लघुसिद्धान्तकौमुदी/आत्मनेपदप्रकिया
| ← कण्ड्वादिः | लघुसिद्धान्तकौमुदी आत्मनेपदप्रकिया वरदराजः |
परस्मैपदप्रकिया → |
अथात्मनेपदप्रक्रिया
कर्तरि कर्मव्यतिहारे॥ लसक_७३४ = पा_१,३.१४॥
क्रियाविनिमये द्योत्ये कर्तर्यात्मनेपदम्। व्यतिलुनीते। अन्यस्य योग्यं लवनं करोतीत्यर्थः॥
न गतिहिंसार्थेभ्यः॥ लसक_७३५ = पा_१,३.१५॥
व्यतिगच्छन्ति। व्यतिघ्नन्ति॥
नेर्विशः॥ लसक_७३६ = पा_१,३.१७॥
निविशते॥
परिव्यवेभ्यः क्रियः॥ लसक_७३७ = पा_१,३.१८॥
परिक्रीणीते। विक्रीणीते। अवक्रीणीते॥
विपराभ्यां जेः॥ लसक_७३८ = पा_१,३.१९॥
विजयते। पराजयते॥
समवप्रविभ्यः स्थः॥ लसक_७३९ = पा_१,३.२२॥
संतिष्ठते। अवतिष्ठते। प्रतिष्ठते। वितिष्ठते॥
अपह्नवे ज्ञः॥ लसक_७४० = पा_१,३.४४॥
शतमपजानीते। अपलपतीत्यर्थः॥
अकर्मकाच्च॥ लसक_७४१ = पा_१,३.४५॥
सर्पिषो जानीते। सर्पिषोपायेन प्रवर्तत इत्यर्थः॥
उदश्चरः सकर्मकात्॥ लसक_७४२ = पा_१,३.५३॥
धर्ममुच्चरते। उल्लङ्घ्य गच्छतीत्यर्थः॥
समस्तृतीयायुक्तात्॥ लसक_७४३ = पा_१,३.५४॥
रथेन सञ्चरते॥
दाणश्च सा चेच्चतुर्थ्यर्थे॥ लसक_७४४ = पा_१,३.५५॥
सम्पूर्वाद्दाणस्तृतीयान्तेन युक्तादुक्तं स्यात् तृतीया चेच्चतुर्थ्यर्थे। दास्या संयच्छते कामी॥
पूर्ववत्सनः॥ लसक_७४५ = पा_१,२.६२॥
सनः पूर्वो यो धातुस्तेन तुल्यं सन्नन्तादप्यात्मनेपदं स्यात्। एदिधिष्यते॥
हलन्ताच्च॥ लसक_७४६ = पा_१,२.१०॥
इक्समीपाद्धलः परो झलादिः सन् कित्। निविविक्षते॥
गन्धनावक्षेपणसेवनसाहसिक्यप्रतियत्नप्रकथनोपयोगेषु॥ लसक_७४७ = पा_१,३.३२॥ कृञः
गन्धनं सूचनम्। उत्कुरुते। सूचयतीत्यर्थः। अवक्षेपणं भर्त्सनम्। श्येनो वर्तिकामुत्कुरुते। भर्त्सयतीत्यर्थः। हरिमुपकुरुते। सेवत इत्यर्थः। परदारान् प्रकुरुते। तेषु सहसा प्रवर्तते। एधोदकस्योपस्कुरुते। गुणमाधत्ते। कथाः प्रकुरुते। प्रकथयतीत्यर्थः। शतं प्रकुरुते। धर्मार्थं विनियुङ्क्ते। एषु किम् ? कटं करोति॥
भुजो ऽनवने॥ लसक_७४८ = पा_१,३.६६॥
ओदनं भुङ्क्ते। अनवने किम् ? महीं भुनक्ति॥
इत्यात्मनेपदप्रक्रिया॥