"पृष्ठम्:मेघदूतम् (सञ्जीविनीव्याख्यासमेतम्).djvu/२५" इत्यस्य संस्करणे भेदः

{{bold|<poem>{{gap}}नीचैराख्यं गिरिमधिवसेस्तत्र विश्रामहेतो-

{{gap}}यः पण्यस्त्रीरतिपरिमलोद्गारिभिर्नागराणा-

{{gap}}नीचैरिति ।। हे मेघ ! तत्र विदिशासमीपे । विश्रामो विश्रमः खेदापनयः ॥ भावार्थे घञ्प्रत्ययः ॥ तस्य हेतोः । विश्रामार्थमित्यर्थः। 'षष्ठीहेतुप्रयोगे” इति षष्ठी ॥ विश्रामेत्यत्र "नोदात्तोपदेशस्य मान्तस्थानाचमः" इति पाणिनीये वृद्धिप्रतिपेधेऽपि "विश्रामो वा" इति चन्द्रव्याकरणेविकल्पेन वृद्धिविधानाद्रूपसिद्धिः ।। प्रौढपुष्पैः प्रवुद्धकुसुमैः कदम्बैर्नीपवृक्षैस्त्वत्संपर्कात्तव सङ्गात् । पुलका अस्य जाताः पुलकितमिव संजातपुलकमिव स्थितम् ।। तारकादित्वादितच्प्रत्ययः ॥ नीचैरित्याख्या यस्य तं नीचैराख्यं गिरिमधिवसेः ॥ गिरौ वसेरित्यर्थः ॥ "उपान्वध्याङवसः" इति कर्मत्वम् ॥ यो नीचैर्गिरिः । पण्याः क्रेयाः स्त्रियः पण्यस्त्रियो वेश्याः ॥ "वारस्त्री गणिका वेश्या पण्यस्त्री रूपजीविनी" इति शब्दार्णवे ।। तासां रतिषु यः परिमलो गन्धविशेपः ॥ “विमर्दोत्थे परिमलोगन्धे जनमोहरे" इत्यमरः । तमुद्गिरन्त्याविष्कुर्वन्तीति तथोक्तानि तैः। शिलावेश्मभिः कन्दरैर्नागराणां पौराणामुद्दामान्युत्कटानि यौवनानि प्रथयति प्रकटयति ॥ उत्कटयौवनाः क्वचिदनुरक्ता वारांगना विश्रम्भविहाराकांक्षिण्यो मात्रादिभयानिशीथसमये कंचन विविक्तं देशमाश्रित्य रमन्ते । तच्चात्र बहुलमस्तीति प्रसिद्धिः अत्रोद्गारशब्दो गौणार्थत्वान्न जुगुप्सावहः । प्रत्युत काव्यस्यानिशोभाकर एव । तदुक्तं दण्डिना- ‘निष्ठ्यूनोद्गीर्णवान्तादि गौणावृत्तिव्यपाश्रयम् । अतिसुन्दरमन्यत्र ग्राम्यकक्षां विगाहते ॥” इति ।।

{{bold|<poem>{{gap}}विश्रान्तः सन्व्रज वननदीतीरजातानि सिञ्च-

{{gap}}{{gap}}न्नुद्यानानां नवजलकणैर्यू थिकाजालकानि ।</poem>}}

१ नव; नग.

{{gap}}

{{bold|<small>(२५) हे मेघ ! क्वचित्पुंस्यनुरक्ता युवत्यो वारांगनाः चिरविहाराकांक्षया

मात्रादिभिया यत्र गिरौ रमन्ते तत्र नीचैर्नामगिरौ विश्रामं कुर्या इति भावः ।</small>}}

{{nop}}