बृहत्संहिता/अध्यायः ७९
| ← अध्यायः ७८ | बृहत्संहिता अध्यायः ७९ वराहमिहिरः |
अध्यायः ८० → |
७९ रत्नपरीक्षाध्यायः ।।
रत्नेन शुभेन शुभं भवति नृपाणां अनिष्टं अशुभेन ।
यस्मादतः परीक्ष्यं दैवं रत्नाश्रितं तज्ज्ञैः ।। ७९.०१ ।।
द्विपहयवनिताआदीनां स्वगुणविशेषेण रत्नशब्दो +अस्ति ।
इह तुउपलरत्नानां अधिकारो वज्रपूर्वाणाम् ।। ७९.०२ ।।
रत्नानि बलाद्दैत्याद्दधीचितो +अन्ये वदन्ति जातानि ।
के चिद्भुवः स्वभावाद्वैचित्र्यं प्राहुरुपलानाम् ।। ७९.०३ ।।
वज्रैन्द्रनीलमरकतकर्केतरपद्मरागरुधिरऽख्याः ।
वैदूर्य[क्.वैडूर्य]पुलकविमलकराजमणिस्फतिकशशिकान्ताः ।। ७९.०४ ।।
सौगन्धिकगोमेदकशङ्खमहानीलपुष्परागऽख्याः ।
ब्रह्ममणिज्योतीरससस्यकमुक्ताप्रवालानि ।। ७९.०५ ।।
वेणातटे विशुद्धं शिरीषकुसुम*प्रभं[क्.उपमं] च कौशलकम् ।
सौराष्ट्रकं आताम्रं कृष्णं सौर्पारकं वज्रम् ।। ७९.०६ ।।
ईषत्ताम्रं हिमवति मतङ्गजं वल्लपुष्पसङ्काशम् ।
आपीतं च कलिङ्गे श्यामं पौण्ड्रेषु सम्भूतम् ।। ७९.०७ ।।
ऐन्द्रं षडश्रि शुक्लं याम्यं सर्पऽस्यरूपं असितं च ।
कदलीकाण्डनिकाशं वैष्णवं इति सर्वसंस्थानम् ।। ७९.०८ ।।
वारुणं अबलागुह्यौपमं भवेत्कर्णिकारपुष्पनिभम् ।
शृङ्गाटकसंस्थानं व्याघ्राक्षिनिभं च हौतभुजम् ।। ७९.०९ ।।
वायव्यं च यवौपमं अशोककुसुमप्रभं समुद्दिष्टम् ।
स्रोतः खनिः प्रकीर्णकं इत्याकरसम्भवस्त्रिविधः ।। ७९.१० ।।
रक्तं पीतं च शुभं राजन्यानां सितं द्विजातीनाम् ।
शैरीषं वैश्यानां शूद्राणां शस्यते +असिनिभम् ।। ७९.११ ।।
सितसर्षपाष्टकं तण्डुलो भवेत्तण्डुलैस्तु विंशत्या ।
तुलितस्य द्वे लक्षे मूल्यं द्विद्व्यूनिते चैतत् ।। ७९.१२ ।।
पादत्र्यंशार्धऊनं त्रिभागपञ्चांशषोडशांशाश्च ।
भागश्च पञ्चविंशः शतिकस्साहस्रिकश्चैति ।। ७९.१३ ।।
सर्वद्रव्यऽभेद्यं लघ्वम्भसि तरति रश्मिवत्स्निघ्दम् ।
तडिदनलशक्रचापौपमं च वज्रं हितायौक्तम् ।। ७९.१४ ।।
काकपदमक्षिकाकेशधातुयुक्तानि शर्करैर्[क्.शर्करा] विद्धम् ।
द्विगुणाश्रि दग्ध[क्.दिग्ध]कलुषत्रस्तविशीर्णानि न शुभानि ।। ७९.१५ ।।
यानि च बुद्बुददलिताग्रचिपिटवासीफलप्रदीर्घाणि ।
सर्वेषां चैतेषां मूल्याद्भागो +अष्टमो हानिः ।। ७९.१६ ।।
वज्रं न किञ् चिदपि धारयितव्यं एके
पुत्रार्थिनीभिरबलाभिरुशन्ति तज्ज्ञाः ।
शृङ्गाटकत्रिपुटधान्यकवत्स्थितं यच्
श्रोणीनिभं च शुभदं तनयार्थिनीनाम् ।। ७९.१७ ।।
स्वजनविभवजीवितक्षयं जनयति वज्रं अनिष्टलक्षणम् ।
अशनिविषभयारिनाशनं शुभं उपभोगकरं[क्.उरुभोगकर] च भूभृताम् ।। ७९.१८ ।।