, पुं, (पुण्डरीकवदक्षिणी नेत्रे यस्य ।
पुण्डरीयकं, क्ली, स्थलपद्मम् । इति शब्दमाला ॥
पुण्डर्य्यं, क्ली, (पुण्डतीति । पुडि + अच् । तस्यार्य्यं
पुण्ड्रः, पुं, (पुण्ड्यन्ते गुडशर्कराद्यर्थं चूर्णीक्रियते
|
पुण्ड्रकः, पुं, (पुण्ड्र इव प्रतिकृतिः । “इवे प्रति-
|
पुण्ड्रकेलिः, पुं, (पुण्ड्रे इक्षुविशेषे केलिर्यस्य ।)
पुण्यं, क्ली, (पूयतेऽनेनेति । पू + “पूङो यण्णुक्
पुण्यकं, क्ली, (पुण्याय कायतीति । कै + कः ।)
पुण्यकव्रतं, क्ली, (पुण्यकं व्रतमिति ।) पतिसौभा-
|
|
|
पुण्यकृत्, त्रि, (पुण्यं करोति स्मेति । कृ + “सुकर्म्म-
पुण्यगन्धः, पुं, (पुण्यः पवित्रो हृद्यश्च गन्धोऽस्य ।)
पुण्यजनः, पुं, (पुण्यः विरुद्धलक्षणया पापी चासौ
पुण्यजनेश्वरः, पुं, (पुण्यजनानां यक्षाणामीश्वरः ।)
पुण्यतृणं, क्ली, (पुण्यं पवित्रं तृणम् ।) श्वेत-
पुण्यदर्शनः, पुं, (पुण्यं शुभजनकं दर्शनं यस्य ।)
पुण्यफलः, पुं, (पुण्यानि शुभानि फलानि यस्य ।)
पुण्यभाक्, [ज्] त्रि, (पुण्यं भजतीति । भज +
पुण्यभूः, स्त्री, (पुण्यस्य पुण्योत्पादिका वा भू-
पुण्यभूमिः, स्त्री, (पुण्यस्य पुण्योत्पादिका वा
|
पुण्यवान्, [त्] त्रि, (पुण्यमस्यास्तीति । पुण्य +
पुण्यश्लोकः, पुं, (पुण्यः पुण्यदायकः श्लोको यश-
पुण्यश्लोका, स्त्री, (पुण्यः पुण्यजनकः श्लोको यश-
पुण्या, स्त्री, (पुणाति या पूयतेऽनयेति वा । पू +
पुण्यात्मा, त्रि, (पुण्यः आत्मा स्वभावो यस्य ।)
|
पुण्याहं, क्ली, (पुण्यञ्च तदहश्चेति । “राजाहः-
पुण्याहवाचनं, क्ली, (पुण्याहस्य वाचनम् ।)
पुत्त, गतौ ॥ (भ्वां-परं-सकं-सेट् ।) तद्वयान्तः ।
पुत्तलकः, पुं, (पुत्त गतौ + भावे घञ् । पुत्तं गमनं
|
पुत्तलिका, स्त्री, तृणकाष्ठमृदश्मधातुरत्नादि-
पुत्तली, स्त्री, (पुत्तं गमनं लाति अन्याश्रयेणेति ।
पुत्तिका, स्त्री, (पुत्तं इतस्ततो भ्रमणमस्त्यस्या
पु(त्र)त्त्रः, पुं, लग्नात् पञ्चमस्थानम् । यथा, --
|
|
|
|
|
|
पुत्त्रकः, पुं, (पुत्त्र + स्वार्थे संज्ञायामनुकम्पायां वा
पुत्त्रकन्दा, स्त्री, (पुत्त्रप्रदो कन्दोऽस्याः । अस्याः
पुत्त्रका, स्त्री, (पुत्त्र + स्वार्थे संज्ञायां वा कन् ।
पुत्त्रजीवः, पुं, (पुत्त्रं गर्भं जीवयतीति । जीवि +
पुत्त्रञ्जीवकः, पुं, (पुत्त्रं गर्भं जीवयतीति । जीवि
पुत्त्रदा, स्त्री, (पुत्त्रं गर्भं ददाति सेवनेनेति ।
पुत्त्रदात्री, स्त्री, (पुत्त्रं ददाति सेवनेनेति । दा +
|
पुत्त्रप्रदा, स्त्री, (पुत्त्रं प्रददाति सेवनेनेति । प्र +
पुत्त्रभद्रा, स्त्री, (पुत्त्रस्य भद्रमस्या इति ।) बृह-
पुत्त्रशृङ्गी, स्त्री, (पुत्त्रं पवित्रं शृङ्गमिव पुष्प-
पुत्त्रश्रेणी, स्त्री, (पुत्त्राणां तत्सन्तानानां श्रेणि-
पुत्त्रसूः, स्त्री, (पुत्त्रं सूते इति । सू + क्विप् ।)
पुत्त्रान्नादः, त्रि, (पुत्त्रस्य अन्नं तदुपहृतमन्न-
पुत्त्रिका, स्त्री, (पुत्त्री + स्वार्थेकन् टाप् । “केऽणः ।”
पुत्त्रिकापुत्त्रः, पुं, (पुत्त्रिकायाः जातेऽस्याः पुत्त्रे
|
पुत्त्रिकाप्रसूः, स्त्री, (पुत्त्रिकायाः कन्यायाः प्रसू-
