शब्दकल्पद्रुमः/मुगूहः
मुगूहः, पुं, दात्यूहपक्षी । इति भूरिप्रयोगः ॥ मुग्धः, त्रि, (मुह् + कर्त्तरि क्तः ।) मूढः । (यथा,
मुग्धबोधं, क्ली, (मुग्धः सुन्दरः बोधः ज्ञानं पद-
मुग्धा, स्त्री, (मुग्ध + टाप् ।) नायिकाविशेषः । (सा
|
मुच इ ङ कल्कने । दम्भे । शाठ्ये । इति कवि-
मुच ङ कल्कने । दम्भे । शाठ्ये । इति कवि-
मुच ऌ श प ञ औ मोक्षे । इति कविकल्पद्रुमः ॥
मुच क मोक्षे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरा०-
मुचिरः, त्रि, (मुञ्चति धनादिकं ददातीति ।
मुचिरः, पुं, (मुच् + किरच् ।) धर्म्मः । वायुः ।
मुचुकुन्दः, पुं, (मुच् + बाहुलकात् कुः । मुचुः
मुचुटी, स्त्री, अङ्गुलिमोटनम् । आङ्गुलमट्कान
|
मुज इ क मृजाध्वन्योः । इति कविकल्पद्रुमः ॥
मुज क मृजाध्वन्योः । इति कविकल्पद्रुमः ॥
मुञ्चकः, पुं, (मुचिङ + ण्वुल् ।) मुष्ककवृक्षः ।
मुञ्जः, पुं, (मुञ्ज्यते मृज्यते अनेन । मुञ्ज + करणे
मुञ्जकेशी, [न्] पुं, (मुञ्जा इव केशाः सन्त्यस्य ।
मुञ्जरं, क्ली, (मुञ्ज्यते प्रक्षाल्यते इति । मुञ्ज +
मुञ्जातकः, पुं, (मुञ्जं अतति तत्सादृश्यं प्राप्नो-
मुट इ मर्द्दे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-पर०-
मुट कि क्षुदि । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरा०
मुट शि आक्षेपे च । इति कविकल्पद्रुमः ॥
|
मुठ इ ङ पलायने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-
मुड इ छिदि । मर्द्दे । इति कविकल्पद्रुमः ॥
मुड इ ङ मग्ने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-
मुण श प्रतिज्ञाने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदा०-
मुण्डं, क्ली, (मुण्ड्यन्ते उप्यन्ते केशा अस्मात् यद्बा,
मुण्डः, पुं, (मुण्डनं मुण्डः केशापनयनं मुडि खण्डने
मुण्डः, पुं, क्ली, (मुण्ड + अच् ।) मूर्द्धा । इति
मुण्डः, त्रि, मुण्डितः । इत्यमरः । २ । ६ । ४८ ॥
|
मुण्डकं, क्ली, (मुण्डमेवेति मुण्ड + स्वार्थे कन् ।)
मुण्डकः, पुं, (मुण्डयतीति । मुडि + ण्वुल् ।)
मुण्डचणकः, पुं, (मुण्डित इव चणकः ।) कलायः ।
मुण्डनं, क्ली, (मुण्ड + ल्युट् ।) केशच्छेदनम् ।
मुण्डफलः, पुं, (मुण्डवत् फलमस्य ।) नारिकेल-
मुण्डशालिः, पुं, (मुण्डो मुण्डित इव शालिः ।)
मुण्डा, स्त्री, (मुण्ड + स्त्रियां टाप् ।) मुण्डीरिका ।
मुण्डाख्या, स्त्री, (मुण्डेत्याख्यास्याः ।) महाश्राव-
मुण्डायसं, क्ली, (मुण्डञ्च तत् अयश्चेति । मुण्ड +
मुण्डितं, क्ली, (मुण्ड्यते खण्ड्यते इति । मुडि खण्डने
मुण्डितिका, स्त्री, (मुण्डित + स्वार्थे कन् + स्त्रियां
मुण्डी, [न्] पुं, (मुण्डयति केशान् वपति इति ।
|
मुण्डीरिका, स्त्री, (मुण्डि + बाहुलकात् ईरच् ।
मुत्, स्त्री, (मोदतेऽनया इति । मुद् + क्विप् ।)
मुत्, [द्] स्त्री, (मोदनमिति । मुद् + भावे क्विप् ।)
मुद क संसर्गे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरा०-पर०-
मुद ञि ङ हर्षे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-
