ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्

by वेदव्यासः

ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम् वेदव्यासः १९०९

' b | ३ > GeobottX x ) : { | c 1 ++++,4,+ , ++, /* A +) | ३ ३ A+, , , ,, ३२2+१*२१:**; *A** **:^***** * / ०२ ॐ ॥ अथ ब्रमवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडप्रारंभः ।। ॐ |S .

• • त ***: ******** *******************

} ५; | + 9, t । ex®k ०४३ &$ & ¥K$6$* छ । । ९.५९ पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/२ पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/३ श्रीकृष्णजन्मखंड. 6, । कई ३३ / 4 44, •f>>>> अथ ब्रह्मलोवेवतयष्णजन्मखण्डानुक्रमणकाप्ररंभः । ॐ ' य्य्य्य्य्य्य्य्य्य्य्य्य्ट । व. वै. क. अथ ब्रह्मवैवर्तमहापुराणन्तर्गतश्रीकृष्णजन्मखंडविषयाऽनुक्रमणिका । ॥ १ ॥ ॐ पत्रम् |अध्यायः विषयाः लोकाः | पत्रम् अध्यायः कः ; २. १ नारदृस्य नारायणं, 'प्रति श्रीकृष्णजन्मखंडकथाविषयकप्रश्नः, च स शिवलोकं गतेन ब्रह्मणा शिवाय धरावृनकथनम, श्रीनारायणकृता विष्णुवैष्णवयोर्गुणप्रशंसा च . ३५ ससरधराणां त्रदशधर्माणां वैढूछे गमनम, महेशधर्मकृतं २ यतो हरेर्गोपवेषेण गोकुटागमनं तथा येन राधा गोपालिका श्रीहरिस्तोत्रम्, औद्यज्ञया सर्वदेवानां गोलकगमवं जाता तत्कारणकथनं, नारदम्य श्रीदाम्नोराधायाथ कळह गोलोकवर्णनं च १८० विषयप्रभः, रजमंडपे विरजासक्तं श्रीहरि सखीमुखलित्वा १३ ५ राधामंदिरषोडशद्वाराणां वर्णनम्, षडशद्वारातिक्रमोन्तरं कुपिताया राधिकाया रचमंडपगमनं, राधाशब्दश्रवणती राधाभ्यंतरगृहे देवानां गमनं, राधामंदिरवर्णनम्, देवराया हरश्नं वा भीत्या विरजया कृतं प्राणत्यागपूर्वकं मंदूिरे श्रीकृष्णातेजःस्वरूपम्य दर्शनं, महेशधर्मकृतः नरूपधारणं च ६८ श्रीकृष्णस्तवराजःतत्पठनफलकथनं च। १२६ | ४ | ३ सप्रसमुद्रोत्पतिः, कोषमंदिरद्वारे श्रीदाम्ना सहागतं हरिप्रति १५ १ ६ पूर्वटष्टतेजःस्वरूपमध्ये देवैरालोकितायाः कर्णमूर्तुवर्णनम् पुन:पुना राधोकिः,हरिं निर्गमयितुमाज्ञप्तानां सखीनांतं प्रति मुरकुतस्तवमुहून श्रीकृष्णेन देवेभ्योऽभयदानम्, पृथिव्या वचनानेि, राधं प्रति श्रीहरिमहत्ववर्णनात्मकं श्रीदाम्नो मवतरणार्थ राधादेनोटोकम्धनान प्रति कुणस्याज्ञावच वचनं, राधाबीनोः परस्परं शापः, शापदुःखाकुटी राधा नम, गोटोकसमागतानां नारायणविष्णुसंकर्षणानां और् औदामानी प्रति समाधानकारकं अहारवचनं च .. ११७ णदेहे टीनता पृथिव्यां स्वस्वांशेनावतरणार्थ सकलदेवता || ४ | ५ |मैः सह शरणागतां धरां प्रति प्राणो वचनम् , ब्रह्मप्रभतः भूयः श्रीकृणस्याज्ञा, केन कत्र फिनानावतरणं कर्तव्य- स्तस्मै सैषां भारो मेऽसह्यास्तद्धरया कथनम्, धरया मुरसं मिति प्रदाप्रश्नतः कृष्णेन तत्कथनम् भाविविरहकातरया ॐ | ॥ १ ॥ । पत्रम अध्यायः |लोकाः पत्रम् । अध्यायः का: ७ श्रीकृष्णजन्माद्यानम। १८७ ८० २३ रुदती राधांप्रति श्रीकृष्णस्य बोधवचनम, कृष्णाज्ञया सक ४९ | १७ |तृणवनवर्णनं तन्मध्येप्रसंगात्कठात्रत्या इतिहासःबैदवन- लंदवतानां स्वस्वस्थाने गमनम,कृष्णाज्ञया लोकाद्रोपगर नानोड्युत्पयादि, राधायाः षोडशनामात्मकं स्तोत्रम् पीगणैः सह राधाया गोकुले गमनम्, श्रीहरेर्मधुरागमनं च २७८ तन्नाम्नां व्युत्पत्ति २६३

.. ..१३२ ॥ ५५ ॥ १८ विप्रपत्रीमोक्षप्रस्तावः तन्मध्येविप्रपत्रकृतं श्रीकृष्णस्तोत्रम् । १३९ . Iछ

८६ ॥ ५८ | १९ |कलियदपदमनं, दावाग्निभक्षणेच ५९ ४ = ७ ६३ ॥ २२ प्राणागोवत्सवाहनप्रसंगतः कृतं कृष्णस्तोत्रम् ९ |नारदप्रमती नारायणेन नंदयशोदारोहिणनां जन्मांतरवृत्तक- थनम्, बढदैवजन्माख्यानम्, नंदपुत्रोन्सवकथनं च ६४ | ३१ इंद्रयागभंजनम् , गोवर्धनोडरपंच २३३ १०२ ७ ३५ । १० कंसप्रेरणया कृष्णं हंतुं नंदुगृहमागतायाः पूतनायाः कृष्णकुल स्तनपानेन मोक्षः पूतनाया जन्मान्तरकथनं च ४६ ७३ ३ नितमाबलिपत्रयोदशापप्रम्लाचः धेनु ३१ ११ जणावर्त ६ल्यवधुः, तजन्मांतरकृतकथनं च ... ... ३१ |तांत १५ १३ शकटासरभंजनम्, योगनिद्रेतकवचन्यासश्च ४२ }, } २४ प्रसंगलदुर्वासस आख्यानंबलिपुत्रमोक्षश्च ५० ३ ३ | १३ |वमृदवकृतप्रार्थनयाभीकूरणम्यनामकरणादिसंस्कारकरणथंग २५ दुर्वास १५८ गम्यनंतगृहगमनम् गऍणस्वागमनप्रयोजनस्यश्री कृष्णनामा २६ |अयरीपाख्यानप्रसंगत एकादशीव्रतनिरूपणं च ५९३ ८६ र्थम्य तथा पुराशिवमुखाच्छतस्य गोलोकवृत्तस्य च नंद २७ पीवम्मापहरणाख्यानं . तन्मध्ये गोपकृतं सर्वमंगठनश्रम, गी ८५ यशोदाभ्यां कथनम , गगनया नंदेन कुष्णम्य नामकरण प्रताविधानादिकथनं, राधाकृतं पार्वतीस्तोत्रम्, औकृष्णेन दिसंस्करणम्, गर्गकुतश्रीकृष्णस्तोत्रम्,गर्गस्य स्वगृहगमनम् ॥ २४७ गोपिकाभ्योऽभीष्टवरदानं च .... ... ... ३४३ १७० १४ , यमलार्जुनभंजनं, नळकूबरमोक्षःवृक्षाख्यानंच ••. १५ भांडोरवने राधाकृष्ययोर्विवाहःनवसंगमप्रस्ताव ५३ नं १७८ | ४ | ३९ |अष्टावक्रमुनिमोक्षणाख्यानम् ११२ ४ ४५ | १६ वकासुरवधः, प्रलंबासुरवधेः केशिदैित्यवधः, एतेषांजन्मान्तर ३१ राधाप्रभतोऽष्टावकम्येतिहासकथनम् ५६ मृत्तांतः, पार्वत्या कृतम्यत्रैमासिकनामत्रतस्याविधिः, नंदा ९८ ॥ ३१ अत:कृष्णेनद्राणःशापकारणकथनम्,तत्रत्रसंगान्सुचंद्र झ्या या सर्वत्रजजनानां धृवनं गमनं च ... ... ... १७८ राजवृकधनम,मोहिन्याविरहातुरावस्थामोहिनीव्रतंकाम अक्तूष्णजन्मखड. ज. वै. कु. पत्रम् || ९ष्याः श्लोकाः पत्रम् लोकाः । । २ | ॥ | ॥ देबस्तोत्रंथ • ................७९ ॥ १३२४ | ४३ सत्यधैशिवस्यशंकरनारायणोपदेशतःशिवेनकृतं प्रकृत्याः स्तो- ११८ ३२ ८३ त्रम, शिवशोकापनोदूनं च १०८ अ १२ ३३ मोहिन्या प्रमाणे शापदानम, माइपहरण्य ... ... ७६ | १२७ | ४४ |अधतीवसिष्ठादृथिकृतव्रोधतः प्रमअचित्तेन हिमाचलेनशि | | जाहबीजन्मस्थानम् १०४ ३४ वाय स्तोत्रपूर्वकं यथाविधि पाबंदीप्रदानम् .... ७१ १५ ॥ ३५ राधाकृष्णसेवारूपेण ह्यवभारत्योरुपाख्यानम्--- १०२ ॥ १२९ ॥ ५५ |भवानीशंकरत्रिवाहोत्सवः, भस्मतांनोतस्यकामस्यसंजवनं ८५ १०८ ॥ ३६ शंकरदर्पविमोचनकथनम्,शंकरप्रशंसा च --.. ... ११७ ॥ १३१ | ४६ | तिमन्मथयोर्विलासवर्णनम्, उमाशंकरयोविंटासवर्णनमसु- | ११ | ३७ हरनिमील्यशषप्रसंगः ५५ रनारायणसंवादप्रसंगदः स्त्रीपुंसोरतिभंगदोषम्य कथन था ६९ ११ ३८ सतीगर्वापहरणम्,पार्वत्याहिमालयान्मपार्वत्याःस्वसौंदर्या १६२ ॥ ४७ |इद्गर्वापहरणकधनम् भिमानःशि वर्शनार्थ हिमाचलप्यभक्षयवटांतिकेगमन . ... १६ः ... हिमालयकुशिवस्तोत्रश्च १३६ ॥ ४८ पुर्यदपंपहरणकथनम .... .... - १८ ७५ ४ ११४ ॥ ३९ शिवसवर्यवर्णनम्, शिवसंनिधौ पार्वत्या गमनं, शिवकोपा १३७ ४१ १७ निना कामदोहःपार्वतीगर्वापहारश्च २३ ६५ १३७ ॥ ५४ दुर्वाससोगर्वापहारकथनम् }धन्वंतारिगर्वापहारकथनप्रसंगतो मनसाया विजयः ११५ ४२ शंकरस्यनतंकवैपेण हिमाचलगृहगमन १५३ १३८ ५१ ११९ ४१ दक्प्रार्थनामनिंदाकरणार्थं शिवम्यहिमाचलप्रतिगमनम,तत्छ १४ः , धामाधवरासवर्णनप्रसंगते राधाकुणडनानि कृष्णनाम्नः ५२ तशिवनिंदा पूर्व राधानाम् उच्चारणं निमित्तकधनम् .... .. ४१ जाते तस्मा अरुंधतीवसिष्ठप्रभृतिभिः कृतः शिवस्तुतिपृ १४१ ॥ ५३ गोपीभिः सह राधाकृष्णयोभंडराद्विनेषुगमनम तत्रतत्र चेक उपदेशः, तत्त्रसंगानरप्यराज्ञो वृत्तकथनं च १४५ कृतानां विहाराणां वर्णनं च ... ... ... ५४ १२२ ॥ ४२ अनरण्यकन्यायाः प्रज्ञायाः पतिव्रतादिबत्तकथनोत्तरं १४२ ॥ ५४ |श्रीकृष्णम्य मथुरागमनादारभ्य गोलोकगमनांतचरितानांसंक्षे- त्याः पूर्वजन्मांतर्यसनदेहत्यागम्यकथनम् .... ...J ९५ पत: कथनम ... ... ... ... ... ३२ २ ॥ Sः | पत्रम् अध्यायः श्लोकाः पत्रम् अध्यायः श्लोकाः अॅम् । १५४ ६१ पुनश्चलिङ्गाराशर्षभजनंतधाडल्योपहासाधिकनपूर्वक शक्रप्रहरणथुनं च ५७ | ॥ श्रीकृष्णप्रभाववर्णनम् १४५ ५५ १५५ ५६ १५६ ॥ ६२ |अहल्योद्धारकथाप्रसंगतो रामावतारचरितकथनम । ... ..- ९९ श्मयमखांवचंद्रसूर्यगरुड चन्द्रगुरुदुर्वासैजयविजयमुरासुरनारदकामलक्ष्मण कते १५८ ॥ ६३ कसेन राहृष्टानां दुःस्वप्रानां सभासदेभ्यः कथनम् .. ३० ॐ १५९ ॥ ६४ प्रवृत्तिश्रीकृष्णनयनार महालक्ष्मीरूपेणसंक्षेपतो गर्वापहरणकथनम् देवकृतंल र्थमक्ररस्य निर्योजनम,कसेनधनुर्यागमहोत्सवार्थमाहूतानां मीस्तोत्रे च ५७ मुनिपजनानां मधुरायामागमनंच ५८ १४७ ५७ महालक्ष्म्याश्रवणंस्वापमानकथनम. पतिव्रतावर्णनम्, अष्टम ३८ १६ | ६५ कृष्णाद्दानार्थं प्रेरितस्याकूरस्य हर्षोत्कर्षः । र्थनया भगवृताकृतं महालक्ष्म्याःसमाधानम्,जयद्वारिका १६१ ॥ ६६ |रासदुःस्वप्रदर्शन’ तयाराधयाटष्टदुःस्वप्रस्यकृष्णायकथनमः ३८ कृष्णेन कृतं राधायाः समाधानं च | १८ ५८ धरासावित्रीगंगामनसाराधानां क्रमेणसंक्षपतो दृपांपहरण ? १६३ | ६७ |कृष्णसंगानूनमनम्कया राधया कृतं कृष्णस्तवनं, श्रीकृष्णे- १५ न राधय आध्यात्मिकोपदंशधा ... ... ... ८२ ॥ I १५५ ॥ ५९ रकथनप्रसंगतगुरुकोफाईद्रम्य राज्यभ्रष्टतादिवृत्त १६४ ॥ ६८ ग्रहगमनार्थमुणतं कुरणंप्रति तद्विरहशोकातुराया राधाया वचनम, | प्रति तदंगसंगेच्छयासं कृष्णेन तन्छोकापनोदनं च ३१ पणम. शयानडुपायस्डधरूपेचातुर्वण्यदिधर्मकथनम् , १६५ | ६९ राधाकृष्णयः क्रीडावर्णनम्, राधाविरहकातरतया तांबक्षसि । नहुषनिषेधभीत्यागुरींदारुणागतयाशयाकृतगुरुस्ती च } १७६ कृत्वामुत्रीकृष्णं प्रबोधयितुं ब्रह्मादिदेवानामागमनम् , ब्रह्म |J ६० गुरुणाशये अभयानमगुरूपदिष्टशचीसंदेशतःसप्तर्षिया १५३ हायानेनशचीगृहं गच्छतो नहुषस्य मार्गे दुर्वासःशापा देवकृतास्तुतिपूर्वका त्रजगमनार्थप्रार्थना, राधाया विरहा त्सर्पयोनौ गमनम, इंद्रस्य पुनः स्वपारोहणम, सोमयोग वस्था, पुनश्रीकृष्णकांडा, रजमाळकृष्णयोः संभाषणम्, विधानफलकथनं च ... ... ... ... ५९ । श्रीकृष्णस्य गृहंप्रतिगमनंच ... .. ...J ९० I> पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/१० पत्रम् अध्यायः लोकाः पत्रम अध्यायः शोकाः । छ। २०७ ॥ औकृष्णेन नंदाय दुस्तोत्रराजम्यदानम् ... ... | ७ | २१८ | ९५ उद्धवं प्रति राधायाः स्वदुःखनिवेनात्मकं वचनम् मथुरागमन ८८ छ २०८ ॥ ८९ औश्रीकृष्णकृता नंदप्रार्थना तथाव्रजजनैःसहगङ्गामिष्य मुखमुडवं प्रति माधयुक्ति: राधिकांप्रति उडवस्य भवा- सीति मदाय वरप्रदानम.... १९ निधतरणोपायया जा, राधयद्धवाय भवतरणोपायकथन १०६ पूर्वकं कालगतिनिवेदनम | २८८ ॥ ९० चतुर्युगानां मतो धर्मकथनम्, कलेटीणोपकथनम, कृष्णेन त्रजगमनार्थं प्रार्थितस्यनंदम्य पुनरुणंप्रतिवचनश्च। ... ८१ २१ ॥ ९७ ]मथुरागमनोत्योद्भवाय राधाकृतो ज्ञानोपदेशः, उद्धवकृतं २१० |देवकीवसुदेवयोर्नहुप्रतिसंभाषणनम राधाभक्तवर्णनम्, उद्धवनिर्गमनोत्तरं राधायाः शोकावस्थाच | ६५ || प्रजजनान् बोधयितुं प्रजगमने उडवं प्रतिकृष्णस्या .. १४ २३३ ॥ डबल्यमथुरायां गमनम्, श्रीकृष्णस्योद्धवं प्रति त्रलजनकुश- ९८ 3ा २१० | ५.२ श्रीकृष्णाज्ञयोद्धवम्य प्रजगमनमञ्चक्रामकृष्णशुभवृत्तअब दिप्रश्नः, श्रीकृष्णंप्रति राधाश्रमवर्णनात्मकमुद्धस्य णादानंदिताभ्यां यशोदारोहिणीभ्यां कृतोमहोत्सवः, सर्व पथनम, श्रीकृष्ण यदाराधादित्रजजनाभ स्वने गत्वा । जनान्समाश्वास्य तैः सहोद्धवम्य राधामंदिरगमनं, उद्धवः तान्समाश्वसनानदानादियथोचितकर्माभिः संतोष्य पुन ४४ कृतं राधास्तोत्रं च ... ... ... .. ५३ मथुरां ययाविति सविस्तरं कथनं च २१३ ॥ ५३ राधोद्धवसंवाद:-तत्र उद्धवंप्रति राधाया कृष्णकुशलप्रभाः २२५ ॥ ५५ रामकृष्णोपनयनोत्सवः तत्रादी रसानां बांधवादीनांराज्ञां उद्धवोक्ककृष्णकुशदश्रवणाद्रापाया विरहमूर्छवस्था पुन: उद्धवस्य राधंप्रति समाधानकारकं वचनम, तद्वचन नथा कृष्णम्मूतानां देयमुनिसिद्धीनां च सदाराणा ट्या राधयोद्धवाय नानालंकारदानम् स्वविरहावस्थाकथनं मागमनम वर्देवकृतं यथोचितसर्वातिथ्यम् शुभकमरेंगे च; विरहदुःखेन रोषाचा अचेतनपतनं च गणेशपूजनं च ५८ ॐ| २१५ ! ९४ ग्नाभिवमूच्छितां राधं प्रति उडवम्य माथयादिराधासस्वीनां २२५ । १०० टक्क्यादिषीभिः कृतं गीर्यानां पूजनम् ब्रह्मादिदेवगणैः च भाषणानि, उद्धवं प्रति कृष्णसत्स्वरूपवर्णनात्मकं माध कुनं भगवन्स्तोत्रे च .... ... ... ... ३४ ॐ व्या वचनम्, उद्धवकृता गोपीनां प्रशंसा, कळावत्योद्धवा ३३६ ॥ १०१ रामकृष्णयोरुपनयनसंस्कारविधानानंतरं सर्वेषां स्वस्वगृह यवपूर्वजन्मवृत्तान्तस्य कथनम्, उद्धवकृताराधप्रार्थना था । .. ११८ ४२ ६८६ रागमनम् गग ॥ वे. वे. क.छ| Iध पत्रम् अध्यायः लोकाः पत्रम् अध्यायः विषयः रोकाः ॥ ४ ॥४ छ३२७ | १०२ रामणयोर्विद्याभ्यासार्थसांदीपनियुरुगृहगमनम् तत्रगुरुणा दिनतः शतानंदत्यासन्मानः तद्वचनरुष्टस्य रूक्मिणः। तत्पान्या च कृता कृष्णस्तुतिः, ततोऽधीतसकलविद्याभ्यां पितरंप्रति शिशुपालाय कन्या देयेनि चित्रकृष्णभर्मनपूर्वकं रामकृष्णाभ्यां कृतं गुरुदक्षिणादानंसदारन्यखांदीपनैर्गा वचनम् सर्वमामंत्रणपत्रिकाप्रेपषम छादनार्थं भीमकेण कगमनं च ३३ डायाननगमकुणप्रमेनानां | इंडिनयात्रार्ध सन्नन च। ॐ २२८ ॥ १०३ गुरुगृहान्मथुरागमनोत्तरं गोपवेषत्यागपूर्वकं गृहीततृपवेषस्य | कृष्णस्य सन्निर्थे मृतिमात्रतः सुदर्शन, गरुड, विश्व | २३४ | १०६ समय एव रेवतीबद्धरामयोंबिवाहतनमपरिचाग्यहान्य कर्म, समुद्रणामा गमन्म, समुदं प्रति द्वारकानगरार्थस्य कंडिनपुरांतिके गमनम्, नगमनकुपितानां महा लयाचना, अरकांनिर्मातुं विश्वकर्माणं प्रत्याहा,द्वारकापूरं स्वशिशुपालानां कृष्णोपहामरूपं वचनं च ..... ३७ ॥ कीहगुणविशिष्टं कर्तव्यं तद्विश्वकर्मणे कधनम् विश्वकर्म प्रश्नतः कृष्णेन गृहादिनिर्माणशनिरूपणं य ... ८१ २३५ | १२५ |दुपहासवचनमयेन बलभद्रेण रुक्मिशाल्वादिदुष्टानां मही- नम् शतानंदेन पुरप्रबोशितानां सकुणवरयात्रिकाणां भीम | २३ | १०४ द्वारादर्शनार्थं ब्रह्मादिदेवानामागमनम् द्वारकावर्णनम् श्रीक केण कृतो वासोग़दानादिना सत्कारःवसुदेवभीमयोर्देव- व्यैच्छाचलेनोग्रसेनादियादवानां तथा देवमुनिसिद्धर्षित्पन कप्रतिष्ठादिकृत्यम् विवाहमंडपे श्रीकृष्णागमनम् मंडपवर्णः । राणां द्वारकानिफ्टवटमूलेऽकर्माप्राप्तिः, द्वारकाप्रवेशार्थ नम् कृष्णद्वाहदर्शनार्थमागतान प्राणाहून प्रति गतः कृष्णप्रसेनयोः संभाषणम् कृष्णाज्ञया द्वारकाप्रवेशतनु बनात्मकं भीष्मवचनम् भीमकृतं श्रीकृष्णस्तोत्रं च .. १२१ |” प्रसेनाभिषेकोत्सव ... ... ... ... ९९ आ| २३२ | १८५ शक्मिप्युदाहाख्यानम्-तत्र-कक्मिणीyर्यप्रशंसा, भीष्म २३७ | १०८ श्रीकृष्णाय कन्यादानविधिना रूक्मिणीसमर्पणम ... .. १४ कस्य सुतमत्रिपुरोहिताद्दिजनानप्राति. संक्मिण्यर्थ बरब २३८ ॥ १०९ कन्यादानन्तरं रुक्मिणीमात्रादिभिः कृतो वधूवरयोः मुखेष ॥ ४ ॥ रणप्रश्नः रूक्मिणीश्रीकृष्णाय देयेति तन्महत्त्ववर्णनपूर्वकं करणदिमंगटोत्सवःश्रीकृष्णंप्रतेि पार्वतोमरम्मतीतोषा शतानंदस्य वचनम् तद्वननुष्ठेन भीष्मकेण कृतो भूरना मुद्रादिदेवर्षिस्त्रीणामुपहासवचनानि, सर्वेभ्यो भीजन , । ॐ पत्रम् विषया: || स्म | शाः अयायः जयः दानम् सहारे श्रीकृष्णे द्वारकागमन माति रुक्मिणीष - दियोषितः प्रति कृष्णवचनम् ऊपाये कुणइशितस्वन्न- ति मातुर्वचनम् भीष्मकृतयतुकड़नस्य कथनम् द्वारकाग स्वप्रकार, उपप्रति चित्रलेखाया वचनम्, गणेशशिवयोः मनौसरे वधूगृहप्रवेशाद्विमंगलोत्सव संभाषणम्, चित्रठेवायानिरूढम्यांमानिनयनम् श्रीकृष्ण छ | यशोदायाः श्रीकृष्णंप्रति आनयातिःकृष्णाज्ञया यशो- २३९ ११० स्य शोणितपूरप्रयाणमः शनिरह्योरनिक्रीडा च दानंदयोः राधांतिके राधायाः तत्कालीनस्थितवर्ण गमनम, ३४७ | ११५ ऊषासंरक्षकदूतानां बाणं प्रति वचनम् , ऊषचेष्टितश्रवणतो नम्, यशोदानंदाभ्यां राधायाःसंभ्रमः । ३९ बाणं कुपिते सति तंप्रति शिवगीरीस्कंदगणेशानां - छ २४० | १११ राधया यशोदायै भक्तिज्ञानोपदेशः तथा वरदानपूर्वकं स्वनाम धवचनानि, याणम्य प्रतिज्ञावचनम् बाणंप्रति कोटीमातु- व्युत्पत्तिकथनं च ६३ बुधवचनम्, बाणस्ययुद्धोद्योगः, पार्वतीदूतवचनेनानिरुद्ध छ १४१ | ११२ प्रद्युम्नोत्पत्तिः, शंबरासुरवधःः, मायावतीमोभणम, सत्यभा मञ्जडता, अनिरुद्धं प्रतिरामकृष्णनात्मकं बाणभ्याण मादिसप्ताधिकशतोत्तरपेडशसहस्र रणां पाणिग्रहणम् द्वार नम, नामद्वावंडनरूपमनिरूढम्यवचनं च। ... कां गतस्य दुर्वासस एकानंशय विवाहःदुर्वासःकृते श्री कृष्णस्तोत्रम्, श्रीकृष्णेनछुने दुर्वासमं प्रति बोध - ६० २५२ \ ११६ रणांगणे बाणप्रमतोऽनिरुद्धेन पीरन्योः पूर्वंनिहमम्यकथ २४३ ११३ दुर्वाससः कैलासे गमनम्, दुर्वाससं प्रति पार्वत्या वचनम् नम्. अनिरुद्धेन सुभद्रहननपूर्वको वणकुंभांडकार्तिकया दुर्वाससः पुनद्वारकागमनम्,श्रीकृष्णस्य हस्तिनापुरगमनम, डिवीराणां पराभव ... ... ... धर्मयी शिशुपाळदंतकयोर्वधःशिशुपालस्य वारसू २५१ | ११७ बाणयुद्धप्रसंगन हरलंबोटसंवादः ... ... नाकृतं श्रीकृष्णस्तोत्रम् श्रीकृष्णम्य लोकातीलयारेश्राणां २५१ ॥ ११८ दिगणवेष्टिताय शिवाय माणभद्रसेनकृष्णागमन- संक्षेपतः कथनं च। ६१ वार्तायाः कथनम , बाणासुरसंरक्षणार्थं पार्षनीकंगणे ॐ २४४ ॥ ११४ पाहणाख्यानम्-तत्र-अनिरुद्धस्य स्वनाटोपया संवादः शहीन प्रति शिवोक्तिः बाणन मर्षानिरुडः औऊरणाय अनिरुद्धस्योषाविरहजावस्थां टञ्च भीता देवकरुक्मिण्या देय इतिवृद्धाकृष्णमहत्त्रवर्णनरूपं पावेंन्या वचनं च .. ४० ॥४

• 4• न. व. कृ.

