महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-134
| ← उद्योगपर्व-133 | महाभारतम् पञ्चमपर्व महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-134 वेदव्यासः |
उद्योगपर्व-135 → |
| महाभारतस्य पर्वाणि |
|---|
कुन्त्या विदुलोपाख्यानकथनम् ।। 1 ।।
विदुलोवाच। | 5-134-1x |
अथैतस्यामवस्थायां पौरुषं हातुमिच्छसि। | 5-134-1a 5-134-1b |
यो हि तेजो यथाशक्ति न कर्शयति विक्रमात्। | 5-134-2a 5-134-2b |
अर्थवन्त्युपपन्नानि वाक्यानि गुणवन्ति च। | 5-134-3a 5-134-3b |
सन्ति वै सिन्धुराजस्य सन्तुष्टा न तथा जनाः। | 5-134-4a 5-134-4b |
सहायोपचितिं कृत्वा व्यवसाय्य ततस्ततः । | 5-134-5a 5-134-5b |
तैः कृत्वा सह संघातं गिरिदुर्गालयं चर । | 5-134-6a 5-134-6b |
सञ्जयो नामतश्च त्वं न च पश्यामि तत्त्वयि । | 5-134-7a 5-134-7b |
सम्यग्दृष्टिर्महाप्राज्ञो बालं त्वां ब्राह्मणोऽब्रवीत्। | 5-134-8a 5-134-8b |
तस्य स्मरन्ती वचनमाशंसे विजयं तव। | 5-134-9a 5-134-9b |
यस्य ह्यर्थाभिनिर्वृत्तौ भवन्त्याप्यायिताः परे । | 5-134-10a 5-134-10b |
समृद्धिरसमृद्धिर्वा पूर्वेषां मम सञ्जय । | 5-134-11a 5-134-11b |
नातः पापीयसीं कांचिदवस्थां शम्बरोऽब्रवीत्। | 5-134-12a 5-134-12b |
पतिपुत्रवधादेतत्परमं दुःखमब्रवीत् । | 5-134-13a 5-134-13b |
अहं महाकुले जाता ह्रदाद्ध्रदमिवागता। | 5-134-14a 5-134-14b |
महार्हमाल्याभरणां सुमृष्टाम्बरवाससम् । | 5-134-15a 5-134-15b |
यदा मां चैव भार्यां च द्रष्टासि भृशदुर्बलाम् । | 5-134-16a 5-134-16b |
दासकर्मकरान्भृत्यानाचार्यर्त्विक्पुरोहितान्। | 5-134-17a 5-134-17b |
यदि कृत्यं न पश्यामि तवाद्याहं यथा पुरा । | 5-134-18a 5-134-18b |
नेति चेद्ब्राह्मणं ब्रूयां दीर्येत हृदयं मम। | 5-134-19a 5-134-19b |
वयमाश्रयणीयाः स्म न श्रोतारः परस्य च। | 5-134-20a 5-134-20b |
अपारे भव नः पारमप्लवे भव नः प्लवः । | 5-134-21a 5-134-21b |
सर्वे ते शत्रवः शक्या न चेञ्जीवितुमर्हसि । | 5-134-22a 5-134-22b |
निर्विण्णात्मा हतमना मुञ्चैतां पापजीविकाम्। | 5-134-23a 5-134-23b |
इन्द्रो वृत्रवधेनैव महेन्द्रः समपद्यत। | 5-134-24a 5-134-24b |
नाम विश्राव्य वै शङ्ख्ये शत्रूनाहूय दंशितान्। | 5-134-25a 5-134-25b |
यदैव लभते वीरः सुयुद्धेन महद्यशः । | 5-134-26a 5-134-26b |
त्यक्त्वात्मानं रणे दक्षं शूरं कापुरुषा जनाः । | 5-134-27a 5-134-27b |
राज्यं चाप्युग्रवि भ्रंशं संशयो जीवितस्य वा। | 5-134-28a 5-134-28b |
स्वर्गद्वारोपमं राज्यमथवाप्यमृतोपमम् । | 5-134-29a 5-134-29b |
जहि शत्रून्रणे राजन्स्वधर्मनुपालय । | 5-134-30a 5-134-30b |