मुदा, स्त्री, (मुद् + घञर्थे कः ततष्टाप् ।) र्षःह ।
मुदितः, त्रि, (मुद् + क्त । यद्बा, मुदा अस्य जाता ।
मुदिता, स्त्री, (मोदते इति मुद् + सर्व्वधातुभ्य
मुदिरः, पुं, (मोदन्ते अनेन प्रजा इति । मुद् +
|
मुद्गः, पुं, (मोदते अनेन इति । मुद् + “मुदिग्रो-
मुद्गपर्णी, स्त्री, (मुद्गस्येव पर्णान्यस्याः मुद्गपर्ण +
मुद्गभुक्, [ज्] पुं, (मुद्गं भुंक्ते इति । भुज् +
मुद्गभोजी, [न्] पुं, (मुद्गं भुंक्ते इति । भुज् +
मुद्गमोदकः, पुं, (मुद्गेन साधितो मोदकः ।) मोदक-
|
मुद्गरं, क्ली, (मुदं आनन्दं गिरति विकिरतीति । गॄ
मुद्गरः, पुं, (मुद् + गॄ + अच् ।) कर्म्मारवृक्षः ।
मुद्गरकः, पुं, (मुद्गरमिवेति प्रतिकृतौ कन् ।)
मुद्गलं, क्ली, रोहिषतृणम् । इति राजनिर्घण्ठः ॥ मुद्गलः, पुं, हर्य्यश्वराजपुत्त्रः । यथा, --
मुद्गष्टः, पुं, वनमुद्गः । इति शब्दरत्नावली ॥ मुद्गष्टकः, पुं, (मुद्गष्ट + स्वार्थे कन् ।) वनमुद्गः ।
मुद्गार्द्रवटः, पुं, (मुद्गेनार्द्रः वटः ।) वटक-
|
मुद्रा, स्त्री, (मोदते अनयेति । मुद् + “स्फायि-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
मुद्राङ्कितः, त्रि, (मुद्रया अङ्कितः ।) मुद्रया
|
मुद्रालिपिः, स्त्री, (मुद्रया लिपिः ।) पञ्चधा-
मुद्रिका, स्त्री, (मुद्रा स्वार्थे कन् + स्त्रियां टाप् ।
मुद्रितं, त्रि, (मुद्रा मुद्रणं अस्य जातेति । मुद्रा
मुधा, व्य, (मुह्यतीति । मुह् + बाहुलकात् का ।
मुनिः, पुं, मनुते जानाति यः । (इति मन् +
|
|
|
मुनिखर्ज्जूरिका, स्त्री, (मुनिप्रिया खर्ज्जूरिका इति
मुनिच्छदः, पुं, (मुनयः अत्र्यादयः सप्त तत्-
मुनितरुः, पुं, (मुनेरगस्त्यस्य प्रियः तरुः । इति
मुनिद्रुमः, पुं, (मुनेरगस्त्यस्य प्रियः द्रुमः । इति
मुनिनिर्म्मितः, पुं, (मुनिनां निर्म्मितः ।) डिण्डिशः ।
मुनिपित्तलं, क्ली, (मुनीनां पित्तलमिव ।) ताम्रम् ।
मुनिपुङ्गवः, पुं, (मुनिः पुङ्गव इव ।) मुनिश्रेष्ठः ।
मुनिपुत्त्रः, पुं, (मुनीनां पुत्त्र इव । मुनिप्रियत्वादस्य
मुनिपुत्त्रकः, पुं, खञ्जनः । इति त्रिकाण्डशेषः ॥
|
मुनिपुष्पं, क्ली, (मुनिद्रुम इति । “ठाजा दावूर्द्ध्वं
मुनिपुष्पकं, क्ली, (मुनिपुष्प + संज्ञायां कन् ।) वक-
मुनिपूगः, पुं, (मुनिप्रियः पूगः ।) गुवाकविशेषः ।
मुनिभेषजं, क्ली, (मुनीनां भेषजम् ।) आगस्त्यः ।
मुनिसुव्रतः, पुं, (मुनिषु सुव्रतः ।) वृत्तार्हन् । स च
मुनिस्थानं, क्ली, (मुनीनां स्थानम् ।) आश्रमः ।
मुनीन्द्रः, पुं, (मुनीनां मननशीलानां योगिनामिन्द्रः
मुन्च उ गत्याम् । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-
मुमुक्षुः, पुं, (मोक्तुमिच्छतीति । मुच् + सन् + उः ।)
|
|
|
|
मुमुचानः, पुं, (मुञ्चति जलं इति । मुच् + “मुचि
मुमूर्षुः त्रि, (मर्त्तुमिच्छुः । मृ + सन् + उः ।)
|
|
मुर, श वेष्टने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (तुदा०-
मुरं क्ली, (मूर्य्यते इति । मुर् + अन्यत्रापीति
