शान्तिकमलाकरः/सप्तमः भागः

← षष्ठः भागः

शान्तिकमलाकरः सप्तमः भागः [[लेखकः :|]]

अष्ठमः भागः →

त त्रै व दे वी पु रा णे

अपचारेणलोकाना मपकाराद्दुरात्मनां ।
अपरक्तविनाशाय सृजंते देवतामुने ।। 1
उत्पातान्विविधाकारा न्दिव्यभौमांतरिक्षजान् ।
सप्राचीं दिश मन्वावर्तते थयदास्य मणिकुंभा स्थालीदरणे यानच्चत्र शय्यासना वसदथ्वज पताकाग्रहैक देश प्रभंगजिवाजिमुख्याः प्रमीयंत इत्येव मादीनितानि सर्वाणींद्र देवत्यान्यद्भुतानि प्रायश्चित्तानि भवंतींद्रंवो विश्वत स्परीति स्थालीपाका दष्टशतं हुत्वा पंचभिराज्याहुति भिर्जुहुया दिंद्राय स्वाहा शचीपतये स्वाहा वज्रपाणये स्वाहेश्वराय स्वाहा सर्वपाप प्रशमनाय स्वाहेति व्याहृतिभिश्च पृथग्जुहोति ।।
दक्षिणांदिश मन्वावर्ततेथ यदस्य प्रजायं पशुषु शरीरेवारिष्टानि प्रागुर्भवंति व्याधयो ह्यनेक विधा अति स्वप्न दुस्वप्न मति भोजन मालस्या जीर्णानि गृहद्वारेण वायसोगच्छति कपोतः प्रविशति शरीरे वारोहाति कृष्णा स्त्री आदर्शन मादर्शे इत्येव मादीनितानि सर्वाणि यमदैवत्या न्यद्भुतानि भवंति नाके सुवर्णमिति स्थालीपाका अष्टशतंहुत्वा पंचभि राज्या हुतीभि र्जुहोति यमाय स्वाहा प्रेताधि पतये स्वाहा दंडपाणये स्वाहेश्वराय स्वाहा सर्वापाप प्रशमनाय स्वाहेति व्याहृतिभिश्च पृथग्डुहोति ।। नप्रती चींदीश मन्वावर्ततेयस्य क्षेत्र गृह संस्थेषु दान्येष्वद्भुताः प्रादुर्भवंत्युपद्रवा अनेकविधा आखुपतंग पिपीलिका मथ्वक भौमक शुक शकभक सौक्ष्मक मित्येव मादीनि तानि सर्वाणि वरुण दैसत्यानि भवंति ।। घृत वतीति वरुणस्योत्तंभन मसीति स्थालीपाका दष्टशतं हुत्वा पंचभिराज्याहुती र्डुहौति वरुणाय स्वाहाsपां पतये स्वाहा पाश पाणये स्वाहेश्वराय स्वाहा सर्वपाप प्रशमनाय स्वाहेति व्याहृतिभिश्च पृथग्जुहोति ।। सउदी चींदि शमन्वावर्तेते थय दास्य कनक रजत वज्र वैडूर्य मूक्तामणि वियोगो भवत्या रंभोवा विपद्यंते मित्रावेव विरज्यंते वेश्यनि मधून्यलाबूनि वाजायंते वल्माका श्चोच्छ्रीयंते शुष्क वृक्षाः प्ररोहंति तैलं स्त्यायsति रात्रा विद्र धनिर्धृष्वादिवा श्वेतवाय संश्मशानाग्नौ धूमोजायते श्वतरीगर्भं गृह्णाति एवमाधीनिवै श्रवण धैवत्यान्यद्भुतानि भवंति । अभित्यं देवमिति स्थालीसाकादष्ट शतं हुत्वा पंचभि राज्याहुतीर्जुहोति ।। वैश्रवणाय स्वाहा सर्वपाप शमनाय स्वाहेति व्याहृतिभिश्च पृथग्जुहोति । स पृथिवी मन्वावर्तते थयदस्य पृथिवीस्फुट तिस्खलतिकंपति ज्वलति रुदति धूमायत्य कस्मात्सलि लमुद्गिरति प्लपति मज्जति निमग्नमु पप्लवत्यकाले पुष्प फलानीत्येव मादीनाग्नि दैवत्याद्भुतानि भवंत्यग्निं दूतमिति स्थाली पाकाद्धुत्वा पंचभि राज्या हुती र्जुहोत्यग्नये स्वाहा र्चिष्मते स्वाहा
शक्ति पाणयॆ स्वाहेश्वराय स्वाहा सर्वपाप शमनाय स्वाहोति व्याहृतीबिश्च पृथग्जुहोति । सोंतरिक्ष मन्वावर्तते सयदास्यवि वाता वाता वायंत्रे भ्रेषु चाप रूपाणि दृश्यते खरकरंभ गृध्र कंक कपोतो लूकश्येन मावाय संगो मांसं यूक्ष्णान्यु परि पशु मांस पश्वस्थि रुधिर वर्षाणि प्रवर्कंतेकाक मैधुनानि दृश्यंतॆ रात्रौ मणधनुः पश्येच्छशका ग्रामॆ विंशति वृक्षास्स्रपंति रुथिराण्याकासे नगरस्य सतीत्येव मादीनि वायु दैवत्या न्यद्भुतानि भवंति ।। वात आवात्विति स्थाली पाकाद्धुत्वाष्टोत्तर शतं पंचभि राज्याहुती र्जुहोति वायवॆ स्वाहा महाद्भुताधि पतये स्वाहा शीघ्रपाणये स्वाहेश्वराय स्वाहा सर्वपाप हराय स्वाहेतिव्या हृतीभी र्हुत्वाथ सामगायेत् ।। सदिव मन्वावर्ततेथ यदा तारा वर्षाणि चोल्काः पतंति धूमायं तिदि शोदह्यंति केतवश्चोत्तिष्ठंति गवां शृंगेषु धूयो जायते गवां स्तनेषु रुधिरं स्रवत्य त्यर्थंहिमं निपत्येव मादीनि सोम देवत्यान्यद्भुतानि भवंति सोमं राजा नमिति स्थाली पाका दष्टोत्तर शतं हुत्वा पंचभि राज्याहुती र्जुहोति सोमाय स्वाहा नक्षत्र पतमे स्वाहा शीत पाणयो स्वाहेश्वराय स्वाहेति सर्वपाप हराय स्वाहेतिच व्याहृतीभिश्च पृथग्जुहोति ।।
सपरां दिशमन्वावर्तते देवा यतनानि कंपंते देवता प्रति माहसंति नृत्यंति गायंति स्फुटंति खिद्यत्युन्मीलंति निमीलंति प्रतियांति नद्यः ।। तबंध मादित्ये दृश्यते जलंच परितप्यते केतूपताका च्छत्र वज्र विषाणिनि प्रज्वलंत्यश्या वाधिष्वंगारान् क्षरंत्य हतानि कर्माणि क्रंदंत्येव मादीनि विष्णुदैवतयाद्भुतानि भवंतीदं विष्णुरिति स्थालीपाकाद्धुत्वा पंचाज्याहुति र्जुहोति विष्णवे स्वाहा सर्वभूताधिपतये स्वाहा चक्रपाणये स्वाहेश्वराय स्वाहा सर्वपापहराय स्वाहेति व्याहृति भिर्हुत्वाथ सामगायेत् ।। खनन दहनाभिमर्शनाग्धोभिरा क्रमणाच्च चतुर्भिश्शुध्यते भूमिः -- पंचमश्चोपलेपनात् । संभारान्प्रदक्षिण मानीय ब्राह्मणैः स्वस्ति वाचयित्वा संभारैर्य दुपनृष्टं तदभ्युक्षे च्छाम्यतीह ब्राह्मणआन् भोजयेत् । हिरण्य गौर्वासोश्यादि तक्षिणां दद्यात् ।। सोधस्ताद्दिश मन्वावर्ततेथ यदास्य मनिष्य गोमहिष्य जोष्ट्राः प्रसूयंते पीनांगास्यति रिक्तांगानि कृतरूपाणि वाजयनै अचलानिचलन्त्यॆव मादीनि रुद्रदैवत्या न्यद्भुतानि भवंति ।। आवोराजानमिति स्थालीपाका दष्टोत्तरशतं हुत्वा पंचाज्याहुती र्जुहोति रुद्राय पशुपतये शूलपाणये ईश्वाराय सर्वपापहराय चेतिव्याहृती भिर्हुत्वासामगायत् ।। ऊर्ध्वादिश मन्वावर्तंथेथ यदास्य मानिषाणा मति दुःखं पर्वतास्फुटंतिनिपत्यं त्याकाशाद्भुमिः कंपंते महाद्रुमा श्शुष्यंत्यश्मानः प्लवंते चतुष्पदं पंचपादं भवंत्येवमादि सूर्यदेवत्या न्यद्भुतानि भवंत्युदुत्या मिति स्थालीपाकदष्टोत्तर शतं हुत्वा पंचभिराज्ायहुती र्जुहोति सूर्याय सर्वग्रहाधिपतये किरणपाये ईश्वराय सर्वापापहरायेति व्याहृती भिर्हुत्वाथ सामगायेत् ।। सनर्वादिशो अन्वावर्ततेथ यदास्यस्त्रियो यमलानि प्रसूयंते श्वेतकाकः काकमैथनं च दृश्यते सर्वदिशां दाहश्च
जायंते पिशाच राक्षस गोजाव्युष्टेष्वग्निश्चो द्भवति पशुषुमानुषा भवंति मानुशेषु सर्वाणि सत्वानिजायंते वाज्मनः कर्मभीरुद्रंद्वेष्टि स्त्री पुंपयोः पौंश्चल्य भावः सर्वपापेषु बुद्धिः प्रवर्तत इत्येव मादीनि रुद्रदैवत्याद्भुतानि भवंति विश्वतश्चक्षुरिति स्थालीपाकंहुत्वा पंचभिराज्याहुतिं ।। रुद्राय उमापतये शूलपाणये ईश्वराय सर्वापाप प्रशमनायेतिद्या हृतीभिश्चजुहोति ।।
भूमिकंपोदिशांदाहो ग्रहयुद्धं च जायते ।। गगने दृश्यते केतु रादित्यैश्चैव कंपते । आदित्ये दृश्यते छिद्रं कृष्ण वर्णोभिजायते । विपरीता नदीचैव रुधिरं च प्रवाहयेत् । गगना च्रूयते गीतं निर्घोष्टश्ैव जायते ।। एवमादीवि सर्वाण्य द्भूतानि भवंति तेषां प्रायश्चित्तानि भवंति । गृहे गृहे भवेच्चांतिः भ्रातृणां यजनं बलिः ।। दानं जपं रुद्रं नित्यं पशु भास्कर पूजनं । लक्ष होमं कोटि होमं दूर्वा होमं पुहोहितः ।। गो भू हिरण्य वस्तांन्न तिल दानं शुभवहं । पायसं दधि क्षी राज्यं देयं पिप्रेषु बोजने ।। अथ पूर्णाहुतिं हुत्वा दूर्वा दर्भ शमी वीरणांदी धसर्पिस्सर्ष पान्फलि नीरपामार्ग तिल यव व्रीहयः समिदः श्चैतान्या हरे त्स्नातः स्थंडिल मुपलिप्यतं त्रेणो दनं कृसरं यवान्सक्तु पायसं दधि मधु घृताक्ताः पृथकश्चरवः सर्वेषां पायस मग्निं समिधाय जुहुया दिंद्रं विश्वा अवीवृधने । नाके सुपर्णं वरुणस्योत्तंभनमसि ।। अभित्वं देवग्ं सवितारं । अग्निं दूतं वृणीमहे ।। इदं विष्णुः । विश्व तश्चक्षुः । गौरीमिमाय । कांडात्कांडात् । धृवासि धृवोयं योजानाति नय ज्ञायंते । इहै वस्तं माव्योष्टं । पुनं पत्नी मग्निरदा दायुषा सहवर्चसा । दीर्घायु रस्यायुः पतिर्जीवातु शरदः शतमिति ।।
इति मदनरत्ने देवी पुराणोक्ताद्भुत शांतयः ।।