पुत्त्रिकासुतः, पुं, (पुत्त्रिकायाः सुतः ।) पुत्त्रि-
पुत्त्रिणी, स्त्री, (पुत्त्रोऽस्या अस्तीति । पुत्त्र +
पुत्त्री, [न्] पुं, (पुत्त्रोऽस्यास्तीति । पुत्त्र + इनिः ।)
पुत्त्री, स्त्री, (पुत्त्र + “शार्ङ्गरवाद्यञो ङीन् । ४ ।
पुत्त्रीयं, त्रि, (पुत्त्रस्य निमित्तं संयोग उत्पातो-
पुत्त्रेष्टिः, स्त्री, (पुत्त्रनिमित्तिका इष्टिरिति मध्य-
|
पुत्त्रेष्ठिका, स्त्री, (पुत्त्रेष्टि + स्वार्थे कन् टाप् च ।)
पुत्त्रौ, पुं, (दुहिता च पुत्त्रश्च पुत्त्रौ इत्येकशेषः ।)
पुत्त्र्यं, त्रि, (पुत्त्रस्य निमित्तं संयोग उत्पातो
पुथ, इ कुन्थे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-
पुथ, क त्विषि । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरा०-
पुथ, य हिंसे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (दिवा०-
पुद्गलः, पुं, (पूरणात् पुत् गलनात् गलः । ततः कर्म्म-
पुद्गलः, त्रि, (पुत् वर्द्धनशीलः गलो ह्नासवांश्चेति
पुनः, [र्] व्य, (पनाय्यते स्त्रूयते इति । पन +
|
पुनःपुनः [र्] व्य, (पुनर् + वीप्सायां द्वित्वम् ।)
पुनःपुना, स्त्री, नदीविशेषः । पन्पुना इति
पुनःसंस्कारः, पुं, (पुनः पुनर्वारकृतः संस्कारः ।)
पुनरागमनं, क्ली, (पुनः पुनर्व्वारमागमनम् ।)
पुनरुक्तं, क्ली, (वच + भावे क्तः । पुनः पुनर्व्वार-
|
पुनरुक्तजन्मा, [न्] पुं, (पुनरुक्तं जन्म यस्य ।
पुनर्जन्म, [न्] क्ली, (पुनर्भूयो जन्म ।) पुन-
पुनर्नवः, पुं, (पुनरपि छिन्ने भूयोऽपि नवः ।) नखः ।
पुनर्नवा, स्त्री, (छिन्नायां पुनरपि नवा । यद्वा,
पुनर्भवः, पुं, (छिन्नोऽपि पुनर्भवतीति । भू +
|
पुनर्भवी [न्] पुं, (पुनर्भवः पुनःपुनरुत्पत्तिर-
पुनर्भूः, स्त्री, (पुनर्भवति जायात्वेनेति । भू +
पुनर्यात्रा, स्त्री, (पुनरप्रथमा यात्रा ।) निवर्त्त-
पुनर्व्वसुः, पुं, (पुनः पुनः शरीरेषु वसति क्षेत्रज्ञ-
पुनर्व्वसू, पुं, अश्विन्यादिसप्तविंशतिनक्षत्रान्तर्गत-
पुन्नागः, पुं, (पुमान् नाग इव श्रेष्ठत्वात् ।) स्वनाम
|
पुन्नाटः, पुं, (पुन्नाड + पृषोदरादित्वात् डस्य टः ।)
पुन्नाडः, पुं, (पुमांसं नाडयतीति । नड भ्रंशे +
पुन्नामनरकः, पुं, (पुदिति नाम यस्य स पुन्नामा ।
|
पुप्फुलः, पुं, (पुप्फुस् । पृषोदरादित्वात् सस्य
पुप्फुसः, पुं, (पुप्फुसवत् आकृतिरस्यास्तीति ।
पुमान् [स्] पुं, (पाति रक्षतीति । पा + “पाते-
पुर, श अग्रगत्याम् । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदा०-
पुरं, क्ली, (प्रियते पूर्य्यते इति । पॄलि पूर्त्तौ + कः ।)
पुरं, क्ली, स्त्री, (पिपर्त्तीति । पॄ + मूलविभुजादि-
|
|
|
|
पुरः, पुं, (पिपर्त्तीति । पॄ + कः ।) गुग्गुलुः ।
पुरः, [स्] व्य, (पूर्ब्बस्मिन् पूर्ब्बस्मात् पूर्ब्बो वा
|
पुरःसरः, त्रि, (पुरोऽग्रे सरति गच्छतीति । सृ +
पुरञ्जनः, पुं, (परं देहक्षेत्रं जनयतीति । जनि +
पुरञ्जनी, स्त्री, (पुरञ्जन + गौरादित्वात् ङीष् ।)
पुरञ्जयः, पुं, (पुरं शत्रुपुरं जयतीति । जि + खच् ।)
पुरटं, क्ली, (पुरति अग्रे गच्छतीति । पुर +
पुरणः, पुं, (पिपर्त्ति पूर्य्यते वेति । पॄ पालनादौ +
|