महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-072
| ← उद्योगपर्व-071 | महाभारतम् पञ्चमपर्व महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-072 वेदव्यासः |
उद्योगपर्व-073 → |
| महाभारतस्य पर्वाणि |
|---|
श्रीकृष्णेन युधिष्ठिरंप्रति युद्धपक्षस्थिरीकरणपूर्वकं लोकसंशयनिरासाय शमार्थं प्रयतनकथनम् ।। 1 ।।
श्रीभगवानुवाच। | 5-72-1x |
सञ्जयस्य श्रुतं वाक्यं भवतश्च श्रुतं मया। | 5-72-1a 5-72-1b |
तव धर्माश्रिता बुद्धिस्तेषां वैराश्रया मतिः। | 5-72-2a 5-72-2b |
न चैवं नैष्ठिकं कर्म क्षत्रियस्य विशांपते। | 5-72-3a 5-72-3b |
जयो वधो वा सङ्ग्रामे धात्राऽऽदिष्टः सनातनः। | 5-72-4a 5-72-4b |
न हि कार्पण्यमास्थाय शक्या वृत्तिर्युधिष्ठिर । | 5-72-5a 5-72-5b |
अतिगृद्धाः कृतस्नेहा दीर्घकालं सहोषिताः । | 5-72-6a 5-72-6b |
न पर्यायोऽस्ति यत्साम्यं त्वयि कुर्युर्विशांपते । | 5-72-7a 5-72-7b |
यावच्च मार्दवेनैतान्राजन्नुपचरिष्यसि। | 5-72-8a 5-72-8b |
नानुक्रोशान्न कार्पण्यान्न च धर्मार्थकारणात्। | 5-72-9a 5-72-9b |
एतदेव निमित्तं ते धार्तराष्ट्रो यथा त्वयि । | 5-72-10a 5-72-10b |
पितामहस्य द्रोणस्य विदुरस्य च धीमतः । | 5-72-11a 5-72-11b |
पश्यतां कुरुमुख्यानां सर्वेषामेव तत्त्वतः। | 5-72-12a 5-72-12b |
यत्त्वामुपधिना राजन्द्यूते वञ्चितवांस्तदा । | 5-72-13a 5-72-13b |
तथाशीलसमाचरे राजन्मा प्रणयं कृथाः । | 5-72-14a 5-72-14b |
वाग्भिस्त्वप्रतिरूपाभिरतुदत्त्वां सहानुजम् । | 5-72-15a 5-72-15b |
एतावत्पाण्डवानां हि नास्ति किंचिदिह स्वकम् । | 5-72-16a 5-72-16b |
कालेन महता चैषां भविष्यति पराभवः । | 5-72-17a 5-72-17b |
दुःशासनेन पापेन तदा द्यूते प्रवर्तिते । | 5-72-18a 5-72-18b |
आकृष्य केशे रुदती सभायां राजसंसदि । | 5-72-19a 5-72-19b |
भवता वारिताः सर्वे भ्रातरो भीमविक्रमाः । | 5-72-20a 5-72-20b |
एताश्चान्याश्च परुषा वाचः स समुदीरयन् । | 5-72-21a 5-72-21b |
ये तत्रासन्समानीतास्ते दृष्ट्वा त्वामनागसम्। | 5-72-22a 5-72-22b |
न चैनमभ्यनन्दंस्ते राजानो ब्राह्मणैः सह। | 5-72-23a 5-72-23b |
कुलीनस्य च या निन्दा वधो वाऽमित्रकर्शन । | 5-72-24a 5-72-24b |
तदैव निहतो राजन्यदैव निरपत्रपः। | 5-72-25a 5-72-25b |
ईषत्करो वधस्तस्य यस्य चारित्रमीदृशम् । | 5-72-26a 5-72-26b |
वध्यः सर्प इवानार्यः सर्वलोकस्य दुर्मतिः । | 5-72-27a 5-72-27b |
सर्वथा त्वत्क्षमं चैतद्रोचते च ममानघ। | 5-72-28a 5-72-28b |
अहं तु सर्वलोकस्य गत्वा छेत्स्यामि संशयम्। | 5-72-29a 5-72-29b |
मध्ये राज्ञामहं तत्र प्रातिपौरुषिकान्गुणान् । | 5-72-30a 5-72-30b |
ब्रुवतस्तत्र मे वाक्यं धर्मार्थसहितं हितम्। | 5-72-31a 5-72-31b |
त्वयि संप्रतिपत्स्यन्ते धर्मात्मा सत्यवागिति । | 5-72-32a 5-72-32b |
गर्हयिष्यामि चैवैनं पौरजानपदेष्वपि । | 5-72-33a 5-72-33b |
शमं वै याचमानस्त्वं नाधर्मं तत्र लप्स्यसे । | 5-72-34a 5-72-34b |
तस्मिंल्लोकपरित्यक्ते किं कार्यमवशिष्यते। | 5-72-35a 5-72-35b |
यात्वा चाहं कुरून्सर्वान्युष्मदर्थमहापयन् । | 5-72-36a 5-72-36b |
कौरवाणां प्रवृत्तिं च गत्वा युद्धाधिकारिकाम् । | 5-72-37a 5-72-37b |
सर्वथा युद्धमेवाहमाशंसापि परैः सह । | 5-72-38a 5-72-38b |
मृगाः शकुन्ताश्च वदन्ति घोरं | 5-72-39a 5-72-39b 5-72-39c 5-72-39d |
मनुष्यलोकक्षयकृत्सुघोरो | 5-72-40a 5-72-40b 5-72-40c 5-72-40d |
योधाश्च सर्वे कृतनिश्चयास्ते | 5-72-41a 5-72-41b 5-72-41c 5-72-41d |
दुर्योधनो न ह्यलमद्य दातुं | 5-72-42a 5-72-42b 5-72-42c 5-72-42d |
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि |
5-72-3 नैष्ठिकं कर्म यावज्जीवं ब्रह्मचर्यं पारिव्राज्यं च। विहितमिति शेषः ।। 5-72-4 कार्पण्यं ग्रामपञ्चकं देहीति दीनवचनम् ।। 5-72-5 वृत्तिः जीविका कर्तुमिति शेषः ।। 5-72-6 अतिगृद्धाः अत्यन्तलुब्धाः ।। 5-72-7 पर्याय उपायः। यद्येन बलवत्तां स्वस्येति शेषः ।। 5-72-9 अनुक्रोशात् भवत्सु कृपातः । कार्पण्यात् स्वस्य दैन्यात्। अलं कर्तुं पूर्णं कर्तुं न समर्थाः ।। 5-72-10 निमित्तं अशमे कारणम् ।। 5-72-17 प्रकृतिं पञ्चताम् । मयि मत्समीपे नष्टा प्रकृतिः शौर्यादिरूपः स्वभावो येषाम् ।। 5-72-19 गौरिव सर्वभोज्येत्युपहासो गौर्गौरिति ।। 5-72-26 प्रस्कृन्देन चक्राकारया वेदिकया ।। 5-72-29 द्विधाभावः अयं साधुरसाधुर्वेति संशयः ।। 5-72-30 प्रातिपौरुषिकान् सर्वपुरुषसाधारणान् ।। 5-72-35 हते निन्द्यतया नष्टप्राये ।। 5-72-36 यात्वा गत्वा ।। 5-72-37 निशम्य आलोच्य ।। 5-72-40 तर्हि एतन्न स्यादिति शेषः। प्रतिपादयित्वा सञ्जीकृत्य ।।
| उद्योगपर्व-071 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | उद्योगपर्व-073 |