अथ प्रासाद कलश लिंगार्चाभंग शांतिः
अद्भुत सागरॆ नारदः :--
यत्र देवकुले वज्रं वतेद्गृध्रोथवा पुनः ।
कंकस्य पतनेचैव चूजाया मग्नि दर्शनं ।। 1
लिंगंवा भिदयते यत्र कंपतेचा निमित्ततः ।
चूडा भंगो भवेद्यत्र प्रतिमाभिद्यते तथा ।। 2
ग्रामोत्सादो भरेत्तत्र स्वामिनो मरणं दिशेत् ।
चत्र शांतिं प्रवक्ष्यामिवयेन संपद्यते शुभं ।। 3
कुंडं कृत्वा विधानेन ततो होमं समाचरेत् ।
चरुंचय मदैवत्यं साथ यित्वा विधानतः ।। 4
न सुवर्णेन हस्तेन ततः कर्म समारभेत् ।
अष्टोत्तर शतं हुत्वा घृताक्तं समिधस्ततः ।। 5
माष मुद्गॆस्तिलैश्चैव घृतेन मधुना सह ।
एभिः पंच सहस्राणि शक्ति बीजेन होमयेत् ।। 6
होमांते तर्पये द्विप्रन् दक्षिणा भोजनादिभिः ।
भूमिं धेनुमनड्वांहं स्वर्णं धान्यं सदक्षिणं ।। 7
पंचगव्यं ततः कृत्वा स्नायद्देवालये द्वजः ।
बलिं दत्वा निधानेन कृसरैः पायसै स्तथा ।। 8
ईशानं स्थापये तत्र बलिं दत्वा विधानतः ।
एवं कृत्वा विधानंतु कृत कृत्यो भवेन्नरः ।। 9
मंटपस्य तथा भित्ति श्चूडा देवकुलस्यच ।
हुजायां पार्थिवस्यापि प्रतिमायां तधैवच ।। 10
अकस्मान्निपतेद्यत्र कंपतेवाsनिमित्ततः ।
दधिक्षौद्र घृताक्तानामश्वद्थ समिधां ततः ।। 11
जुहुया दष्ट शतक मिमारुद्रेति मंत्रवित् ।
धेनुंच दक्षिणां दद्यात्तिल पात्रं सकांचनं ।।
इति शांतिरत्ने लिंगार्चादि भंग शांतिः ।।

म द न र त्ने प रि शि ष्टे

श्लो ।। गृहमध्ये स्थूणा विरोहित कपोतोवागारमध्ये
निपतेद्वाय सोवा गृहं ।
प्रविशे द्गौर्व गृहमारोहे द्वल्मीकं वोपजायंते ।। 1

गौरात्मानं प्रतिनये दनड्वान् दिवंतूल्लि खेधनग्नौवा धूम्रं जायते छतांकं निर्यासंवोपजायते मंडूको दृष्टोवा वासेन स्वप्ने स्थिदंत पतनेवा गृहपतिर्जय यासहोपरतिं विंदेत् । अन्येषुवा गृहोत्पातेषु देवयजनोल्लेखन प्रभृत्यग्नि मुखात्कृत्वा स्थाली पाकाज्जुहोति ।। यत इंद्र भयामहे इति पुरोनु वाक्या मनूच्य स्वस्ति दाविवस्पतिरिति याज्य याजुहोत्यथाज्याहुतीरुप जहोति वास्तोष्पतेशं न इंद्राग्नी कयानश्चित्र आभुवत्को अदाभ्य वतं नस्समनसालीति स्विष्टकृत्प्रभृति सिद्धमाधेनु वर प्रदाना दथाग्रेण शमीपर्णेषु हुतशेषं निदधाति शन्नो देवी रभिष्टय इति स्थाली पाकं संक्षाळन माज्य शेष मुद कशेषंच पात्र्यां समानीयनिये त्र्पोक्षयेद्वा तच्छं योरावृणी मह
इत्यन्नं संस्कृत्य ब्राह्मणान्संपूज्या शिषोवाच यित्वा शिवं भवेदित्यद्भुतो व्याख्यातः ।।

इथ जनमार महामार्यादि शांतिः

हेमाद्रौ गर्गः :----
जनमारसमुत्पत्तिं प्रवक्ष्यामि सशांतिकं ।
यदालोभ समाविष्टाः पीड्यांते पार्धिवाः प्रजाः ।। 1
रमत्याभिद्रुततरो नचधर्मेण तिष्ठति ।
वचस्तस्यानुवर्तंते प्रजामंधरिहायतः ।। 2
क्रोध लोभ समाविष्टाः साध्वाचार विवर्जिताः ।
पूजयंतिच नाभिक्ष्णं देवान्विप्रां स्तथा सुहृत् ।। 3
तास्वधर्माभिभूतासु ततो रुद्रः प्रकुप्यते ।
अंत्यकोरप्येष भगवान्भूतानां प्रीत एवच ।। 4
कुरुते सौविकारांश्च हेतुभूता न्पृथग्विधान् ।
ताराग्रहान्केतु दंडान्राहु वीरककारकान् ।। 5
नसूर्यसंध्याविकृति र्घोरान्वा मृगपिणः ।
भूकंपोल्कानि पातश्च सीतोष्णानिलविक्रियः ।। 6
अतिवर्ष मवर्षंतु तधैवर्तु विरर्ययः ।
ओषध्यो रसहीनाश्च भवेदृतु विपर्यये ।। 7
रसवीर्य विहीनास्ता रोगनुत्पादयं त्यथ ।
दिव्यभौमांतरिक्षास्यु रुत्पाता दोषसूचकाः ।। 8
संभवंति ततारोगा दारुणा जनमारकाः ।
रुद्रप्रकोपजंतस्मा ज्जनमारं प्रचक्षते ।। 9
तेनाभिभूतास्सर्वेपि च लंते बुद्धिवैकृतात् ।। 10
सत्वंबलंच विकृतिं यांतिप्रायेण जंतुषु ।
ब्रह्मस्वहरणश्चापि गुरुद्रोहात्सतांवधात् ।। 11
लक्ष्यते जनमारोयं समुत्पन्न इति शृतिः ।
तद्रुद्रकोजं तस्मा ज्जनमार प्रशांतये ।। 12
तस्मात्प्रपादये द्यत्नाद्देव देवं महाश्वरं ।
दैवज्ञाना प्रतिष्टेन विधिनासु समाहितः ।। 13
गाणापत्येन विथिवा अधर्व शिरसस्तथा ।
यामलेन विधानेन कुर्यादेव प्रसादनं ।। 14
शिवस्तुक्तमुमास्तुक्तं जपेच्च शतरुद्रियं ।
जल्युपहारान्विविधांश्च त्वरेषु निवोदयेत् ।। 15
आवाहयामित्वा सगणं रुद्रंवा शिवमेववा ।
ब्राह्मणान्भक्ष्य भोजैश्च दक्षिणाभिश्च तोषयेत् ।। 16
प्रसादिते ततोरुद्रे जनमारो निवर्तते ।
नह्येष नानादैवत्यो विविधैश्चान्य कर्मभिः ।। 17
बलाच्छमयितं शक्त्यो रुद्रकोप समुत्थितः ।
तस्मात्प्रसाधयेद्यत्नै र्भवंतु जगतोहितं ।। 18
शिवं प्रजानां भवति यदा संप्रीयते शिवः ।
धर्ममंगलशीलश्च देवब्राह्मण पंदितः ।। 19
जपोपवास निरतो नृपति स्संयतेंद्रियः ।। 20
युक्तो होमं प्रकुर्वीत नियमेन यधाविधि ।। 21
एवं युक्तस्यनृपतेः कर्मसिद्धिः प्रजायते ।
कर्मण स्तस्यमूलंहि श्रद्धधानोनृपस्मृतः ।। 22
उषोषितो नरः स्नातं शुक्ल वस्त्र समाहृतः ।
आत्मरक्षां स्वयंकृत्वा ततः शांतिं प्रयोजयेत् ।। 23
धर्मात्मा धर्मविदुषां राजाराज पुरोहितः ।
राजावै सगुणोमेषां कुशलं तत्र वर्धते ।। 24

विष्णुधर्मोत्तरे :-----
रुद्राणां च तथाजाप्यं सर्वाघविनिघादनं ।
सर्वाकामकरोहोम स्तथा सर्वत शांतिदः ।। 25
अजाविका नामश्वानां कुंजराणां तथागवां ।
मनुष्याणां नरेंद्राणां बालानां योषितामपि ।। 26
ग्रामाणां नगराणां च दोषानामपि भार्गव ।
उद्धूतानांच धर्मज्ञ व्याधीतानां तथैवच ।। 27
मरणेसममप्राप्ते रिपुजेच तथाभये ।
रुद्रहोमः पराशांति पायसेन घृतेनच ।। 28

मार्कंडेयपूराणे :---
उपसर्गे नराणांतु महामारी समुद्भवं ।
तधात्रिविधमुत्पातं माहात्मं शमयेन्मम ।। 29
अत्र प्रागु क्तनृसिंह गायत्र्या ।
लक्ष होम कोटि होमौच ज्ञेयौ ।। 30
इति जनमार महामार्यादि शांतिः

अथ काक मैथुव शांतिः

अद्भुतसागरे गर्गः :----
काकस्य मैथुनं पश्ये त्काक श्शिरसिचे द्विशेत् ।
शिरस्युसिवाकुयान् त्पक्षधातुं नखेस्तथा ।। 1
विचारणंच कुरुतेश यानंच स्पृशेद्यदि ।
तदावदेत्तु मरणं महारिष्ट मधापिवा ।
शांतिं तत्र प्रकुर्वीत विधानेन यधोदितु ।
उद्दिश्यारिष्ट शमनं कुर्यात्संकल्प पूर्वकं ।। 2
शुचौदेशे रत्निमात्रे स्थंडिलेग्नि निधायच ।
तदीशाने चाष्टदळे कुंभस्योपरि शक्तितः ।। 3
हिरण्य निर्मितं त्विंद्रं लोकापाल समन्वितं ।
पूज यित्वा स्वशाखोक्त विधिनाश्र पयेच्चरुं ।। 4
कृत्वाज्यभाग पर्यंतं जुहुया त्कमशो हविः ।
पालाश समिधोव्रीहि चर्वाज्यानि यधाक्रमं ।। 5
अष्टोत्तर शत महस्रंवा शत मष्टोत्तरंतुवा ।
यत इंद्रेति मंत्रेण लोकपालेभ्य एवच ।। 6
शक्त्या हुत्वा स्वशाखोक्त प्रायश्चित्ताहुतीर्हुनेत् ।
लोकपाल बलिंदद्या दिंद्राग्न्यादेश्च शेषतः ।। 7
वायसेभ्यो बलिंदद्या दैद्र वारुण मंत्रतः ।
ऐंद्रवारुण वायव्या स्सौम्याया म्याश्च नैऋताः ।। 8
तेकाकाः प्रतिगृगह्णन्तु भूमापन्नं मयार्पितं ।। 9
पूर्णाहुतिं ततोदत्या आचार्यं पूजिये त्ततः ।
कुंभोदके नाभि,ेको यजमावस्यविस्तरात् ।। 10
आचार्या येंद्र प्रतिमां दद्यात्सोपस्क रांततः ।
शक्त्याच भूयसीं दद्या द्विजानां भोजनं दिशेत् ।। 11
शतंत दर्ध मर्धंवा शक्याभावे दशापिवा ।
कारोमैधुन युक्तश्छे च्छ्वेतस्सयदि दृश्यते ।। 12