अस्मदीयैश्च शोचिद्भिर्नदद्भिश्च परैर्वृतम् । | 5-134-31a 5-134-31b |
हृप्य सौवीरकन्याभिः श्लाघस्वार्थैर्यथा पुरा। | 5-134-32a 5-134-32b |
युवा रूपेण संपन्नो विद्ययाभिजनेन च । | 5-134-33a 5-134-33b |
अधुर्यवच्च वोढव्ये मन्ये मरणमेव तत्। | 5-134-34a 5-134-34b |
पृष्ठतोऽनुव्रजन्तं वा का शान्तिर्हृदयस्य मे। | 5-134-35a 5-134-35b |
न त्वं परस्यानुचरस्तात जीवितुमर्हसि । | 5-134-36a 5-134-36b |
पूर्वैः पूर्वतरैः प्रोक्तं परैः परतरैरपि। | 5-134-37a 5-134-37b |
यो वै कश्चिदिहाजातः क्षत्रियः क्षत्रधर्मवित् । | 5-134-38a 5-134-38b |
उद्यच्छेदेव न नमेदुद्यमो ह्येव पौरुषम् । | 5-134-39a 5-134-39b |
मातङ्गो मत्त इव च परीयात्स महामनाः । | 5-134-40a 5-134-40b |
नियच्छन्नितरान्वर्णान्विनिघ्नन्सर्वदुष्कृतः। | 5-134-41a 5-134-41b |
।। इति श्रीमन्महाभारते |
5-134-11 पूर्वेषां मम च युद्धे समृद्धिरसमृद्धिर्वाऽवश्यंभाविनीत्येव विद्वान् युद्धमना भव लाभालाभौ समौ कृत्वा युध्यस्त्वेति भावः । माप्रत्युपाहरः प्रत्युपहारं युद्धोपसंहारं माकार्षीरित्यर्थः ।। 5-134-18 कृत्यं कर्तव्यं पराक्रमम् ।। 5-134-20 श्रोतारः पराज्ञायाः ।। 5-134-22 शक्याः जेतुमिति शेषः ।। 5-134-23 निर्विण्णात्मा विरक्तचित्तः । यतो हतमना नष्टसंकल्पः । विश्रुतिं ख्यातिम् ।। 5-134-24 ग्रहं सोमपात्रम्। प्रग्रहमिति पाठे नियमनं नियन्तृत्वमित्यर्थः ।। 5-134-27 कापुरुषाः जनाः रणे आत्मानं देहं त्यक्त्वा रणे रक्षं शूरं समृद्धिभिस्तर्पयन्तिस्मेति संबन्धः ।। 5-134-28 उग्रविभ्रंशं महाप्रपातम्। जीवितस्य संशयो मरणम्। लब्धस्य जितस्य। शेषं पुनः स्वल्पेन विभवेनावस्थापनम् ।। 5-134-29 रुद्धं ग्रस्तं मत्वा एकायनं स्वर्गराज्ययोर्मध्ये एकं मार्गं पत गच्छ ।। 5-134-30 शत्रूणां भयवर्धनं भयच्छेदनम्। अनुग्रत्वात् सुकृषणं दीनं त्वा त्वां मा दृशं माद्राक्षम् ।। 5-134-32 हृष्य हर्षं प्राप्नुहि । सौवीरकन्याभिः स्वदारैः । माचेति । सैन्धवकन्यानां शत्रुदेशजकन्यानाम् ।। 5-134-33 विकुर्वीत अपसरणं कुर्वीत ।। 5-134-34 अधुर्यवत् अदान्तवृषभवत्। तत् विकारकरणम् ।। 5-134-36 वेद वेद्मि । परिशाश्वतं सर्वथैवैकरूपम्। अक्षीणमित्यर्थः ।। 5-134-37 अव्ययं अपक्षयहीनं क्षत्रहृदयं प्रोक्तमिति पूर्वेण संबन्धः ।। 5-134-38 आजातः सम्यग्जातः कुले जात इत्यर्थः । य आजातः स भयात्कस्यचिन्न नमेत्। वृत्तिसमीक्षो वृत्तिं समीक्षमाणो वा न नमेत् ।। 5-134-40 परीयात् पर्यटनं कुर्यात् ।। 5-134-41 दुष्कृतः पापिष्टान् ।।
| उद्योगपर्व-133 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | उद्योगपर्व-135 |