मुरः, पुं, (मुरति वेष्टतेऽसौ । मुर् + इगुपधत्वात्
मुरगण्डः, पुं, (मुरं वेष्टनमिव गण्डति रजति
मुरजः, पुं, (मुरात् संवेष्टनात् जायतेऽसौ । मुर +
मुरजफलः, पुं, (मुरजवत् फलमस्य ।) पनसवृक्षः ।
मुरण्डः, पुं, (मुरेण वेष्टनेन अण्ड इव गोलाकृति-
मुरन्दला, स्त्री, (मुरं वेष्टनं सेतुं दलति
मुरमर्द्दनः, पुं, (मुरं तन्नामानमसुरं मृद्नाति
मुररिपुः, पुं, (मुरस्य रिपुः ।) विष्णुः । इति
मुरला, स्त्री, (मुरं वेष्टनं लाति । ला + कः ।)
|
मुरली, स्त्री, (मुरं अङ्गुलिवेष्टनं लाति प्राप्नोतीति
मुरलीधरः, पुं, (धृ + अच् । मुरल्याः धरः ।)
मुरहा, [न्] पुं, (मुरं हन्तीति । हन् + क्विप् ।)
मुरा, स्त्री, (मुरति सौरभेण वेष्टयति । मुर +
मुरारिः, पुं, (पुरस्यारिः ।) श्रीकृष्णः । अस्य
|
|
मुर्च्छ आ मोहे । उच्छ्राये । इति कविकल्पद्रुमः ॥
मुर्भिणी, स्त्री, अङ्गारधानिका । इति शब्द-
मुर्मुरः, पुं, तुषाग्निः ॥ (यथा, माघे । ६ । ६ ।
मुर्व्व ई नहे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-पर०-
मुल क रोपणे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरा०-
मुशटी, स्त्री, (मुष + अटन् । पृषोदरादित्वात्
मुश(ष)लिका, स्त्री, (मुष + “वृषादिभ्यश्चित् ।”
मुष वधे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-पर०-
मुष ग लुण्ठने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (क्रा०-पर०-
|
मुष् य इर् छिदि । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (दिवा०-
मुषलः, पुं, क्ली, (मोषति मुष्यतेऽनेन वेति । मुष् +
मुषली, स्त्री, (मुष्यत इति । मुष् + कलः ङीष् ।)
मुषल्यः, त्रि, (मुषलमर्हतीति । मुषल + “दण्डा-
मुषा, स्त्री, (मुष् + कः टाप् ।) मूषा । इत्य-
मुषितं, त्रि, (मुष् + कर्म्मणि क्तः ।) चोरित-
मुष्कः, पुं, (मुष्णाति वीर्य्यमिति । मुष् + “सृवृ
मुष्ककः, पुं, (मुष्क । संज्ञायां कन् ।) वृक्षविशेषः ।
|
मुष्करः, पुं, (प्रशस्तः मुष्कोऽस्यास्ति । मुष्क +
मुष्कशून्यः, पुं, (मुष्केण शून्यः ।) वृषणरहितः ।
मुष्टिः, पुं, स्त्री, (मुष् + क्तिच् ।) पलपरिमाणम् ।
|
मुष्टिकः, पुं, (मुष्णाति परवीर्य्यमिति । मुष् + क्तिच्
मुष्टिकान्तकः, पुं, (मुष्टिकस्यान्तकः ।) बल-
मुष्टिद्यूतं, क्ली, (मुष्ट्या द्यूतं क्रीडितम् ।) द्यूत-
मुष्टिन्धयः, पुं, (मुष्टिं धयति पिबति । धेट् +
मुष्टिबन्धः, पुं, मुष्टिबन्धनक्रिया । मुटावाँधा इति
मुष्टीमुष्टि, व्य, मुष्टामुष्टि । मुष्टिभिर्भुष्टिभिः प्रहृत्य
मुष्ठकः, पुं, (मुष् + बाहुलकात् क्थन् । ततः
मुस य इर् छिदि । खण्डने । इति कविकल्पद्रुमः ॥
मुसलः, पुं, क्ली, (मुस्यति खण्डयतीति । मुस् +
मुसलामुसलि, व्य, मुसलैश्च प्रहृत्ययुद्धं
|
मुसली, स्त्री, (मुसल + गौरादित्वात् ङीष् ।)
मुसली, [न्] पुं, (मुसलं प्रहरणत्वेनास्यास्तीति ।
मुसल्यः, त्रि, (मुसलमर्हतीति । मुसल + यः ।)
मुस्त क संहतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरा०-