इति हेमाद्रौ गर्गः :----
केचित्तु श्वेत काकमैधुन दर्शने विशिष्टो दोषः न केवल इत्याहुः । तेचेद्य दिपदाभ्यां दृश्यते यदावृत्याचनि मित्त्यभेधात् ज्ञानान्मृता इत्युपेक्षः ।।
इति काक मैदुन शांतिः ।।

अथ वायस शांतिः

मानव संहितायां :---
अधातस्संप्रवक्ष्यमि वायसः प्रविशेद्गृहं ।
प्रविशेद्वारतोगच्छे न्मासमेकं विसर्जयेत् ।। 1
द्वारांतरे यदागच्छेत् षण्मासांस्तु विसर्जयेत् ।
देवालये नृपाणांतु ग्रामनाशो भविष्यति ।। 2
गृहप्रवेशने काको गृहाशेषक्षुयंकरः ।
श्वानमार्जारतोगच्छे द्वायसः प्रविशेद्गृहं ।। 3
गृहस्थ मरणंविंद्या त्सर्वनाशो गृहेभवेत् ।
एतेषां दोषजातानां शांतिवक्ष्ये समासतः ।। 4
प्रवेशस्थानदेशेषु दक्षिणेवा गृहत्ततः ।
आचार्यं वरयेदादौ ब्राह्मणं वेदपारगं ।। 5
व्रीहिद्रोणेसुश्लक्ष्णं स्थापयेदव्रणं घटं ।
पंचपल्लवसंयुक्तं पंचगव्य समन्वितं ।। 6
पंचरत्न समायुक्तं पूयमेत्तीर्थवारिणा ।
तस्योपरिन्यसेत्पात्रे काकरूपं शचीपतिं ।। 7
कर्गमात्र सुवर्णेन पादेनाथ स्वशक्तितः ।
यत इंद्रेति मंत्रेण अर्चयित्वातु दैववित् ।। 8
इंद्रादीशनपर्यंत मर्चयेल्लोकपाल क्रमात् ।
कंभाभिमंत्रणं कुर्याच्छ्री रुद्रंच स्पृशंजपेत् ।। 9
स्वगृह्योक्तेन विधिना होमकर्म समाचरेत् ।
यत इंद्रेति मंत्राभ्यां समिधाज्यचरून् हुनेत् ।। 10
अष्टोत्तर शतसहस्रंवा अष्टोत्तरशतंतुवा ।
त्रियंबकेण मंत्रेण तिलानष्टशतंहुनेत् ।। 11
इदं विष्णुस्तुमंत्रेण लाजहोमं समाचरेत् ।
वुपहोमं ततः कृत्वा महव्याहृतिभिर्हूनेत् ।। 12
इंद्राय स्वाहा वायसोत्पाततशमन्याय स्वाहा शांताय स्वाहेति ।
ततः स्विष्टकृतंहुत्वा होमशेषं समाचरेत् ।। 13
संपातैरभिषिक्तस्तु गोमुग्मं दक्षिणां दिशेत् ।
आज्यावलोकनं कृत्वा महाशांतिं पठेत्ततः ।। 14

इति वायस शांतिः --- नारदः :----
श्रीधान्य बन्धुनाशश्च वित्तहनिस्तथाsयशः ।
बन्धुक्लेशं पुत्रहानिः स्त्रीचिन्ताच मद्गदः ।। 15
पूर्वाहानि फलान्वेषा मिंद्रलुप्तेच मस्तके ।
पंचत्वक्पल्ल वस्वर्ण पंचामृत फलोदकैः ।। 16
अभ्यज्य मंत्रितैर्मंत्रै स्स्नाद्दोषं विमुंचति ।। 17
एवमेवाग्निदाहेपि मस्तके मध्यदूषिते ।
दंतच्छेदे काक हंतौ सरटीपतनेपिच ।। 18
लाभदः कुढ्य गोधात्र शुभदोव्यत्यये व्ययः ।
दक्षिणेस्फुरणेलाभं वामे स्फुरणमन्यथा ।। 19

स्त्रीणां विपरीतं :----
सीता हरींद्रक्षणदा चराणांवा मानिनेत्राणि समुल्लसं तीति रामायणोकैः ।।
इति वायस शांतिः ।।

अथ काक मैथ नर्मद नरत्नोक्ता शांतिः

मदनरत्ने नारदः :----
दिवावायदि वारात्रौ यःपश्येत्काक मैधुनं ।
सनरो मृत्यु माप्नोति यदिवा स्थान नाशनं ।। 1
काघात व्रतं यद्वा विदधीतथा वत्सरं ।
पितृ वद्वै द्विजान् भक्त्या प्रत्यहंचाभि वादयेत् ।। 2
जितेंद्रियोजित क्रोधः सत्य धर्म परायणाः ।
तद्दोष शमनायथ शांति कर्म समाचरेत् ।। 3
गृहस्येशान भगेतु होम स्थानं प्रकल्पयेत् ।
स्वगृह्योक्त विदानेन तत्र स्थाप्य हुताशनं ।। 4
मुखांते समिदन्नाज्यैर्हुने दष्टोत्तरं शतं ।
प्रति मंत्रं त्र्यंबकेन अपमृत्यु द्वयेनच ।। 5
अपमृत्यु मपक्षुदमिति मंत्रद्वयं तैत्तरीये प्रसिद्धं ।
व्याहृतीभि र्व्रीहिति लैर्जयाद्यातं प्रकल्सयेत् ।। 6
पूर्णाहुतिं जुहुयात्कर्ता शुचिरलं कृतः ।
स्वर्ण शृंगीं पौप्यखुरां कृष्णां धेनुं पयस्विनीं ।। 7
वस्त्रालंकार सहितं निष्क द्वादश संयुतां ।
तदर्धेन तदर्थेन तदर्थेना थतवायुतां ।। 8
यथा वित्तानुसारेण तन्व्यू नाधिक कल्पना ।
आचार्याय श्रोत्रियायतां गांदद्या त्कुंटुंबिने ।। 9
यस्मात्त्वं पृथिवी सद्यो वैप्लुतादग्नि सन्निभात् ।
सर्वमृत्युं हरेन्नित्य मतः शांतिं प्रयच्छमे ।। 10
ब्राह्मणेभ्यो विशिष्टेभ्यो यथा शक्त्याच दक्षिणां ।
ब्राह्मणा न्भोजयेत्पश्चाते स्वस्तिवाचन पूर्वकं ।। 11
एवं यः कुरुते नम्यक्सतुदोषा त्प्रमुच्छते ।।

अ थ प प्ली स र ट शा ं ति ः

मदनरत्ने वृद्ध गार्याः :----
मुर्ध्निराज्य श्रियोराप्ति र्नेत्रयोर्भंधु दर्शनं ।
नासिकायांतु सौभाग्यं वक्त्रे मृष्टान्न भोजनं ।। 1
कंठेनित्यं प्रियाश्लेषः स्कंधयोर्विजयं धृवं ।
धनलाभो बाहुयुग्मे करयोरर्ध संचयः ।। 2
वक्षस्थलेच सौभाग्यं पुत्र प्रीति विवर्दनं ।
पुत्रलाभल्तु कुक्षौ स्यान्नाभौ कीर्ति विवर्दनं ।। 3
अर्दलाभस्तु पृष्टेस्या दूरूजान्वोस्तु वाहनं ।
जंघयोश्च निरुद्योगः पादयो र्र्भमणं भवेत् ।। 4
पादतश्चोर्ध्व गमनं कुर्यादा मस्तकोपरि ।
गात्र प्रदक्षिणांवापि राज्य लभो भवेत्तधा ।। 5
मस्तकात्पाद पर्यंतं यगिगच्चे दधोपिवा ।
गात्रा प्रदिक्षिणंवापि हानिशोकौ समादिशेत् ।। 6
सरटीपतने हानिः सर्वंगेषु च सर्वदा ।
ऊर्ध्व गच्छेदधोवापि कुटुंबकलब प्रदः ।। 7
इति पल्याः प्रपातस्य फलं ज्ञेयं विचक्षणैः ।
एतदेव फलं विंद्यात्परटस्य प्ररोहणे ।। 8
पल्याः प्रपातनेचैव सरटस्य प्ररोहणे ।
पंचरात्रा भवेत्तस्य व्याधिपीडा विशेषठः ।। 9
पतनानंतरं तस्यारोहणं यदि जायते ।
पतने फल मुत्कृष्टं रोहणे विफलं भवेत् ।। 10
आरोहणं चोर्ध्व वक्त्र अधोवक्त्रेनि पातनं ।
भवेद्यदि सहस्रेण तत्फलं जायते धृवं ।। 11
मृत्युयोगे दद्धदिने पातेच मम कंटके ।
चंदाष्टमेच निधने जन्मर्क्षे विषनाडिके ।। 12
अष्टमेशे क्रूरयुते विषाष्ठि वैधृति संयुते ।
दुर्निपुत्ते निधोत्पाते निधनंजायते धृवं ।। 13
तयोस्पर्शन्न मात्रेण सचैल स्नानमाचरेत् ।।
गव्यं पंचविधं प्राश्य कुर्यादाज्याप लोकनं ।। 14
शस्तेवाप्यध वाजस्य यदिच्छेदात्मन श्शुभं ।
पुण्याहंवाच यित्वातु शांति कर्मंत तश्चरेक् ।। 15
प्रतिरूपं तयः कुर्यात्सुवर्णेन स्वशक्तितः ।
रक्त वस्त्रेण संवेष्ट्य गंधपुष्पैः प्रपूजयेत् ।। 16
अग्नि संस्थानं कृत्वा होमं कुर्या द्विधानतः ।
मृत्युं जयेन मंत्रेण समिद्भिः खादिरैश्शुभैः ।। 17
तिलैः व्याहृति होमंच अष्टोत्तर सहस्रकं ।
अष्टोत्तर शतंवावि कुर्याद्वित्तानु सारतः ।। 18
महाव्याहृति होमंच सर्पिक्षिरेण कारयेत् ।
अभिषेकं ततः कुर्याद्यजमानस्य मुर्दनि ।। 19
पुण्यैर्वारुण सूक्तैश्चद्यौः शांत्यादिक मंत्रतः ।
धेनुं वस्त्रयुतं दद्याद्यः कुर्याच्छांति मुत्तमां ।। 20
तस्यायुर्विजयो लक्ष्मिः कीर्तिः पुष्टिश्च जायते ।
पल्लीसरटयोः शांति नाधानं ळौनकोदितं ।। 21
कीर्तितंतु फलोपेतं वृद्धगार्ग्येण धीमता ।।
इति पल्लीसरटयोः शांतिः ।।

