विष्णुपुराणम्/चतुर्थांशः/अध्यायः २०
श्रीपराशर उवाच
परीक्षितश्च जनमेजयश्रुतसेनोग्रसेनभीमसेनाश्चात्वारः पुत्राः ॥ ४,२०.१ ॥
जह्नोस्तु सुरथोनामात्मजो बभूव ॥ ४,२०.२ ॥
तस्यापि विदूरथः ॥ ४,२०.३ ॥
तस्मात्सार्वभोमःसार्वभौमाज्जयत्सेनस्तस्मादाराधितस्ततश्चायुतायुरयुतायोरक्रोधनः ॥ ४,२०.४ ॥
तस्माद्देवातिथिः ॥ ४,२०.५ ॥
ततश्च ऋक्षोऽन्योभवत् ॥ ४,२०.६ ॥
ऋक्षाद्भीमसेनस्ततश्च दिलीपः ॥ ४,२०.७ ॥
दिलीपात्प्रतीपः ॥ ४,२०.८ ॥
तस्यापि देवापिशन्तनुबाह्लीकसंज्ञास्त्रयः पुत्रा बभूवुः ॥ ४,२०.९ ॥
देवापिर्बाल एवारण्यं विवेश ॥ ४,२०.१० ॥
शन्तनुस्तु महीपालोऽभूत् ॥ ४,२०.११ ॥
अयं च तस्य श्लोकः पृथिव्यां गीयते ॥ ४,२०.१२ ॥
यंयं कराभ्यां स्पृशति वीर्णं यौवनमेति सः ।
शान्तिं चाप्नोति येनाग्र्यां कर्मणा तेन शन्तनुः ॥ ४,२०.१३ ॥
तस्य च शन्तनोर्राष्ट्रे द्वादशवर्षाणि देवो न ववर्ष ॥ ४,२०.१४ ॥
ततश्चाशेषराष्ट्रविनाशमवेक्ष्यासौ राजा ब्राह्मणानपृच्छत्कस्मादस्माकं राष्ट्रे देवो न वर्षति को ममापराध इति ॥ ४,२०.१५ ॥
ततश्च तमूचुर्ब्राह्मणाः ॥ ४,२०.१६ ॥
अग्रजस्य ते हीयमवनिस्त्वया संभुज्यते अतः परिवेत्ता त्वमित्युक्तःस राजा पुनस्तानपृच्छत् ॥ ४,२०.१७ ॥
किं मयात्र विधेयमिति ॥ ४,२०.१८ ॥
ततस्ते पुनरप्यूचुः ॥ ४,२०.१९ ॥
यावद्देवापिर्न पतनादिभिर् दोषैरभिभूयते तावदेतत्तस्यार्हं राज्यम् ॥ ४,२०.२० ॥
तदलमेतेन तु तस्मै दीयतामित्युक्ते तस्यं मन्त्रिप्रवरेणाश्मराविणा तत्रारण्ये तपस्विनो वेदवादविरोधवक्तारः प्रयुक्ताः ॥ ४,२०.२१ ॥
तैरस्याप्यतिऋजुमतेर्महीपतिपुत्रस्य बुद्धिर्वेदवादविरोधमार्गानुसारिण्यक्रियत ॥ ४,२०.२२ ॥
राजा च शन्तनुर्द्विजवचनोत्पन्नपरिदेवनशोकस्तान् ब्राह्मणानग्रतः कृत्वाग्रजस्य प्रदानायारण्यं जगाम ॥ ४,२०.२३ ॥
तदाश्रममुपगताश्च तमवनतमवनीपतिपुत्रं देवापिमुपतस्थुः ॥ ४,२०.२४ ॥
ते ब्राह्मणा वेदवादानुबन्धीनि वचांसि राज्यमग्रजेन कर्तव्यमित्यर्थवन्ति तमूचुः ॥ ४,२०.२५ ॥
असावपि देवापिर्वेदवादविरोधयुक्तिदूषितमनेकप्रकारं तानाह ॥ ४,२०.२६ ॥
ततस्ते ब्राह्मणाः शन्तनुमूचुः ॥ ४,२०.२७ ॥
आगच्छ हे राजन्नलमत्रातिनिर्बधेन प्रशान्त एवासावना वृष्टिदोषः पतितोयमनादिकालमभिहितवेदवचनदूषणोच्चरणात् ॥ ४,२०.२८ ॥
पतिते चाग्रजे नैव ते परिवेतृत्वं भवतीत्युक्तः शन्तनुःस्वपुरमागम्य राज्यमकरोत् ॥ ४,२०.२९ ॥