मुस्तः, पुं, (मुस्तयति एकत्र संहतीभवन्तीति । मुस्त
मुस्तकः, पुं क्ली, (मुस्त + स्वार्थे कन् ।) तृणमूल-
मुस्तकः, पुं, (मुस्तयति संहतीकरोति रुधिर-
मुस्ता, स्त्री, (मुस्त + टाप् ।) मुस्तकः । इत्य-
मुस्तादः, पुं, (मुस्तामत्तीति । अद + अण् ।)
मुस्ताभं, क्ली, (मुस्तस्येवाभा यस्य ।) मुस्तकविशेषः ।
|
मुस्तुः, पुं, (मुस्यति खण्डयत्यनेन । मुस् + बाहुल-
मुस्रं, क्ली, मुसलम् । मुसधातोरौणादिकरक्प्रत्य-
मुह यौ ऌ क्ति वैचित्त्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥
मुहिरः, पुं, (मुह्यति ज्ञानरहितोभवत्यनेन लोकः
मुहुः, [स्] व्य, (मुह + “मुहेः किच्च् ।” उणा०
मुहुभाषा, स्त्री, (मुहुः भाषा भाषणम् ।) पुनः
मुहूर्त्तः, पुं क्ली, (हूर्च्छतीति । “अञ्जिघृसिभ्यः
|
|
मुहेरः, पुं, (मुह्यति विचित्तीभवतीति । मुह +
मू ङ बन्धे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-आत्म०-
मूः, [र्] स्त्री, मूर्च्छा । इति मूर्च्छधातोर्भावे
मूः, स्त्री, (मव्यते इति । मन + क्विप् । “ज्वर-
|
मूकः, त्रि, (मव्यते बध्यतेऽसौ । मव + बाहुलकात्
मूकः, पुं, (मव्यते बध्यते जालिकैरिति । मव +
मूढः, त्रि, (मूह + क्तः ।) मूर्खः । इत्यमरः ।
मूतः, त्रि, (मव मू मूर्व वा क्तः ।) बद्धः । इत्य-
मूत्र, त् क प्रस्रावे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदन्त
मूत्रं, क्ली, (मूत्र्यते इति । मूत्र + घञ् । लोका-
|
|
मूत्रकृच्छ्रं, क्ली, (मूत्रे कृच्छ्रम् । मूत्रजन्यं
|
|
मूत्रदोषः, पुं, (मूत्रस्य दोषो यस्मात् ।) प्रमेहः ।
|
मूत्रनिरोधः, पुं, (मूत्रस्य निरोधः । यद्बा मूत्रं
मूत्रपतनः, पुं, (मूत्रस्य पतनमस्मात् पुरीष-
मूत्रपुटं, क्ली, (मूत्रस्य पुटम् ।) नाभेरधो भागः ।
मूत्रफला, स्त्री, (मूत्रं मूत्रवर्द्धनं फलं परिणमन-
मूत्रलं, क्ली, (मूत्रं लाति आदत्ते वर्द्धयतीत्यर्थः ।
मूत्रला, स्त्री, (मूत्रल + टाप् ।) कर्कटी । इति
मूत्राघातः, पुं, (मूत्रस्याघातो निरोधो येन ।)
|
|
|
|
मूत्राशयः, पुं, (मूत्रस्याशयः आधारः ।) नाभे-
मूत्रितः, त्रि, (मूत्रमस्य संजातम् । मूत्र +
मूर्खः, पुं, (मुह् + “मुहेः खो मूर् च ।” उणा०
मूर्खः, त्रि, (मुह् + खः । मूरादेशः ।) मुह्यति
|
मूर्खता, स्त्री, (मूर्खस्य भावः । मूर्ख + “तस्य
मूर्खभ्रातृकः, पुं, (मूर्खो भ्रातास्येति नित्यं कप् ।)
मूर्च्छना, स्त्री, (मूर्च्छि + युच् । टाप् ।) गीताङ्ग-
मूर्च्छा, स्त्री, (मूर्च्छ् + “गुरोश्च हलः ।” ३ । ३ ।
|
|
|
|
|
मूर्च्छालः, त्रि, (मूर्च्छा अस्त्यस्येति । “सिध्मादि-
मूर्च्छितः, त्रि, (मूर्च्छास्य संजाता । मूर्च्छा +
|
मूर्णः, त्रि, (मुर्व्वनहे + क्तः ।) बद्धः । इति मूर्त्त-
मूर्त्तः, त्रि, (मूर्च्छ + क्तः “राल्लोपः ।” ६ । ४ । २१ ।
मूर्त्तिः, स्त्री, (मूर्च्छ + क्तिन् । “न ध्याख्येति ।”
मूर्त्तिमत्, क्ली, (मूर्त्तिः काठिन्यमस्यास्ति । मूर्त्ति +
मूर्त्तिमान्, [त्] त्रि, (मूर्त्तिरस्यास्ति । मूर्त्ति +
|