अ थ नारधोक्त पल्लीसरट शांतिः

नारदः :----
पल्याः प्रपतनेचैव सरटस्य प्ररोहणे ।
शुभा शुभं विजानीया त्तत्तस्थान विशेषतः ।। 1
पल्याः प्रपतनेचैव फल मुक्तं शूभा शुभं ।
शीर्षे राज्यो श्रीयोवापि फालॆत्त्वैश्चर्य वर्धनं ।। 2
सव्यभुजे जयः प्रोक्तः आपसव्ये महद्भयं ।
कुक्षौदक्षिणभागेतु धनलाभस्तधैवच ।। 3
वाम कुक्षॊतुनि धनं कदितं पूर्व सूरिभिः ।
नव्य हस्ते मित्रलाभो वामहस्तेतु निस्वनः ।। 4
उदरे दक्ष्णेभागे सुपुत्रावा प्राप्ति रुच्यते ।
वामभागे महारोगः कट्यासव्ये महद्यशः ।। 5
वामकट्यांतु हानिः स्यान्मविभिस्तत्व दन्शिभिः ।
जान्वोरेवं विजानीया त्सव्यपादे शुभापहं ।। 6
वामपादेतु गमनमिति प्राहुर्महर्षयः ।
स्त्रीणांच सरपेचैव व्यत्यस्तंतु फलं वदेत् ।। 7
पल्ली प्रारोहणंचैव सरटस्य प्रपातने ।
सर्वांगेष्व शुभं विद्याच्छांतिं कुर्यात्स्वशक्तितः ।। 8
शुभस्थाने शुभावाप्तिर शुभं दुःस्थलेयदि ।
तत्स्वरूपं सुवर्णेन रुद्ररूपं तथैवच ।। 9
मृत्यं जयेन मंत्रेण वस्त्रादिभि रथार्चयेत् ।
अग्निं तत्र प्रतिष्टाप्य जुहुयात्तिल प्रयसैः ।। 10
आचार्योवारुणैः सुक्तैः कुर्यात्तत्राभिषेचनं ।
गणेश क्षेत्रपालार्क दुर्गाक्षोण्यंग देवताः ।। 11
तासा प्रीत्यै जपः कार्यश्शेषं पूर्ववदाचरेत् ।
ऋत्विग्भ्यो दक्षिणां दद्या द्वित्त शाठ्यंन कारयेत् ।। 12
इति नारधो क्त पल्लीसरट शांतिः ।।

अथ कपोत पिंगलादि शांतिः
मदनरत्ने नारदः :----

अरोहेत्तु गृहं यस्य कपोतोवा प्रवेशयत् ।
स्थानहानिर्भवे त्तस्य यद्वनर्थ परंपरा ।। 1
दोषायनि धनायैव दरिद्राया शिवायच ।
तच्छांतिश्च प्रकर्तव्या जपहोम विधानतः ।। 2
ब्राह्मणान्वरयेत्तत्र स्वस्तिवाचन पूर्वकं ।
षोडश द्वादशाष्टौवा श्रौतस्मार्त क्रियापरः ।। 3
देवाः कपोत इत्यादि ऋचः पंचजपेत्सुधीः ।
कुंडं कृत्वा प्रयत्नेन स्वगृह्योक्त विधानतः ।। 4
ईशान्यां स्थापयेद्वह्निं मुखांतेष्टोत्तरं शतं ।
प्रत्येकं समिदाज्यान्नैः प्रति प्रणव पूर्वकैः ।। 5
यत इंद्र भया महे स्वस्तिदेति त्रिंयबकैः ।
त्रिभिर्मंत्रैश्च जुहुयात्तिलैः व्याहृतिभिः सह ।। 6
जयांदींश्च ततो भक्त्या कर्ता पूर्णाहुतिं स्वयं ।
विप्रेभ्यो दक्षिणां दद्याद्दोष शांतिस्तदो भवेत् ।। 7
ब्राह्मणोन्भोजये त्पश्चा त्स्वयं भुजीत बंदुभिः ।
एवं यः कुरुते भक्त्या तस्माद्दोषा त्र्पमुच्यते ।। 8
पिंगलस्य स्वरेप्येवं मधु वल्मीक योरपि ।
संपूर्ण मंदिरे हानिः शून्य सद्मनि मंगळं ।। 9
प्राकारेषु पुरद्वारे प्रासादाद्येषु वीधिषु ।
तत्फलं ग्रामनाथस्य सीम्नि सीमाधि पस्यच शांति ।
कर्माखिलं कार्यं पूर्वोक्तैन क्रमेणतु ।। 10
इति कपोत पिंगलादि शांतिः ।।

अ थ तु र ग शा ं ति ः
अथाश्विन शुक्ल प्रतिपदि रेवंत पूजा ।
तत्र मंत्रः शालिहोत्रेण निर्दिष्टः ।। 1
नमो दवादिदेवाय तुरंग बलचारिणे ।
सूर्यपुत्राय देवाय तुरंगाणां हितायच ।। 2
तुरंगपरिषद्यस्य नृगजोपरिदावति ।
तुरंगपरिषद्यस्य नृगजोपरिदावति ।
साश्व मश्वापरं क्षेत्रं शरणं त्त्वां व्रजाम्यहं ।। 3
रूपनारायणीयेच आचारप्राप्तमंतांतरं यथा ।
सूर्यपुत्र महाबाहो छाया हृदयनंदन ।। 4
शांतिं करु तुरंगाणां रेवंताय नमोस्तुते ।
तत्रैव बाह्मै ।। 5
आश्वीज शुक्ल पक्षेतु स्वातीयोगे शुभेदिने ।
पूर्वमुच्छैश्रवानाम प्रथमं सूर्यमावहते ।। 6
तस्मात्स्वाश्वैर्नरैस्तत्र पूज्यो सौश्रद्धया तथा ।
पूजनीयास्तु रंगाश्च नवमीयावदेवहि ।। 7
शांतिः स्वस्तयनेकार्या तदातेषां दिनेदिने ।
धान्यं भल्लातकं कुष्टंवचा सिद्धार्थकास्तथा ।। 8
पंचरंगेण सूत्रेण तदा तेषांतु बंधयेत् ।
वायव्यै र्वारुणै स्सौरैः शाकै र्मंत्रे स्सवैष्णवैः ।। 9
वैश्वदेवै स्तथा यज्ञे र्होमाकार्यो दिनेदिने ।
तुरगारक्षणीयाश्च पुरुषैः शस्त्रपाणिभिः ।। 10
नै वताड्याः क्वचितत्र नचबाध्याः कथंचन ।
अश्विन शुक्लपक्षेय स्यांति धौप्रातः ।
स्वातीयोग स्तदादि नवमी पर्यंतं ।
प्रतिमायां रेवंतपूजा पूर्वक मुच्चैश्र्शव ।
सं संपूज्या न्याश्वान् पूजये दित्यर्धः ।। 11
शालिहोत्रे :---

नीराजते तुरंगे कृते लोहभिसारिकेयज्ञे ।
अभिषिक्ते राजाश्वे ततोस्रूणां भवेद्यत्र ।। 12
अश्वीज शुक्ल पक्षतिथौ द्वितीयादि सप्तरात्रंतु ।
बडबारूपेषैका स्वातिः सूर्यस्यवहति रथं ।। 13
साभारेणाक्रांता क्रुद्धायान्या निरक्षते तीक्ष्णा ।
तेषां तेजस्तत्वं बलं च कृत्स्नानि गृह्णति ।। 14
तस्मात्स्वात्युपपाते तुरंग पीडा भवेस्महती ।
एवंच सप्तरात्रंच संपात एवनिर्दिष्टः ।। 15
तत्र दिवाकर किरणै रस्पृष्टावाजिनो रक्ष्याः ।
शालांतदोपलिप्तां मनोरमां वर्जितां च रविकिरणैः ।। 16
नानाकारैः पुष्पै रलंकृतां दूपितां चतं कुक्यात् ।
तस्यां स्नातास्तुरगाः सपूजिताश्चार्चिता द्वितीयायां ।। 17
पुरुषैः सशस्त्रहस्तै स्सप्ताहं रक्षितव्यास्तु ।
गुग्गुलु हिंगुयवस्थां सत्वचापा मार्गतंडलं लोहं ।। 18
सिद्धार्थाचैलस्थात्व वथार्या वाजिनां कंठे ।
यवस्था आमलकी तंडुलं बीजं ।। 19
वेदीं च कल्पयित्वा मध्येविदानेन पावकं जुहुयात् ।
शालिहोत्रे गदितेन मंत्रेणानेन होमयेत्तत्र ।। 20
रोहिताश्व महाभाग हव्यवाजमरोत्तम ।
धूमध्वज क्रतूद्धार स्वर्गस्य प्रथितः पथि ।। 21
उत्तिष्ठ होमं संगृह्या शांतिं कुरुहयोषुच ।
स्वाहेति तत्रमंत्रेण पातयेत्प्रधमाहुतिं ।। 22
तत्र प्राजापतींद्राभ्यां सोमाय वरुणायच ।
विनस्वते कुबेराय सुषेणाया हिशायिने ।। 23
आदित्येभ्य स्तथाश्विभ्यां रुद्रेभ्यो वसुभिःसह ।
विष्णोश्च विश्वेदेवानां साध्यानां वरुतासह ।। 24
स्वाहाकारेण जुहुयात्प्रथमं वाव्यवहने ।
प्राजापत्यादि समस्तेभ्य एकाहुतिं रुद्रांतेभ्यः ।। 25

इति रूपनारयणः :---
विद्याधर यक्ष गंधर्व नक्षत्रोडुगण गृहाणं ।
वासुकी प्रभृतिनागानां पौर्णमासी देवतानदीनां ।।
सागर वसस्पतीनां स्वाहाकारेण जुहुयात् ।। 26
अन्योभ्यो देवेभ्यो स्वाहा इति तिस्रः ।
वादित्रं वाहनागारे गानं नित्यं प्रयोजयेत् ।। 27
अतिक्रम्य च सप्ताह मष्टम्यां स्नापयेद्दयान् ।। 28
वरुणाय बलिंदत्त्वा पश्चात्तोयेन गाहयेत् ।
अष्टम्यां द्वितीयाद्यष्टतिथौ नवम्या वित्यर्थः ।। 29
ततः शुक्ल नवम्यांतु निष्क्राम्यनगराद्बहिः ।
नवम्या मतीतायां दशम्या मित्यर्थः ।। 30