वेदवादविरोधवचनोच्चारणदूषिते च तस्मिन्देवापौ तिष्ठत्यपि ज्येष्ठभ्रातर्यखिलसस्यनिष्पत्तये ववर्ष भगवान्पर्जन्यः ॥ ४,२०.३० ॥
बाह्लीकात्सोमदत्तः पुत्रोऽभूत् ॥ ४,२०.३१ ॥
सोमदत्तस्यापि भूरिभूरिश्रवशल्यसंज्ञास्त्रयः पुत्रा बभूवुः ॥ ४,२०.३२ ॥
शन्तनोरप्यमरनद्यां जाह्नव्यामुदारकीर्तिरशेषशास्त्रर्थविद्भीष्मः पुत्रोऽभूत् ॥ ४,२०.३३ ॥
सत्यवत्यां च चित्राङ्गदविचित्रवीर्यौ द्वौ पुत्रावुत्पादयामास शन्तनुः ॥ ४,२०.३४ ॥
चित्राङ्गदस्तु बाल एव चित्राङ्गदेनैव गन्धर्वोणाहवे निहतः ॥ ४,२०.३५ ॥
विचित्रवीर्योऽपि काशीराजतनये अंबांवालिके उपयेमे ॥ ४,२०.३६ ॥
तदुपभोगातिखेदाच्च यक्ष्मणा गृहीतः स पञ्चत्वमगमत् ॥ ४,२०.३७ ॥
सत्यवतीनियोगाच्च मत्पुत्रः कृष्णद्वैपायनो मातुर्वचनमनतिक्रमणीयमिति कृत्वा विचित्रवीर्यक्षेत्रे धृतराष्ट्रपाण्डुतत्प्रहितभुजिष्यायां विदुरं चोत्पादयामास ॥ ४,२०.३८ ॥
धतराष्ट्रोपि गान्धार्यां दुर्योधनदुः शासनप्रधानं पुत्रशतमुत्पादयामास ॥ ४,२०.३९ ॥
पाण्ढोरप्यरण्ये मृगयायामृषिशापोपहतप्रजाजननसामर्थ्यस्य धर्मवायुशक्रैर्युधिष्ठिरभीमसेनार्जुनाः कुन्त्यां नकुलसहदेवौ चाश्विभ्यां माद्रयां पञ्चपुत्राःसमुत्पादिताः ॥ ४,२०.४० ॥
तेषां च द्रौपद्यां पञ्चैव बभूवुः ॥ ४,२०.४१ ॥
युधिष्ठिरात्प्रतिविन्ध्यः भीमसेनाच्छुतसेनः श्रुतकीर्तिरर्जुनाच्छुतानीको नकुलाच्छुतकर्मा सहदेवात् ॥ ४,२०.४२ ॥
काशी च भीमसेनादेव सर्वगं सुतमवाप ॥ ४,२०.४३ ॥
यौधेयी युधिष्छिराद्देवकं पुत्रमवाप ॥ ४,२०.४४ ॥
हिडिंबा घटोत्कचं भीमसेनात्पुत्रं लेभे ॥ ४,२०.४५ ॥
काशी च भीमसेनादेव सर्वगं सुतमवाप ॥ ४,२०.४६ ॥
सहदेवाच्च विजयी कुहोत्रं पुत्रमवाप ॥ ४,२०.४७ ॥
रेणुमत्यां च नकुलोपि निरमित्रमजीजनत् ॥ ४,२०.४८ ॥
अर्जुनस्याप्युलूप्यां नागकन्यायामिरावान्नाम पुत्रोऽभवत् ॥ ४,२०.४९ ॥
मणीपुरपतिपुत्र्यां पुत्रिकाधर्मेण बब्रुवाहनं नाम पुत्रमर्जुनोऽजनयत् ॥ ४,२०.५० ॥
सुभद्रायां चार्भकत्वेपि योसावतिबलपराक्रमःसमस्तारातिरथजेता सोऽभिमन्युरजायत ॥ ४,२०.५१ ॥
अभिमन्योरुत्तरायां परिक्षीणेषु कुरुष्वश्वत्थामप्रयुक्तब्रह्मस्त्रेण गर्भ एव भस्मीकृतो भगवतःसकलसुरासुरवन्दितचरणयुगलस्यात्मेच्छया कारममानुषरूपधारीणोनुभावात्पुनर्जीवितमवाप्य परीक्षिज्जज्ञे ॥ ४,२०.५२ ॥
योऽयं सांप्रतमेदद्भूमण्डलमखण्डितायतिधर्मेण पालयतीति ॥ ४,२०.५३ ॥
इति श्रीविष्णुमहापुराणे चतुर्थांशे विंशोऽध्यायः (२० )