महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-045

महाभारतम्
पञ्चमपर्व
महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-045
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

सनत्सुजातेन धृतराष्ट्रंप्रति तत्वोपदेशः ।। 1 ।।

सनत्सुजात उवाच।	5-45-1x
शोकः क्रोधश्च लोभश्च कामो मानः परासुता। ईर्ष्या मोहो विवित्सा च कृपाऽसूया जुगुप्सुता ।।	5-45-1a 5-45-1b
द्वादशैते महादोषा मनुष्यप्राणनाशनाः। एकैकमेते राजेन्द्र मनुष्यान्पर्युपासते। यौराविष्टो नरः पापं मूढसंज्ञो व्यवस्यति ।।	5-45-2a 5-45-2b 5-45-2c
स्पृहयालुरुग्रः परुषो वा वदान्यः क्रोधं बिभ्रन्मनसा वै विकत्थी। नृशंसधर्माः षडिमे जना वै प्राप्याप्यर्थं नोत सभाजयन्ते ।।	5-45-3a 5-45-3b 5-45-3c 5-45-3d
संभोगसंविद्विषमोऽतिमानी दत्त्वा विकत्थी कृपणो दुर्बलश्च। बहुप्रशंकसी वनिताद्विट् सदैव सप्तैवोक्ताः पापशीला नृशंसाः ।।	5-45-4a 5-45-4b 5-45-4c 5-45-4d
धर्मश्च सत्यं च तपो दमश्च अमात्सर्यं ह्रीस्तितिक्षानसूया। दानं श्रुतं चैव धृतिः क्षमा च महाव्रता द्वादश ब्राह्मणस्य ।।	5-45-5a 5-45-5b 5-45-5c 5-45-5d
यो नैतेभ्यः प्रच्यवेद्द्वादशभ्यः सर्वामपीमां पृथिवीं स शिष्यात्। त्रिभिर्द्वाभ्यामेकतो वार्थितो यो नास्य स्वमस्तीति च वेदितव्यम् ।।	5-45-6a 5-45-6b 5-45-6c 5-45-6d
दमस्त्यागोऽथाप्रमाद इत्येतेष्वमृतं स्थितम्। एतानि ब्रह्ममुख्यानां ब्राह्मणानां मनीषिणाम् ।।	5-45-7a 5-45-7b
सद्वाऽसद्वा परीवादे ब्राह्मणस्य न शस्यते। नरकप्रतिष्ठास्ते स्युर्य एवं कुरुते जनाः ।।	5-45-8a 5-45-8b
मदोऽष्टादशदोषः स स्यात्पुरा योऽप्रकीर्तितः । लोकद्वेष्यं प्रतिकूल्यमभ्यसूया मृषावचः ।।	5-45-9a 5-45-9b
कामक्रोधौ पारतन्त्र्यं परिवादोऽथ पैशुनम्। अर्थहानिर्विवादश्च मात्सर्यं प्राणिपीडनम् ।।	5-45-10a 5-45-10b
ईर्ष्या मोदोऽतिवादश्च संज्ञानाशोऽभ्यसूयिता। तस्मात्प्राज्ञो न माद्येत सदा ह्येतद्विगर्हितम् ।।	5-45-11a 5-45-11b
नभ्यर्थितश्चार्हति शुद्धभावः ।।	5-45-12f
त्यक्तद्रव्यः संवसेन्नेह कामा- द्भिङ्क्ते कर्मस्वाशिषं बाधते च ।।	5-45-13a 5-45-13b
द्रव्यवान्गुणवानेवं त्यागी भवति सात्विकः। पञ्चभूतानि पञ्चभ्यो निवर्तयति तादृशः ।।	5-45-14a 5-45-14b
एतत्समृद्धमप्यृद्धं तपो भवति केवलम्। सत्वात्प्रच्यवमानानां सङ्कल्पेन समाहितम् ।।	5-45-15a 5-45-15b
यतो यज्ञः प्रवर्धन्ते मत्यस्यैवावरोधनात्। मनसान्यस्य भवति वाच्यन्यस्याथ कर्मणा ।।	5-45-16a 5-45-16b
सङ्कल्पसिद्धं पुरुषमसङ्कल्पोऽधितिष्ठति। ब्राह्मणस्य विशेषेण किञ्चान्यदपि मे श्रृणु ।।	5-45-17a 5-45-17b
अध्यापयेन्महदेतद्यशस्यं वाचो विकराः कवयो वदन्ति। अस्मिन्योगे सर्वमिदं प्रतिष्ठितं ये तद्विदुरमृतास्ते भवन्ति।।	5-45-18a 5-45-18b 5-45-18c 5-45-18d
न कर्मणा सुकृतेनैव राजन् सत्यं जयेज्जुहुयाद्वा यजेद्वा। नैतेन वालोऽमृत्युमभ्येति राजन् रतिं चासौ न लभत्यन्तकाले ।।	5-45-19a 5-45-19b 5-45-19c 5-45-19d
तृष्णीमेक उपासीत चेष्टेत मनसापि न। तथा संस्तुतिनिन्दाभ्यां प्रीतिरोषौ विवर्जयेत् ।।	5-45-20a 5-45-20b
अत्रैव तिष्ठन्क्षत्रिय ब्रह्माविशति पश्यति। वेदेषु चानुपूर्व्येण एतद्विद्वन्ब्रवीमि ते ।।	5-45-21a 5-45-21b
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि सनत्सुजातपर्वणि पञ्चचत्वारिंशोऽध्यायः ।।

उद्योगपर्व-044

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-046