तथा च भोजराजः :---
उत्सवविथिश्च विततः नीराजनं च बालवृद्ध्यै ।
आश्वयुजेष्वष्टम्यादिषु कुर्वीत यथाक्रमं नृपतिः ।। 31
दिशि पूर्वोत्तरायांतु देशे प्राक्प्रवणैशुचौ ।
तत्र तोरणमुत्थाप्य दशहस्त समुछ्रितं ।। 32
विस्तारेष्टासमाख्यातं ध्वज तोरण भूषितं ।
शुद्धस्नात्वा ततोवाहा स्नान्नाहिक पुरस्सरं ।
पुण्यहा ब्रह्मघोषैश्च गीतावादि त्रनिस्वनै ।। 33
सूतमागधगंधर्वै स्तूयमाना स्वलंकृताः ।
शत्रहस्तेश्च पुरुषैः तदैवाश्वोपजीविभिः ।। 34
तैरेव रक्ष्यामानाश्च तत्र तोरणसन्निधौ ।
दक्षिणे स्तंभविकटे हुत्वाचाग्निं पुरोहितं ।। 35
अष्टौ मनुष्या अव्यांगा उल्काहस्त ध्विधान्विता ।
तेनाग्निव्यतिहारेण कुर्युरुल्का प्रदीपनं ।। 36
हविश्शेषेणराजाश्वं प्रोक्षयित्वातु तर्पयेत् ।

तर्पयेत् :----
चरुशेषेण पिंडं वाजिने दद्यादित्यर्थः ।। 37
अश्वाराज पुरोधास्तु विष्णुस्ते पुरतः स्थितः ।
वरुणपाशहस्तं स्त्वां पृष्तः स्थितः ।
वरुणपाशहस्तं स्त्वां पृष्टतः परिरक्षतु ।। 38
वैवस्वत कुभेरौच पार्श्वयोरभिरक्षतां ।
चंद्रादित्यौ पृष्ठवंशे उदिरे पृथिवी धरः ।। 39
रक्षेतु वक्र्त गंधर्वा बलिमिंद्रो ददातुते ।
हनिश्शेष बलिं पाश्य विजयार्थं महीपतेः ।। 40
तणेस्तु प्राशितंचापि पूरज द्विष जांबरः ।
कर्णजाय मिदंचास्य क्षिदभि श्रवणेन्यसेत् ।। 41
कुलाभिजन संजाप्ता लक्षण व्यजनोत्थितं ।
भत्तारमत रक्षत्वां शिवस्तव भविष्यति । 42
अर्कदंड मिनिष्टत्वं क्षमस्व तुरगोत्तम ।
एवमा मंत्रितौवाजी ब्रह्मघोष निनादितः ।। 43
सिच्यमानः कुशोत्सृष्टैर्वा रभिर्मंत्र संस्कृतैः ।
ततस्तोरण मध्येतु मंत्रिभिः सहपार्धिवः ।। 44
निर्गद्छेज्ज यमुद्धोष्य शैषैरनु गतोहयैः ।
कुर्यादाश्वयुजंकर्म सर्वमेतद्विशेषतः ।। 45
इति रूपनारायणकृत शालिहोत्रोक्ताश्व शांतिः ।।

अथ मदनरत्नेश्व शांतिः
उत्पातेषु निमित्तेषु वाजिनामागतेषुच ।
हयशालोत्तरेभागे स्थंडिलं तत्र कल्पयत् ।। 46
त्रिरात्रो पोषित स्तत्र शांतिं कुर्यात्पुरोहितः ।
नववासोभिरास्तीर्णं स्थंडिलंतु चुतर्दिशं ।। 47
उदकुंभाश्च चत्वारः स्थापनीयाश्चतुर्दिशं ।
रसपात्राणि दॆयानि पूर्णकं भेषु येष्वथ ।। 48
आहुतिं जुहुयाद्वह्नि घृतेनतु समाहितः ।
पिता महाय रुद्राय स्कंदाय वरुणायच ।। 49
आहुतिं जुहुयाद्वाह्नि घृतेनतु समाहितः ।
पिता महाय रुद्राय स्कंदया वरुणायच ।। 50
अश्विभ्यांचैव शर्वाय शक्रायच तथाग्नये ।
वायवेचाथ हरयोश्रियै देव्यै तथै वच ।। 51
गंधर्वेभ्यश्च सोमा उच्छै श्रव एवच ।
देवताय भवेत्तत्र उत्पातस्यतुकारिणी ।। 52
मंडलेतां विदित्वाद बलिंचाथ प्रपूजयेत् ।
शत मष्टादिकं हुत्वा प्रतिदेवं पुहोहितः ।। 53
ततस्तु पूजनंकुर्या द्देवतानां विशेषतः ।
पायसः पोलिका दीपा धूप माल्यासु लेपनैः ।। 54
मधुपायस मिश्रं विप्राभोज्या स्सदक्षिणाः ।
एकैकं देवमुद्दिश्य दश सप्तादि पंचवा ।। 55
सुवर्णं चंदनं वासोगांच कांस्यंच दक्षिणां ।
निष्कृत्यर्थं तदादेयं त्रिरात्रंतु मही भुजः ।। 56
वाहश्च पूजयेत्सर्वान् स्वस्तिवाचोद्विजोत्तमैः ।
एतद्धि शांतिदं कार्यं सर्वोत्पात विनाशनं ।। 57
राज्ञो विजयदं पूण्यं धनधान्य विवर्दनं ।।
इति मदनरत्नेश् शांति ।।

 अ था श्व ग ज शा ं ति ः

मदनरत्ने गारुडे :----
अथ राजा प्रकुर्वीत चतुर्धाः गजवाजिनां ।
शांतिं मयायत्तप्तानां तदुत्पन्नोदये पति ।। 1
कंभळिनिच नादत्तेयदात्व श्रूणिमुंचति ।
ततो व्याधि समुत्थाभिः पीड्यतेयदा ।। 2
तदा शांतिं प्रकुर्वीत गजानां वाजिनां तथा ।
शांत्यर्थं गजवाजीनां मंटपं चतुरश्रकं ।। 3
द्वादशरत्निमानेन विततः कारयेत्याधीः ।
कुंडं त्रिमेखलं कुर्या द्वृत्तंवा चतुरश्रकं ।। 4
तत्पुरस्ताद्दक्षिणतः पश्चिमोत्तरे तथा ।
चतुरश्रं ततः कुर्या त्कुंडहस्त्रप्रमाणतः ।। 5
कोणेषुच तथा कार्य द्वृत्तं चार्दं त्रिकोणकं ।
अर्कैः खदिरपालाश बिल्वाश्वत्थैर्वटैरपि ।। 6
औदुंबरा अपामार्गा स्समिधस्तत्र उत्तमाः ।
मध्ये सर्वसमिद्धिर्वा पालाशै र्वाज्य बिल्वक्तैः ।। 7
तिलतंडुललाजाभिः सक्तुसिद्धार्थशालभिः ।
यवैरपि त्रिमध्वक्ते र्मध्ये सर्वमितिस्थितिः ।। 8
दद्नाच पयसाचैव घृतेन मधुनापिच ।
कोणेषुच तथाज्येन मध्येतु कलशोपरि ।। 9
स्थापयोच्च ततः कुंभानष्टावष्ठासुदिक्षुच ।
वस्त्रयुग्मै नसंछन्ना स्सर्षौषधि समन्वितान् ।। 10
सर्वतर्तनयुतान् युकत्ान् गंधपुष्पोदकैरपि ।
चतुरः कलशांस्तत्र चतुर्दिक्षु समं ततः ।। 11
कोणेषु चन्यसेत्कुंभान् जलवस्त्रादिकैर्युतान् ।
स्मरे त्प्रधानकुंभेतु नरसिंहाकृतिं हरिं ।। 12
शंख चक्र गदा पद्म चर्मासि शरशक्तयः ।
पूर्वादि क्रमयोगेन द्यातव्याः कलशेष्वपि ।। 13
बहिः शक्रादि दिक्पाला स्ततत्र च पूजयेत् ।
प्रधान कुंभात्पुरतः कुर्या चच्चक्रारमंडलं ।। 14
तत्र संपूज्य देवेशं पश्चाद्धोमादिसाधयेत् ।
कुंजलाग्रे तथा कुंडं कुंभाग्रे कुंडयेवच ।। 15
सर्वात्रा नलसंस्कारः स्वगृह्योक्तेन कर्मणा ।
जुहुयादग्निसिद्ध्यर्थे साज्याहुति सहस्र मंत्रः ।। 16
समिधाज्य च रूपेतं हुत्वा मंत्री समाहितः ।
संपात्याज्याहुतिनां च सहस्रं वायुतंचरेत् ।। 17
ततः स्विष्टकृदादीनि समास्य विधिवत्ततः ।
संस्पृशन्नुद कुंभंच जपेद्दश सहस्रकं ।। 18
पूर्वादिकलशां स्पृष्टा जपेत्तत्र सहस्रकं ।
अनंतरेषु कुंभेषु गायत्र्या प्रणवेनवा ।। 19
ऋत्विक्भिर्युगपत्कार्यं होमं तत्रपूर्ववत् ।
प्रतिकुंभं सहस्रं च जपेत्तानप्युपस्पृशन् ।। 20
पूजयेल्लोकपालादीन् गंधादिभिरतंद्रितः ।
अथ राजा समस्कुर्यात् नृसिंहादी न्यथाक्रमं ।। 21
कुंभोदकेन देवाग्रे तन्मं त्रेणाभिषेचयेत् ।
परितः कलशैश्चैपि नृपयान गजादिना ।। 22
अवशिष्टेनतोयेन स्नापनं कारयेद्बुधः ।
अन्यवाहन् द्विपांश्चैव सर्वानेव समाहितः ।। 23
बाह्यकुंभोदकेनैव स्नापयेत्तत्रसाधकः ।
राज्ञो नीराजनं कुर्या द्वाहनेषुच मंत्रवित् ।। 24
दक्षिणामप्यलंदत्वा ऋत्विग्भ्यो गुरवेनृपः ।
वस्त्र वाहन भूम्यादी नाचार्याय निवेदयेत् ।। 25
आचार्यो राजभवने नृपं संवेशये त्स्वयं ।
पूर्वस्नाता वशिष्टेन कुंभतोयेन मंत्रवित् ।। 26
गजशालां च संप्रोक्ष्य वाजिशालां तथैवच ।
सिद्धार्थ तंडुल तिलैः पुष्पैश्चाप्यवकीर्यच ।। 27
शालामध्यं प्रविश्याथ नृसिंहां च सुदर्शनं ।
दत्वाचार्याय गुरवे धेनुं दत्वा प्रपूजयेत् ।। 28
ग्रामदानैश्च रत्नैश्च विपेंद्रान्यो जयेतसुधीः ।
सर्वाभरण संयुक्तां राजवाहो परिस्थितं ।। 29
राजानां गंधपूष्पाध्यैः कृत्वालंकार संयुतं ।
सक्तुभिः कृसरान्नेन कुर्या द्भूतबलिं बहिः ।। 30
ततं शालासु सर्वा सुब्राह्मणान् भोजयेद्बहून् ।
तत स्पंवेशने कुर्या दाचार्यो गजवाजिनां ।। 31
एवं शांतौ कृतायांतु सर्वाबाधा विवर्जितः ।
सुपुत्रो गजयुक्तस्तु नृपति स्समहीयते ।। 32
इति मदनरत्ने गारुडे गजाश्वादि शांत ।।

अथ पशुमार शांतिः

पशुमार प्रतापे ब्रह्मंडे :---
यधा पशूनांपुर देशमध्ये दुष्टव्रणाः क्रिमियुताः प्रभवन्त्यकाले ।
ज्वरातुरंचापि तदेव विंद्यान्मनाक्समुद्रेक मुपागमेत्सः ।। 1
तत्र मात्स्ये ज्वरं मात्रश कृद्भन्धः प्रमेहं वाविरेचनं ।। 2
एतेषु दृश्यमानषु रौद्रशांति स्तदेष्यते ।।

अ थ गो शा ं ति ः
गर्गः :---
व्याधयश्चरकेप्रोक्ता गवां वक्ष्यामितांशृणु ।
उद्वेगो हृदयग्राही तपनं मोहता तथा ।। 1
गालिंगः पूतनाचैव दारुणो घॆचकस्तथा ।
कर्म लंबश्च गोघ्नश्च दशैतैव्याध यस्म्सृताः ।। 2
तेषां रूप समुत्थानां शांतिंचापि ब्रवीमिते ।
रात्रौ गोष्ठेषुयागावो विचरंति यतस्ततः ।। 3
अश्रु प्रमोक्षं कुर्वंति पुरीषं मूत्रमेवच ।। 4
हुंकारंचैव कुर्वंति रोमंथोपिन कायते ।
प्रतिष्ठाप्य ततोदेवान् वेदिं कुर्यात्प्रमाणतः ।। 5
पूर्ण कुंभान् कुशान्मल्यां लाजाश्छैवाथ पोलिकाः ।
मत्स्यं मांसं सुपक्वंच तथैव तिल पिंडकान् ।। 6
घृत वर्षफतैलान्न नर्षपा नक्षतां स्तथा ।। 7
शुक्ल प्रति सरानर्क समिधश्च समा हरेत् ।
जादुंबरं पलाशंच खदिरं बिल्वमेवच ।। 8
अश्वाद्धंचैव दूर्वांच समिध स्तत्र कारयेत् ।
ततो रुद्रं संपूज्य स्तुतिः ।। 9

यथा :---
ब्राह्मणा ब्रह्मशब्देन स्तुवंते सतंतुयं ।
सशिवः शाश्वतो देवो गोषु रोगान्न यच्छतु ।। 10
पूज्यते सततं भक्त्या विष्णुना प्रभविष्णुना ।
शिवाय श्रीमते तस्मै देवदेवय योगिने ।। 11
रुद्राय स्थाणवे नित्यं हरायो माधवायच ।
परेश्वराय सिद्धाय मंत्र सिद्धि प्रदायिने ।
त्र्ययंबकाय महेशाय अनंताय समो नमः ।। 12
अभिमंत्र्यि शिवंतोय मैतै मंत्रै र्वधाक्रमं ।
प्रोक्षयेत्तु गवांदेहं ततः शांतिर्भवे द्धृवं ।। 13
इदं यःपठते गोषु रोगातान् सु विशेषतः ।। 14
गोशांति कृत्सदाकालमगोषु शांतिर्भवे द्धृवं ।। 15
इति गो शांतिः ।।

अ थ अ श्व शा ं ति ः

पशुमार प्रतापे स्कांदे :---
देशमन्यं नयेत्क्षि प्रवाहनादीनि दूरितः ।
रेवतं पूजयेत्तत्र महाकालं हरिं हरं ।। 1
सहस्र कलश स्नानं कारयेद्भय नाशनं ।। 2
अश्वावां व्याधयो यत्र शक्त्या ब्राह्मण बोजनं ।
दद्यादेवं कृते क्षिप्रं व्यादिः शाम्यति वाजिनां ।। 4
ईश्वरस्य कुबेरस्य यमस्य वरुणस्यच ।
बृहस्पते रुशनसो र्महेंद3स्य विवस्वतः ।
पूजां कुर्यान्नरो नित्यं होमंचापि विचक्षणः ।। 5
तत्र महेश्वरा स्सप्त महादेवा द्विनिर्गताः ।। 6
चत्वारो राज सास्तेषु मुनिभिः परिकीर्तिताः ।। 7
त्रयस्तत्रा सुराज्ञेया येचैवघ्नंति वाजिनः ।
हयप्राण हराराजने रुद्रस्य वशवर्तिनः ।। 8
त्रिदिनंचैव सप्ताहं सवाहं पक्षमेवच ।। 9
तावकत्कालं कर्म कुर्यात्पूजये त्ताव देवहि ।
ताव देवच होतव्यं ग्रह यज्ञ पुरस्सरं ।। 10
देवता प्रसादेन रोगान्मुंचति वाजिनः ।। 11

शालिहोत्रे :---
प्नानादि कर्म कृत्वाध शिवपूजा विधीयते ।
उच्चै श्रवाहयः पूज्यो नक्षत्रेशंच जन्मनः ।। 12
विनायको यस्तुष्टेन पूज्यो गणपतिर्भवेत् ।
हय मारे समुत्पन्ने हयमार उपद्रवे ।
इमां शांतिं प्रवक्ष्यामि तन्मे निगदतः श्रुणु ।। 13
आहोरात्रोषितो भूत्वा शांतिं कुर्या त्पुरोहितः ।
चत्वारो ब्राह्मणास्तत्र सहायास्तु जितेंद्रियाः ।। 14
ऋग्वेद पाठकश्चैको द्वितीयो याजुषां वरः ।
तृती यो स्साम विन्मुख्य श्चतुर्थश्याप्य दर्ववित् ।। 15
मध्ये कुंडं प्रकर्वीत मंटपंतु समं ततः ।
विदिक्षु विस्य सेत्कंभा सृर्णा नौषदि संयुतान् ।। 16
पूर्ण पात्रं न्यसेत्तेषु ईशानादि क्रमेणतु ।
सर्फिषा पयसादध्ना मधुनाच यथा क्रमं ।। 17
पूर्वकुभे प्रकुर्वीत उमांदेवेश्वरं विभुं ।
दक्षिणेतु यमं कुर्या त्पश्चिमे वरुणं तथा ।। 18
उत्तरेतु यधाभागे यजेद्यै श्रवणं विभुं ।
देवाश्च पूज्या विधि वदाज्य होम स्ततो भवेत् ।। 19
ततः पूर्वादि क्रमेण देवता मंत्र जपश्छाभिषेकश्च ।
इति शालि होत्रोक्ताश्व शांतिः ।। 20
इति अश्व शांतिः ।।

अ थ ख र शा ं ति ः

परशुमार प्रतापे स्कादे गारुडे :---
अष्टोत्तरायुतं कुर्यादग्नि सूक्तेन वै द्विजः ।
जपहोमंच रुघृतैः खराणां शांति कारणं ।।
अग्निंदूत मिति सूक्तेन ।।
इति खर शांतिः ।।

अ थ भ वि ष्यो क्त म हा शा ं ति ः

कृष्ण उवाच :---
महा शांतिं प्रवक्ष्यामि महा देवेन भाषितां ।
पार्धिवानां हितार्धाय महादुस्त पतारिणी ।। 1
नृपाभिषेके साकार्या यात्राकाले नृपस्यतु ।
दुस्स्वप्ने दुर्निमित्तेच रोगवै गुण्यसंभवे ।
मिद्युदुल्कानि पातेच जन्मर्क्षे गृहभेदने ।। 2
केतूदये च निर्घाते क्षितिकंपस्य सः भवे ।
प्रसूतो मूलभेजातो यमळस्य संभवे ।। 3
छत्राणां च ध्वजानां च स्वस्थानात्पतने भुवि ।
काकोलूक कपोतानां प्रवेशे वेश्मनस्तथा ।। 4
क्रूर ग्रहणां च क्रेषुजन्मादिषु विशेषितः ।
जन्मनि द्वादशैचैव चतुर्थेवाष्टमे तथा ।। 5
यदास्यु र्गुरुमंदारा सूर्यशैव विशेषतः ।। 6

आरोभोमः :---
युद्धेगृहाणां सर्वेषां सूर्य शीतांशुकीलके ।
वस्त्रदाहेध दुर्वाते मस्तके शयनासने ।। 7
यद्यग्निः परिदृश्येत रात्राविंद्र धनुस्तथा ।। 8
वेश्मनश्चतुलाभंगे गर्भेष्व श्वतरीषुच ।
रविबिंबद्वयेदृष्टे महाशांतिः प्रशस्यते ।। 9
सर्वाणिदुर्निमित्तानि प्रशमंयांति सर्वथा ।। 10
तांकुर्युर्ब्राह्मणाः पंचकुलशील समन्विताः ।
चतुर्वेदास्त्रिवेदाश्च द्विवेदाश्चापि पांजव ।। 11
अधर्वणविशेषज्ञा बह्वृचाश्च सुसंयुताः ।
शुचयश्श्रुतिसंपन्ना जपहोम परायणाः ।। 12
कृछ्रोपवासनर्तद्यैः कृतकाय विशोधनाः ।
पूर्वामाराध्यमंत्रैस्तु प्रारभेयुरतः क्रियाः ।। 13
दशद्वारश हस्तंवा मंटपं कारयेच्छुभं ।
तन्मध्ये वेदिकाकुर्या चतुर्हस्त प्रमाणतः ।। 14
आग्नेय्यां कारयेत्कुंडं हस्तमात्रं सुशोभनं ।
मेखलात्रयसंयुक्तं योन्याचापि समन्वितं ।। 15
रवींद्रोरुपरागेषु महोल्का पतनेषुच ।
उत्पातेषु तधान्येषु निमित्तेषुच सर्वशः ।। 16
सर्वारिष्टोपशमनी महाशांतिं प्रशस्यते ।
चारुचंदसमूलेच तोरेणालंकृते तथा ।। 17
गोमये नोपरिप्तेच मंटपेते द्विजायतः ।। 18
शुक्लांबरधरास्न्नाताः शुक्लमाल्यानुलेपनाः ।। 19
कर्मकुर्युरितिशेषः :---
ततश्च पंचकलशां स्तस्यां वेद्यां निवेशयेत् ।
आग्नेयादिषु कोणेषु पंचमं मध्यमं तधा ।। 20
अष्टपत्रकृतेरद्मे चूतपल्ल वधारिणा ।। 21
ब्रह्मकूर्चविधानेन पंचगम्यंतु कारयेत् ।। 22
गोमूत्रं ताम्रवर्णायाः श्वेतायाश्चापि गोमयं ।
पयः कांचनवर्णाया नीलायाश्च तथा दधि ।। 23
घृतं कृष्णवर्णायाः सर्वं कपिलमेनच ।। 24
अलाभे सर्ववर्णानां पंचगव्येष्वयं विधिः ।
गोमूत्रं माषकास्वष्टा गोमयस्यतु षोडश ।
क्षीरस्य द्वादशप्रोक्तं दध्नस्तु दशकीर्तिताः ।
गोमूत्रवद्घृतस्याष्टा तदर्धंतु कुशोदकं ।। 25
पंचगव्यंतु पंचभिः मंत्रैः कृत्वेत्यर्धः ।
औषधीः पंचरत्नानि रोचनं चंदनंतधा ।। 26
सिद्धार्थर्काशमीदूर्वान् कुशान्व्रीहियवास्तथा ।
अपामार्गश्च फलवान्य ग्रोधोदुंबरस्तधा ।। 27
प्लक्षाश्वत्थ कपित्थाश्च प्रियंगुं चुतवल्लवं ।
हस्तिदंतमृदंचैव कोणकुंभेषु विन्यसेत् ।। 28

फलवतीगंधप्रियंगुः :---
पुण्यतीर्धोदकोपेताः पंचगव्यं च मध्यमे ।
ऋुचं प्राचीमितादंहि वह्निकुंभाभि मंत्रणं ।। 29
आशुश्शिशानूनै ऋत्ये यद्देवायुगोचरे ।
ईशावास्यं चतुर्थस्य कुंभस्य त्वभिमंत्रणं ।
मद्यमेत्वथजप्तव्या रुद्राः कुंभे यजुर्भवाः ।। 30
गंधपुष्पाक्षतै र्मंत्रै र्नैवेद्यै घृतपायसैः ।।
फलैश्च नारिकेळाद्यैः दीपकैः कुंभपूजनं ।। 31
स्वस्तिवाचनकंचैव कार्येत्तदनंतरं ।
क्रमेणानेन शनकैरग्निकार्ये प्रयोजयेत् ।। 32
अग्निं दूतमित्यंग्निंच पूर्ववत्तु विधापयेत् ।। 33
पूर्ववत्तु कलशस्थापनान् हिरण्यगर्भ मिति ब्रह्मसत्रयोजने ।। 34
कयानश्चित्रमितिच मंत्रेण विनिवेशयेत् ।। 35
कृत्वाचा स्तरणंवह्ने राज्यसंस्कार मेवच ।। 36
अथवा साधयेद्यत्र द्रव्यं यस्य प्रयोजनं ।
ततः पुरुषसूक्तेन पायससयार्पणं भवेत् ।। 37
अभिघार्याथ संसिद्दं पायसं स्थापयेद्भुवि ।
अष्टादशप्रमाणेन दद्या दथशमीमयान् ।
पालाशा स्समिधः सप्तसप्तते इति दापयेत् ।
आघरावाज्यभागौतु हुत्वा पूर्वक्रमेणतु ।। 38
जुहुया दाहुती स्सप्तजातवेदस्य इत्वृचा ।
स्थालीपाकेन जुहुया त्पुनर्वै जातवेदसे ।
तरत्समंदसूक्तेन चतस्रोजुहुयातत्तः ।। 39
इदं विष्णुस्ततः सप्तजुहुया दाहुतिंनृपः ।
नक्षत्रेभ्य स्ततोहुत्वा सप्तविंशति राहुती ।। 40
नक्षत्राहुतयश्च कृत्तिकादिभ्यः ।
स्वाहेत्यादिभि र्मंत्रै कार्यः ।। 41
तत्र रोहिणीद्वय पुष्यहस्तादि त्रयानूराद ।
तित्रयाभिजद्वय शतिभिषग्रेवती ष्वेकवचनं ।
पुनर्वसू फल्गुवीद्वय विशाखाश्विनीषु द्विवचनं ।। 42

शेषेषु बहुवचनं :---
त्रियंबकेन जुहुया त्ततः स्विष्टकृतं पुनः ।। 43
गृहहोम न्ततःकार्यस्तिलै राज्यप्लुतैः ।
प्रायश्चित्तं ततोहुत्वा होमकर्मसमापयेत् ।। 44
ततस्तूर्य विनिघोषैः काहला शंख निस्वनैः ।
यजमानस्य कर्तव्योह्यभिषेकं द्विजोत्तमैः ।। 45
कार्ष्मर्य वृक्ष संभूते समे भद्रासने स्थितं ।
 
काष्मर्यः श्रीपर्णी :---
वेदीमध्यगतं कृत्वा दुर्निमित्त प्रशांतये ।
पंचभिः कलशैः पूर्णेर्मंत्रै रेतैर्मधा क्रमं ।। 46
सहस्राक्षेण प्रधमंत तशैव शतायुषा ।
सजोषा इंद्र इतिच विश्वानि वरुणेच ।। 47
द्रुपदादि वेतिच ततस्स्नापयेयुः समाहिताः ।
ततो दिशांबलंदद्या द्विछित्रान्न समन्वितं ।। 48
नमो अस्त्विति सर्वत्र मंत्र मेत मुदाहरेत् ।
स्नातस्य ब्राह्मणास्सर्वे पठेयुः शांति मुत्तमां ।। 49
शांतितोयेन दारांचपात यित्वा नमं ततः ।
पुण्याहवाचनं कृत्वा शांतिकर्म समापयेत् ।। 50
तीर्थे देवालयोवापि गोदोहंकायेद्बुधः ।
क्षितिं हिरण्यंवासांसि शयनान्यासनानिच ।। 51
विप्रेभ्यो दक्षिणां दद्याद्यधा शक्त्या विमत्परः ।
दीनानाथवि शिष्ठेभ्यो दद्याच्चैवं युधिष्टिरं ।। 52
भोजनंचा विशं दद्यात्तत स्सर्वं प्रसिद्ध्यति ।
आयुश्च लभते दीर्घं शत्रूं न्विजयतेक्षणात् ।। 53
दुर्गाणिचास्य सिद्ध्यंति पुत्रांश्च लभते शुभान् ।
यथा शस्त्र प्रवाहाणां कवचं वारणं भवेत् ।। 54
तथा दैवोप घाजानां शांतिर्भवति वारणौ ।
अहिंस कस्यदांतस्य धर्मिर्जित धनप्यच ।
दया दाक्षिण्या युक्तस्य सर्वे सानुग्रहाग्रहाः ।। 55
अर्धान् समर्ध यति वर्दयतेच धर्मं ।
कामं प्रसाथ यतितस्य पिनष्टि पापं ।। 56
यः कारयेत्स कलदोषहरीं महार्धां शांतिं ।
प्रशांत हृदयः पुरुषस्सदैव ।। * 57
(*FN ई महाशांतिवि देशाधीशुलु मंडलाधिपतुलु जागीरुचारुलु मॊदलयिन प्रभूवर्युलु तमतम प्रदेशमुललो गल्गुनट्टि क्षामणामर निषरोगादीतिबाधलनु तोलगिंचुटकुनु तमकु गल्गुनट्टि यापदलनु तप्पिंचुकुनु - प्रजा सौख्यमु कोरकुनु आवश्यमूगा वेदवेदांग मित्तुलयिन सद्भ्राह्मण वर्युलचे नवश्यमूगा चेयिंचि दशक्षेममु गल्गि तनु यरिष्टमुलनु परिहरिंचाकोनि सुखिंपनगुनु, दीनि निधानमु दीनिलोने नृष्ठमूगा चेप्पबडियुन्नदि.

इति भविष्योक्त महा शांतिः ।।

अ थ ब ं ध मो क्ष शा ं ति ः

तत्र महाभारतस्थ कृष्ण सहस्रनाम स्तोत्र मंत्रस्यायुतं स्रं वाजपः कार्यः ।।
तदुक्तं भारते :----

रोगार्तो मुच्यते रोगा द्बद्धो मुच्येत बंधनादिति ।।
तथा - भीष्मपर्वस्थार्जुन कृत दुर्गा स्तोत्रंवा पूर्व संख्यया जपेत् ।।
तदुक्तं तत्रैव :----
विवादे जय माप्नोति बद्दो मुच्येत जंधनादिति ।।
उभयत्र तद्द शांशेन पायसेन तिलै र्वाहोमः ।।
तथा --- हरिवंशस्थं अनिरुद्द कृत माया स्तोत्रो कृष्णा वतारस्थंचार्या स्तोत्रं बलि कृतं वमन स्तोत्रंवा जपेत् ।।
ऋग्निधानेपि :----
खद्दोवाप्य वरुद्धोवा वागत्यः प्रयुतं जपेत् ।
यांस्तानादिद्य दैवत्यान् सद्यो मुच्येत बंधनात् ।। 1
तथा थृवासित्वा जपेन्मंत्रंत्य युतं शृंखलादिना ।
बंधनाम्मच्यते सत्यं नारीवा पुरुषोपिवा ।। 2
तद्दिनं नक्तमुदु त्तम मितिद्वयोर्वा जपः कार्यः ।
वरुणस्य तार्क्षस्य वापलेन तदर्धेनवा कृतां सुवर्ण प्रतिमांदद्यात् ।। 3
अन्येपि वटुक भैरव स्तोत्रस्य कार्तवीर्य स्तोत्रस्य जपादयोज्ञेयाः ।
यद्वा मंत्रकोशेता रोहीलीयुगं बंदीदेवीज्ञेया नमोंतका ।। 4
एकादशक्षरो मंत्रै भैरवस्त्रिष्टुभः पुनः ।
बंदी मुचयादिभिः प्रोक्ता एकेन द्यृंश कंगकं ।। 5
विधाय संन्मरे बंदी रत्नसिंहासन स्थितां ।
सत्तोय पाधोद समान कांती संभोज याषकरी रहस्तां ।। 6
सुरांगनाराधित पादपद्मां भजामि बंदी भवबंधमुक्त्यै ।
लक्षयुग्मं जपेन्मंत्रं पायसैन्नैर्दशां शतः ।। 7
हुत्वा पूर्वोदिते पीठे पूजये द्बंधमुक्तये ।
अष्टदश पद्मगंधै चतुरस्रे इत्यर्थः ।। 8
अंगपूजा केसरेषु शक्तयः पत्रमध्यगाः ।
पीठपूजां कृत्वा षडंगानि पूजयेत् ।। 9
कामदा मानदासक्ता मधुरा मधुरानना ।
नर्मदा बोगदानंदा प्राणपीठे श्वशक्तयः ।
मनोहत बंदी योगपीठे मम इति पीठ ।
पूजां कृत्वा शक्तिं पूजयोदित्यर्थः ।। 10
काळी तारा भगवती कड्बासा शीतलापिच ।
त्रिपुरामात्यका लक्ष्मिर्दिगीशा आयुधानिच ।। 11
एवमाराधिता बंदी प्रयच्छेदीप्सितं नृणआं ।
एकविंश त्यहोरात्रं त्वयुतं प्रत्यहं जपेत् ।। 12
वाग्बीजं भुवनेशानी रमा बंदीच केशवः ।
अमुष्य बंधतोमेक्षं कुरुयुग्मं जडद्वयं ।। 13
वसुचंद्रार्ण मंत्रोयं क्षिप्रं बंदी विमोक्षदः ।
ऐं ह्रीं श्रीं भव आयुष्यं बंधमोक्षं कुरु कुरु स्वाहा स्वाहा ।। 14

इति मंत्रः :-----
तस्मिन्नपूपे संपूज्य बंदी मावरणान्वितां ।
राकानिकेतनस्थाय मित्राय प्रत्यहं सुहृत् ।। 15
सशुद्धोवाग्यतो भूत्वा भक्षयेत्तमपूपकं ।
तस्मिन् संभक्षिते बंधो मुच्यते बंधनाद्ध्रुतं ।। 16
एवं वैकथितां बंदी स्मरणाद्बद्दमुक्तिदा ।।
इति शांतिरत्ने बंधमोक्षः ।। *
(*FN ई बंधमोक्ष शांति स्दयः फलदमंबु इंदुलो चेप्पबडुनट्लु एदैन नोक विधानमुन शांति चेयिंचिन तप्पक बंधयोक्षमु कागलदु. सामान्यमुगने शांतिनैननु विप्रुडु शक्तुडैन
ताने चेय वच्चुनु. तानशक्तुडैननु ब्राह्मणेतरुलगु नितर वर्णमूलनवारैननु परोहित ब्राह्मणमूलमूगा चेयिंचदगुनु, इंदुलो चॆप्पबडिनस्तुतुलु चॆप्पबडिनस्तुतुलु प्रसिद्धंबुलु. वाटिलो विष्णु सहस्रनाममु लोकै कविदितमु, (1) भारत भीष्मपर्वांतर्गत दुरगासतोत्रमु (2) हरिवमशगतंबगु ननिरुध्धकृतमाया स्तोत्रमु (3) बलिकृत वामन स्तोत्रमु.

वीटिनि ग्रंधांतोत्तर पीठकलो चूचुकोनुडु.
अथात शृणुराजेंद्र शक्रोत्थानं महोत्सवं ।
यं कृत्वा नृपतिर्याति नकदाचि त्पराभवं ।। तथा ।। 1
अर्जुनश्चाश्वकर्णश्च प्रियकोधव एवच ।
उदुंबरश्च पंचैते केत्वर्थे सत्वचस्मता ।। 2
अन्येच देवदार्वा दिशालाद्यास्तरवस्तधा ।
नचवृक्षं रुजेद्रातौ पृष्ट्वामंत्र मिदंपठेत् ।। रुजेद्भेदयेत् ।। 3

अत्रा यम क्रमः :-----
यानिवृक्षषु भूतानि तेभ्यः स्वस्ति नमो नमः ।। 4
उपहारं गृहीत्वेमं क्रियते वासवध्वजः ।
वनस्पते प्रार्थयेत्वां स्वस्तिनोस्तु नगोत्तम ।। 5
ध्वजार्थं देवदेवस्य छित्वा चतुरंगुळं ।
ततोनीत्वा पुरद्वारं केतुनिर्माय तत्रवै ।
शुक्लाष्टम्यां भाद्रपदे केतुवेदिं प्रवेशयेत् ।। 6
द्वात्रिंश हस्तमानंतु अधयः केतुरुच्यते ।। 7
द्वात्रिंशस्तु ततो ज्यायांश्च तुस्त्रीश त्ततोवरः ।
कुमार्यः पंचकर्तव्याः शक्रस्य नृपसत्तम ।। 8
शालिमप्यस्तुताः सर्वाः अपराचकमातृकाः ।
केतो पादप्रमाणेन कार्याः शक्रकुमारिकाः ।। 9
मातृकार्थ प्रमाणंतु यत्र हस्तद्वयं तथा ।
एवंकृत्वा कुमारीश्च मातृकांतेतु एवच ।। 9
मातृकार्थ प्रमाणंतु यत्र हस्तद्वयं तथा ।
एवंकृत्वा कुमारीश्चमातृकांतेतु एवच ।। 10
एकदश्यांसितेपक्षे याष्टिनामधिवासनं ।
अधिवास्य प्रतिमां कुर्यात्कांचवींदीरवीं तथा ।। 11
अन्यॆतैजन भूतावा सर्वाबालेच मृण्मयी ।। 12
तां मंडलस्य मध्येतु पूजयित्वा विशेषतः ।
ततः शुभे मूहूर्तेतु केतुमुत्थापये नृपः ।। 13
वज्रहस्त सुरारिघ्न बहुनेत्र पुरंधर ।
क्षेमार्धं सर्वलोकानां पूजेयं प्रतिगृह्यतां ।। 14
एह्येहि सर्वामरसिद्धसंघै रभिष्टतो वज्रधरामरेश ।
समुत्थितस्त्वं श्रवणांघ्रिपादे गृहाण पूजां भगवन्नमस्ते ।। 15
इंद्र मंत्रेण तंत्रेण नानानैवेद्य चंदनैः ।
घटेषु दशदिक्पालान् गृहान् स्थाप्य प्रपूजयेत् ।। 16
साध्यादीन् सकलान् देवान् मातृ स्सर्वाश्च पूजयेत् ।
ततः शुभे मूहुर्तेच जनिवर्दक संचुतः ।। 17
केतुस्थापन भूमिंच यज्ञवेद्याश्च पश्मिमे ।
शिष्टेः पुरोहितै स्सर्थंगच्छेद्राजा सुमंगलैः ।। 18
कुमारी भिश्च संयुक्तो दिक्पालानांच पल्लवैः ।
यधा वर्णो यधादेशो योजितैर्वर्ण वेष्चितं ।। 19
चित्र माल्यांबरश्चापि चारुबिश्चापितो रणैः ।
उत्पात यॆन्नहा केतुं राजा मात्यैश्सनैः शनैः ।। 20
ताम्र प्रतिमयायुक्ते केतौ शक्रं विचिंतयेत्
पूजये त्पार्व वत्तत्र शचीं मातलि मेवच ।। 21
जयंतं तनयं तस्य चेंद्र मैरावतं तथा ।
गृहांश्चाप्यथ दिक्पालान् सर्वाश्च गणदेवताः ।। 22
पूजितानांच देवानां होमंचापि समाचरेत् ।
होमांतेतु बलिं दद्या द्वासवाय महात्मने ।। 23
तिलंघृतं चाक्षतंच पुष्सं दूर्वास्तथैवच ।
एतै रेतान् स्वस्वमंत्रैर्जुहुयुस्तान्न रोत्तमः ।। 24
ततो होमान सानेतु ब्राह्मणानपि पूजयेत् ।
एवं प्रपूजये न्नित्यं सप्तरात्रं दिने दिने ।। 25
त्रातारमिति मंत्रोयंवा सवस्य प्रियंसदा ।
एवं कृत्वातु भावेन शक्रोत्थापन मादितः ।। 26
श्रवणर्क्ष युतायांतु द्वादश्यां पार्धिव स्वयं ।
आंत्य पादे भरण्यांतुनिशि शक्रं विवर्जयेत् ।। 27
सप्तेषु सर्वलोकेषु यधाराजा नपश्यति ।
सार्थं सुरासुर गणैः पुरंदर शतक्रतो ।। 28
उपहारं गृहीत्वेमं माहेंद्र ध्वजगोत्तम ।
उत्पाते सप्तरात्राणी तधोपप्लव दर्शने ।। 29
व्यतीत्य शनिभौमौच अन्यर्क्षेपि विवर्जिते ।
यथा रक्षो नृपः केतुं नृपते शकुनि स्तथा ।। 30
शनैः पातु महोत्पातै स्तथोत्थापन मादितः ।
विनृज्य सर्वकेतुंच सालं कारं तथानिशि ।। 31
क्षिपेपनेन मंत्रेण अगाधे सलिले नृपः ।
तिष्ठकेतो महाभाग यावत्सं पत्परं जले ।। 32
भगवन् सर्यलोकाना मंतरायं विनाशय ।
उत्थापये तनृवरैः सर्वलोकस्य वै पुनः ।। 33
एवं यः कुरुते पूजां वासवस्य महात्मनः ।
नतस्य राज्ये दुर्भिक्षं नेतयो धर्मवर्जिताः ।। 34
इति कालिकापुराणे शक्रध्वजोच्छ्रयः ।।

अ थ आ यु ष्य हो म ः

आयुष्कामियैनवाडु तन जन्म नक्षत्रमंदुनु जन्मतार यंदुनि जन्मतिथियंदुनु क्रूर कालंबुललोनु ई यामुष्यहोममुनु चेयुचु वच्चिनवारिकि आयुर्वृद्धिगल्गि वर्धिल्लेदरु. तदकु संवत्सरमुद कोकतूरियैननु तन पुट्टिन दनमुनाडु चेयुट मिक्किलि मंचिदि.
मदनरत्ने शौनकः :----
आयुष्य होमं वक्ष्यामि शौनकोहं द्विजन्मनां ।
कुर्यात्तु जन्म ननक्षत्रे विषुवे संक्रमे तथा ।। 1
पौर्णमास्या ममायां वाग्रहे चंद्र सूर्ययोः ।
अलंकृत्वा स्वस्तिवाच्य मन्नं दद्याद्ध्विजातये ।। 2
अथाज्य भागपर्यंतं अवदानस्य संपदा ।
अनोभद्राः क्रतव इत्यृ चांदश केनतु ।। 3
इमंस्तोम मर्हत इत्यृचां षोडशकेनच ।
जातवेदसेत्यप्यृजाहु नेत्विष्ट कृतं ततः ।। 4
होमशेषं समाप्याथ ब्राह्मणान् भोजये त्ततः ।
स्वस्तिवाच्य द्विजानन्नैर्देनुं दद्याच्च दक्षिणां ।। 5
इत्यायुष्य होमः

आ यु स्सु क्ता ं

योब्रह्म ब्रह्माण उज्जहार प्राणैश्शिरः कृत्तिवासाः पिनाकी । ईशानोदेवस्सन आयुर्दधातु तस्मै जुहोमिह विषाघृतेन स्वाहा - ईशानायेदं ।। 1 ।।
विभ्राजमान स्सरिरस्यमध्या द्रोचमानो घर्मरुचिर्व आगात् । समृत्यु शापाशादप सुद्यघोरा दिहायुषेणो घृतमत्तुदेवः - घर्मरुचय इदं ।। 2 ।।
बृंहज्ज्योति र्ब्रह्मपत्नीघ गर्भं यमादधात्पुरु रूपं जयंतं । सुवर्णंभ ग्रहमर्कमर्चंत मायुषे वर्धयामो घृतेन - ब्रह्मणेज्योतिष इदं ।।3।।
श्रियं लक्ष्मी मौपलामंबिकांगां षष्ठीं जयामिंद्रसॆसेत्युदाहुः । तां विद्यां ब्रह्मयोनिं सरूपामिहायुषे तर्पयामो घृतेन - ब्रह्मयोनय इदं ।।4 ।।
दाक्षायण्य स्सर्वयोन्य स्सयोन्य स्सहस्रशो विश्वरूपा वरूपाः । ससूनव स्सपतय स्सयूध्य आयुषेणो घृतमिदं जुषंतां - दाक्षायणीभ्य इदं ।। 5 ।।
दिव्यागणा बहुरूपाः पुराणा आयुच्चिदोन प्रबुध्नंतु वीराः । तेभ्योजुहोमि बहुधा घृतेन मानः प्रजांरीरिषो मोत वीरान् - दाक्षायणीभ्य इदं ।। 6 ।।
एकः पुरस्ताद्य इदं बभूवयतो बभूव भुजनस्य गोपाः । यमप्येति भुवनं सांपराये सनोह विर्घृत मिहायषेत्तुदेवः - ईशानाय ब्रह्मण इदं ।। 7 ।।
वसू न्रुद्रानादित्या न्मरुतोथ साथ्यान्न भून्नक्षान् गंधर्वांश्च पित्रूंश्च विश्वान् । भृगून् सर्पांश्चांगिरसोथ सर्वान् घृतं हुत्वा स्वायुष्यं महयामशश्वत् - वस्वादिभ्य इदं ।। 8 ।।
विष्णो त्वन्नो अन्तमश्शर्म यच्चसहन्त्व । प्रतेधारा मधुश्चुत उत्संदुहरते अक्षितं - विष्णव इदं ।। 9 ।।
इत्येकाहुतिरंते ।।