अनु• शकाः पत्रम् ॥ ५ ॥ छ र , / २५२ ११९ Qनयनुमोनात्मकं शिववचनम्, तत्समये तत्सभायां वरप्रदानम् औदार माशापमुक्ताराधायाः पार्वत्याज्ञयासधा प्राप्तस्यचले शिवकृता स्तुतिः शिवंप्रति वळिवचनम, ब भिः मूषकरणम्, सर्वजनप्रभतः कृष्णेन राधायाः पूर्वङ् लिदैत्यकुतं शिवस्तोत्रम,स्तोत्रतुटेन भगवता बलयेऽभय नस्य कथनम, तदाविळज़नहष्ठाया राधारूपाधितैर्वर्ण दानम् स्तोत्रपठनफलकथनं ७५ नमः प्रशशषादिकृतंराधास्तोत्रे १११ २५४ १२ |श्रणेन शिवं प्रतिदूतप्रेषणम्, शिवंप्रति कृष्णदूतस्य वचनम् बाणं प्रात पार्वत्युक्तिः बाणकृष्णयोर्युद्धप्रकारःशिवन श २६२ १२५ शिवत्राङ्गसिङमुनींद्रान प्रतिदेवकीवसुदेवयोः प्रश्नः वसुदेव रणभाषितायबाणाय कृष्णेनाजरामरत्ववरदानपीवाञ्जया बाणकृत ऊानिरुद्धविवाहोत्सव नकुमाराज्ञया यज्ञयं बसदेवेन सम्वदाने ७९ ५४ ३५६ १२१ विप्रेण ऋगाळबामुदैक्य संदे २६४ १३६ प्रमाद्भुक्मिण्यादिषुभिः सह कृष्णस्यांशन द्वारकायां शकथनम्, ऋणाटनगरे कृष्णम्य गमनम्, शृगालकृष्णयोः गमनम्, ततः पूर्णम्य कृष्णम्य नंदादिव्रजजनानयथोचितं संभाषणपूर्वकः समरः, शृगालमोक्षणं ५२ वचनम् पित्रोरनुमतेन कृष्णस्य राधास्थानगमनम्, कृष्ण २५४ अतो नारायणेन स्यमंतकोपारूयानकथनम् ३२ दर्शनतुष्टया राधयाकृतप्रणामपूर्वक:कृष्णस्तवःनसिं २५८ १२३ नारायणं प्रतिगणेशपूजाव्याख्यानम्र हासनोपविष्टम्य राधाकृष्णस्य सम् कृतसेवायाः प्रकारः सशराणां देवसिद्धयोगिमुनिनगेपवाइबादीनां गणेशसँ गधायाः कृष्णंप्रति कुशलप्रश्नादिवचनम्, श्रीकृष्णेन ग जनार्थ सिद्धाश्रमे आगमनम्. तत्रराधाकृतं यथाविधिगणे धाचे आध्यामिककथनं १०३ | २६६ २६० १३४ पूज़ननुष्टगणेशस्य राधंप्रति तत्तुतिपूर्वकं वचनम् सिद्धाश्रमरक्षकशिवदूतेन ब्रह्मशिवकृष्णादोन्नति राधाकृतपू जनस्य कथनम्, सर्वजनैगणेशस्यपूजनम्, करणम्,पुन:कृष्णस्य राधयासह गोकुलागमनम् व्रजजन ॥ ५ ॥ हुतश्चकारः । ( का ।

• अत्रम् श्लोकाः पत्रम् अध्यायः

छ| २६ | १२८ भांडीरवनै बोधयता कृष्णेन प्रजजनसमक्ष नेई कलिदोषाणां कुमारेण वीप्रेममग्नाय नारदाय कृतः सद्वोधपूर्वकः कृष्ण निरूपणम्, अकम्माञ्जनेनाद्भुतरथेन रथादिसर्वगोपीनां मंत्रोपदेशः तपसेगत नारदं प्रति कृष्णध्याननिरूपण मॐ शिवस्य वचनम् ... • .. ..• ... ३ ६ ७ मके गमनं च ... • .• • .• • .• ५३ ७२ १ १३१ औनकानृषिप्रभृतः सूदेन वहिसुवर्णयोरुत्पत्तिकथनम् ..- .. ३८ - ७ २६८ ॥ १२९ पुनः कृष्णेन गोकुलजनानां समाश्वसनम् , भांडीरवने महे २७३ १३२ शनकादिकृतप्रआनां सृतेन पुनरेतविद्वानहर्ववर्तपुराण- आदिभिः कृता कृष्णस्य प्रार्थना,ब्रह्मशापैन यादवनिधनं, द्वार म्यकथानां क्रमेण संक्षेपतः कथनम् ... ... ... ९०३ कालयादितम, पांडवमोक्षणम्,ः फलिप्रापिभीत्यारुढती २७५ ॥ १३३ निकादिकानां प्रश्नतः सूतेन पुराणळक्षणसंख्यादिकथन, अहष्यादिपुण्यनदीः प्रति समाधानात्मकं कुणवचनम् एतत्पुराणप्रशंसा एतत्पुराणश्रवणपठनफलवर्णनम्, एतत्पु श्रीकृष्णम्य दिशधामगमनम् ... ... ... १११ गण श्रवणविधिकथनं च ... ... ... ..० ७४ छ। २७१ ॥ १३ नारायणाज्ञया नारदेन सृञ्जयकन्ययाः पाणिपणन, सन कृष्णजन्मखंविषयानुक्रमणिका समाना. इति ब्रह्मवैवर्तमहापुराणान्तर्गतश्रीकृष्णजन्मखण्डविषयानुक्रमणिका इति ब्रह्मवेवर्तीयकृष्णजन्मखण्डान॒कमणिकासमासा। ॥ श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ ॥ श्रीगोपीजनवल्लभाय नमः॥ अथ त्रह्मवैवतयश्रीकृष्णजन्मखण्डप्र। रंभः ॥ || नारायणं नमस्कृत्य नरं चैव नरोत्तमम् ॥ देवीं सरस्वतीं व्यासं ततो जयमुदीरयेत् ॥ १ ॥ ॥ नारद उवाच ।। श्रुतं प्रथमतो |” ब्रह्मन्ब्रह्मखण्डं मनोहरम् । ब्रह्मणो वदनभोजात्परमाद्भुतमेव च ॥ १ ततस्तद्वचनात्तूर्णं समागत्य तवांतिकम् ॥ घृतं प्रकृतिखंडे। झ|च सुधाखंडात्परं वरम् ॥ २॥ ततो गणपतेः खंडमखंडभवखंडनम् न मे तृतं मनो लोलं विशिष्टं श्रोतुमिच्छति ॥ ३ ॥ श्रीकृष्णजन्मखंडं च जन्मादेः खंडनं नृणाम् । प्रदीपं सर्वतत्त्वानां कर्मग्नं हरिभक्तिदम् ॥ 8 । सद्यो वैराग्यजननं भवरोगनिर्जेत ॐ|नम् ॥ कारणं मुक्तिबीजानां भवाब्धेस्तारणं परम् ॥ ८॥ कमपभोगरोगाणां खंडने च रसायनम् श्रीकृष्णचरणांभोजप्राप्तिसोपा नकारणम् ॥ ६ ॥ जीवनं वैष्णवानां च जगतां पावनं परम् ॥ वद विस्तार्य मां भक्तं शिष्यं च शरणागतम् ॥ ७ ॥ केन वा प्रार्थितः कृष्ण आजगाम महीतलम् ॥ सर्वाशेरेक एवेशः परिपूर्णतमः स्वयम् ॥ ८ ॥ युगे कुत्र कुतो हेतोः कुत्र वाविर्बभूव ह ॥ वसुदेवोऽस्य|हैं| ॐ|जनकः को वा का वा च देवकी ॥ ९ ॥ वद कस्य कुले जन्म मायया सुविडंबनम् । किं चकार समागत्य केन रूपेण वा हरिः । ॥१ ॥ जगाम गोकुलं कंसभयेन सूतिकागृहात् ॥ कथं कंसात्कीटतुल्याद्येशस्य भयं मुने ॥ ११ ॥ हरिर्वा गोपवेषेण गोकुले किं चकार ह ॥ कुतो गोपांगनासाथं विजहार जगत्पतिः ॥ १२ का वा गोपांगना के वा गोपाला बालरूपिणः । का वा यशोदा को नंदः किं वा पुण्यं चकार ह १३ । कथं राधा पुण्यवती देवी गोकुलवांसिनी ॥ व्रजे वा त्रजकन्या सा बभूव प्रेयसी हरेः१४॥ कथं गोप्यो दुराराध्यं संप्रापुरीश्वरं परम् ॥ कथं ताश्च परित्यज्य जगाम मथुरां पुनः १५॥ भारावतरणं कृत्वा किं विधाय जगाम सः । कथयस्व महाभाग पुण्यश्रवणकीर्तन ॥ १६ ॥ सुदुर्लभां हरिकथां तरणिं भवसागरे ॥ निषे कभोगनिगडक्लेशच्छेदन ङ|कर्तनीम् । १७ पापेंधमानां ज्वलदग्निशिखामिव ॥ पुंसां श्रुतवतां कोटिजन्मकिल्बिषनाशिनीम् ॥ १८ ॥ गोलोकवासनी इति पाठान्तरम '. . क. lछमुक्तिं कृर्णसुधारयू शोकसागरनाशिनीम् ॥ मठं भक्ताय शिष्याय ज्ञानं देहि कृपानिधे ॥ १९ ॥ तपोजपमहादानात्पृथिय | सं• ४ पृ. अतीर्थदर्शनात् । श्रुतिपाठादनशनादृतादेवार्चनादपि ॥ २०॥ दीक्षायाः सर्वयज्ञेषु यत्फलं लभते नरः ॥ षोडशीं ज्ञानदानस्य कल ॥ १ "नार्हति तत्फलम् ॥ २१ ॥ पित्राहं प्रेषितो ज्ञानादानय तव सन्निधिम् ॥ सुधासमुद्रं संप्राप्य को वान्यत्पातुमिच्छति ॥ २२ ॥ |अ० १ छ|श्रीनारायण उवाच ।। ।। मया ज्ञातोऽस् िधन्यस्त्वं पुण्यराशिः सुमूर्तिमान् ॥ करोषि भूमणं लोकान्पाचितं कुलपावन ॥ २३ ॥ ॥ |ऊ|हनानां हृदयं सद्यः सुव्यक्तं वचनेन वै ॥ शिष्ये कलत्रे कन्यायां दौहित्रे बांधवेऽपि च ॥ २४ ॥ पुत्र पौत्रे च वचसि प्रता_ |चांपदि स्त्रियाम् ॥ झूद वैरिणि विद्ययां ज्ञायते हृदयं नृणाम् ॥ २९ H जीवन्मुक्तोऽसि पूतस्त्वं शुद्धभक्तो गदाभृतः । पुनासिक |ऊ|पादोजसा सर्वाधारां वसुन्धराम् ॥ २६ ॥ पूनासि लोकान्सर्वाध स्वीयविश्रहर्शनात् । सुमंगलां हरिकथां तेन त्वं श्रोतुमिः) छुच्छसि ॥२॥ यत्र कृष्णकथाः संति तथैव सर्वदेवताः ॥ ऋषयो मुनयश्चैव तीर्थानि निखिलानि च ॥ २८ ॥ कथाः श्रुत्वा कथांते! |ते यांति सन्तो निरापदम् । भवंति तानि तीर्थानि येषु कृष्णकथाः शुभाः ॥ २९ ॥ सद्यः कृष्णकथावक्ता स्वस्य पुंसां शतंशतम् ॥|| छ|समुद्धत्य श्रुतवतां पुनाति निखिलं कुलम् ॥ ३० ॥ प्रष्टा तु प्रश्नमात्रेण पुनाति कुलमात्मनः ॥ श्रोता श्रवणमात्रेण स्वकुलं स्व झछ||स्वबांधवान् मन्त्रजपः सेवनमेव ॥ ३३ ॥ च शतजन्मतपस्तप्तो ॥ स्मरणं कीर्तनं शश्वद्वणश्रवणमीप्सितम् जन्मेदं भारते लभेत् ॥ । करोति ॥ ३३ सफलं ॥ निवेदनं जन्म तस्य श्रुत्वा दास्यं हरिकथामृतम् नवधा भक्तिलक्षणम् ॥ ३२॥ अर्चनं ॥ करोति वंदनं |ङजन्म सुफलं कृत्वैतानि च नारद ॥ ३४ ॥ नू च विनो भवेत्तस्य परमायुर्न नश्यति ॥ नू याति तत्पुरः कालो वैनतेयम्बिो उरगः ॥ ३५ ॥ न जहाति समीपं च क्षणं तस्य हरिः स्वयम् ॥ उपतिष्टंति तूर्णं तमणिमादिकसिदयः॥ ३६॥ सुदर्शनं भ्रमत्येव |तस्य पार्ये दिवानिशम् ॥ कृष्णाज्ञया च रक्षार्थ को वा किं कर्तुमीश्वरः॥ ३७॥ न यांति तत्समीपं च स्वप्नेऽपि यमकिंकराः ॥ १ ॥ छJ १ यशसि श्रियामति पाठान्तरम् ।२ कुटुं-दानं पाठान्तरम् । ३ तपःपृत-इन पाठानम् । ॐ: छ|ज्वलदग्नि यथा दृश्च शलभा न व्रजंति तम ॥ ३८ ॥ व्याधयो विपदः शोका विनाश न प्रयांति तम् ॥ न याति तत्समीपं च शं । मृत्युमृत्युभयान्मुने ॥ ३९॥ ऋषयो मुनयः सिद्धाः सन्तुष्टाः सर्वदेवताः । स च सर्वत्र निःशंकः सुखी कृष्णप्रसादतः ॥ ४० ॥ ४ |तव कृष्णकथायां च रतिरात्यंतिकी सदा ॥ जनकस्य स्वभावो हि जन्ये तिष्ठति निश्चितम् ॥ ११ ॥ विनेंद्र का प्रशंस्यं जन्म ते ब्रह्ममानसे । यत्र यत्र कुले जन्म तन्मतिस्तादृशी भवेत् ॥ ४२ ॥ पिता विधाता जगतां कृष्णपादाब्जसेवया । |नित्यं करोति यः शश्वन्नवधा भक्तिलक्षणम् ॥ ४३ ॥ रतिः कृष्णकथायां च यस्याश्रुपुलकोद्रुमः ॥ मनो निमग्नं तत्रे ऊ|व सृ भक्तः कथितो बुधैः ॥ ६६ पुत्रदारादिकं सर्वं जानाति श्रीहरिति । आत्मना मनसा वाचा स भूक्तः कथितो बुधैः॥ ६९ ॥ ॐ |निर्जने तीर्थसंपर्क निःसंग ये मुदान्विताः ॥ ध्यायंते चरणांभोजं श्रीहरेस्ते च वैष्णवाः ॥ ४६ ॥ दयास्ति सर्वजीवषु सर्वं कृष्णमङ यं जगत् ।। यो जानाति महाज्ञानी स भक्तो वैष्णवो मतः ॥ ४७ ॥ शश्वथे नाम गायंति गुणं मंत्रं जपंति च ॥ कुर्वति श्रवणं गाथाङ वदंति तेऽतिवेष्णवाः ।। ४८ । लब्धानीष्टानि वस्तूनि प्रदातुं हरये मुदा॥ तृणं यम्य मनो हृष्टं स भक्तो ज्ञानिनां वरः ॥ १९॥“ यन्मनो हरिपादाब्जे स्वप्ने ज्ञाने दिवानिशम् । पूर्वकमोपभोगं च बहिर्डले स वैष्णवः ॥ ६० ॥ गुरुवक्राद्विष्णुमंत्रो यस्य् कर्ण | विशंत्ययम् ॥ तं वैष्णवं महापूतं प्रवदंति मनीषिणः ॥ ६१ ॥ पूर्वान्सप्त परान्त्सप्त सप्त मातामहादिकान् ॥ सोदरानुद्धरेद्रक्तःड्ड स्वप्रभं च प्रसृप्रसूम् ॥ ६२ ॥ कलत्रं कन्यकां बंधं शिष्यं दौहित्रमात्मनः ॥ किंकरान्किकरीचैवमुद्धरेद्वैष्णवः सदा ।। ९३ । सदाङ वांछंति तीर्थानि वैष्णवस्पर्शदर्शने ॥ पापिदत्तानि पापानि तेषां नश्यंति संगतः ॥ ६९ ॥ गोदोहनक्षणं यावद्यत्र तिष्ठंति वैष्णवाः ॥“ |तत्र सर्वाणि तीर्थानि संत् ितावुन्मीतले ॥ ६६॥ ध्रुवं तत्र मृतः पापी मुक्तो याति हरेः पदम् । तथैव ज्ञानगंगायामंते कृष्णस्मृतङ्क छ|यथा ॥९ः ॥ तुलसीकानने गोष्ठे श्रीकृष्णमंदिरे पॅरे। ठूदारण्ये हरिद्वारे तीर्थेष्वन्येषु वा यथा ॥९। पापानि पापिनां यांति तीर्थस्रानाङ्क १ यो हंगेरब-इति पाठान्तरम् । २ पदे इति च पाठः । | जे.वै. छ. | ङ|वगाहनात् । तेषां पापानि नश्यंति वैष्णवस्पर्शवायुना ॥ ६८॥ न हि स्थातुं शक्नुवंति पापान्येन कृतानि च ॥ ज्वलदन यथा || सं० ४ पृ. ॐ|क्षिप्रं शुष्काणि हि तृणानि च ॥ ९९॥ भक्तं वर्मनि गच्छंतं येये पश्यंति मानवाः ॥ सप्तजन्मार्जिताघानि तेषां नश्यंति निश्चित छ। || अ० २ ॥ २ ! |ऊ|म् ॥ ६०॥ ये निंदंति हृषीकेशं तद्रक्तं पुण्यरूपिणम् ।। शतजन्मार्जितं पुण्यं तेषां नश्यति निश्चितम् ।। ६१ ॥ ते पच्यंते महाघोरे || ॐ|कुंभीपाके भयानके । भक्षिताः कीटसंघेन यावच्चंद्रदिवाकरौ॥ ६२॥ तस्य दर्शनमात्रेण पुण्यं नश्यति निश्चितम् । गंगां स्नात्वा| ॐ|रविं नत्वा तदा विद्वान्विशुध्यति ॥ ६३ ॥ वैष्णवस्पर्शमात्रेण मुक्तो भवति पातकी । तस्य पापानि हंत्येवं स्वांतःस्थो मधुसूदनः। ४|॥ ६४ ॥ इत्येवं कथितो विप्र विष्णुवैष्णवयोर्गुणः। अधुना श्रीहरेर्जन्म निबोध कथयामि ते॥ ६६॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे| उ!श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे विष्णुवैष्णवयोर्गुणप्रशंसाप्रस्ताववर्णनंनाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १॥ ४ ॥ ७ ॥ ॥| छ|श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ येन वा प्रार्थितः कृष्ण आजगाम महीतलम् ॥ यंयं विधाय भूमौ स जगाम स्वालयं विभुः ॥१॥ भारावतर: आं|णोपायं दुष्टानां च वधोधमम् । सर्वे ते कथयिष्यामि सुविचार्य विधानतः ॥२॥ अधुना गोपवेषं च गोकुलागमनं हरेः ॥ राधागो|छ। ॐ|पालिका येन निबोध कूथयामि ते ॥ ३॥ शंखचूड्वधं पूर्वं संक्षेपात्कथितं श्रुतम् । अधुना तत्सुविस्तार्य निबोध कथयामि ते|चें |ङ्॥ ९ ॥ श्रीदाम्नः कलहश्चैव बभूव राधया सह ॥ श्रीदामा शंखचूडश्च शापात्तस्या बभूव ह९॥ राधां शशाप श्रीदामा याहिउँ योनिं च मानवीम् ॥ व्रजे व्रजांगना भूत्वा विचरस्व महीतले ॥ ६। भीता श्रीदामशापात्सा "श्रीकृष्णं समुचूच ह ॥ गोपीरूपा ॐ|भविष्यामि श्रीदामा मां शशाप ह ॥ ७॥ कमुपायं करिष्यामि वद मां भयभंजन । त्वया विना कथमहं धरिष्यामि स्वजीवनमङ छ|॥ ८॥ क्षणमेकं युगशतं कालनाथ त्वया विना ॥ चक्षुर्निमेषविरहाद्भवेद्धं मनो मम ॥ ९॥ शरत्पार्वणचंद्रभं क्षुधापूणोननं तव । ४ अनाथ चक्षुश्चकोराभ्यां पिबाम्यहमहर्निशम् ॥ १० ॥ त्वमात्मा मे मनः प्राणा देहमात्रं वहाम्यहम् ॥ दृष्टिशक्तिश्च चक्षुस्त्वं जीवनं|४|। २ ।। झ|परमं धनम् ॥ ११ ॥ स्वप्ने ज्ञाने त्वयि मनः स्मरामि त्वत्पदांबुजम् ॥ तव दास्यं विना नाथ न जीवामि क्षणं विभो ॥ १२॥|ङ्क ४|कृष्णस्तद्वचनं श्रुत्वा बोधयामास सुंदरीम् । वक्षसि प्रेयसीं कृत्वा चकार निर्भयां च ताम् ॥ १३ ॥ महीतलं गमिष्यामि वाराहे च। अवरानने ॥ मया सार्ध भूगमनं जन्म तेपि निरूपितम् ।। १४ ॥ व्रजं गत्वा व्रजे देवि विहरिष्यामि कानने ॥ मम प्राणाधिका वंदें च भयं किं ते मयि स्थिते ।। १६॥ तामित्युक्त्वा हरिस्तत्र विरराम जगत्पतिः। अतो हेतोर्जगन्नाथो जगाम नंदगोकुलम्॥ १६॥ |ङ्| छ|किं वा तस्य भयं कंसाद्यांतकारकस्य च ॥ माया भयच्छलेनैव जगाम राधिकांतिकम् ॥ १७ ॥ विजहार तया सार्ध गोपवेषश्च ॐ|विधाय सः । सहगोपांगनाभिश्च प्रतिज्ञापालनाय च॥ १८॥ ब्रह्मणा प्रार्थितः कृष्णः समागत्य महीतलम् ॥ भारावतरणं कृत्वाडू ॐजगाम ॐ|धुना ॥ स्वालयं २० ॥ विभुः ॥ श्रीनारायण ॥ १९ ॥ ॥ उवाच नारद । उवाच एकदा ॥ राधया श्रीदाम्नः सार्ध कलइचैव गोलोके कथं श्रीहरिः वा राधया स्वयम् सह । ॥ विजहार संक्षेपात्कथितं महारण्ये निर्जनेरासमंडल पूर्व संध्यस्य कथया ३ ॥ २१ ।। राधिकासुखसंभोगाद्वुधे न स्वकं परम्।कृत्वा विहारं श्रीकृष्णस्तामपृष्टा विहाय च॥२२॥ गोपिकांविरजामन्यां शृङ्गारार्थश्च |जगाम ह ॥ छंदारण्ये च विरजा सुभगा राधिकासमा ।२३तस्या वयस्याः संय गोपीनां शतकोटयः॥ कृष्णप्राणाधिका गोपी| |धन्या मान्या च योषिताम् ॥२३॥ रत्नसिंहासनस्था सा ददर्श हरिमंतिके ॥ ददर्श श्रीहरिस्तां च शरच्चंद्रनिभाननाम्। २९॥मनोहरां हैं। छ|सस्मितां च पश्यंतीं वक्रचक्षुषा । सदा षोडशवर्षीयां प्रोद्भिन्ननवयौवनाम् ॥।२६॥ रत्नालंकारशोभाढयां भूषितां शुक्कुवाससा ॥ पुलझ ॐ|कांकितसर्वागीं कामबाणप्रपीडिताम् ॥२७ । दृष्ट्वा तां श्रीहरिस्तूर्णं विजहार तया सह ॥ पुष्पतल्पे महारण्ये निर्जने रत्रमंडपे ॥२८डू मूच्छमवाप विरजा कृष्णश्रृंगारकौतुकात् ॥ कृत्वा वक्षसि प्राणेशं कोटिकंदर्पसन्निभम्। ॥ २९ ॥ तया सक्तं श्रीहरिं च रत्नमंडपसं| ॐ|स्थितम् ॥ दृष्ट्वा च राधिकाख्यश्च चक्रुस्तां च निवेदनम् ॥ ३० ॥ तासां च वचनं श्रुत्वा सुष्वाप च चुकोप ह ॥ भृशं रुरोद साऊ |देवी रक्तपंकजलोचना ॥ ३१ ॥ ता उवाच महादेवी मां तं दर्शयितुं क्षमाः । यदि सत्यं चैत यूयं मया सार्ध प्रगच्छत ॥ ३२ ॥|४ झ|करिष्यामि फलं गोप्याः कृष्णस्य च यथोचितम् ॥ को रक्षिताऽद्य तस्याश्च मयि शान्ति प्रकुर्वति ॥ ३३ ॥ शीत्रमानयतायश्च|४ | न. वै. छ. तया साईं हरिं प्रियम् ॥ अंतर्वकं सस्मितं च विषकुंभं सुधामुखम् ॥ ३४ ॥ मदाश्रयं समागंतुं यूयं दासं न दास्यथ ॥ तमेव !x ॐ|मंडपं रम्यं यात संरक्षतेश्वरम् ॥ ३९ ! राधृिकावचनं श्रुत्वा काश्चिद्यो भयान्विताः । ताः सर्वाः संपुटांजल्यो भक्तिनम्रात्म ॐ| |३० ४ पृ. ॥ ३ ॥ कंधराः । तामूचुः पुरतः स्थित्वा सर्वा एव प्रियां सतीम् ॥ ३६ ॥ “ ॥ आल्य उचुः । । वयं तं दर्शयिष्यामो विरजासहितं अ०२ |विभुम् ॥ ३७॥ तासां च वचनं श्रुत्वा रथमारुह्य सुंदरी ॥ जगाम साथै गोपीभिस्त्रिषष्टिशतकोटिभिः ॥ ३८ ॥ रत्नेंद्रसाररचितं झकोटिसूर्यसमप्रभम् ॥ मणींद्रसाररचितं कलशानां त्रिकोटिभिः॥ ३९॥ राजितं चित्रराजीभिर्वैजयंतीविराजितम् । लक्षचक्रस |मायुक्तं मनोयायि मनोहरम् ॥ ४० ॥ मणिसारविकारैश्च कोटिस्तथैः सुशोभितम ॥ नानाचित्रविचित्रैश्च सहितैः सुमनोहरैः। छ| ४१ ॥ सिंदूराकारमणिभिर्मध्यदेशे विभूपितेः ॥ रनकृत्रिमसिंहैश्च रथचक्रोधसंस्थितैः ॥ ४२ ॥ चतुर्लक्षपरिमितेश्चित्रवं | Iटासमन्वितैः । चित्रपुतलिशोभाढयैर्विचित्रैश्च विराजितम् ॥ ६३ ॥ रतिमंदिरलशैश्च रत्नसारविनिमितैः ॥ मणिसारकपाटे छ ॐ|शोभितैश्चित्रवाजिभिः ॥ ४४ ॥ मणींद्रसारकलनैः शेखरोज्ज्वलितैर्युतम् ॥ भोगद्रव्यसमायुक्तं वेपद्रव्यसमन्वितम् ॥ ४६ ॥छ| अभिर्युतम् |शोभितं रत्नशय्याभी । स्यमंतकैः रखपात्रघटान्वितम् कौस्तुभैश्च रुचकैः ॥ प्रघस्तथा हरिन्मणीनां ॥ वेदीनां ४७ ॥ समूहेन पकृत्रिमकोटीनां समन्वितम् ॥ शतकैश्च ४६ "सुशोभितम् कुंकुमाभमणीनां । चित्रकाननवापीभि च सोपानकोटि र्विशिष्टाभिर्विराजितम् ॥ ४८॥ रत्नेंद्रसाररचितकलशोज्ज्लशेखरम् ॥ शतयोजनमूर्वं च दशयोजनविस्तृतम् ॥ १९ ॥ पारिश ॐ|जातप्रसूनानां मालाकोटिविराजितम् ॥ कुंदानां करवीराणां यूथिकानां तथैव च ॥ ६० ॥ सुचारुचंपकानां च नागेशानां मनो ॐ|इरैः॥ मछिकानां मालतीनां माधवीनां सुगंधिनाम् ॥ ६१ ॥ कदंबानां च मालानां कदंबैश्च विराजितम् ॥ सहस्रदलपद्मानां|” छै|मालाभिश्च विराजितम् ॥ ॥ ५२ ॥ चित्रपुष्पोद्यानसरःकाननैश्च विभूषितम् । सर्वेषां स्यंदनानां च श्रेष्ठं वायुवहं परम् ॥ १३ ॥ ॐ|तत्सूक्ष्मवस्रसाराणां वरैराच्छादितं परम्॥ रवदर्पणलक्षाणां शतकैश्च समन्वितम्। ५४ ॥ वेतचामरकोटीभिर्वत्रकोटिभिरन्वितम् ॥झे।” ३ " | |चंदनागरुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चितेः ॥ ६९ ॥ पारिजातप्रसूनानां कोटितल्पविराजितम् ॥ कोटिघंटासमायुक्तं पताकाकोटिभिर्छ|छै| |तम् ॥ ६६ ॥ रत्नशय्याकोटिभिश्च चित्रवत्रपरिच्छदैः॥ चंदनातैर्युपकानां कुंकुमैश्च विचित्रितेः ॥ ९७ ॥ पुष्पोपधानसंयुक्तं । झ|गुंगाराद्दभिरन्वितम् ॥ अदृश्यैरश्रुतैर्देव्येः सुंदरेश्च विभूषितम् ॥ ६८ ॥ एवंभूताद्रथात्तर्णमवरुह्य हरिप्रिया,॥ जगाम सहसा देवी तं ” | रत्नमंडपं मुने ।। ६९॥ द्वारे नियुक्तं ददर्श द्वारपालं मनोहरम् । लक्षगोपैः परिवृतं गच्छ स्मेराननसरोरुहम् दूरं गच्छ रतिलंपटकिंकर ॥ ६० ॥ गोपं श्रीदाम नामानं श्रीकृष्णप्रियकिंकरम् । तमुवाच रुषा देवी रक्तपंकजलोचना ॥ ६१ ॥ दूरं । कीदृशंदें मत्परां कांतां द्रक्ष्यामि त्वत्प्रभोरहम् ॥ ६२ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा निःशंकः पुरतः स्थितः । तामेव न दद गंतुं वेत्रपाणि[ऊ ||र्महाबलः ॥ ६३ ॥ तृणं च राधिकायश्च श्रीदामानं सकिंकरम् । बलेन प्रेरयामासुः कोपेन स्फुरिताधराः ॥ ६४ श्रुत्वा |कोलाहलं शब्दं गोपिकानां हरिः स्वयम् ॥ ज्ञात्वा च कोपितां राधामंतर्धानं चकार ह ॥ ६८ ॥ विरजा राधिकाशब्दादंतर्धानं|छ। हरेरपि ॥ दृष्ट्वा राधां भयार्ता सा जहौ प्राणांश्च योगतः ॥ ६६ ॥ सद्यस्तत्र सरिद्षं तच्छरीरं वभूव ह ॥ व्याप्तं च वर्तुलाकारं तय|| लोकुमेव च ॥ ६७ ॥ कोटियोजनविस्तीर्ण प्रस्थेतिनिम्नमेव च । देवें दशगुणं चारु नानारत्नाकरं परम् ॥ ६८ ॥ ॥ । इति|3| श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे विरजानंदप्रस्ताववर्णनं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥ ॥ श्रीनारायण |cवाच । । राधा रतिगृहं गत्वा न ददर्श हरिं मुने । विरजां च सरिसृपां दृष्टा गेहं जगाम सा ॥३॥ श्रीकृष्णो विरजां दृष्ट्वा सरिद्रेप|४| | प्रियां सतीम् उच्चै रुरोद विरजातीरे नीरमनोहरे ॥ २ ममांतिकं समागच्छ प्रेयसीनां परे वरे । त्वया विनाहे सुभगे कथं जीवामि|| दरे ॥३॥ नयधिष्ठामि देवि त्वं भव मूर्तिमती सती । ममाशिपा रूपवती सुंदरी योषितां वरा ॥८॥। पूर्वरूपाचा भाग्यादिदानीं| सुभगा भव । पुरातनं शरीरं ते सरिदपमभूत्सति ॥ ८॥ जलादुत्थाय चागच्छ विधाय तनुमुत्तमाम् ॥ अष्टौ सिदोर्मया दत्ताः सुरसुं|X १ उतनां नुम-इनं वा पाठेः । २.वै. क. |आदर सत्वरम् ॥ ६ ॥ कृष्णाज्ञया च विरजा विधाय तनुमुत्तमाम् ॥ आजगाम हरेरग्रे साक्षाद्वधेव सुंदरी ॥ ७ ॥ पीतवस्त्रपरीधानाङसं• ४ - |स्मेराननसरोरुहा ॥ पश्यंतं प्राणनाथं च पश्यंती वक्रचक्षुषा॥ ८॥ नितंबश्रोणिभारार्ता पीनोन्नतपयोधूरा ॥ मानिनी मानिनीनांऊ| ॥ ४ ॥ अ० ३ " ? "iञ्च गजेंद्मंदगामिनी॥ ९॥ सुंदरी सुंदरीणां च धन्या मान्या च योषिताम् ॥ चारुचंपकवर्णाभा पकविंवाधरा वरा ॥ १० ॥ पकड़े झ|दाडिमबीजाभदंतपंक्तिमनोहरा। शरत्पार्वणचंद्रस्या फुर्वेदीवरलोचना ॥११॥ कस्तूरीबिंदुना सार्ध सिंदूरबिंदुभूषिता। चारुपत्रक छ|शोभाढया मुचारुकबरीयुता ॥ १२॥ रत्नकुंडलगंडस्था भूषिता रत्नमालया ॥ गजमौक्तिकनासाग्रा मुक्ताहारविराजिता ॥ १३ ॥४ |रनकंकणकेयूरचारुशंखकरोज्ज्वला ॥ किंकिणीजालशब्दाढय रत्नमंजीररंजिता ॥ १३९ ॥ तां च रूपवतीं दृष्ट्वा प्रेमोद्रेका छ|जगत्पतिः॥ चकारालिंगनं तूर्णं चुबूब च मुहुर्मुहुः ॥ १९॥ नानाप्रकारेश्रृंगारं विपरीतादिकं विभुः ॥ रहूस प्रेयसीं प्राप्य चकारसँ झ|च पुनःपुनः ॥ १६ ॥ विरजा सा रजोयुक्ता धृत्वा वीर्यममोघकम् । सद्यो बभूव तथैत्र धन्या गर्भवती सती ॥ १७॥ दधार गर्भमीछे ॐ|शस्यं दिव्यं वर्षशतं च सा । ततः मुषाबू तवैव पुत्रान्सप्त मनोदूरान् ॥ १८ ॥ म्ता सा ससृपुत्राणां श्रीकृष्णस्य प्रिया सती ।ङ्क |तस्थं तत्र सुखासीना साढे पुत्रैश्च सप्तभिः ॥ १९ । एकदा हरिणा सार्दू छंदारण्ये च निर्जने ॥ ख़िज़हार् पुनः साध्वी श्रृंगाराङ| ॐसक्तमानसा ॥ २० ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र मातुः क्रोडं जगाम ह ॥ कनिष्ठपुत्रस्तस्याश्च भ्रातृभिः पीडितो भिया ॥ २१ ॥४ ॐ|भीतं स्वतनयं दृङ् तत्याज तां कृपानिधिः । क्रोडे चकार बालं सा कृष्णो राधागृहं ययः२२॥ प्रचोध्य बालं सा साध्वी झ| छ|ददर्शातिके प्रियम् विललाप भृशं तत्र श्रृंगारातृप्तमानसा ॥ २३ ॥ शशाप स्वसुतं कोपाल्लवणोदो भविष्यसि ॥ कदापि ते जलंक झ|केचिन्न खादिष्यंति "जीविनः ॥ २४ ॥ शशाप बालान्सर्वांश्च यांतु मूढा महीतलम् ॥ गच्छध्वं च महीं मूढा जंबुद्वीपं मनोह ॐ|रम् ॥ २९६ ॥ स्थितिर्नेकत्र युष्माकं भविष्यति पृथक्पृथक् ॥ द्वीपेद्वीपे स्थितिं कृत्वा तिष्ठंतु सुखिनः सदा ॥ २६ ॥ दीपस्थाभिXI॥ ४ ॥ ॐ|नदीभिश्च सह कीडंतु निर्जने ॥ कनिष्ठो मातृशापाच्च लवणोदो बभूव ६ ॥ २७ ॥ कनिष्ठः कथयामास मातृशापं चक्षु मे वालकान् ॥ आजग्मुर्मुःखिताः सर्वे मातृस्थानं च बालकाः।२८। श्रुत्वा विवरणं सर्वे प्रजग्मुर्धरणीतलम् ॥ प्रणम्य चरणं मातुर्भक्ति नम्रात्ममूर्तयः ॥ २९॥ सप्तद्वीपसमुद्राश्च सप्त तस्थुर्विभागशः । कनिष्ठावृदपर्यंतं द्विगुणं द्विगुणं मुने ॥ ३ लवणेक्षुसुरा सर्पिर्दधिदुग्धजलार्णवाः । एतेषां च जलं पृथ्व्यां सस्यार्थे च भविष्यति ॥ ३१ व्याप्ताः समुद्राः सतैव सप्तद्वीपां वसुंधराम् रुरुदुबलकाः सर्वे मातृभ्रातृशुचान्विताः ॥ ३२॥ रुरोद च भृशं साध्वी पुत्रविच्छेदकातरा । मूच्छमवाप शोकेन पुत्राणां भर्तुरेव च ॥ ३३ ॥ तां शोकसागरे मग्नां विज्ञाय राधिकापतिः आजगाम पुनस्तस्याः स् ३४ ॥ दृष्ट्वा हरिं सा त छंत्याज शोकं रोदनमेव च आनंदसागरे मग्ना दृञ्च कांतं बभूव ह ॥ ३८॥ चकार श्रीहरिं क्रोडे विजहार स्मरातुरा । तां च पुत्र परित्यक्तां हारिस्तुष्टो बभूव ह ॥ ३६ ॥ वरं तस्यै ददौ प्रीत्या प्रपन्नवदनेक्षणः ॥ कांते नित्यं तव निश्चि तम् ॥ ३७ ॥ यथा राधा तत्सम त्वं भविष्यसि प्रिया मम पुत्रान्द्रक्ष्यसि नित्यं त्वं मदरस्य प्रसादतः ३८ श्रीकृष्णं वसनं विरजांतिके ॥ दृष्ट्वा राधावयस्याश्च कथयामासुरीश्वरम् ॥ ३९ ॥ श्रुत्वा रुरोप सा देवी सुष्वाप क्रोधमंदिरे ॥ एत |स्मिन्नंतरे कृष्णो जगामै राधिकांतिकम् ॥ ४ स तस्थौ राधिकाद्वारे श्रीदाम्ना सह नारद ॥ रासेश्वरी हरिं दृष्वा रुटोवाच प्रिये। पुरः ॥ ४१ ॥ मत्तो बहुतराः कांता गोलोके संति ते हरे ॥ याहि तासां सन्निधानं मया ते किं प्रयोजनम् ॥ ४२॥ विरजा प्रेयसी कांता सरिद्वपा बभूव ह ! देहं त्यक्त्वा मम भयात्तथाऽपि याहि तां प्रति ॥ ४३ ॥ तत्तीरे मंदिरं कृत्वा तिष्ठतिषु च याहि ताम् ॥ नदी बभूव सा त्वं च नदो भवितुमर्हसि ॥ ३६॥ नस्य नद्या सादं च संगमो गुणवान्भवेत् । स्वजातौ परमा प्रीतिः शयने भोजने सुखात् ॥ १९॥ देवचूडामणेः क्रीडा नद्य सदमहो बत । महाजनः स्मेरमुखः श्रुत्वा सद्यो भविष्यति ॥ १६ ॥ ये त्वां वदंति सर्वेशं ते किं जानंति तत्त्वतः ॥ भगवान्सर्वभूतात्मा नदीं संभोक्तुमिच्छति ६७ ॥ इत्युक्त्वा राधिका देवी विरराम रुष्टोवाचाप्रियं तदा-इति पाठान्तरम् मार्थ मयेरितम्-इति वा पाठः ज.वै. क. रुपान्विता ॥ नोत्तस्थौ भूमिशयनाद्रोपीलक्षसमन्विता ६८॥ काश्चिच्चामहरहस्ताश्च काश्चित्सूक्ष्मांशुकांवराः धॐ सं० ४ पृ. काश्चिन्मालाकरा वराः ॥४९॥ वासितोदकराः काश्चिकाश्चित्पद्मकरा वराः॥ काश्चिसिदूरहस्ताश्च पानहस्ताश्च काश्चन ॥ ६०॥ ५ ॥ अ० ३ ॥श्च श्चित्कजलवाहिकाः ॥ वेणुवीणाकराः काश्चित्काञ्चित्कंकतिकाकगः ६१ ॥ काश्चिदाबीरहस्ताश्च यंत्रहस्ताश्च काश्चन सुगंधितेलहस्ताश्च काश्चन प्रमदोत्तमाः ॥ ६२ करतालकराः काश्चिद्दुहस्ताश्च काश्चन ॥ काश्चि न्मृदंगमुरजमुरलीतानकारिकाः ॥ ९३ संगीतनिपुणाः काश्चिकाश्चिन्नर्तनतत्पराः क्रीडावस्तुकराः काश्चिन्मधुहस्ताश्च काश्चन ९४ ॥ सुधापात्रकराः काश्चिदत्रिपीठकराः पराः ॥ वेषवस्तुकराः काश्चिकाश्चिचरणसेविकाः ९९॥ पुटांजलिकराः काञ्चित्काश्चित्स्तुतिपरा वराः एवं कतिविधाः संति राधिकापुरतो मुने ॥ ९६ ॥ वहिर्देशस्थिताः काश्चिकोटिशः कोटिशः|—| सदा ॥ काश्चिद्वारनियुक्ताश्च वयस्या वेत्रधारिकाः ॥ ९७ ॥ कृष्णमभ्यंतरं गंतुं न ददुर्द्धरसंस्थैिताः पुरःस्थितं तं प्राणेशं |राधा पुनरुवाच सा ॥ नानुरूपमत्यकथ्यमयोग्यमतिकर्कशम् ॥ ९८ ॥ हे कृष्ण विरजाकांत गच्छ मत्पुरतो हरे ॥ कथं दुनोपि मां लोप ६९ ॥ शीघ्र पद्मावतीं गच्छ रनमालां मनोरमाम् अथवा वन मालां वा रूपेणाप्रतिमां व्रज ॥ ६५ हे नदीकांत देवेश देवानां च गुरोर्गुरो ॥ मय ज्ञातोसि भद्रं ते गच्छगच्छ ममार्जुमाव ६१ ॥ शश्वत्ते मानुषाणां च व्यवहारस्य लंपट लभतां मानुषीं योनिं गोलोकाद्रज भारतम् ॥ ६२ ॥ हे सुशीले शशिकले हे पद्मावति माधवि ॥ निवार्यतां च धूर्ताऽयं किमस्यत्र प्रयोजनम् ६३ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा तमूचुर्गापिका हरिम् ॥ |हितं तथ्यं च विनयं सारं यत्समयोचितम् ॥ ६७ ॥ काश्चिदूचुरिति हरे गच्छ स्थानांतरं क्षणम् ॥ राधाकोपापनयने ह्याग |मिष्यामहे वयम् ॥ ६६ काश्चिदूचुरिति प्रीत्या क्षणं गच्छ गृहांतरम् । त्वयैव वर्धिता राधा वां विना कं च वक्ष्यंति ॥ ६६ माल्यालंकारहम्ना-इति पा ० । २ मधुरेनि पा० ३ मंस्थितम्-इति पा० ममाश्रयान्-इति पा ० कश्च ग्झतने पा० तलंपट

ॐ काञ्चिदूचुरिति प्रेम्णा राधिकाय हरिं मुने ॥ क्षणं छंदावनं गच्छ मानापनयनावधि ॥ ६७ ॥ काश्चिदित्यूचुरीशं च परिहासकें परं वचः॥ मानापनयनं भक्त्या मानिन्याः कुरु कामुक ॥ ६८ ॥ काश्चनोचुरितीशं तं याहि जायतरं तत्र । लोलुपस्यञ्च कथं न।थ करिष्यामो यथोचितम् ॥ ६९ ॥ काश्चनोचुरिति हरिं सस्मितं पुरतः स्थितम् । गत्वा समीपमुत्थाय मानापनयनं|ङ्क |कुरु ॥ ७० । काश्चनोचुरिति प्राणनाथं गोप्यो दुरक्षरम् । कः क्षमः सांप्रतं द्रष्टुं राधिकामुखपंकजम् ॥ ७१ ॥ काश्चनो चुरिति विमुं व्रज स्थानांतरं हरे ॥ कोपापनयने काले पुनरागमनं तव ॥ ७२ ॥ काश्चनोचुरितीदं तं प्रगल्भाः प्रमदोत्तमाः ॥lहैं वयं त्वां दारयिष्यामो न चेद्याहि गृहांतरम्॥ ७३ ॥ काश्चिन्निवारयामासुर्माधवं प्रमदोत्तमाः । स्मितवक्त्रं च सर्वेशं स्वस्थम | क्रोधमीश्वरम् ॥ ७४ ॥ गोपीभिर्वीर्यमाणे च जगत्कारणकारणे । सद्यचुकोप श्रीदामा हरौ गेहांतरं गते ॥ ७५ ॥ कोपादुकु वाच श्रीदामा राधिकां परमेश्वरीम् । रक्तपद्मक्षणां रुष्टां रक्तपंकजलोचनाम् ॥ ७६ ॥ ॥ श्रीदामोवाच ॥ ॥ कथं वदसि | मातस्त्वं कटुवाक्यं मदीश्वरम् ॥ विचारणां विना देवि करोपि भसनं वृथा ॥ ७७ ॥ ब्रह्मानंतेशदेवेशं जगत्कारणकारणम् ॥|छ। |वाणीपद्मालयामायाप्रकृतीशं च निर्गुणम् ॥ ७८ ॥ स्वात्मारामं पूर्णकामं करोपि त्वं विडंबनम् । देवीनां प्रवरा त्रं च निबोध|| यस्य सेवया ॥ ७९ ॥ यस्य पादार्चनेनैव सर्वेषामीश्वरी परा । तन्न जानासि कल्याणि किमहे वक्तुमीश्वरः ॥ ८० ॥|ङ्क शुभंगलीलया कृष्णः स्रष्टुं शक्तश्च त्वद्विधाः । कोटिशः कोटिशो देयस्तं न जानासि निर्गुणम् ॥ ८१ ॥ वैकुंठेश्रीहरेरस्य = |चरणांबुजमार्जनम् ॥ करोति केशैः शश्वच्छीः सेवनं भक्तिपूर्वकम् ॥ ८२ ॥ सरस्वती च स्तवनैः कर्णपीयूषसुंदरैः ॥ सततं | स्तौति यं भक्त्या न जानासि तमीश्वरम् ॥ ८३ ॥ भीता च प्रकृतिर्माया सर्वेषां बीजरूपिणी ।। सततं स्तौति ये भक्त्या तं न कुछ जानासि मानिनि ॥ ८४ ॥ स्तृवंति सततं वेदा महिम्नः पोडशीं कलाम् ॥ कदापि न विजानंति तं न जानासि भामिनि ॥८५॥|| १ कामिन्याः-३० पा० । २ रक्तीकजलोचनः-३०प०३ धर्मज्ञ-इते पा० ४ जवेति पा० । , I .वै. . न.. ४|वक्त्रैश्चतुर्भिर्य ब्रह्म वेदानां जनको विभुः ॥ स्तौति सेवां च कुरुते चरणांबुजमीश्वरि ॥ ८६ ॥ शंकरः पंचभिर्वीः स्तौति |ङ| सं• १ - ॥ ६ ॥ अयं योगिनां गुरुः ॥ साश्रुपूर्णः सपुलकः सेवते चरणांबुजम् ॥८७॥ शेषः सहस्रवदनैः परमात्मानमीश्वरम् ॥ सततं स्तौति यं||अ• • |ऊ|अ• २ भक्त्या सेवते चरणांबुजम्। ८८॥ धर्मः पाता च सर्वेषां साक्षी च जगतां पतिः॥ भक्त्या च चरणांभोजं सेवते सततं मुदा ॥ ८९ ॥|४ | ऊ|वेतद्वीपनिवासी यः पाता विष्णुः स्त्रयं विभुः । तस्यांशश्च तथा यं यं धार्यतेप्यक्षरं परम् ॥ ९० ॥ सुरासुरमुनींद्राश्च मनवो मानवा|४ ऊ|बुधाः ॥ सेवंते न हि पश्यंत् िस्वनेपि चरणांबुजम् । ॥९१॥ क्षिप्रं रोषं परित्यज्य भज पादांबुजं हरेः।। “भंगलीलामात्रेण सृष्टिसंहर्तुरेवु|४| ॐच ॥ ९२॥ निमेषमात्रादस्यैव ब्रह्मणः पतनं भवेत् । यस्यैकदिवसेष्यविंशतींद्राः पतंत्यपि ॥ ९३ ॥ एवमष्टोत्तरशतमाय्र्यञ्च |स्य जगद्विधेः । त्वं वा कान्याश्च वा राधे मदीश्वरवशेखिलम् ॥ ९३ ॥ श्रीदाम्नो वचनं श्रुत्वा केवलं कर्तुमुज्ज्वलम् ॥ सद्यचुको छ|सा ब्रह्मन्सद्यः प्राणेश्वरी हरेः ॥९०रासेश्वरी बहिर्गत्वा तमुवाच ह निषुरम्॥ मुक्तकेशी रक्तांभोरुहलोचना ९६ ॥ |४ स्फुरदोष्ठी ॥ छ| राधिकोवाच ॥॥ येरे जाल्म महामूढ शृणु लंपटकिंकर ॥ वे च जानासि सर्वार्थ न जानामि वदीश्वरम् ॥ ९७ ॥ त्वदीश्वरश्चऊ झ|श्रीकृष्णो न ह्यस्माकं व्रजाधम ॥ जानामि जनकं स्तौषि सदा निंदसि मातरम् ॥ ९८॥ यथाऽसुराश्च त्रिदशा नित्यं निंदंति संतत हुँ। |म् । तथा निंदसि मां मूढ तस्मात्त्रमसुरो भव ॥ ९९॥ गोप त्रजासुरीं योनिं गोलोकाच्च बहिर्भव ॥ मयाद्य शप्तो मूढस्त्रं कस्त्वांश्छ ॐ|रक्षितुमीश्वरः ॥ १०० ॥ रासेश्वरी तमित्युक्वा सुष्वाप विरराम च ॥ वयस्याः सेवयामासुधामरे रवमुधिभिः ॥ श्रुत्वा च वचनं श्रु झ|तस्याः कोपेन स्फुरिताधरः । शशाप तां च श्रीदामा व्रज योनिं च मानुषीम् ॥ १०१ ॥ ॥ श्रीदामोवाच ॥॥ मानुष्या इव कोप ॐ|स्ते तस्मात्त्वं मानुषी भुवि ॥१०२॥ भविष्यसि न संदेहो मया शप्ता त्वमंबिके ॥ छायया कलया वापि परशक्त्या कलंकि | अना ॥ १०३ ॥ मृढा गृपाणपत्नीं त्वां वक्ष्यंति जगतीतले॥ रापाणः श्रीहरेरंशो वैश्यो वृंदावने वने ॥ १०७ ॥ भविष्यति महायोगी|ऊ|॥ ६ ॥ । ॐ| १ति नित्यं मवंते च-नि०२ अस्यांशश्च तथा चयं ध्यायनेनुनीयम्-इनिपा T०३ पतनं हरे:-३०पा° ४ कटुमुल्बणम् पा०९ गयाणपती-पा०|| ॐ|राधाशापेन गर्भजः । गोकुले प्राप्य तं कृष्णं विहरिष्यसि कानने ॥ १०९॥ भविता ते वर्षशतं विच्छेदो हरिणा सह ॥ पुनः— छ|प्राप्य तमीशं च गोलोकमागमिष्यसि ॥ १०६ ॥ तामित्युक्त्वा च नत्वा च स जगाम हरेः पुरः " गत्वा प्रणम्य श्रीकृष्णं शापाङ्ग G|ख्यानमुवाच ह ॥ १०७॥ आनुपूव्र्यातु तत्सर्वं रुरोद च भृशं पुनः ॥ उवाच तं रुदंतं च गच्छध्वं धरणीतलम्॥ १०८॥ न जेता|अँ ॐ|ते त्रिभुवने ह्यसुरेंद्रो भविष्यसि ॥ काले शंकरशूलेन देहं त्यक्त्वा ममांतिकम् ॥ १०९ ॥ आगमिष्यसि पंचाशद्युगांते तु ममाथिॐ ४|षा ॥ श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा तमुवाच शुचान्वितः ॥ ११० ॥ त्वद्भक्तिरहितं मां च कदाचिन्न करिष्यसि ॥ इत्युक्त्वा श्रीहरिं नत्वा | ॐ|जगाम स्वाश्रमाद्वहिः॥ १११ ॥ पश्चज्जगाम सा देवी रुरोद च पुनःपुनः ॥ व यासि वत्सेत्युच्चार्य विललाप भृशं सती॥ ११२॥ “ ४|श्रीदामाऽपि च तां नत्वा रुरोद प्रेमविह्वलः । स एव शंखचूडश्च बभूव तुलसीपतिः ॥ ११३ ॥ गते श्रीदाम्नि सा देवी जगामेश्वरसन्निई ॐ|धिम् । सर्वं निवेदयामास हरिः प्रत्युत्तरं ददौ ॥ ११४ ॥ शोकातुरां च तां कृष्णो बोधयामास प्रेयसीम् ॥ शंखचूडश्च कालेछु ॐ|न संप्राप पुनरीश्वरम् ॥ ११९॥ राधा जगाम धरणीं वाराहे हरिणा सह ।। वृषभानुगृहे जन्म ललाभ गोकुले मुने ॥ ११६ ॥|४ | छ। सर्वं श्रीकृष्णाख्यानमंगलम् वांछितं भूयः ॥ ११७ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणेछु इत्येवं कथितं । सर्वेषां सारं किं श्रोतुमिच्छसि ॐ छ| श्रीकृष्णजन्मखंडे केन वा प्रार्थितः कृष्णो नारायणनारदसंवादे महीं च केन हेतुना सप्तसमुद्रजन्मराधाश्रीदामशापोद्भवो । आजगाम जगन्नाथो वद वेदविदां नाम तृतीयोऽध्यायः वर ॥ १ ॥ ॥ ॥ ३ ॥ ॥ ॥ नारद उवाच उवाच । ॥ ॥ | ४ । नारायण ॐॐ | पुरा सार्द वाराहकरुपे तैस्तां दुर्गमां सा च भाराक्रांता जगाम वेधसः वसुंधरा सभाम् ॥ भृशं ॥ बभूव ३ ॥ शोकार्ता ददर्श तस्यां ब्रह्माणं देवेशं शरणं ज्वलंतं ययौ ब्रह्मतेजसा ॥ २ ॥ ॥ मुरैश्वसुरसंतप्तैर्मुशमुद्विग्नमानसैः ऋषीन्दैश्च मुनीन्द्रश्च सिउँदैः ॥४ ॐ। छ| सेवितं मुदा ॥ ३ ॥ अप्सरोगणनृत्यं च पश्यंतं सस्मितं मुदा ॥ गंधर्वाणां च संगीतं श्रुतवंतं मनोहरम् ॥ ६ ॥ जपेतं परमं ब्रह्म विरहो-हात पा० । २ युगेतीत-हार्न पाठः । ] ५ ज. वै. क. |इं| कृष्ण इत्यक्षरद्वयम् ॥ भक्त्यानंदाश्रुपूर्णं तं पुलकांकितविग्रहम् । ॥ ६ ॥ भक्त्या सा त्रिदशैः सादं प्रणम्य चतुराननम् । सर्वे निवेझ| सं० ४ पृ. ॥ ७ ॥ |दनं चक्रे दैत्यभारादिकं मुने । साश्रुपूर्णा सपुलका तुष्टाव च रुरोद च ॥७॥ तामुवाच जगद्धता कथं स्तौपि च रोदिषि ॥ कथमा अ८ क्रुगमनं भद्रे वद भद्रे भविष्यति ॥ ८ ॥ सुस्थिरा भव कल्याणि भयं किं ते मयि स्थिते ॥ आश्वस्य पृथिवीं ब्रह्मा देवान्पप्रच्छ सादर झी ॐ|म् ॥ ९ ॥ कथमागमनं देवा युष्माकं मम सन्निधिम् ॥ ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा देवा ऊचुः प्रजापतिम् ॥ १०॥ भाराक्रांता च वसुधा दस्युग्रस्ता वयं प्रभो ॥ वमेव जगतां स्रष्टा शीशं नो निष्कृतिं कुरु ॥ ११ ॥ गतिस्त्वमस्या भो ब्रह्मन्निधृतिं कर्तुमर्हसि॥ पीडित छ| |येन भारेण पृथिवीयं पितामह ॥ १२ ॥ वयं तेनैव दुःखार्तास्तद्भारहरणं कुरु ॥ देवानां वचनं श्रुत्वा पप्रच्छ तां जगद्विधिः ॥ १३॥ छ|दूरीकृत्य भयं वत्से सुखं तिष्ठ ममांतिकम् । केषां भारमशक्ता त्वं सोढं पंकजलोचने ॥ १४ ॥ अपनेष्यामि तं भद्रे भवं ते भविॐ| छ|ता ध्रुवम् । तस्य सा वचनं श्रुत्वा तमुवाच स्वपीडनम् ॥ पीडिता येन येनेवं प्रसन्नवदनेक्षणा ॥ १९ ॥ ॥ क्षितिरुवाच ॥ ॥ | ४|शृणु तात प्रवक्ष्यामि स्वकीयां मानसीं व्यथाम् । विना वंधं सविश्वासं नान्यं कथितुमर्हति ॥ १६ ॥ स्त्रीजातिरबला शत्र द्रक्षणीया स्वबंधुभिः ॥ जनकस्वामिपुत्रश्च गर्हितान्यैश्च निश्चितम् ॥ १७ ॥ त्वया पृष्टा जगत्तात न लज्जा कथितुं मम ॥ङ येषां भारैः पीडिताहं भूयतां कथयामि ते ॥ १८ ॥ ये ये च ॥ तेषां महापातकि |नामशक्ता भारवाहने ॥ १९॥ स्वधर्माचारहीना ये नित्यकृत्यविवर्जिताः॥ श्रद्धहीनाश्च वेदेषु तेषां भारेण पीडिता ॥ २० ॥|ऊ। |पितृमातृगुरुस्त्रीणां पोषणं पुत्रपोष्ययोः ॥ ये न कुर्वंति तेषां च न शक्ता भारवाहने ॥ २३॥ ये मिथ्यावादिनस्तात दयासत्य |3|विवर्जिताः॥ निंदका गुरुदेवानां तेषां भारेण पीडिता ॥ २२॥ मित्रद्रोही कृतज्ञश्च मिथ्यासाध्यप्रयादकः। विश्वसनो न्यसङ्ग् ॐ हर्ता तेषां भारेण पीडिता ॥ २३ ॥ कल्याणसूक्तसा मानि हरेर्नामैकमंगलम्॥ कुर्वंति विक्रयं ये वै तेषां भारेण पीडिता ॥ २४ ॥|ङ्॥ ७ ॥ १ स्थाप्यहारी-२०५० ॥ २ युक्तनामानि -६०प०॥ ॐजीवघाती गुरुद्रोही ग्रामयाजी च लुब्धकः। शवदाही शूद्रभोजी तेषां भारेण पीडिता ॥ २९॥ पूजयज्ञोपवासादिव्रतानि विविधाङ् झ|नि च ॥ येये मूढा निहतारस्तेषां भारेण पीडिता ॥ २६ ॥ सदा द्विपंति ये पापा गोविप्रसुरवैष्णवान् । हरिं हरिकथां भक्तिं तेषां ऊँ झ|भारेण पीडिता ॥ २७॥शंखदीनां च भारेण पीडिताहे यथा विधे । ततोधिकानां दैत्यानां भारेण परिपीडिता ॥ २८ ॥ इत्येवे |> ॐ |ब्रह्मा कथितं तद्रोदनं सर्वं मद्यथाया दृष्टा तामुवाच निवेदनम् कृपानिधिः । त्वया ॥ यदि ३० . ॥ सुपोल्याहं भारं तवापनेष्यामि प्रतीकारं कुरु दस्यूनामप्युपायतः प्रभो ॥ २९ ॥ इत्येवमुक्त्वा ॥ उपायतोऽपि वसुधा कार्याणि रुरोदृ च सिद्धयंत्रे मुहुर्मुहुः। ॐव वसुन्धरे ॥ ३१ ॥ कालेन भारहरणं करिष्यति मदीश्वरः ॥ मंन्यं मंगलकुम्भं च शिवलिंगं च कुंकुमम् ॥ ३२ ॥ मधुकाष्ठे चंदनं कु | च कस्तूरी तीर्थमृत्तिकाम् ।। खङ्गंडकखंडं च स्फाटिकं पद्मरागकम् ॥ ३३ ॥ इंद्रनीलं सूर्यमणिं रुद्राक्ष कुशमूलकम् ॥ शालग्राम /डू शिलां शंखं तुलस प्रतिमां जलम् ॥३४॥ शंखं प्रदीपमालां च शिलामच्यं च घंटिकाम् । निर्माल्यं चैव नैवेयं हारिद्वर्णमणिं तथा। । डुग्रंथियुक्तं यज्ञस्तं दुर्पणं श्वेतचामरम् ॥ ३६॥ गोरोचनं च मुक्तां च शुक्तिं माणिक्यमेव च ॥ पुराणसंहितां वह्नि कुर्युरं पथं तथा । ॐ|॥ ३६ ॥ रजतं कांचनं चैव प्रवालं रत्नमेव च ॥ कुशबीजं तीर्थतोयं गव्यं गोमूत्रगोमयम् ॥ ३७ ॥ त्वयि ये स्थापयिष्यंतिं|ऊँ |ङ्मूढांचैतानि सुन्दरि । पच्यंते कालमूत्रेण वर्षाणामयुतं ध्रुवम् ॥ ३८॥ ब्रह्म पृथ्वीं समाश्वास्य देवताभिस्तया सह ॥ जगामॐ |जगतां धाता कैलासं शंकरालयम् ॥ ३९ ॥ गत्वा तमाश्रमं रम्यं ददर्श शंकरं विधिः । वसन्तमक्षयवटमूले स्वसरितस्तटे ॥ १० ॥|ङ |व्याघ्रचर्मपरीधाने दक्षकन्यास्थिभूपणम् ॥ त्रिशूलपट्टिशधरं पंचची त्रिलोचनम् ॥ ४१ ।। नानासिदैः परिवृतं योगींद्रगणसेवितम् । ॐ|परितोऽप्सरसां नृत्यं पश्यंतंसस्मितं मुदा ॥ ४२ ॥ गंधर्वाणां च संगीतं श्रुतवन्तं कुतूहलात् ॥ पश्यन्तीं पार्वतीं प्रीत्या पश्यन्ते]छ । वक्रचक्षुषा ॥ ६ ३ ॥ जपन्तं पञ्चवक्रेण हरेर्नामैकमङ्गलम् मंदाकिनीपद्मवीजमालया पुलकांकितम् ॥ ८e ॥ एतस्मिन्नंतरे ब्रह्माऊ १ पूजायज्ञोपवासानां व्रतानां नियमस्य च-दcपा०। २ शंखचूडस्य-इ०पा° । ३ सनाथाहम्-३०पा० । ४ यंत्रम्-३०पा० । ६ तिष्ठंति कालसूत्रे ते -३०पा० ॥ ॐ म.वै. क. ङ तस्थावभे स धूर्जटेः । पृथिव्या सुरसंचैव साई प्रणतकंधरैः ॥ १८ ॥ उत्तस्थौ शंकरः शीघं भक्त्या हद्द जगद्रुम् ॥ ननाम|®l• . खं० ४५ "८"|ऊ| सूत्रं हरः ॥ संप्रीत्या ७७॥ वृत्तांतं लब्धवानाशिषं कथयामास ततः पार्वतीशं ॥ १६ ॥ प्रजापतिः प्रणेमुर्देवताः ॥ श्रुत्वानतमुखस्तूर्ण सर्वे शंकरं चन्द्रशेखरम् शंकरो भभक्तवत्सलः ॥ प्रणनाम ॥ ४८ धरा ॥ भक्त्या भक्तापाये चाशिषं समाकण्ये युयुजे |झ|अ° ? |पार्वतीपरमेश्वरौ ॥ बभूवतुस्तौ दुःखार्ता बोधयामास तौ विधिः ॥ १९॥ ततो ब्रह्मा महेशश्च सुरसंघान्वसुन्धराम् ॥ गृहं प्रस्थापया छ|मास समाश्वास्य प्रयत्नतः ॥६० ॥ ततो देवेश्वरैस्तूर्णमागत्य धर्ममंदिरम् ॥ सह तेन समालोच्य प्रजग्मुर्भवनं हरेः ॥६१॥ वैकुंठं| ॐ|परमं धाम जरामृत्युहरं परम् ॥ वायुना धार्यमाणं च ब्रह्मांडादूर्यमुत्तमम्॥ कोटियोजनमुखी च ब्रह्मलोकात्सनातनम् ॥ ६२ ॥ वर्ण| ||नीयं न कविभिर्विचित्रं रत्ननिर्मितम् । पद्मरागैरिंद्रनीले राजमार्गेर्विभूषितम् ॥ ६३ ॥ ते मनोयायिनः सर्वे संप्राप्तं मनोहरम् ॥ ॐ|हरेंतपुरं गत्वा ददृशुः श्रीदूरिं सूराः ॥ ९४ ॥ रत्नसिंहासनस्थे च रत्नालंकारभूषितम् ।। रत्नकेयूरवलयरत्ननूपुरशोभितम् ॥ ९९४ अकोटिकन्दर्पलीलाभं रजकुण्डलयुग्मेन गंडस्थलविराजितम् स्मितवक्त्रं चतुर्भुजम् ॥ पीतवस्त्रपरीधानं ॥ ६७॥ सुनन्दनंदकुमुदैः वनमालाविभूषितम् पार्षदैरुपसेवितम् ॥ ९६ ॥ ॥ । शांतं चन्दनोक्षितसर्वा सरस्वतीकृतं सुरत्नमुकुटोज्ज्वलम् लक्ष्मीधृतपदांबुजम् " ||ङ ४ |परमानन्दरूपं च भक्तानुग्रहकारकम् ॥९८॥ तं प्रणेमुः सुरेंद्राश्च भक्त्या ब्रह्मादयो मुने ॥ तषुवुः परया भक्त्या भक्तिनम्रात्मकन्धराः छु परमानंदभारार्ताः पुलकांचितविग्रहाः ॥ ६९ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ नमामि कमलाकांते शतं सर्वेशमच्युतम् । वयं यस्य कलाभेदाः । | कृकलांशकलया सुराः६० मनवश्च मुनींद्रश्च मानुषाश्च चराचराः॥ कलाकलांशकलया भूतास्त्वत्तो निरंजन॥६१॥ चशंकूर उवाच ॥|ऊ। त्वामक्षयमक्षरं वा व्यक्तमव्यक्तमीश्वरम् ॥ अनादिमादिमानंदरूपिणं सर्वरूपिणम्॥६२॥ अणिमादिकसिीनां कारणं सर्वकारणम् । |” ॐ|सिद्धिशंसिदिदं सिदिरूपं कः स्तोतुमीश्वरः॥६३॥। ॥धर्म उवाच। । वेदे निरूपितं वस्तु वर्णनीयं विचक्षणैः ॥ वेदे निर्वचनीयं यत्तङH ८ ४ १ राममब्यक्तमीश्वरम्-१०पा० । झ|न्निर्वक्त्रं च कः क्षमः ॥ यस्य् संभावनीयं यद्वाणरूपं निरंजनम् ॥ ६१ ॥ तदतिरिक्तं स्तवनं किमहं स्तौमि निर्गुणम् । ब्रह्मादीनामिदारों ऑस्तोत्रं पदलोकोक्तं महामुने ॥ ६६ ॥ पठित्वा मुच्यते दुर्गाद्वांछितं च लभेन्नरः ॥ देवानां स्तवनं श्रुत्वा तानुवाच हरिः। |ऊ|स्वयम् ॥ ६६॥ गोलोकं यात यूयं च यामि पञ्चच्छूिया सह ॥ नरनारायणौ तौ द्वौ श्वेतद्वीपनिवासिनौ ॥ ६७ ॥ एते || छ|यास्यंति गोलोकं तथा देवी सरस्वती । अनंत मम माया च कार्तिकेयो गणाधिपः ॥ सावित्री वेदमाता च पधायास्यंतिाओं ॐ|निश्चितम् ॥ ६८ ॥ तत्राहं द्विभुजः कृष्णो गोपीभी राधया सह ॥ अत्राहं कमलायुक्तः सुनंदादिभिरावृतः ॥ ६९ ॥ नारायणश्च कृष्णोऽहं श्वेतद्वीपनिवासकृत् । ममैवैताः कलाः सर्वे देवा ब्रह्मादयः स्मृताः ॥ ७० ॥ कलाकलांशकलया सुरासुरनरादयः ॥डु ॐ|गोलोकं यात यूयं च कार्यसिद्धिर्भविष्यति ॥ ७१ ॥ वयं पश्वद्रमिष्यामः सर्वेषामिष्टसिदये । इत्युक्त्वा वे सभामध्ये विररामऊ ॐहरिः स्वयम् ॥ ७२॥ प्रणम्य देवताः सर्वा जग्मुगलोकमङ्कतम् । विचित्रं परमं धाम जरामृत्युहरं परम् ॥ ७३ ॥ ऊर्थं वैकुंठतो छु |गम्यं मनोयायिनः पंचाशत्कोटियोजनम् सर्वे संप्रापुर्विरजातटम् ॥ वायुना धार्यमाणं ॥ ७४॥ च दृष्ट्वा निर्मितं देवाः स्वेच्छया सरित्तीरं विभोः विस्मयं ॥ ७४ परमं ॥ तमनिर्वचनीयं ययुः ॥ शुद्धस्फटिकसंकाशं च देवास्ते गमनोत्सुकाः सुविस्तीर्णं ५४ छं। छ|मनोहरम् ॥ ७६ ॥ मुक्तामाणिक्यपरममणिरत्नाकरान्वितम् ॥ कृष्णशुद्धहरिद्रक्तमणिराजिविराजितम् ॥ ७७ ॥ प्रवालकुसुङ्गते|४ ॐ|कुत्रचित्सुमनोहरम् ॥ परमामृल्यसद्रत्नाकरराजिविभूषितम् ॥ ७८ ॥ विधेरहश्यमाश्चर्यं निधिश्रेष्ठाकरान्वितम् ॥ पद्मरागेंद्रनीलाना ।” ॐ|माकरं कुत्रचिन्मुने।। ७९ ॥ कुत्रचिच्च मरकताकरश्रेणीसमन्वितम् ॥ स्यमंतकाकरं कुत्र कुत्रचिद्वचकाकरम् ॥ ८० ॥ अमूल्यपीतञ्च ऊ|वर्णाभं मणिश्रेण्याकूरान्वितम् ।। रत्नाकरं कुत्रचिच कुत्रचित्कौस्तुभाकरम् । ॥ ८१ ॥ कुत्र निर्वचनीयानां मणीनामाकरं परम् ॥|डू कुत्रचित्कुत्रचिद्म्यविहारस्थलमुत्तमम्॥८२॥ दृझा तु परमाश्चर्यं जग्मुस्तत्पारमीश्वराः ॥ दृदः पर्वतश्रेष्ठं शतगं मनोरञ्च १ अनंतः-३० पा° ॥ २ ममैवामी-३० पा० ॥ ॥ ॥ ९ ॥ त्र.वै. क.|आमम् ॥ ८३ ॥ पारिजातरूणां च वनराजिविराजितम् ॥ कल्पवृतैः परिवृतं वेष्टितं कामधेनुभिः ॥ ८४ ॥ कोटियोजनमृधे च सैन् , देयं दशगुणोत्तरम् ॥ शैलप्रस्थपरिमितं पंचाशत्ककोटियोजनम् । l८९ ॥ प्राकाराकारमस्यैव शिखरे रासमंडलम् । दशयोजनविस्ती |ऊ|सं० ४ पु. आं|णं वर्तुलाद्वारमुत्तमम् ॥ ८६ ॥ पुष्पोद्यानसहत्रेण पुष्पितेन सुगंधिना ॥ संकुलेन मधुत्राणां समूहेन समन्वितम् ॥ ८७ ॥ सुरत||अ० ४ द्रव्यसंयुक्तं राजितं रतिमंदिरेः ॥ रत्रमंडपकोटीनां सहस्त्रेण समन्वितम् ॥ ८८ ॥ रत्नसोपानयुक्तेन सद्रत्नकलशेन च ॥ हरिन्मणी|<। |नां स्तंभेन शोभितेन च शोभितम्॥८९ ॥ सिंदूरवर्णमणिभिः परितः खचितेन च । इन्द्रनीलैर्मध्यगतेर्मडितेन मनोहरेः ॥९॥ |रत्नप्राकारसंयुक्तमणिभेदैर्विराजितम् द्वारैः कपाटसंयुक्तैश्चतुर्भिश्च विराजितम् ॥ ९१॥ रज्जुग्रंथिसमायुक्तं रसालपट्टवान्वितैः ॥|डू ॥ ॥ छ|परितः कदलीस्तंभसमूहैश्च समन्वितम् ॥ ९२ ॥ शुक्थान्यपर्णजालफलदूर्वाकुरान्वितम् ॥ चंदनागरुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चि|ङ छ|तम् ।। ९३ ॥ वेष्टितं गोपकन्यानां समूहैः कोटिशो मुने ॥ रत्नालंकारसंयुक्ते रनमालाविराजितैः ॥ ९४ ॥ रत्नकंकणकेयूर । छ|रत्ननूपुरभूषितैः॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलविराजितैः ॥ ९९ ॥ रणांगुलीयललितैर्हस्तांगुलिविराजितैः ॥ रत्नपाशकवृन्देश । ॐ|विराजितपदांगुलैः ॥ ९६ ॥ भूषितै रत्नभूषाभिः सद्रत्नमुकुटोज्ज्वलैः ॥ गजेंद्रमुक्तालंकारैर्नासिकामध्यराजितैः ॥ ९७ ॥ सिंदूरबिंदुना सार्धमलकाधःस्थलोज्ज्वलैः । चारुचंपकवर्णाभंञ्चदनद्वचर्चितैः ॥ ९८ ॥ पीतवस्त्रपरीधानैबिंबाधरमनोहरैः ॥४ ॐ|शरत्पार्वणचद्राणां प्रभ मुष्णन्मुखोज्ज्वलैः ॥ ९९॥ शरत्प्रफुल्टपझानां शोभामोषणलोचनेः । कस्तूरीपत्रिकायुक्ते रेखाक्तकज |लोज्ज्वलैः ॥ १०० ॥ प्रफुल्लमालतीमालाजालैः कबरशोभितेः ॥ मधुलुब्धमधुत्राणां समूहेश्वपि संकुलैः ॥ चारुणा गमनेनेवञ्च |ङ्गजखंजननीजनैः ॥ १०१ ॥ वक्रश्चभंगसंयोगश्लक्ष्णस्मितसमन्वितेः॥ पकदाडिमबीजाभदंतपंक्तिविराजितैः ॥ १०२ ॥ खगेंदुचंचुशोभाढघनासिकोन्नतभूषितैः॥ । गजेंद्रगेडयुग्माभस्तनभारनतेरिव ॥ १०३ ॥ नितंबकठिनश्रोणीपीनभारभरानतैः ॥| |॥ ९ ॥ ४ १ षटकैश्च पदांगुलिविराजितैः-३०पा० ॥ २ प्रभाङ्मुखोज्ज्वलै-?०पा० । ३ मोचनेः -३०पा० । | b e = ॐ कंदर्पशरचेष्टाभिर्जर्जरीभूतमानसैः ॥ १०४ ॥ दर्पणेः पूर्णचंद्रस्यसौंदर्यदर्शनोत्सुकेः ॥ राधिकाचरणांभोजसेवासक्तम छु। | नोरंथैः। १०९ सुंदरीणां समूहैश्च रक्षितं राधिकाज्ञया ॥ ीडासरोवराणां च लक्षेश्च परिवेष्टितम् ॥ १०६ ॥ श्वेतरक्तैलहि|। |तैश्च वेष्टितैः पद्मराजितैः ॥ सुकूजद्भिर्मधुस्राणां समूहैः संकुलैः सदा ॥ १०७ ॥ पुष्पोद्यनसहस्त्रेण पुष्पितेन सम । |न्वितम् ॥ कोटिञ्जकुटीरेश्च पुष्पशय्यासमन्वितैः ॥ १०८॥ भोगद्रव्यसकपॅरतांबूलवस्त्रसंयुतैः ॥ रत्नप्रदीपेः परितः श्वेतचामरदफऊ। णेः ॥ ॥ १०९ ॥ विचित्रपुष्पमालाभिः शोभितैः शोभितं मुने ॥ तं रासमंडपे दृष्ट्वा जग्मुस्ते पर्वताद्वहिः ॥ ११० ॥ ततो विचक्षणं । शै|रम्यं ददृ सुंदरं वनम् ॥ वनं वृदावनं नाम राधाधवयोः प्रियम् ॥ १११ ीडास्थानं तयोरेव कल्पवृक्षचर्यान्वितम् ॥ विर छ जातीरनीराक्तेः कंपितं मेदवायुभिः ॥ ११२ ॥ कस्तूरीयुक्तपत्राब्जैः पुष्पौघेः सुरभीकृतम् । नवपट्टवसंसक्तपरपुष्टरुतैर्युतम्॥ ११३|झ झ|कुत्र हेलिकदंबानां कदंबैः.कमनीयकम् ॥ मंदाराणां चंपकानां चन्दनानां तथैव च।।१११! सुगंधिकुसुमानां च गेधेन सुरभीकृतम् ॥|ङ्क झ् आघ्राणां नागरंगाणं पन्सानां तथैव च ॥ ११९ ॥ तालानां नारिकेलानां तृदेवेंद्रकं वनम् ॥ जंबूनां बदरीणां च खर्जुराणां विशेफ़ अपतः ॥ ११६ ॥ गुह्वकाम्रातकानां च जंबीराणां च नारद ॥ कदलीनां श्रीफलानां दाडिमानां मनोहरैः॥ ११७ ॥ सुपक्वफलसंयुक्तेः |। |समूहैश्च विराजितम् । पिप्पलीनां चशालानामश्वत्थानां तथैव च ॥ १३८ ॥ निंबान शाल्मलीनां च तित्तिडीनां च शोभनेः ॥|ऊ। अन्येषां तरुभेदानां संकुलैः संकुलं सदा ॥ ११९ ॥ परितः कल्पवृक्षाणां वृन्दैर्धेन्दैर्विराजितम् ॥ मल्लिकामालतीकुंदकेतकीमाधवी|| छ|लताः ॥ १२०॥ एतासां च समूहळू यूथिकाभिः समन्वूितम् । चारुञ्जकुटीरैस्तैः पंचाशत्कोटिभिर्मुने ॥ १२६ ॥ रत्नप्रदीपदी पैश्च धूपेन सुरभीकृतैः । श्रृंगारद्रत्र्ययुक्तैश्च वासितैर्गंधवायुभिः ॥ १२२ ॥ चंदनाक्तैः पुष्पतल्पैर्मालाजालसमन्वितैः ॥ मधुलुब्धम छ। |स्राणां कलशब्दैश्च शब्दितम् ॥ १२३ ॥ रत्नालंकारशोभाढयेगपीठंदेश्च वेष्टितम् ॥ पंचाशत्कोटिगोपीभी रक्षितं राधिक ठं १ वृन्दावनम् ० पा० । २ पियालानाम् इ० पा० । ब. वै. क. ज्ञया ॥१२४॥ द्वात्रिंशत्काननं तत्र रम्यं रम्यं मनोहरम् ॥ वृदावनाभ्यतरितं निर्जनस्थानमुत्तमम् । १२५ ॥ सुपक्कमधुरस्वादुफलैर्छ। खं• ४ - दोरकं मुने ॥ गोष्ठानां च गवां चैव समृदैश्च समन्वितम् ॥ १२६ ॥ पुष्पोद्यानसहस्त्रेण पुष्पितेन सुगंधिना । मधुलुब्धमधुत्राणां ॥ १ |समूहेन समन्वितम् ।। १२७ ॥ पंचाशत्कोटिगोपीनां विलासैश्च विराजितम् ।। श्री कृष्णतुल्यरूपाणां सद्नपुंठितैर्वरैः॥ १२८ अ० ४ |दृङ् वृदावनं रम्यं ययुगलोकमीश्वराः । परितो वर्तुलाकारं कोटियोजनविस्तृत ॥ १२९ ॥ रत्नप्राकारसंयुक्तं चतुर्द्धरान्वितंडु |मुने ॥ गोपानां च समूहेश्व द्वारपालैः समन्वितम् ॥१३०॥ आश्रमे रत्नखंचितैर्नानाभोगसमन्वितैः ॥ गोपीनां कृष्णभृत्यानां पंचा शत्कोटिभिर्युतम् ॥१३१॥ भक्तानां गोपवृन्दानामाश्रमैः शतकोटिभिः। ततोऽधिकसुविस्तीर्णः सद्रत्नग्रथितैर्युतम् । ॥१३२॥ आश्रमैः |पार्षदानां च ततोऽधिकविलक्षणैः ॥ अमूल्यरत्नरचितैः संयुक्तं दशकोटिभिः ॥ १३३ ॥ पार्षदप्रवराणां च श्रीकृष्णरूपधारिणाम् ॥ आश्रमैः कोटिभिर्युक्तं सद्रत्नेन विनिर्मितैः ॥ १३४ ॥ राधिकादभक्तानां गोपीनामाश्रमैरेः । सद्रनरचितैर्द्रव्यैर्दात्रिंशत्कोटिभिर्यु तम् ॥१३८॥ तासां च किंकरीणां च भवनैः सुमनोहरैः॥ मणिरत्नादिरचितैः शोभितं दशकोटिभिः॥१३६॥ शतजन्मतपःपूता भक्ता ये भारते भुवि ॥ हरिभक्तिपरा ये च कर्मनिर्वाणकारकः ॥१३७॥ स्वने ज्ञाने हरेर्याने विविष्टमानसा मुने ॥ राधाकृष्णेति कृष्णेति ॐ|प्रजपतो दिवानिशम् ॥ १३८ ॥ तेषां श्रीकृष्णभक्तानां निवासैः सुमनोहरैः । सद्रत्नमणिनिर्माणैर्नानाभोगसमन्वितैः ॥ १३९॥|ऊ| पुष्पशय्यापुष्पमालावेतचामरशोभितेः ॥ रत्नदर्पणशोभाढयैर्हरिन्मणिसमर्पितेः ॥ १४ अमूल्यरत्नकलशसमूहान्वितशेखरैः सूक्ष्मवस्त्राभ्यंतरितैः संयुक्तं शतकोटिभिः॥ १४१ ॥ देवास्तमदृते दृझा कियद्दूरं ययुर्मुदा ॥ तत्राक्षयवटं रम्यं ददृशुर्जगदीश्वराः ॥ |॥ १४२ ।। पंचयोजनविस्तीर्णमूर्वं तद्विगुणं मुने ॥ सहस्रस्कंधसंयुक्तशाखासंस्थासमन्वितम् ॥ १४३ ॥ रक्तपक्वफलाकीर्ण शोभितं |स्तवेदिभिः । कृष्णस्त्ररूपांस्तन्मूले ददृशुर्वहंभाञ्छिशून् ॥ १४४ ॥ पी तवस्त्रपरीधानान्क्रीडासक्तमनोहरान् ॥ चन्दनोक्षितसर्वा १० ॥ १ वृन्दावनम्-३० पा० २ प्रार्थितेः-३० पा ३ प्रबलान्–३० पा° ॐ|गात्रत्नभूषणभूषितान् ॥ १४६ देशाः पार्षदप्रवरान्रेः । ततोऽविदूरे ददृश राजमार्ग मनोहरम्॥ १९६ ॥ सिंदूराका|४| |" कुरमणिभिः परितो रचितं सुने ॥ इंद्रनीलैः पद्मरागैह्रके रुचकैस्तथा ॥ १६७ ॥ निर्मितैर्वेदिभिर्युक्तं परितो रत्नमंडपम् ॥ चंदनागुरुङ झुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चितम् ॥ १४८ ॥ दधिपूर्णलाजफलपुष्पदूर्वाकुरान्वितम् ॥ सूक्ष्ममूत्रग्रंथियुक्तश्रीखंडपट्टवान्वितम्॥ १४९ ॥|“ ॐ|रंभास्तंभसमूहेष कुडुमाक्तैर्विराजितम् । सद्रत्नमंडलघटैः फलशाखासमन्वितैः ॥ १६० ॥ सिंदूरकुङमाक्तैश्च गंधचंदनचर्चितेः ॥ ङ् छै|भूषितैः पुष्पमालाभिः पादपैः परिश्वषितम् ॥ १९१ ॥ गोपिकानां समूहेश्च क्रीडासक्तेश्च वेष्टितम् ॥ बहुमूल्येन रत्नेनेछु रत्नसोपाननिर्मितान् ॥ १६२ ॥ वह्निशौचशुकै रम्यैः श्वेतचामरदर्पणैः ॥ रनतल्पविचित्रैश्च पुष्पमाल्यैर्विराजितान् ॥ १९३ ॥ झषोडशद्वारसंयुक्तान्द्वारपालैश्च रक्षितान् ॥ परितः परिखायुक्तात्रनप्राकारवेष्टितान् ॥ १९ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चिश्च छ|तान् याश्च ॥ रासेश्वर्यश्च गृहान्मनोरमान्दृष्ट्वा नारद ॥ १६६ ते देवा ॥ गमनोत्सुकाः देवाधिदेव्या गोपीनां ॥ १६५ वरायाश्चरुनिर्मितम् ॥ जग्मुः शीघं कियदूरं । प्राणाधिकायाः ददृशुः सुदरं कृष्णस्य ततः ॥ रम्यद्रव्यमनोहरम् आश्रमे राधिका|। ॐ|॥ १९७ ॥ सर्वानिर्वचनीयं पंडितैर्न निरूपितम् । सुचारुवर्तुलाकारं पदगव्यूतिप्रमाणकम् ॥ १९८ ॥ शतमंदिरसंयुक्तं च ज्वलितं रत्नतेजसा ॥ अमूल्यरत्नसाराणां चयैर्विरचितं वरम् ॥ १६९ ॥ दुर्लध्याभिर्गभीराभिः परिखाभिः सुशोभितम् ॥|४ कल्पवृक्षेः परिवृतं पुष्पोद्यानशतांतरम् ॥ १६० ॥ सुमूल्यरत्नखचितप्राकारेः परिवेष्टितम् । सङ्ग नवेदिकायुक्तैर्युक्तं द्वारंथङ्क |सप्तभिः ॥ १६१ ॥ संयुक्तं रत्नधिश्च विचित्रैर्वर्तुलं मुने ॥ प्रधानसप्तद्वारेभ्यः क्रमशः क्रमशो मुने ॥ १६२ ॥ सर्वतोऽपि झ|ततस्तत्र पोडशद्वारसंयुतम् . ॥ देवा दृष्ट्वा च प्राकारं सहस्रधनुरुच्छूितम् ॥ १६३ ॥ सद्रत्नक्षुद्रकलशसमूहैः सुमनोहरैः । भूप्रदीप्तं तेजसा रम्यं परमं विस्मंत्रं ययुः ॥ १६७ ॥ ततः प्रदक्षिणीकृत्य कियद्रं ययुर्मुदा ॥ पुतो गच्छतां तेषां पश्चाद्भुतछु ॐ|स्तदाश्रमः ॥ १६५ ॥ गोपानां गोपिकानां च ददृशुश्चाश्रमान्परान् ॥ अमूल्यरत्नरचिताञ्छतकोटिमितान्मुने ॥ १६६ ॥ त्र.वे. इ. ददर्श च परितो गोपानां सर्वमाश्रमम् । गोपिकानां चापरं वा रम्यं रम्यं नवं नवम् १६७ ॥ गोलोकं निखिले दृशlछ सं० ४ . पुलकांगं ययुः सुराः । तदेव वर्तुलाकारं रम्यं धंदावनं वनम् ॥ १६८ ददृशुः शतश्रृंगं च तद्वहिर्विरजानदीम् ॥_विरजां ११ तां ययुर्देवा ददृशुः शून्यमेव च ॥ १६९ वाय्वाधारं च गोलोकं सद्रलमयमव्रतम् ॥ ईश्व रेच्छाविनिर्माणं राधिकाज्ञाडू अ० ४ नुबंधनात् ॥ १७ युक्तं सहयैः सरसां केवलं मंगलालयम् ॥ नृत्यं च ददृशुस्तत्र देवाश्च सुमनोहरम् ॥ १७१ चारुसंगीतं राधाकृष्णगुणान्वृितम् ॥ झुस्यैव गीतपीयूषं मृच्छीमापुः सुरा मुने ॥ १७२ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य ते देवाः कृष्ण मानसाः ॥ ददृशुः परमाश्चर्यं स्थानेस्थाने मनोहरम् ॥ १७३ ॥ ददृशुगपिकाः सर्वा काश्चिन्मृदंग हस्ताभं काश्चिद्वीणाकरा. वराः ॥ १७३ ॥ काश्चिचामरहस्ताश्च करतालकराः पराः ॥ काश्चिखंत्रवाद्यहस्ता रत्ननूपुरशोभिताः १७९ ॥ सद्रलकिंकिणीजालशब्देन शब्दिता वराः ॥ काश्चिमस्तककुंभश्च नृत्यभेदमनोरथाः १७६ पुंवेषनायिकाः काश्चित्काश्चित्तासां च नायिकाः कृष्णवेषधराः काश्चिद्धावेषधराः पराः ॥ १७७ ॥ काश्चित्संयोगविरताः काश्चिदालिं गने रताः । क्रीडासक्ताश्च ता दृष्ट्वा सस्मिता जगदीश्वराः १७८ प्रगच्छंसः कियद्रं दृशुश्चश्रमान्बहून् । राधासखी नां गेहांश्च प्रधानानां च नारद ।। १७९ रूपेणेव गुणेनैव वेषेण यौवनेन च ॥ सौभाग्येनैव वयसा सदृशीनां च तत्र वे ॥१८ ॥ त्रयस्त्रिंशद्यस्याश्च राधिकायाश्च गोपिकाः ॥ वेषानिर्वचनीयाश्च तासां नामानि च शृणु ॥ १८१ ॥ सुशीला च शशिकला यमुना माधवी रती ॥ कबूमाला कुंती च जाह्नवी च स्वयंप्रभू १८२ चंद्रमुखी च सौवित्री गायत्री सुमुखी सुखा ॥ पद्मालया पारिजाता गौरी च सर्वमंगला १८३ ॥ कालिका कमला दुर्गा भारती च सरस्वती ॥ गंगाँ |बिका मधुमती चंपा पर्णं च सुंदरी ॥ १८९ ॥ कृष्णत्रिया सती चेव नंदिनी नंदनेति च । एताः समानाः सद्रत्नरचिता ४ ॥ ११ ॥ १ पद्मुखी सावित्री च सुधामुखी शुभा पद्भ-दं पा° । राधिकाप्रियः ॥ १८५ ॥ एतासां समरूपाणां रत्नधातुविचित्रितान् ॥ नानाप्रकारचित्रेण चित्रितान्सुमनोहरान् ॥ १८६ |छ। |अमूल्यरत्नकलशसमूहेः शिखरोज्ज्गुलान् । सद्रत्नरचिताञ्छुभ्रानाश्रमान्दृशुस्तथा ॥ १८७ ॥ ब्रह्मांडाद्वहिरूषं च नास्तिकें ॐ|लोकस्तदूर्वकः ।। ऊषं शून्यमयं सर्वे तदंता सृष्टिरेव च ॥ १८८ ॥ रसातलेभ्यः सप्तभ्यो नास्त्यधः सृष्टिरेव च ॥ तदधश्च जलं | |ध्वांतमगंतव्यमदृश्यकम् । ब्रह्मांडांतं तद्वहिश्च सर्वे.मत्तो निशामय ।। १८९ ।। इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे कु|नारायणनारदसंवादे गोलोकवर्णनं नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच । ॥ गोलोकं निखिलं दृष्ट् देवास्ते ङ ॐ|हृष्टमानसाः । पुनराजग्मू राधायाः प्रधानद्वारमेव च ॥ १ ॥ सद्रत्नमणिनिर्माणं वेदिकयुग्मसंयुतम् ॥ हरिद्राकारमणिना ॐ वक्त्रसंमिश्रितेन स्थ च रत्नाभरणभूषितम् च ॥ २॥ ॥ पीतवस्त्रपरीधानं अमूल्यरत्नरचितकपाटेन सदनमुकुटोज्वलम् विभूषितम् ॥ ॥ ४ द्वारे ॥ द्वारं नियुक्तं चित्रविचित्रेण ददृशुर्वीरभानुमनुत्तमम् विचित्रं परमदुतम् ॥ ३ ॥ । रत्नृसिंहासन् सर्वे निवेदन ||ङ्क ” | |ऊ|किंकरान्प्रेषयामास चक्रुर्देवा दौवारिकं मुदा श्रीकृष्णस्थानमेव ॥९ ॥ तानुवाच च ॥ द्वारपालो हरेरनुज्ञां निशंकं संप्राप्य त्रिदुशेश्वरान् ददौ गंतुं सुरान्मुने ॥ नाहं ॥ विनाज्ञया ७ ॥ तं गंतुं संभाष्य दातुं ययुर्दैत्र सांप्रतमीश्वरः द्वितीयं ॥ द्वारमु ६ ॥|| चें त्तमम् । ततोऽधिकं विचित्रं च सुंदरं सुमनोहरम् ॥ ८ ॥ द्वारे नियुक्तं ददृशुर्थाद्भर्तृ च नारद ॥ किशोरं श्यामलं चारु छ। | स्वर्णवेत्रधरं वरम् ॥ ९ : । रत्नसिंहासनस्थं च रत्नभूषणभूषितम् ॥ गोपानां च समूहे न पंचलक्षेण शोभितम् ॥ १० ॥ तं|चें संभाष्य ययुर्देवास्तृतीयं द्वारमुत्तमम् । ततोऽतिसुन्दरं चित्रं ज्वलन्तं मणितेजसा।। ११ । द्वारे नियुक्तं ददृशुः सूर्यभ्ठं च नारद हुँ। रत्नदंडकरं राधे |द्विभुजं शयोः परम् मुरलीहस्तं ॥ १३ किशोरं ॥ नवलक्षेण याम्सुन्दरम् गोपानां वेष्टितं ॥ १२ च नृपेंद्रवत् ॥ मणिकुण्डलयुग्मेन । तं संभाष्य ययुर्देवाश्चतुर्थ कपोलस्थलोराजित् द्वारमेव च॥ । ॥ १४ ॥ तेभ्यो श्रेष्ठं विलक्षणं प्रेष्ये रम्यं | । सुदीतं मणितेजसा ॥ अत्यव्रतविचित्रेण भूषितं सुमनोहरम्॥ १९ द्वारे नियुक्तं ददृशुर्वसुधातुं व्रजेश्वरम् ॥ किशोरं सुन्दवरं झ| ४ के.वै. के. |मणिदण्डकरं परम् ॥ १६ ॥ रत्नसिंहासनस्थं च रनभूषणभूषितम्सुमनोहरम् ॥ (४ । पकविंशधरोधं च सस्मितं १७॥ ते संमाष्य | सं• १ . ॥ १२ ॥||ययुर्देवाः पञ्चमं द्वारमेव च ॥ वव्रभित्तिस्थितैश्चित्रविचित्रैर्मलितं परम् ॥ १८ ॥ द्वारपालं च ददृशुर्देवभानं च तत्र वै॥ चारु छ। छसिंहासनस्थं च रनभूषणभूषितम् ॥ १९ ॥ मयूरपिच्छचूडं च रणमालविभूषितम् । कदंबपुष्पसंसक्तसद्वलकुण्डलोज्ज्वलम् ॐ अ• ? क्षु | २० ॥ चंदनागरुकस्तूरीकुङ्कमद्वचर्चितम् ॥ नृपेंद्रवरतुल्ये च दशलक्षप्रजन्वितम् ॥ २१ ॥ तं वेत्रपाणिं संभाष्य ययुर्देवा|ऊ| ॐ|मुदान्विताः॥ विलक्षणं द्रषट्कं चित्रराजिविराजितम् ॥ २२ ॥ वन्नभित्तियुग्मयुक्ते पुष्पमाल्यविभूषिते ॥ द्वारे नियुक्तं ददृशुः चें कुमुरास्तं ॐशुकभागं संभाष्य ब्रजेश्वरम् ययुर्दीरं ॥ २३ च ॥ सप्तमम् नानालंकारशोभादयं ॥ नानाप्रकारचित्रं दृशलक्षप्रजान्वितम् च षइभ्यश्वतिविलक्षणम् ॥श्रीखंडप आसक्तकपोलं ॥ २६ ॥ द्वारे कुण्डलोऽचलम् नियुक्तं ददृशू ॥ २६ रनभाडें ॥ तृणं । ङ ॐहरेः प्रियम् ॥ चंदनोक्षितसर्वांगं पुष्पमालाविभूषितम् ॥ भूषितं भूषणै रम्यैर्मणिरत्नमनोहरेः ॥ २६ ॥ गोपैर्ददशलक्षेत्र हैं। |राजेंद्रमिव राजितम् ॥ रत्नसिंहासनस्थं च स्मेराननसरोरुहम् ॥ २७ ॥ तं वेत्रहते संभाष्य जग्मुर्देवेश्वरा मुदा ॥ विचि |द्ध। छत्रमष्टमं द्वारं सप्तभ्योपि विल्क्षणम् ॥ २८ ॥ दौवारिकं ते ददृशुः सुपार्श्व सुमनोहरम् ॥ सस्मितं सुन्दरवरं श्रीखण्डतिलकोज्ज्व|४ कुलम् ॥ २९ ॥ बन्धुजीवाधरोष्ठं च रत्नकुण्डलमंडितम् ॥ सर्वालंकारशोभाढ्यं रत्नदण्डधरं वरम् ॥ ३० ॥ गोपेट्टदशलक्षेश्च किशोङ |रश्च समन्वितम् । ततः शीतुं ययुर्देवा नवमे द्वारमीप्सितम् ॥ ३३ ॥ वव्रसद्रत्नरचित्तं चतुर्वेदसमन्वितम् ॥ अपूर्वचित्ररंचितुमाला — ४जालैर्विराजितम् ॥ ३२ ॥ द्वारपालं च ददृशुः सुबलं ललिताकृतिम् ॥ नानाभूषणशोभांढयं भूषणार्ह मनोहरम् ॥ ३३ ॥ वगैह्रदंखें ॐ|शलभैश्च संयुक्तं सुमनोहरम् । तं दण्डहस्ते सम्भाष्य सुरा द्वारांतरं ययुः ॥ ३६ ॥ विशिष्टं दशमद्वारं दृझा ते विस्मयं ययुः ॥|डु | |सर्वानिर्वचनीयं चाप्यदृष्टमश्रुतं मुने ॥ ३६ ॥ ददृशुर्दारपालं च सुदामानं च सुन्दरम् । अनिर्वचनीयरूपं कृष्णतुल्यं मनोह||॥ १२ ॥ १ युक्तं च- ३० पा० । २ भूषाढ्यम् -१० ५० ।३ विस्मिताः सुरा-२° पा° । रम् ॥ ३६ ॥ गोपविंशतिलक्षाणां समूहैः परिवारितम् ॥ ते दण्डहस्तं दृष्टैव जग्मुरांतरं सुराः ॥ ३७ ॥ द्वारमेकादशास्ये चङ् डुसुचित्रं महदद्रुतम् ॥ द्वारपालं च तत्रस्थं श्रीदामानं व्रजेश्वरम्।। ८॥ राधिकापुत्रतुल्यं च पीतवस्त्रेण भूषितम् ॥ अमूल्यरत्नरचि > |तरत्नांसंहासनस्थितम् ॥ ३९ ॥ अमूल्यरत्नभूषाभिर्युषिते सुमनोहरम् ॥ चन्दनागुरुकस्तूरीकुंकुमेन विराजितम् ॥ ४ ॥ गण्ड| छ|स्थलकपोलार्दसद्रत्नकुण्डलोज्ज्वलम् ॥ सद्रत्नश्रेष्ठरचितविचित्रमुकुटोज्ज्वलम् ॥ ४१ ॥ प्रफुल्लमालतीमालाजालैः सर्वागभूषितम्। छ|कोटिगोपैः परिवृतं राजेन्द्रधिकमुज्ज्वलम् ॥ ४२ ॥ तं संभाष्य ययुर्दीरं द्वादशाल्यं सुरा मुदा ॥ अमूल्यरत्नरचितवेदिकाभिः समन्वितम् ॥ ४३ ॥ सर्वेषां दुर्लभं चित्रमदृश्यमश्रुतं मुने ॥ वन्नभित्तिस्थितं चित्रं सुन्दरं सुमनोहरम् ॥ ६४ ॥ द्वारे नियुक्ता ददृशु| |ऊर्देवा गोपांगना वराः ॥ नवंयवनसंपन्ना रत्नाभरणभूषिताः ॥ ४९ ॥ पीतवस्त्रपरीधानाः कबरीभारभूषिताः ॥ सुगंधिभालतीमालाँ हैं छ|जालैः सर्वागभूषिताः ॥ ४६ ॥ रत्नकंकणकेयूररत्ननूपुरभूषिताः ॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गण्डस्थलविराजिताः ॥ ४७ ॥ चन्दनागुरुङ ॐ कस्तूरीकुंकुमद्वचार्चताः॥ पीनश्रोणीभरानम्र नितंबाभारपीडिताः ॥ ४८॥ गोपीनां शतकोटीनां श्रेष्ठाः प्रेष्ठा हरेरपि ॥ गोपीश्वॐ |कोटिशो दृश्वा सुरास्ते विस्मयं ययुः ॥ ४९॥ संभाष्य ता मुदा युक्ता ययुर्दीरांतरं मुने ॥ ततश्च क्रमशो विप्र त्रिषु द्वारेषु छ|तत्र वें ॥ ६० ॥ गोपांगनानां श्रेष्ठाश्च ददृशुः सुमनोहराः ॥ वराणां च वरा रम्या धन्या मान्याश्च शोभनाः ॥ ६१ ॥ सर्वाः |X ४|सोभाग्ययुक्ताश्च राधिकायाः प्रियाश्च ताः । भूषिता भूषणे रम्यैः श्रोत्रिनवयौवनाः ॥ ६२ ॥ एवं द्वारत्रयं दृष्ट्वा स्वेमा, अज्ञानाद्धताश्चतम् ॥ अदृश्यमतिरम्यं चाप्यनिरूप्यं विचक्षणैः ॥ ६३ ॥ तास्ताः संभाष्य देवास्ते विस्मिता ययुनीश्वराः । || आराधिकाभ्यंतरं द्वारं षोडशाख्यं मनोहरम् ॥ ६४ ॥ सर्वासां च प्रधानं च गोप्यं गोपांगनागरैः ॥ त्रयस्त्रिंशद्वयस्यानांE झ|निकर्वेष्टितं मुने ॥ ६६॥ तेषामनिर्वचनीयैर्नानागुणसमन्वितैः ॥ रूपयौवनसंपन्ने रत्नालंकारभूथितेः ॥ ६६ ॥ रनकंकणके ४ १ रम्य-ई० पू० ॥ २ कपयौवनसंपन–१० पा० ॥ ३ इन्नानादद्भुताभयम्-३० पा० । | | १. वै. क. के यूररत्ननूपुरभूषितैः । सद्रत्नाककिणीजालैर्मध्यदेशविभूषितैः ॥ ९७ ॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलविराजितैः ॥ प्रफुल्लमाल | खं० ४ पू. ॥ छ|तीमालाजालैर्वक्षस्थलोज्ज्वलैः। ९८ ॥ शरत्पार्वणपझानां प्रभां मुष्णन्मुखेंदुभिः ॥ पारिजातप्रस्रनानां मालाजालेन वेष्टितैः॥ । १३ |S अ० ५ "ॐ ६९॥ पक्वबिंबाधरोष्ठेश्च स्मेराननसरोरुहैः॥ पक्कदाडिमबीजाभिः शोभितैर्दतपंक्तिभिः ॥ ६० ॥“ चारुचंपकवर्णाभिर्मध्यस्थल ॐ|कृशैर्मुने ॥ गजमौक्तिकयुक्ताभिर्नासिकाभिवराजितैः ॥ ६१ ॥ खगेंद्रचारुचंचूनां शोभामुष्णाभिरेव च ॥ गजेंद्रगडकठिन| ४|स्तनभारभरानतैः ॥ ६२॥ पीनश्रोणिभरातैश्च मुकुंदपदमानसैः ॥ निमेषरहिता देवा द्वारं च ददृशुश्च ताः ॥६३॥ सद्रलमणिरत्नैश्च वेदिकायुग्मशोभितम् ॥ इरिन्मणीनां स्तंभानांसमूहैः संयुतं सदा ॥ ६४ ॥ सिंदूराकारमणिभिर्मध्यस्थलविराजितैः ॥ पारिजात = |ङ|प्रस्नानां मालाजालैर्विभूषितम् ॥ ६६ ॥ तत्संस्पर्शगंधवाहैः सर्वत्र सुरभीकृतम् । दृष्ट्वा तत्परमाश्चर्यं राधिकाभ्यंतरं सुराः ॥ ६६ ॥|४ ॐ श्रीकृष्णचरणांभोजदर्शनकमनोरथाः । ताः संभाष्य ययुः शीनिं पुलकांचितविग्रहाः ॥ ६७ ॥ भक्त्युद्रेकादश्रुपूर्णाः किंचिन्नम्रात्मे | झ|कंधराः । आरात्ते ददृशुर्देवा राधिकाभ्यंतरं वरम् । ६८॥ मंदिराणां च मध्यस्थं चतुःशालं मनोहरम् ॥ अमूल्यरत्नसाराणां सारेण रचितं परम् ॥ ६९ ॥ नानारत्नमणिस्तंभैर्वत्रयुक्तैश्च भूषितम् ॥ पारिजातप्रसूनानां मालाजालैर्विराजितम् ॥ ७० ॥ छै|मुक्तासमूहैर्माणिक्यैः श्वेतचामरदर्पणैः ।। अमूल्यरत्नसाराणां कलशैर्दूपितं मुने ॥ ७१ ॥ पट्टसूत्रग्रंथियुक्तश्रीखंडपल्लवान्वितैः ॥|| ॐ|मणिस्तंभसमूहैश्च रस्यप्रांगणभूषितम् ॥ ७२॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवसंयुतम् ।। शुक्लधान्यशुक्लपुष्पप्रवालफलतंडुलैः ॥ ७३ ॥३ झापर्णर्वाक्षतैर्लाजैर्निमेछनविभूषितैः ॥ फलयुक्तै रत्नकुंभैः सिंदूरकुंकुमान्वितैः ॥ ७८ ॥ पारिजातप्रसूनानां मालायुक्तेर्विराजितम् । शप्रसूनातंर्गधवाहैः सर्वत्र सुरभीकृतम् ॥ ७६ ॥ सर्वानिर्वचनीयं च यद्भव्यमनिरूपितम् । ब्रह्मांडे दुलभं यद्यद्वस्तुभिस्तैर्विण्डं ॐ|जितम् ॥ ७६ ॥ पारिजातप्रसूनानां मालाजालैः सुशोभितम् । रत्नशय्यासु ललिताः सूक्ष्मवस्रपरिच्छदाः ॥ ७७ ॥ कोटिशो|॥ १३ ॥ १ नम्रास्य-३° पारे । ॐ रत्नकुंभाश्च रत्नपात्राणिनारद ।। अमूल्यानि च चारूणि तैस्तैरेव विभूषितम्।७८॥नानाप्रकारवायानां कलनादैर्निनादितम् । स्वर || छु। यंत्रेश्च वीणाभिगपीसंगीतसुश्रुतम् ॥७९॥ मोहितं वायशब्दे मृदंगानां च नारद । गोपानां कृष्णतुल्यानां समूहैः परिवारितम् ॥डै |॥८०॥ राधासखीनां गोपीनां वृदैर्वेदैर्विराजितम् । राधाकृष्णगुणोद्रेकपदसंगीतसुश्रुतम्।।८३uएवमभ्यंतरं दृड्रा बभूवुर्विस्मिताःसुराः||ऊ। ॐशुश्रुवुर्मधुरं गीतं ददृशुर्नेत्यमुत्तमम्। ८२॥ तत्र तस्थुः सुराः सर्वे ध्यानैकतानमानसाः । रत्नसिंहासनं रम्यं ददृशुस्त्रिदशेश्वरा॥८३॥ || |धनुःशतप्रमाणं च पारितो वर्तुलाकृतिम् । सद्रत्नक्षुद्रकलशसमूहैश्च समून्वितम् ॥८४॥ । चित्रपुत्तलिकापुष्पचित्रकाननभूषितम् । तत्रझ| |lतेजःसमूहं च सूर्यकोटिसमप्रभम् ॥ ८६ ॥ प्रभया ज्वलितं ब्रह्मन्नाश्चर्यमहदद्भुतम् । सप्ततालप्रमाणं तद्वयाप्तमूर्वं समन्ततः ।८६। | झ|तेजोमुखं च सर्वेषां महाश्रमविवर्जितम् । सर्वव्यापि सवबीजं चक्षुरोधकरं परम् ॥८७दृझा तेजःस्वरूपं च ते देवा ध्यानतत्पराःछे |प्रणेमुः परया भक्तया भक्तिनम्रात्मकंधूराः ॥ ८८ ॥ परमानन्दसंयोगादश्रुपूर्णविलोचनाः॥ पुलकांकितसर्वगा वांछापूर्णमनोर ॐथाः ॥ ८९ ॥ नत्वा तेजःस्वरूपं च तमीशं त्रिदशेश्वराः । तत्रोत्थाय ध्यानयुक्ताः प्रतस्थुस्तेजसः पुरः ॥ ९० ॥ ध्यात्वैवं जगतां/कैं। |धाता बभूव संपुटांजलिः । दक्षिणे शंकरं कृत्वा वामे धर्म च नारद ।। ९१ ॥ ग भक्त्युद्रेकात्मतुष्टाव ध्यानैकतानमानसूः ॥ परात्परं ऊँ |ऊ|गुणातीतं परमात्मानमीश्वरम् ॥ ९२ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ वरं वरेण्यं वरदं वरदानां च कारणम् । कारणं सर्वभूतानां तेजोडू छ|रूपं नमाम्यहम् ॥ ९३ ॥ मंगलं मंगलानां च मंगलं मंगलप्रदम् ॥ समस्तमंगलाधारं तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ ९४ ॥ स्थितं सर्वत्र |झ्। झ|निर्लिप्तमात्मरूपं परात्परम् ॥ निरीहमवितयं च तेजोरूपं नमाम्यहम्। ॥ ९६॥। सगुणं निर्गुणं ब्रह्म ज्योतीरूपं सनातनम् ॥४॥ साकारं च निराकारं तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ ९६ ॥ तमनिर्वचनीयं च व्यक्तमव्यक्तमेककम् ॥ स्वेच्छामयं सर्वरूपं तेजोरूपं नमा |म्यहम् ॥ ९७ ॥ गुणत्रयविभागाय रूपत्रयधरं परम् ।। कलया ते कृताः सर्वे किं जानन्ति श्रुतेः परम् ।। ९८ ॥ सर्वाधारं सर्वज्ञ | - १ सुराः-इं° पा० ॥ op त्र. वै. क. ङ|रूपं सर्वबीजमबीजकम् । सवतंकमनन्तं च तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ ९९॥ लक्ष्यं पइगुणरूपं च वर्णनीयं विचक्षणैः ॥ क वर्णवं० ४ 9. यामि लक्ष्यं च तेजोरूपं नमाम्यहम् । १०: अशरीरं विग्रहवादिंद्रियं यदतींद्रियम् । यदसाक्षि सर्वसाक्षि तेजोरूपं नमाम्य ॥ १४ ॥ ॐ |हम् ॥ १०१ ॥ गमनार्हमपादं यदचक्षुः सर्वदर्शनम् ।। हस्तास्यहीनं यद्रोहं तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ १०२ ॥ वेदे निरूपिते हैं ॐ वस्तु सन्तः शक्ताश्च वर्णितम् । वेदेऽनिरूपितं यत्तत्तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ १०३ ॥ सर्वेशं यदनीशं यत्सर्वादि यदनादि; ॐयत् ॥ सर्वात्मकमनात्मं यत्तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ १०८ अहं विधाता जगतो वेदानां जनकः स्वयम् ॥ पाता धमों हरो हर्ता| अस्तोतुं शक्ता न केपि यत् ॥ १०६॥ सेवया तव धमयं पालने च निरूपितः । तवाज्ञया च संहर्ता त्वया काले निरूपिते ॥१०६॥ ॐ|निःशेषोत्पत्तिकर्ताऽहं नपादांभोजसेवया । कर्मिणां फलदाता च त्वं भक्तानां च नः प्रभुः ॥ १०७॥ ब्रह्मांडे विंवसदृशे भूत्वा विष छु। |ऊयिणो वयम् ॥ एवं कतिविधाः संति तेष्वनन्तेषु सेवकाः ॥ १०८ ॥ यथा न संख्या रेणूनां तथा तेषामणीयसाम् । सर्वेषां जनक ऊ|वेशो यस्तं स्तोत्रं च के क्षमाः॥ १०९॥एकैकलोमविवरे ब्रह्मांडमेकमेककम्॥ यस्यैव महतो विष्णोः पोडशांशस्तवैवसः ॥११०|४ ध्यायंते योगिनः सर्वे तवैतदृपमीप्सितम् । त्वद्भक्तदास्यनिरताः सेवंते चरणांबुजम् ॥ १११ ॥ किशोरं सुंदरतरं यद्रं कमनीयक|४ |दर्शयास्माकमीश्वूर ॥ ११२ ॥ नवीनजलदश्यामं पीतांबरधरं वरम् । द्विभुजं मुरलीहस्तं सस्मितं सुमनोट्स म् ॥ मंत्रध्यानानुरूपं च कुइरम् ॥ ११३ ॥ मयूरपिच्छचूडं च मालतीजालमंडितम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुङ्कमद्वचर्चितम् ॥ ११९ ॥ अमूल्यरत्नसारा सारभूषणभूषितम् ।। अमूल्यरत्नरचितकिरीटमुकुटोज्ज्वलम्॥ ११९ ॥ शरत्प्रफुटपद्मानां प्रभामोष्यास्यचंद्रकम् । पक्वबिंबसमाने कुन ह्यधरोष्ठेन राजितम् ॥ ११६ ॥ पक्कदाडिमबीजाभदंतपंक्तिमनोहरम् ॥ केलोकदंबमूले च स्थितं रासरसोन्मुखम् । ॥ ११७ ॥|” छगोपीवचस्मितती राधावक्षःस्थलस्थितम् ॥ एवं वांछितरूपं ते द्रष्टुं को वा न चोत्सुकः ॥ ११८ ॥ इत्येवमुक्त्वा विश्वसुंद प्रणनाम हैं|" १४ ॥ ॐ| १ सतःकरणं तच-३० पा० । २ रक्षितारं च रक्षा३ि० पा० ॥ ३ निषेकलिपिकर्ताहम -३० पा० ।४ श्रुत्वा-३० पा० । झ| पुनःपुनः ॥ एवं स्तोत्रेण तुष्टाव धमपि शंकरः स्वयम् ॥११९॥ ननाम भूयोभूयम्भ साश्रुपूर्णविलोचनः ॥ तिष्ठंतोऽपि पुनः स्तोत्रं । ॐ प्रचक्रुस्त्रिदशेश्वराः ॥ १२० ॥ व्याप्तास्तत्राश्रमे सर्वे श्रीकृष्णतेजसा मुने ॥ स्तवराजमिमं निरयं ब्रदंशधर्मभिः कृतम् ॥ १२१ ॐ पूजाकाले हरेरेवं भक्तियुक्तश्च यः पठेत् । । सुदुर्लभां दृढां भक्तिं निश्चलां लभते हरेः ॥ १२२॥ सुरासुरमुनींद्राणां दुर्लभं दास्यमेव झ्। हुँच ।। अणिमादिकसिद्धिं च सालोक्यादिचतुष्टयम् ॥ १२३ ॥ इहैव विष्णुतुल्यश्च विख्यातः पूजितो ध्रुवम् ॥ वाक्सिद्धिमंत्रसिद्झिर्छ ||भवेत्तस्य सुनिश्चितम् ॥ १२८ ॥ सर्वसौभाग्यसंयुक्तं यशसा पूरितं जगत् ॥ पुत्रश्च विद्या कविता निश्चला कमला तथा ॥ १२६४ |X|पत्नी पतिव्रता साध्वी सुशीला सुस्थिराः प्रजाः ॥ कीर्तिश्च चिरकालीना त्वंते कृष्णांतिके गतिः ॥ १२६ ॥ इति श्रीत्रह्मङ X|वैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे गोलोकवर्णने श्रीकृष्णस्तोत्रराजपठनंनाम पंचमोऽध्यायः ॥ ८६ ॥ ॥ ४॥ ॥ ४ ॥डू ॐ|श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ ध्यात्वा स्तुत्वा च तिष्ठंतो देवास्ते तेजसः पुरः ॥ ददृशुस्तेजसो मध्ये शरीरं कमनीयकम् ॥ १ ॥ सजदें ॐ|लांभोदवर्णाभं सस्मितं सुमनोहरंम् । परमाद्वादकं रूपं त्रैलोक्यचित्तमोहनम् ॥ २ ॥ गंडस्थलकपोलभ्यां ज्वलन्मकर |कुण्डलम् । सद्रत्ननूपुराभ्यां च चरणांभोजराजितम् ॥ ३ ॥ वह्निशुद्धहरिद्राभामूल्यवस्त्रविराजितम् ।। मणिरत्नेंद्रसाराणां स्वेच्छा|४ |ऊ|कौतुकनिर्मितेः ॥ ९ ॥ भूषितं भूषणे रम्येस्तदृपेणैव भूषितेः । विनोदमुरलीयुक्तबिंबाधरमनोहरम् ॥ ५॥ प्रसन्नेक्षणपश्यंतं— भक्तानुग्रहकातरम् । सद्रत्नगुटिकोयुक्तकवचोरःस्थलोज्ज्वलम् ॥ ६ ॥ कौस्तुभासक्तसद्रत्नप्रदीप्ततेजसोज्ज्वलम् ॥ तत्र तेजसिद्ध |चार्वंगीं ददृशू राधिकाभिधाम् ॥ ७ ॥ पश्यंतं सस्मितं कांतं पश्यंतीं वक्रचक्षुषा ॥ मुक्तापंक्तिविनिवेकदंतपंक्तिविराजिताम् ॥|ङ, |ॐ ॥ ८ ॥ ईषदास्यप्रसन्नास्यां शरत्पंकजलोचनाम् । शरत्पार्वणचन्द्रभाविनिंदास्यमनोहराम् ॥ । ९ ॥ बंधुजीवप्रभामुद्याधरौष्ठरुङ ॐ|चिराननाम् । रणन्मंजीरयुग्मेन पादांबुजविराजिताम् ॥ १० ॥ मणींद्राणां प्रभामोषनखराजिविराजिताम् ॥ कुङ्कमाभासमाच्छा — न..क. ङ्गद्यपदाधोरागभूषिताम् ॥ ११॥ अमूल्यरत्रसाराणां रशनाश्रोणिभूषिताम् ॥ हुताशनविशुद्धांशकामूल्यञ्चलितोज्ज्वलाम् ॥ १२uङ. ,, सं० . ॐ|महामणींद्रसाराणां किङ्किणीमध्यसंयुताम् । । सद्रत्रहारकेयूरकरकंकणभूषिताम् ॥ १३॥ रवेंद्रसारचितकपोलोज्ज्वलकुंडलाम् । १५ ॥ | " 2 |कणंपरि मणीन्द्राणां कर्णभूषणभूषिताम् । १४॥ ख तेंदुचंचुनासाप्रगजेंद्रमौक्तिकान्विताम् । मालतीमालया वक्रकबरीभारशोभि ||६ अ० ताम् ।। १५ ॥ मालया कौस्तुभंद्रणां वक्षःस्थलसुशोभिताम् । पारिजातप्रसूनानां मालाजालोज्ज्वलांबराम् ॥ । १६ ॥ रत्रांगुलीय- ॐनिरैः कर्णुलुिविभूषिताम् । दिव्यशंखविकाध चित्ररागविधूपितेः सूक्ष्मसूत्राक्कृतं रम्यैर्भूषितां शंखभूषणैः॥ सह्नसाकु ॥ १७॥ गुटिकाराजिसूत्रसुशोभिताम् ॥१८। प्रतप्तस्वर्णवर्णाभामाच्छाद्य चारुविग्रहाम् । । नितम्बश्रोणिललितां पीनस्तननतांबराम् ॥१९॥ ॥ इ|शषितां भूषणैः सर्वैः सौंदर्येण विक्षपितेः ॥ विस्मितास्रिदशाः सर्वे दृष्ट्वा तामीश्वरों वराम्।। तुष्टुवुस्ते सुराः सर्वे पूर्णसर्वमनोरथाः॥२०॥४ | ब्रह्मोवाच ॥ ॥ तव चरणसरोजे मन्मनर्थचरीको भ्रमतु सततमीश प्रेमभक्त्या सरोजे । भुवनविभवभोगात्तापशत्यौपधाय सुदृढसुl छ|परिपक्वां देहि भानं च दास्यम् ॥ २१ ॥॥ शंकर उवाच ॥ ॥ भवजलनिधिमनश्चित्तमीनो मदीयो भ्रमति सततमस्मिन्घोरसंसार |कूपे ॥ विषयमतिविनिंद्य सृष्टिसंहाररूपमपनय एव भक्तिं देहि पादारविंदे ॥ २२ ॥ ॥ धर्म उवाच ॥ ॥ तव निजजन साई संगमो मे मंदीश भवतु विषयबंधच्छेदने तीक्ष्णखङ्गः । तव चरणसरोजे स्थानदानैकहेतुर्जनुषि जनुपि भक्तिं देहि पादारविंदे ॥|२३ ॥ इत्येवं स्तवनं कृत्वा परिपूणैकमानसाः ॥ कामपूरस्य पुरतस्तिष्ठंतो राधिकापतेः ॥ २४ ॥ सुराणां स्तवनं श्रुत्वा तान् वाच कृपानिधिः । हितं तथ्यं च वचनं स्मेराननसरोरुहः ॥ २६ ॥॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ तिष्ठतागच्छत सुरा मदीया नात्र संशयः ॥ शिवाश्रयाणां कुशलं प्रष्टुं युक्तं न सांप्रतम् । ॥ २६ ॥ निधृिता भवतात्रेव का चिंता वो मयि छ झ|स्थिते ॥ स्थितोदं सर्वजीवेषु प्रत्यक्षोऽहं स्तवेन वै ॥ २७ ॥ युष्माकं र्यमभिप्रायं सर्वं जानामि निश्चितम् ॥ शुभाशुभं ||॥ १५ ॥ छ| १ पाशकश्रेणिशोभिताम् -०पा७ ' से रक्तस्त्राक्तशोभिताम्-३०पा° ३ सदैव-३०पा० । ४ यभिप्रायम्-३०पा° । च यत्कर्म काले खलु भविष्यति ॥ २८ ॥ महत्क्षुद्रं च यत्कर्म सवं कालकृतं सुराः स्घस्य काले च तरवः फलिताः पुष्पिणः सदा ॥ २९ ॥ पारिपक्वफलाः काले काले पक्कफलान्विताः सुखं दुःखं विपत्संपच्छोकचिंताशुभाशुभम् ॥ ३० ॥ स्वकर्मफलनिष्टं च सर्वकालेप्युपस्थितम् । ॥ न हि कस्य प्रियः को वा विप्रियो वा जगत्त्रये ॥ ३१ ॥ काले कार्यवशात्सर्वे भवंत्येवाप्रियाः प्रियाः ॥ राजानो मनवः पृष्ठ्यां दृष्टु युष्माभिरत्र वै ॥ २२ ।। स्वकर्मफलपाकेन सर्वे कालवशंगताः युष्माकमधुना चैव गोलोके यत्क्षणं गतम् । ३३ । पृथिव्यां तत्क्षणेनैव सप्त मन्वंतरं गतम् ॥ इंद्राः सप्त गतास्तत्र देवेंद्र धाष्टमोऽधुना ॥ ३४ ॥ कालचक्रे भ्रमत्येव मदीयं च दिवानिशम् ॥ इंद्राश्च मानवा भूपाः सर्वे कालवशंगताः ॥ ३६॥ कीर्तिः पृथ्व्यां पुण्यमद्य कथामात्रावशेषितम् । अधुनाऽपि च राजानो दुष्टाश्च हरिनिंदकाः ३६ ॥ बभूवुर्वहवो भूमो महाबल पराक्रमाः ॥ सर्वे यास्यंति राजनः कालांतरवशं ध्रुवम् ॥ ३७ ॥ उपस्थितोपि कालोयं वातो वाति निरंतरम् । वह्निर्दहति मूर्यश्च तपत्येव ममाज्ञया। ३८ ॥ व्याधयः संति देहेषु मृत्युश्चरति जंतुषु ॥ वर्षत्येते जलधराः सर्वे देवा ममाज्ञया ॥ ३९ ॥ ब्राह्मण्यनिष्टा विप्राश्च ॥ ब्रह्मर्षयो ब्रह्मनिष्ठा योगनिष्ठाश्च योगिनः ॥ १५ ॥ ते सर्वे मद्याद्रीताः ॥ मद्भक्ताश्चैव निःशंकाः कर्मनिर्मलकारकाः ॥ ४१ ॥ देवाः कालस्य कालोहं विधाता धातुरेव च ॥ संहारकर्तुः संहर्ता पातुः पाता परात्परः ॥ ४२ ॥ ममाज्ञयऽयं संहर्ता नाम्ना तेन हरः स्मृतः ॥ वं विश्वमृद मुष्टिहेतोः पाता धर्मस्य रक्षणात् ॥ ४३ ॥ ब्रह्मादितृणपर्यंतसर्वेषामहमीश्वरः ॥ स्वकर्मफलदाताऽहं कर्मनिर्मुलकारकः ॥ ४४ ॥ अहे यान्संहरिष्यामि कस्तेषामपि रक्षिता ॥ यानहं पालयिष्यामि तेषां हंता न कोपि वा ॥ ४६॥। सर्वेषामपि संहर्ता स्रष्टा पाताऽहमेव च । नाहं शक्तश्च भक्तानां संहरे नित्यदेहिनाम् ॥ १६ ॥ भक्ता ममानुगा नित्यं मत्पादार्चनतत्पराः अहं भक्तांतिके शश्वत्तेषां कालन प्रासं कालांतकस्य च-इ०पा० ।। ,, म.के. के. रक्षणहेतवे ॥ ६७ ॥ सर्वं नश्यंति ब्रह्मांडे प्रभवंति पुनपुनः ॥ न मे भक्ताः प्रणश्यंति निशंकाय निरापदः ॥ १८ ॥ अतो|झ|सं० ४ ५. विपश्चितः सर्वे दास्यं वांति नो वूरम् ॥ ये मां दास्यं प्रयाचते धन्यास्तेऽन्ये च वंचिताः ॥ १९ ॥ जन्ममृत्युजराव्याधिसँ । १६ ॥ अ• भयं च यमयातना । अन्येषां कर्मिणामस्ति न भक्तानां च कर्हिचित् ॥ ६० ॥ भक्ता न लिप्तः पापेषु पुण्येषु सर्वक 2 |र्मिणः ॥ अहं धुनोमि तेषां च कर्मभोगान्सुनिश्चितम् ॥ ६१ ॥ अहं प्राणश्च भक्तानां भक्ताः प्राणा ममापि च ॥ ध्यायंते|अ |ते च मां नित्यं तान्स्मरामि दिवानिशम् ॥ ५२ ॥ चक्रे सुदर्शनंनाम पोडशारं सुतीक्ष्णकम् । यत्तेजः पोडशांशोऽर्षि नास्ति|” सर्वेषु जीविषु ॥ ६३ ॥ भक्तांतिके तु तच्चकं दत्त्वा रक्षार्थमीप्सितम् ॥ ने स्वास्थ्यं न च श्रीनिमें यामि तेषां च सन्निधिम् || |॥ ६४ ॥ न मे स्वास्थ्यं च वैकुंठे गोलोके राधिकांतिके ॥ यत्र तिष्टंति भक्तास्ते तत्र तिष्ठाम्यहर्निशम् ॥ ९६ ॥ प्राणभ्यः प्रेयसी राधा स्थितोरसि दिवानिशम् ॥ यूयं प्राणाधिका लक्ष्मीर्न मे भक्तात्परा प्रिया ॥ ९६ ॥ भक्तदत्तं च यद्दव्यं भक्त्या ॐआमि सुरेश्वराः ॥ अभक्तदत्तं नाश्नामि ध्रुवं भुक्ते वलिं स्वयम् ॥ ५७ ॥ वपुत्रस्खजनांस्त्यक्त्वा ध्यायंते मामहर्निशम ॥ युष्मा|५| न्विहाय तान्नित्यं स्मराम्यहमहर्निशम् ॥ ६८ ॥ दुष्टं यदा मे भक्तानां ब्राह्मणानां गवामपि ॥ क्रतूनां देवतानां च हिंसां कुर्वति। |निश्चितम् ॥ ६९ ॥ तथाचिरं ते नश्यंति यथा वह्न तृणानि च ॥ न कोपि रक्षिता तेषां मयि हृतद्युपस्थिते ॥ ६० ॥ यास्यामि|५| |पृथिवीं देवा यात यूयं स्वमालयम् ॥ यूयं चैवांशरूपेण शीघ्र गच्छन भूतलम् ॥ ६३ ॥ इत्युक्त्वा जगतां नाथो गोपाना:छ| ॐहूय गोपिकाः ॥ उवाच मधुरं वाक्यं सत्यं यत्समयोचितम् ॥ ६२ ॥ गोपा गोप्यश्च शृणुत यात नंदव्रजं परम । वृष। इभानुगृहे क्षिप्रं गच्छ त्वमपि राधिके ॥ ६३ ॥ वृषभानुप्रिया साध्वी नंदगोपकलावती ॥ सुबलस्य सुता सा च कमलांशसमुद्रया ॥झ |॥ ६४ ॥ पितृणां मानसी कन्या धन्या मान्या च योषिताम् ।। पुरा दुर्वाससः शापाजन्म तस्या व्रजे गृहे ॥ ६५ ॥ तंस्या गृहे ||॥ १६ ।। ४ १ तथापि न प्रतीतिर्म-३० पा० २ र्वेष्टारो ये च-५० पा० । ३ तस्यां लभस्व त्वं जन्म-१ पा°। |जन्म लभ शो ण्हामि ॥ ॥ || नंदव्रजं व्रज ! त्वामहं बालरूपेण कमलानने ६६ वं मे प्राणाधिका राधे तव प्राणाधिकंप्यहम्॥४ ॐ|न किंचिदावयोर्भिन्नमेकांगं सर्वदैव हि ॥ ६७ ॥ श्रुत्वैवं राधिका तत्र रुरोद प्रेमविह्वला। पपौ चक्षुश्चकोराभ्यां मुखचंदं हरेर्मुने ॥६८॥|४| ॐ|जनुर्लभत गोपाश्च गोप्यश्च पृथिवीतले ।। गोपानामुत्तमानां च मंदिरे मंदिरे शुभे ॥ ६९ ॥ एतस्मिन्नंतरे सर्वे ददृशू रथमुत्तमम् । ।। ।ऽ |मणिरत्नेंद्रसारेण हीरकेण विभूषितम् ॥ ७० ॥ श्वेतचामरलक्षेण शोभितं दर्पणायुतैः ॥ सूक्ष्मकाषायवस्त्रेण वह्निशुद्धेन भूषितम् ॥ ॐ| ।। ७१ सद्रत्नकलशानां च सहत्रेण सुशोभितम् ॥ पारिजातप्रसूनानां मालाजालैर्विराजितम् ॥ ७२ ॥ पार्षदप्रवरैर्युक्तं शात छ। कुंभमयं " शुभम् । तेजःस्वरूपमतुलं शतसूर्यसमप्रभम् ॥ ७३ ॥ तत्रस्थं पुरुषं श्यामं सुन्दरं कमनीयकम् ।। शंखचक्रगदापद्मध | |पीतांबरं वरम् ॥ ७६ । किरीटिनं कुण्डलिनं वनमालाविभूषितम ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुङ्कमद्वचरितम् ॥ ७९ ॥ चतुर्भ ॐजं स्मेरवक्त्रं भक्तानुग्रहकातरम् । मणिरत्नेंसाराणां सारभूषणभूषितम् ।। ७६ ॥ देवीं तद्वामतो रम्यां शुक्लवर्णा मनोहराम ॥ रनालंकारशोभाढ्यां शोभितां पीतवाससा ॥ ७७ ॥ शरत्पार्वणचंद्रास्यां शरत्पंकजलोचनाम् । पक्कबिंबाधरोष्ठीं च स्मेरयु क्तां मनोहराम् ॥ ७८ ॥ वेणुवीणाभंथहस्तां भक्तानुग्रहकातराम् । विद्याधिष्ठातृदेव च ज्ञानरूपां सरस्वतीम् ॥ ७९॥ अपरां दक्षिणे रम्यां शतचंद्रसमप्रभाम् । प्रतप्तस्वर्णवर्णाभां सस्मितां सुमनोहगम् ।। ८० ॥ सद्रत्नकुण्डलाभ्यां च सुकपोलविराजि ताम् ॥ अमूल्यरत्नखचिताल्यवघेण भूषिताम् ॥ ८१ ॥ अमूल्यरत्नकेयूरकरकंकणशोभिताम् । । सद्रत्नसारमंजीरकंलशब्दस|—| मन्विताम् ॥ ८२ ॥ मणदकिंकिणीयुक्तमध्यदेशसमन्विताम् । पारिजातप्रसूनानां मालावक्षःस्थलोज्ज्वलाम् ॥ ८३ ॥ प्रफुट उमालतीमालासंयुक्तकबरीयुताम् । शरच्चंद्रप्रभामुष्णन्मुखचारुविभूषिताम् ॥ ८७ ॥ कस्तूरीविंदुसंयुक्तसिन्दरतिलकान्विताम् । सुचारुकञ्जलासक्तशरत्पंकजलोचनाम् । ॥ ८५ ॥ सहस्रदलसंसक्तलीलाकमलसंयुताम् ॥ नारायणं च पश्यंतं पश्यंतीं वक्रच क्षुषा ॥ ८६ ॥ अवरुह्य रथातुणं समीकः सहपार्षदः ॥ जगाम च सभां रम्यां गोपगोपीसमन्विताम् ॥ ८७ ॥ देवा गोप्यश्च गोपा ब. वे. क. ] | तस्थुः प्रांजलयो मुदा ॥ सामवेदोक्तस्तोत्रेण कृतेन च सुरर्षिभिः ॥ ८८ ॥ गत्वा नारायणो देवो विलीनः कृष्णविग्रहे |छ|१ पू. ॥सं० ॥ १७ ५lङ्गतां lद्मा पतिः परमाश्रयं ॥ ९० ॥ ते आजगाम सर्वे विस्मयं चतुर्बाहुर्वनमालाविभूषितः ययुः ॥ ८९ ॥ एतस्मिन्नंतरे । पीतांबरधरः तत्र शातकुंभमयाद्रथात् श्रीमान्सस्मितः । सुमनोहरः अवरुह्य स्वयं ॥ ९१ विष्णुः ॥ मर्वालंकारशोभा पाता च जग |झु |अ० ६ झ|दयः मूर्यकोटिसमप्रभः॥ उत्तस्थुस्ते च तं दृञ्च तुष्टुवुः प्रणता मुने ॥ ९२ ॥ स चापि लीनस्तत्रैव राधिकेशस्य विग्रहे । ते दृढूसँ |ऊ|महदाश्चर्यं विस्मयं परमं ययुः ॥९३॥ संविलीने हरेंगे वेतद्वीपनिवासिनि । एतस्मिन्नंतरे तूर्णमाजगाम त्वरान्वितः ॥ ९७ ॥४॥ शुदस्फटिकसंकाशो नाम्ना संकर्षणः स्मृतः ॥ सहस्रशीर्षा पुरुषः शतसूर्यसमप्रभः ॥ ९६॥ आगतं तुष्टुवुः सर्वे दृझ तं विष्णुविडै ग्रहम् । स चागत्य नतस्कंधस्तुष्टाव राधिकेश्वरम् ॥ ९६ ॥ सहस्रमूर्धा भक्त्या च प्रणनाम च नारद । आवां च धर्मपुत्रौ द्वौ नरङ्क |नारायणाभिधौ ॥ ९७ ॥ लीनोऽहं कृष्णपादाब्जे बभूव फाल्गुनोवरः।। ब्रह्शशेषधर्माश्च तस्थुरेकत्र तत्र वै॥ ९८ ॥ एतस्मिन्नंतरे |४| वेतचामर | |देवा संयुक्तं ददृशू भूषितं रथमुत्तमम् दर्पणान्वितैः ॥ स्वर्णसारविकारं ॥ १०० ॥ सद्रत्नसारकलशसमूहेन च नानारत्नपरिच्छदम् विराजितम् । ९९॥ । मणद्रसारसंयुक्तं पारिजातप्रसूनानां वह्निशुद्धांशुकान्वितम् मालजालेः सुशोभितम् ॥ ॥१०१॥ | |सहस्रचक्रसंयुक्तं मनोयायि मनोहरम् । ग्रीष्ममध्याह्नमार्तडप्रभामोषकरं वरम् ॥ १०२ ॥ मुक्तामाणिक्यवत्राणां समूहेन|ङ झ|समुज्ज्वलम् ॥ चित्रषुत्तलिकापुष्पसरःकाननचित्रितम् ॥ १०३ ॥ देवानां दानवानां च रथानां प्रवरं मुने ॥ यनेन|ऊ| शंकरप्रीत्या निर्मितं विश्वकर्मणा ॥ १०४ ॥ पेचाशद्योजनोषं च चतुर्योजनविस्तृतम् ॥ रेवितुल्यवधूयुक्तेः शोभितं रतिमं |ङ्क इंदिरेः ॥ १०९ ॥ तत्रस्थं ददृशुर्देव रसालंकारभूषिताम् ॥ श्रदग्धस्वर्णसाराणां प्रभामोषकरद्युतिम् ॥ १०६ ॥ तेजःस्वरूपा झु |मतुलां मूलप्रकृतिमीश्वरीम् ॥ सहस्रभुजसंयुक्तां नानायुधसमन्विताम् ॥ १०७ ॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्यां भक्तानुग्रहकातराम् । |धृ|" १७ ॥ १ रतितल्पसमायुक्तम्-३० पा० । । के गंडस्थलकपोलस्थसद्रत्नकुंडलोज्ज्वलाम् ॥ १०८ ॥ रत्नेन्द्रसाररचितवणन्मंजीररंजिताम् । मणींद्रमेखलायुक्तमध्यञ्च झदेशसुशोभिताम् ॥ १०९ ॥ सद्रत्नसारकेयूरकरकंकणभूषिताम् ॥ मंदारपुष्पमालाभिरुरस्स्थलसमुज्वलाम् ॥ ११० ॥ नितंबक छ। |ठिनश्रोणीं पीनोन्नतकुचानताम् । शरत्सुधाकराभासविनिंदास्यमनोहराम् ॥ १११ ॥ कजलोच्चलरेखाक्तशरत्पंकजलोच|| ||नाम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीचित्रपात्रविभूषिताम् ॥ ११२ ॥ मुक्तापंक्तिप्रभामुष्टदंतराजिविराजिताम् ॥ प्रफुल्लमालतीमालासं सक्तकबरीं वराम् ॥ ११३ ॥ पक्षद्वचंचुनासाग्रगजेंद्रमौक्तिकान्विताम् । वह्निशुद्धांशुकेनातिचलितेन समुज्वलाम्॥ ११४॥ फ| ॐ|सिंहपृष्ठसमारूढां सुताभ्यां सहितां मुदा ॥ अवरुह्य रथात्तूर्णं श्रीकृष्णं प्रणनाम च ॥ ११९ ॥ मुताभ्यां संहिता देवी ) समुवा| | स वरानना ॥ गणेशः कार्तिकेयश्च नत्वा कृष्णं परात्परम् ॥ ११६ ॥ ननाम शंकरं धर्ममनंतं कमलोद्भवम् ॥ उत्तस्थुराराते | ॐ|देवा दृष्ट्वा तौ त्रिदशेश्वरौ ॥ ११७ ॥ आशिषं च ददुर्देवा वासयामासुरंतिके । ताभ्यू सह सदालापं चक्रुर्देवा मुदान्विताः झे |झ॥ ११८ ॥ तस्थुर्देवाः सभामध्ये देवस्य पुरतो हरेः ॥ गोपा गोप्यश्च बहुशो बभूवुर्विस्मयाकुलाः ॥ ११९ ॥ उवाच कम | लां कृष्णः स्मेराननसरोरुहः ॥ त्वं गच्छ भीष्मकगृहं नानारत्नसमन्वितम् ॥ १२० ॥ वेदभ्य उदरे जन्म लभ देवि सनाञ्च तनि । तव पाणिं ग्रहीष्यामि गत्वाऽहं कुंडिनं सति ॥ १२१ ॥ ता देव्यः पार्वतीं दृङ् समुत्थाय त्वरान्विताः ।। रत्नसे |हासने रम्ये वासयामासुरीश्वरीम् ॥ १२२ ॥ विनेंद्र पार्वतीलक्ष्मीवागधिष्ठातृदेवताः ॥ तस्थुरेसने तत्र संभाष्यं च यथोचि । तम् ॥ १२३ ॥ ताश्च संभापयामासुः संप्रीत्या गोपकन्यकाः ॥ ऊचुगपालिकाः काश्चिन्मुदा तासां च संनिधौ ॥ १२e ॥ * श्रीकृष्णः पार्वतीं तत्र समुदाच जगत्पतिः॥ देवि त्वमंशरूपेण जन नंदव्रजे शुभे ॥ १२५ ॥ उदरे च यशोदायाः कल्याणीझ नंदरेतसा ॥ लभ जन्म महामाये सृष्टिसंहारकारिणि ॥ १२६ ॥ ग्रामेग्रामे च पूजां ते कारयिष्यामि भूतले ॥ कृत्वे महीतले १ कपोलाभ्याम्-३० पा० २ सहसा-३० पा० ॥ L ५ १८४/ म. वे. इ. भक्त्या नगरेषु वनेषु च ॥ १२७ ॥ तत्राधिष्ठातृदेवीं त्वां पूजयिष्यंति मानवाः ॥ द्यैर्नानाविधैर्दिव्यैर्बलिभिश्च मुदान्विताः ॐ सं० ४ पू आ। १२८ ॥ वह्नमिस्पर्शमात्रेण सूतिकामंदिरे शिवे॥ पिता मां तत्र संस्थाप्य त्वामादाय गमिष्यति ॥ १२९ ॥ कंसदर्शन अ° ६ मात्रेण गमिष्यसि शिवांतिकंम् ॥ भारावतरणं कृत्वागमिष्यामि स्वमाश्रमम् ॥ १३०॥ इत्युक्त्वा श्रीहरिस्तूर्णमुवाच च पडा ननम् ॥ अंशरूपेण वत्स त्वं गमिष्यसि महीतलम् ॥ १३१ ॥ जांबवत्याश्च गर्थे च लभ जन्म सुरेश्वर ॥ अंशेन देवताः सर्वा गच्छेतु धरणीतलम् । ॥ १३२॥ भारहारं करिष्यामि वसुधायाश्च निश्चितम् । इत्युक्त्वा राधिकानाथस्तस्थौ सिंहासने वरे|ऊ। | १३३ तस्थुर्देवाश्च देव्यश्च गोपा गोप्यश्च नारद । एतस्मिन्नंतरे ब्रह्म समुत्तस्थं हरेः पुरः॥ पुटांजलिजंगकांतमुवाच विन यान्वितः ॥ १३८ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ अवधानं कुरु विभो किंकरस्य निवेदनम् ॥ १३६ ॥ आज्ञां कुरु महाभाग कस्य कुत्र स्थलं भुवि ॥ भर्ता पातोद्धारकर्ता सेवकानां प्रभुः सदा १३६ स शून्यः सर्वदा भक्त ईश्वराज्ञां करोति यः ॐके देवाः केन रूपेण देव्यश्च कलया कया १३७ कुत्र कस्याभिधेयं च विषयं च महीतले ॥ ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा प्रत्युवाच जगत्पतिः ॥ १३८ ॥ यत्र यस्यावकाशं च कथयामि विधानतः श्रीकृष्ण उवाच कामदेवो रौक्मिणेयो रतिर्मायावती सती ॥ १३९ ॥ शंबरस्य गृहे या च छायारूपेण संस्थिता । वं तस्य पुत्रो भविता नानानिरुद्ध एव चङ ॥ १४ ॥ भारती शोणितपुरे बाणपुत्री भविष्यति । अनंतो देवीगर्भादौहिणेयो जगत्पतिः ॥ ११ ॥ |गर्भसंकर्षान्नाम्ना संकर्षणः प्रभुः ॥ कालिंदी सूर्यतनया गंगांशेन महीतले ॥ १४२ ॥ अर्जुशेनैव तुलसी लक्ष्मणा राज कन्यका ॥ सावित्री वेदमाता च नाम्ना नाग्नजिती सती ॥ १८३ ॥ वसुंधरा सत्यभामा शैव्या देवी सरस्वती । रोहिणी मित्र विंदा च भविता राजकन्यका १४८ ॥ सूर्यपत्री रवमाला कलया च जगत्प्रभोः स्वाहांशेन सुशीला च रुचि १८ ॥ १ जगत्रयम्-३० पा° । ७ ॐ|त्रियो नव ॥ १४८ ॥ दुर्गाशाद्भज्जांबवती महिषीणां दश स्मृताः ॥ अदॉशेन शैलपुत्री यातु जांबवतो गृहम् ॥ १४६ ।। |कैलासे शंकराज्ञा च वभूव पार्वतों पुरा ॥ कैलासगामिनं विष्णु श्वेतद्वीपनिवासिनम् । आलिंगनं देहि कांते नास्ति दोषो ममा) छ|ज्ञया ॥ १७७ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच । कथं शिवाज्ञ तां देवीं बभूव राधिकापते । विष्णोः संभाषणे पूर्वं श्वेतद्वीपनिवासिनः ॥ ११८ ॥ ॐ|॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥॥ पुरा गणेशं द्रष्टुं च प्रजग्मुः सर्वदेवताः ॥ खेतीपात्स्वयं विष्णुर्जगाम शंकरालये ॥१८९॥ दृष्टा गणेशं | ॐ|मुदितः समुवास सुखासने ॥ सुखेन ददृशुः सर्वे त्रैलोक्यमोहनं वपुः ॥ १९० ॥ किरीटिनं कुंडलिनं पीतांबरधरं वरम् । सुंदरं श्यामः रूपं च नवयौवनसंयुतम् ।। १५१ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवसंयुतम् ॥ रत्नालंकारशोभाढ्यं स्मेराननसरोरुहम् ॥ १९२ ॥ रत्न | ङॐ सिंहासनस्थं मुखमाच्छादितं च पार्षदैः च वाससा परिवष्टितम् त्रीडया । सती वंदितं ॥ १९४ च सुरैः ॥ सर्वैः अतीव शिवेन सुन्दरं पूजितं रूपं स्तुतम् दर्शदर्श ॥ पुनःपुनः १९३ ॥ तं ॥ दृष्ट्वा ददर्श पार्वती मुखमाच्छाद्य विष्णु प्रसन्नवूदनेक्षणा निमेषरहिता । | सती॥ १९८ ॥ परमाद्भुतवेयं च सस्मिता वक्रचक्षुषा । सुखसागरसम्मग्ना बभूव पुलकांचिता ॥ १९६ ॥ झणं ददर्श पश्चस्यं शुभ्र वर्ण त्रिलोचनम् । त्रिशूलपरिघधरं कन्दर्पकोटिसुन्दरम् ॥ १६७ ॥ कृणं दूद श्यामं तमेकास्यं च द्विलोचनम् ॥ चतुर्थी| ॐ|पीतवंधं वनमालाविभूषितम् ॥ १६८ ॥ एकं ब्रह्म मूर्तिभेदमभेदं वा निरूपितम् । दृष्टा बभूव सा माया सकामा विष्णु |मायया ॥ १९९ ॥ मदेशाश्च त्रयो देवा ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः । ताभ्यामत्कर्षपाताच्च श्रेष्ठः सत्त्वगुणात्मकः ॥ १६० ॥ | ॐ दृष्ट्वा ते पार्वती भक्त्या पुलकांचिविग्रहा । मनसा पूजयामास परमात्मानमीश्वरम् ॥ १६१ ॥ दुर्गातराभिप्रायं च बुबुधे ‘शंकूरः आस्वयम् तथ्यमखंडितम् । सर्वोतरात्मा ॥ १६३ भगवानंतूर्यामी ॥॥ श्रीशंकर जगत्पतिः उवाच ॥ ॥ ॥ १२ निवेदनं ॥ दुर्गं मदीयं निर्जनगूह्य च निबोध तामुवाच शैलकन्यके ह स्वयम् ॥ श्रृंगारं ॥ वोधयामास देहि भद्रं विविधं ते हरये परमा हितं |रमने ॥ १६४ ॥ अहं ब्रह्मा च विष्णुश्च बलूकं च सनातनम् । वेदैको वेदरहितो विषयान्मूर्तिभेदकः ॥ १६८॥ एका प्रकृतिः सर्वेषां त्र. वै. क. ||माता त्वं सर्वरूपिणी ॥ स्वयंभूरसि वाणी वं लक्ष्मीनारायणोरसि ॥ १६६ ॥ मम वक्षमि दुर्गा त्वं निबोधध्यात्मकं बं० ४ ष. , ,, |सति । शिवस्य वचनं श्रुत्वा तमुवाच सुरेश्वरी॥ १६७ ॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ दीनबंधो कृपासिंधों तव मामकृपा कथम् । ॥ः , "१९"|5|सुचिरं तपसा लब्धो नाथस्त्वं जगतां मया ॥ १६८ ॥ माहशीं किंकरीं नाथ न परित्यक्तुमर्हसि ॥ अयोग्यमीदृशं वाक्यं मामा |$वद महेश्वर ॥ १६९ ॥ तव वाक्यं महादेव कॉरष्याम्येव पालनम् ॥ देहांतरे जन्म लब्ध्वा भजिष्यामि हरिं हर ॥ १७ ॥ इत्ययं | ॐ वचनं श्रुत्वा विरराम महेश्वरः ॥ उच्चैर्जहासाभयदः पार्वत्ये चाभयं ददौ ॥ १७१ ॥ तत्प्रतिज्ञापालनाय पार्वती जांबवद्महे ॥|| ॐ लभिष्यति जनुर्धातर्नाम जांबवती सती॥ १७२॥॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ भूमौ कतिविधे भूपे संस्थिते पार्वती कथम् ॥ ललाभः भारते जन्म निंदिते भावुके गृहे ॥ १७३ ॥॥ श्रीकृष्ण उवाच । । रामावतारे त्रेतायां देवांशाश्च ययुर्महीम् । हिमालयांशो भट्टको ॐ जांबवान्नाम किंकरः ॥ १७४ ॥ रामस्य वरदानेन चिरंजीवी श्रिया युतः । कोटिसिंहबलॉधािनं विधत्ते च महाब लः ॥ १७५ ॥ पितुरंशगृहे दुर्गी जगामांशेन भूतलम् । पूर्वं पूर्वस्य वृत्तांतं कथितं शृणु मन्मुखात् ॥ १७६ ॥ सर्वेषां च सुराणां| वे वंशा गच्छतु भूतलम्॥ नृपपुत्रा मत्सहाया भविष्यंति रणे विधे॥ १७७ ॥ कमलाकलया सत्रो भवंतु नृपकन्यकाः ॥ मन्म |हिष्यो भविष्यंति सहस्राणां च पोडश॥ १७८॥ धमोंऽयमंशरूपेण पांडुपुत्रो युधिष्ठिरः । वायोरंशाद्भीमसेनः स व ह्यर्जुनः । ॐस्त्रयम्॥ १७९ ॥ नकुलः सहदेवश्च स्वर्वेद्यांशसमुद्भव॥ सूर्यांशः कर्णवीरश्च विदुरः स यमः स्वयम् ॥ १८७ ॥ दुर्योधनः कलशः समुद्रांशश्च शंतनुः । अश्वत्थामा शंकरांशो द्रोणो वर्तयंशसंभवः ॥ १८१ ॥ हुताशनांशो भगवान्धृष्टद्युम्नो महाबलः ॥ चंद्रांशोऽप्य भिमन्युश्च भीष्मश्चैव वस्त्रः ॥ १८२ ॥ वसुदेवः कश्यपांशोप्यदित्यंशा च देवकी ॥ वस्त्रंशो नंदगोपश्च यशोदा वसुका |मिनी ॥ १८३ ॥ द्रौपदी कमलांशा च यज्ञकुंडसमुद्रया ।। सुभद्रा शतरूपशा देवीगर्भर्नभया ॥१८॥ । देवा गच्छंतु पृथिवीमशेन |{॥ ३९ ॥ १ पालयिष्यामि सर्वथा-३० पा०२ वटधरः क्रियते च-३० पाए । |भारहारकाः। कलया देवपत्न्यश्च गच्छंतु पृथिवीतलम् ॥ १८९ ॥ इत्येवमुक्त्वा भगवान्विरराम च नारद ॥ सर्वं विवरणं श्रुत्वा |तत्रोवास प्रजापतिः ॥ १८६ ॥ कृष्णस्य वामे वाग्देवी दक्षिणे कमलालया । पुरतो देवताः सर्वाः पार्वती चापि नारद ॥ १८७ ॥ |गोप्यो गोपाश्च परितो राधा वक्षःस्थलस्थिता । एतस्मिन्नंतरे सा च तमुवाच व्रजेश्वरी ॥ १८८ ॥ ॥ .राधिकोवाच ॥ ॥ शृणु नाथ ॐ|प्रवक्ष्यामि किंकरी वचनं प्रभो॥ प्राणा हंति सततमांदोलयति मे मनः ॥ १८९ ॥ चक्षुर्निमीलनं कर्तुमशक्ता तव दर्शने ॥ वया| विना कथं नाथ यास्यामि धरणीतलम् ॥ १९० ॥ कियत्कालांतरेणैव मेलनं मे त्वया सह ॥ प्राणेश्वर ब्रूहि सत्यं भविष्यत्येव गोकुले ॥ १९१ ॥ निमेषं च युगशतं भविता मे त्वया विना । कं द्रक्ष्यामि क्व यास्यामि को वा मां पालयिष्यति ॥ १९२ ॥ |मातरं पितरं वधं भ्रातरं भगिनीं सुतम् ॥ वया विनाऽहं प्राणेश चिंतयामि न कंचन ॥ १९३ ॥ करोपि मायया छन्नां मां |चेन्मायेश भूतले ॥ विस्मृतां विभवं दत्त्वा सत्यं मे शपथं कुरु ॥ १९४ ॥ अनुक्षणं मम मनोमधुपो मधुसूदन ॥ करोतु भ्रमणं| नित्यं समाध्वीके पदांबुजे ॥ १९६ ॥ यत्रयत्र च यस्यां वा योनौ जन्म भवत्विदम् ॥ वे स्वस्य स्मरणं दास्यं मह्] दास्यसि वांछितम् ॥ १९६ ॥ कृष्णस्त्वं राधिकाहं च प्रेमसभाग्यमावयोः ॥ न विस्मरामि भूमौ च देहि मह्कु वरं परम ॥ १९७ ॥ यथा तन्वा सह प्राणाः शरीरं छायया सह । ॥ तथावयोर्जन्म यातु देहि मठं वरं विभो ॥ १९८ ॥४ |चक्षुर्निमेषविच्छेदो भविता नाद्योद्भुवि ॥ तत्रागत्यापि कुत्रापि देहि मह्र वरं प्रभो ॥ १९९ ॥ मम प्राणैस्तव । |तनुः केन वा करुणा हरे ॥ आत्मना मुरलीपादौ मनसा वा विनिर्मितौ ॥ २०० ॥ स्त्रियः कतिविधाः संति पुरुषा वा पुरुष्टुतः ॥ |नास्ति कुत्रापि कांता वा कांत्या शक्या च मादृशी ॥ २०१ ॥ तव देहार्धभागेन केन वाऽहं विनिर्मिता । अयमेवावयोगेंदोझ |ङ|नास्त्यतस्त्वयि मे मनः ॥ २०२ ॥ ममात्मा मानसं प्राणास्त्वयि संस्थापिता यथा ॥ तवास्ममानसप्राणा मयि वा संस्थिता १ वार्यते हरे-३० पा°। | त्र. वै. क. ङस्तथा ॥ २०३ ॥ अतो निमेषविरहादात्मनोर्विक्लवं मनः ॥ प्रदग्धंसन्ततं प्राणा दहति विरहयुतौ ॥ २०३ ॥ इत्येवमुक्त्वा सा देवी|5|. खं० ४ ५ ॥ २० ॥ तत्रैव सुरसंसदि ॥ धूयोभूयो रुरोदोच्चैधृत्वा तच्चरणांबुजम् ॥ १०९ ॥ क्रोडे कृत्वा तु तां कृष्णो मुखं संमृज्य वाससा ॥ वोधयामास ॐ|विविधं सत्यं तथ्यं हितं वचः ॥ २०६ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच । आध्यात्मिकं परं योगं शोकच्छेदनकारकम् ॥ शृणु देवि प्रवक्ष्या||अ० ६ ॐ|मि योगींद्राणां च दुर्लभम् ॥ २०७ ॥ आधाराधेययोः सर्वे ब्रह्मांडं पश्य सुन्दर ॥ आधारव्यतिरेकेण नास्त्यधेयस्य संभवः । झ|॥ २०८ ॥ फलाधारं च पुष्पं च पुष्पाधारं च पल्लवम् । स्कन्धश्च पल्लवाधारः स्कन्धाधारस्तरुः स्वयम् ॥ २०९ ॥ वृक्षाधारो ॐ|gयंकुरश्च जीवशक्तिसमन्वितः । अष्टिरेकांकुराधारश्चष्टयाधारो वसुन्धरा ॥ २१० ॥ शेषो वसुन्धराधारः शेषाधारो हि कच्छपः॥ वायुश्च कच्छपाधारो वाय्वाधारोहमेव च ॥ २११ ॥ ममाधारस्वरूपा वं त्वयि तिष्ठामि सांप्रतम् । वं च शक्तिसमूहा च मूलप्रकृ| |तिरीश्वरी ॥ २१२ ॥ त्वं शरीरस्वरूपाऽसि त्रिगुणाधाररूपिणी ॥ तवात्माहं निरीहश्च चेष्टावध त्वया सह ॥ २१३ ॥ पुरुषाद्वीर्य मुत्पन्नं वीर्यात्सन्ततिरेव च ॥ तयोराधाररूपा च कामिनी प्रकृतेः कला ॥ २१८ ॥ विना देहेन कामा च । शरीरं विनात्मना॥ अप्राधान्यं च तयोर्देवि विना वाद्य कुतो भवः ॥ २१९ ॥ न कुत्राप्यावयोर्भेदो राधे संसारखीजयोः ॥ यत्रात्मा तत्र देहें च| ॐ|न भेदो विनयेन किम् ॥ २१६ ॥ यथा क्षीरे च धावल्यं दाहिका च हुताशने । भूमौ गन्धो जले शैत्यं तथा त्वयि मयि कॅस्थिते ॥ २१७ धावल्यदुग्धयोरैक्यं दाहिकानलयोर्यथा ॥ गन्धजलशैत्यानां नास्ति भेदस्तथाऽऽवयोः ॥ २१८ ॥ मया |विना वं निर्जीवा चादृश्योऽहं त्वया विना ।। त्वया विना भवं कर्तुं नालं सुन्दरि निश्चितम् ॥ २१९ ॥ विना मृदा घंटे | ॐ|कर्तुं यथा न्मूलं कुलालकः ॥ विना स्वर्ण स्वर्णकारोऽलंकारं कर्तुमक्षमः॥ २२० ॥ स्वयमात्मा यथा नित्यस्तथा त्वं प्रकृतिः छ|स्वयम् ॥ सर्वशक्तिसमायुक्ता सर्वाधारा सनातनी ॥ २२१ ॥ मम प्राणसमा लक्ष्मीर्वाणी च सर्वमंगला । त्रलेशानन्तध|॥ २० ॥ छुर्माश्च त्वं मे प्राणाधिका प्रिया ॥ २२२ ॥ समीपस्था इमे सर्वे सुरा देव्यश्च राधिके ॥ एभ्योप्यभ्यधिका नो चेत्कथं वक्षः k ||स्थलस्थिता ॥ २२३ ॥ त्यजाश्वमोक्षणं राधे भ्रांतिं च निष्फलां सति ॥ विहाय शंकां निःशंकं वृषभानुगृहं व्रज ॥ २२४ ॥ झ| ङकलावत्याश्च जठरे मासानां नव सुन्दरि । वायुना पूरयित्वा च गर्भ रोधय मायया ॥ २२९॥ दशमे समनुप्राप्ते त्वमाविर्भव । छ|भूतले । स्वात्मरूपं परित्यज्य शिशुरूपं विधाय च ॥ २२६ ॥ वायुनिःसारणे काले कलावत्याः समीपतः । भूमौ विवसनीभ्यङ् पतित्वा रोदिषि ध्रुवम् ॥ २२७ ॥ अयोनिसंभवा त्वं च भविता गोकुले सति । अयोनिसंभवोऽहं च नावयोर्गर्भसंस्थितिः ॥२२८| डुभूमिसंस्पृष्टमात्रे मां. गोकुले प्रापयिष्यति । तव हेतोर्गमिष्यामि कृत्वा कंसभये छलम् ॥ २२९ ॥ यशोदामंदिरे मां च सानन्दं | कु|नन्दनंदनम् । नित्यंःद्रक्ष्यसि कल्याणि ममाशेषणपूर्वकम् ॥ २३० ॥ स्मृतिस्ते भविता काले वरेण मम राधिके ॥ स्वच्छन्दं विहरिष्यामि नित्यं वृन्दावने वने ॥ २३१ ॥ त्रिसप्तशतकोटीभिगोपीभिगोकुलं व्रज । त्रयस्त्रिंशद्वयस्यांभिः सुशीलादिभिरेव = ॐच ॥ २३२ ॥ संस्थाप्य संख्यारहिता गोपीगकुल एव च । ता आश्वस्य प्रवोधैश्च मितया च सुधागिरा ॥ २३३ ॥ अहं गोपालसँ झ|सुहृदः संस्थाप्यत्रैव राधिके वसुदेवाश्रमं पाद्यस्यामि मथुरां पुरीम् ॥ २३४ ॥ व्रजं व्रजन्तु क्रीडार्थं मम् संगे प्रियाप्रियाः ॥|खें झबल्यूघ्नां गृहे जन्म लभन्तां गोपुकोटयः ॥ २३६ ॥ इत्येवमुक्त्वा श्रीकृष्णो विरराम च नारद । उयुर्देवाश्च देव्यश्च गोपा गोप्यश्चक्रु झ|गोप्यश्च विरहज्वरकातराः । तत्र .संस्तूय श्रीकृष्णं प्रणेमुः प्रेमविह्वलाः ॥ २३८ ॥ प्राणाधिकं प्रियं कांतं राधापूर्णमनोरथम् ॥|ङ्क |त्र वे ॥ २३६ ॥ व्रजेशशेषधर्माश्च श्रीकृष्णं ते परात्पम् " शिवापद्मासरस्वत्यस्तुष्टुवुः परया मुदा ॥ २३७ ॥ भक्त्या गोपाश्रद्धे |परितुष्टोऽभवद्भक्त्या विरहज्वरकातराम् ॥ ३ २३९ ॥ साश्रुपूर्णातिदीनां च दृझा राधां भयाकुलाम्॥ प्रबोधवचनं श्रुत्यमुवाच तां हरि |” स्वयम् ॥ २४० ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ प्राणाधिके महादेवि स्थिरा भव भयं त्यज ॥ यथा त्वं च तथाऽहं च का चिंता ते मयि|४ झ|स्थिते ॥ २४१ ॥ किं तु ते कथयिष्यामि किंचिदेवास्त्यमंगलम् ॥ वर्षाणां शतकं पूर्ण त्वद्विच्छेदो मया सह ॥ २४२ ॥ |४ ॐ|श्रीदामशापजन्येन कर्मभोगेन सुन्दरि । भविष्यत्येव मम च मथुरागमनं ततः ॥ २३ ॥ तत्र भारावतरणं पित्रोर्वधनमो| त्र.वै. क.||चनम् ॥ '; ३० ४ थे. ॥ २१ ॥ पारे संभाषणं च धूनां यज्ञसंपादने न च मोक्षणम् ॥ ३७ ॥ घातयित्वा च यजनं मुचुकुन्दस्य मोक्षणम् ॥ द्वारकायाभ तथा ॥ २४६ ॥ मित्रोपकरणं चैव वाराणस्याभू दाहनम् ॥ हरस्य बृभणं तत्र बाणस्य भुजकृतनम् ॥ २६ जातस्य हरणं यद्यत्कर्माणि तानि च ॥ गमनं तीर्थयात्रायां मुनिसंघप्रदर्शनम् ॥ २४८ पितुः ॥ शुभक्षणे पुनस्तत्र त्वया सार्द्ध प्रदर्शनम् ॥ करिष्यामि च तत्रैव गोपिकानां च दर्शनम् २६९ ॥ तुभ्यमाध्या त्मिकं दत्त्वा पुनः सत्यं त्वया सह ॥ दिवानिशमविच्छेदो मया सार्दमतश्परम् ॥ २६ व्रजे ॥ कांते विच्छेदसमये वर्षाणां शतके सति ॥ २९१ ॥ नित्यं संमीलनं स्वप्ने भविष्यति वया सह नारायण शो यस्तस्य यानं चू काम् ॥ २५३ ॥ शतवृष्तरे साध्यमेतदेव सुनिश्चितम् ॥ भविष्यति पुनस्तत्र वने रसस्य स || २९३ पुनः पित्रोश्च गोपीनां शोकसंमार्जनं परम् भारावतरणं पुनरागमनं मम २९४ त्वया सहापि गोलोकं गोपैर्गोपीभिरेव च ॥ मम नारायणांशस्य वाण्या च पूयया सह ॥ २५६ ॥ वैकुंठगमनं राधे नित्यस्य । भविष्यति त्वया सार्द पुनरागमनं परमात्मनः । |त्वया सह। २५७ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं भूविष्यं च शुभाशुभम् ॥ मुया निरूपितं यत्तूक्ते केन निवार्यते २९८ ॥ स्वालयं डुना सह । मया नियोजितं कर्म सर्व काले भविष्यति ॥ २६३ ॥ भविता कलया जन्म सर्वेषां च बजेशR — गनस्य द्वारकां त्वत्तो मम नारायणांशस्य-इ८ पा०।२ वामः-० पा० । २१ ४ |E|महतां २६३ देवं ॥ लंबूोदरं हरिणा विना योजितं ॥ २६२ कर्म कर्तुं ॥ व्यग्रा प्रणम्य महीं श्रीहरिं ययुः देवाः ॥ भर्ता स्वूलयं निरूपितं प्रययुर्मुदा स्थानं । देवानामपि लक्ष्मीं सरस्वतीं दुर्लभम् भक्त्या ॥ प्रणम्य । पुरुषोत्तमम् २६४ ॥ उवाच राधिकांश |कृष्णो वृषभानुगृहं व्रज ॥ गोपगोपीसमूहेश्च सह पूर्वनिरूपितेः ॥ २६६ ॥ अहं यास्यामि मथुरां वसुदेवालयं । पञ्चत्कंसभय! प्रिये व्याजाद्रकुलं तव सन्निधिम् ॥ २६६ ॥ राधा प्रणय श्रीकृष्णं रक्तपेकलोचना ॥ भृशं रुरोद पुरतः प्रेमविच्छेदकात73 २६७ ॥ स्थाणुस्थायं क्कचियांती गत्वागत्वा पुनःपुनः । पुनःपुनः समागत्य दर्शदर्श हरेर्मुखम् ॥ २६८ पपौ " ॥ चक्षुश्चकाराभ्यां निमेषरहिता| |सती ॥ शरत्पार्वणचंद्राभसुधापूर्ण प्रभोर्मुखम् ॥ २६९ ॥ ततः प्रदक्षिणीकृत्य सप्तधा परमेश्वरी । प्रणम्य सप्तध चैव पुनस्तस्थौ। झहरेः पुरः ॥ २७० ॥ आजग्मुरॉपिकानां च त्रिःसप्तशतकोटयः॥ आजगाम च गोपानां समूहः कोटिसंख्यक ॥२७१. गोपानां |गोपिकानां च समूहैः सह राधिका । पुनः प्रणम्य तं राधा तत्र तस्थौ च नारद ॥ २७२ ॥ त्रयस्त्रिंशद्यस्याभिगपीभिः सहज सुंदरी । गोपानां च समूहैश्च प्रणम्य प्रययौ महीम् ॥ २७३ में हारिणा योजितं स्थानं प्रजग्मुर्नदगोकुलम् । गोपीगोपगृहं ययौ ॥ २७ ॥ महीं गतायां राधायां गोपीभिः सह गोपकैः वभूव श्रीहरिः " वृषभानुगृहं राधा ॥ सद्यः पृथिवीं गमनोत्सुकः। |गोपान्गोपीश्च ॥ २७६ ॥ संभाष्य नियोज्य गन्नाथो जगाम मथुरां हरिः स्वीयकर्मणि ॥ मनोयायी ॥ २७६ ॥ । पूर्वं यद्यदपत्यं च देवकीवसुदेवयोः ॥ बभूव सद्यस्तत्कंसः पुत्रपूछे जघान ह ॥ २७७ ॥ शेषांशं सप्तमं गर्भ माययाकृष्य । गोकुले । निधाय रोहिणीगर्भ जगाम चाज्ञया हरेः ॥ २७८ ॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे पष्ठोऽध्यायः ॥६| | नारद उवाच ॥ ॥ तस्यार्ततरेकं कृष्णस्य महत्पुण्यकरं परम् ॥ व्दू जन्म महाभाग जन्ममृत्युजरापहम् १ ॥ ॥ वसुदेवः कस्य पुत्रः कस्य कन्या च देवकी ॥ को वसुर्देवकी का वा विवाहं चोभयोर्वद ॥ २ ॥ कथं जघान कंसस्तत्पुत्रपदं च दारुणः । कस्मि |न्दिने हरेर्जन्म श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः ॥s ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ कश्यपो वसुदेवध देवमाता च देवकी । पूर्वपुण्यफलेनैव ॥ २२ ॥ ब.वै. क. ङ|प्रापतुः श्रीहरिं सुतम् ॥ ४ ॥ देवमीढन्मारिषायां वसुदेवो महानभूत् । यस्योद्भवे देवसंघो वादयामास सुंदुभिम् ॥ ६॥ आनकं|४|सं• ४ . |च महादंष्टाः श्रीहरेर्जनकं च तम् ॥ संतः पुरातनास्तेन वदंत्यानकसुंदुभिम् । ॥ ६ ॥ आहुकस्य सुतः श्रीमान्यदुवंशसमुद्भवः ॥७॥ ॐ अ० ७ |देवको ज्ञानसिंधुश्च तस्य कन्यो च देवकी ॥ ७॥ गगं यदुकुलाचार्यः संबंधं वसुना सह ॥ देवक्याः कारयामास विधिवच यथो||** छ|दितम् ॥ ८॥ महासंभृतसंभारो वसुदेवः शुभे क्षणे ॥ उद्वाहे देवकीं तस्मै देवकः प्रददौ किल ॥ ९॥ अश्वानां च सहस्राणि गजानांझ झ|च शतानि च ॥ सालंकृतानां दासीनां शतानि सुंदराणि च ।। १० ॥ नानाविधानि द्रव्याणि रत्नानि विविधानि च । मणिश्रेष्ठानिऊ वत्राणि स्वर्णपात्राणि नारद ।। ११ । सद्रत्नभूषितां कन्यां शतचंद्रसमप्रभाम् । त्रेलोक्यमोहिनीं धन्यां मान्यां श्रेष्ठां च योषिताम ४ |ॐ||१२रूपाधारां गुणाधारां सुस्मितां वकलोचनाम् । नवसंगमयोग्य च प्रोद्भिन्ननवद्यावनाम् ।१३॥ तां गृहीत्वा रथे कृत्वा प्रस्थान |४| ॐ|समये तदा ॥ कंसो हृष्टःसहचरो भगिन्युद्वाहकर्मणि ॥१३॥ तस्या रथसमीपस्थे कंसे गच्छति तत्क्षणे ॥ कंसं संबोध्य गगने वाग्वङ् ऊवाशरीरिणी ॥ १५॥ कथं दृष्टोऽसि राजेंद्र शृणु सत्यं वचो हितम् ॥ देवक्या ह्यष्टमो गर्भों मृत्युहेतुस्तवैव हि ॥ १६ ॥ श्रुत्वैवं देव!। छ|क कंसः खङ्गहस्तो महाबलः ॥ देववाक्याद्यात्क्रोधात्पापिष्ठो हंतुमुद्यतः ॥ १७॥ तां हंतुमुद्यतं दृद्धा वसुदेवः सुपंडितः ॥ बोधयाश्च |झ|दोषनं शास्त्रोक्तं सम्योचितम् ॥ १९ ॥ अस्या एवृष्टमो गर्भों " मृत्युत्तव भूमिप । इमां च हत्वा दुष्कीत् िकरोषि वं नरःॐ| |मास नीतिज्ञो नीतिशास्त्रविशारदः ॥ १८॥ ॥ वसुदेव उवाच ॥ राजनीतिं न जानासि शृणु मे वचनं हितम् ॥ यशस्करं च । |कथम् ॥ २० ॥ वधे च सुहृजंतूनां हिंसानां च पंडितः। कार्षापणं समुत्सृज्य मृत्युकाले प्रमुच्यते ॥ २१॥ अहिंसकानां क्षुदणडु अवधः शतगुणं ध्रुवम् ॥ प्रायश्चित्तं मृत्युकाले कथितं पद्मयोनिना ॥ २२॥ वधे विशिष्टजंतूनां पश्वादीनां च कामतः । ततः शतगुणं|| छुपा निश्चितं मनुरब्रवीत् ॥ २३ ॥ नराणां म्लेच्छजातीनां वधे शतगुणं ततः ॥ म्लेच्छानां च शतानां च यत्पापं लभते वधे ॥२४॥ॐ | ॥ । २२ ॥ १ मकरोत्तदा-३० पा°। २ हि तत्-३० पा०। ॐ|सच्छूद्रेकस्य च वधे तत्पापं लभते पुमान् ॥ सच्छूद्राणां शतानां च यत्पापं लभते वधे ॥ २६ ॥ तत्पापं लभते नूनं |सैं| ॐ|गोवधेकेन निश्चितम् । गवां दशगुणं पापं ब्राह्मणस्य वधे भवेत् ॥ २६ ॥ विप्रहत्यासमं पापं स्त्रीवधे लभते नरः । विशेषतो हि|४ |भगिनी पोष्या च शरणागता ॥ २७ ॥ स्त्रीहत्याशतपापं च भवेदस्या वधे नृप ॥ तपो जपं च दानं च पूजनं तीर्थदर्शनम् ॥ २८ ॥४ छ|विप्राणां भोजनं होमं स्वर्गार्थं कुरुते बुधः । जलबुदुदवत्सर्वं स्वमतुल्यसमं भवम् ॥ २९ ॥ पश्यंति सततं संतो धर्म कुर्वति यत्न कुतः ॥ भगिनीं त्यज धर्मिष्ठ स्त्रवंशापरेभास्कर ॥ ३ ॥ बुधाः कतिविधाः संति सभायां पृच्छयतां नृप । अस्याश्चैवाष्टमो गर्भा|ङ्क ङ्यदपत्यं भविष्यति ॥ ३१ ॥ वंधो तुभ्यं प्रदास्यामि तेन मे किं प्रयोजनम् ॥ अथवा यान्यपत्यानि भवंति ज्ञानिनां वर ॥ ३२ ॥|ङ्क भूतानि सर्वाणि दास्यामि त्वत्तः को मे वरः प्रियः ॥ भगिनीं त्यज राजेंद्र कन्यातुल्यां प्रियां तव ॥ ३३ ॥ मिष्टान्नपानदानेन वर्धिता|X ॐ|मनुजां सदा ॥ वसुदेववचः श्रुत्वा तत्याज भगिनीं नृपः ॥ ३४ ॥ वसुदेवः प्रियां नीत्वा जगाम निजमंदिरे ॥ क्रमादपत्यपदं | ॐयद्यद्भुतं च नारदृ ॥ ३६ ॥ ददौ तस्मै वसुः सत्यास जघान क्रमेण तान् ॥ देवक्याः सप्तमे गर्भ कंसो रक्षां ददौ भिया ङ्| । झ| ॥ ३६ ॥ रोहिणीजठरे माया तमाकृष्य ररक्ष च ॥ रक्षकाः कथयामासुर्गर्भस्रावो बभूव ह ॥ ३७ ॥ तस्माद्भूव भगवानात्मा संकञ्चै अर्पणः प्रभुः । तस्या एवाष्टमो गर्भों वायुपूणों बभूव ह ॥ ३८ ॥ गते च नवमे मासि दशमे समुपस्थिते ॥ दृष्टिं ददौ च गर्भच् भगश्च छै|वान्सर्वदर्शनः॥ ३९॥ स्वयं रूपवती देवी सर्वासां योषितां वरा ॥ बभूव दर्शनात्सद्यः सुंदरी सा चतुर्गुणा ॥ ४२ ॥ दर्श देवकीं|४| |अकंसः प्रफुल्लवदनेक्षणाम् । तेजसा प्रज्वलंत च मायामिव दिशो दश ॥ ४३ ॥" ज्योतिषं संहतिं चैव यथा मूर्तिमतीमिव ॥ दृझाडू ॐ|तामसुरेंद्रश्च विस्मयं परमं ययौ ॥ ६२ ॥ अस्माद्वर्भादपत्यं च मृत्युबीजं ममैव च ॥ इत्येवमुक्त्वा कंसश्च ददौ रक्षां प्रयत्नतः ॥|डू ॐ|देवकीं वसुदेवं च सप्तद्वारं ररक्ष च ॥ १३ ॥ पूर्णे च दशमे मासे गर्भः पूण वभूव ह ॥ बभूव सा चलस्पंदा जडरूपा चङ् १ पद्मभास्कर-३० पा० । ।। । त्र.वे. के.|१| नारद ! १४ ॥ गमें च वायुना पूर्ण निर्लिप्तो भगवानजित् ॥ हृत्पद्मकोशे देवक्या अधिष्ठानं चकार ह ॥ १५६ ॥ सा विधै|चै|सं. . सं• ४ १ २: ) ||भरगभां च मंदिराभ्यंतरे सती ॥ उवास जडरूपा च केशयुक्तो बभूव ह । ॥ ४६ ॥ उवास च क्षणं देवी शणमुत्थाय तिष्ठ|४| ° = २ ||ति । क्षणं व्रजति पादेकं क्षणं स्वपिति तत्र वे ॥ ६७ ॥ दूङ्गा च देवकीं शेषं वसुदेवो महामनाः । प्रसूतिसमयं ज्ञात्वा सस्मार|अ• ७ हरिमीश्वरम् ॥ ६८ ॥ रत्नप्रदीपसंयुक्ते मंदिरे सुमनोहरे ॥ स्थापयामास खङ्गं च लोहं तोयं हुताशनम् ॥ १९ ॥ मंत्री च नरं || |चेव बंधुपत्नीर्भयाकुलः । विद्वांसं ब्राह्मणं चैव त्रस्तो बेधैश्च सादरम् ॥ ६० ॥ एतस्मिन्नंतरे तस्या रात्रेदं प्रहरौ गतौ ॥ व्याप्तं च गगनं मेघेः क्षणद्युतिसमन्वितैः ॥ ६१ ॥ ववुश्च वायवष्टा ययुर्निद्रां च रक्षकाः । अचेष्टिताश्च शयने मृता इव विचेतनाः ॥६२॥ | एतस्मिन्नंतरे तत्र चाजग्मुत्रिदशेश्वराः । तुष्टुवुर्धर्मत्रलेशा गर्भस्थं परमेश्वरम् ॥ ५३ ॥ ॥ देवा ऊचुः ॥ ॥ जगद्योनिरयोनिस्त्रमनंती ||ऽव्यय एव च॥ ज्योतिःस्वरूपो ह्यनघः सगुणो निर्गुणो महान् ॥ ५४ ५ भक्तानुरोधात्साकारो निराकारो निरंकुशः । निQहो |निखिलाधारो निःशंको निरुपद्रवः ॥ ९६॥ निरुपाधिश्च निर्लिप्तो निरीहो निधनांतकः ॥ स्वात्मारामः पूर्णकामो निमिपी |नित्य एव च॥ ९६ ॥ स्वच्छामयः सर्वहेतुः सर्वः सर्वगुणाश्रयः ॥ सुखदो दुःखदो दुगों दुर्जनांतक एव च ।। १७ ' सुभगो दुर्भगो वाममी दुराराध्यो दुरत्ययः । वेदहेतुश्च वेदाश्च वेदांगो वेदविद्विभुः ॥ ६८ ॥ इत्येवमुक्त्वा देवाश्च प्रणेमुश्च मुहुर्मुहुः ॥ हर्षा श्रुलोचनाः सर्वे ववृषुः कुसुमानि च ॥ ६९ ॥ द्विचत्वारिंशनामानि प्रातरुत्थाय यः पठेत् ॥ दृढां भक्तिं हरेर्दास्यं लभते वांछित फलम् ॥ ६० ॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते ब्रह्मादिकृतश्रीकृष्णस्तोत्रम् ॥ ॥ नारायण उवाच । इत्येवं स्तवनं कृत्वा देवास्ते स्वालयं ययुः ६१॥ धूञ्च जलवृष्टिश्च निश्रेष्ठा मधुपुरी। घोरांचकारनिव्डिा चूभूद् याम्नीि मुने ॥ ६२ ॥ मृते सप्तमुहूर्ते तु चाष्टमेछु समुपस्थिते ॥ वेदातिरिक्तदुर्जेये सर्वोत्कृष्टे शुभे क्षणे ॥ ६३ ॥ शुभग्रहे दृष्टियुक्तेप्यदृष्टे चाशुभग्रहे ॥ अर्धरात्रे समुत्पन्ने रोहिण्या | २२ ॥ | १-स्थयम्-३० पा०।२ निदोष-३० पा० । । |मष्टमीतिथौ॥ ६४ ॥ जयंतीयोगसंयुक्ते चार्धचंद्रोदये मुने ॥ दृष्टदृदा क्षणं लनं भीताः सूर्यादयस्तदा॥ ६५॥ गगने क्रममुलंब्याङ्क |जग्मुर्मानं शुभावहाः ॥ सुप्रसन्ना ग्रहाः सर्वे बभूवुस्तत्र संस्थिताः६॥ एकादशास्ते प्रीत्या च मुहूर्ते धातुराज्ञया॥ ववर्थश्च जलधरा झ| ववुर्वाताःसुशीतलाः ॥ ६७॥ सुप्रसन्ना च पृथिवी प्रसन्नाश्च दिशो दश ॥ऋषयो मनवश्चैव यक्षगंधर्वकिन्नराः ॥६८॥ देवा देव्यश्च |मुदिता ननृतुप्सरोगणः। जघुगंधर्वपतयो विद्याधर्यश्च नारद ॥६९॥ सुखेन सुखुट्टनद्यो जज्वलुश्चाग्नयो मुदा । नेदुर्दादुभयो नाके चानकाश्च मनोहराः ॥ ७० ॥ पारिजातप्रसूतानां महावृष्टिर्बभूव ह ।जगाम सूतिकागेहं नारीरूपं विधाय भूः ॥ ७१ ॥ जयशब्दः | |शंखशब्दो हरिशब्दो बभूव ह । एतस्मिन्नंतरे तत्र पपात देवी सती ॥ ७२ ॥ निःससार च वायुश्च देवकीजठरात्ततः । तत्रेव |भगवान्कृष्णो दिव्यरूपं विधाय च ॥ ७३ ॥ हृत्पद्म कोशाद्देवक्या हरिराविर्बभूव ह ।। अतीव कमनीयं च शरीरं सुमनोहरम् ॥ ७३॥ |द्विभुजं मुरलीहस्तं स्फुरन्मुकुटकुंडलम् । 'ईयदस्यं प्रसन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरम् ।। ७९ ॥ मणिरत्नेंद्रसाराणां भूषणेश्च विभूषितम् । नवीननीरदश्यामं शोभितं पीतवाससा ॥ ७६ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चितम् ।। शरत्पार्वणचंद्रस्थं बिंबधरमनो हरम् ॥७७॥ मृयूरपिच्छचूडं च सदुलमुकुयोज्ज्वलम् ॥ त्रिभंगचक्रमध्यं च वृनमालाविभूषितम् ॥ ७८ ॥ श्रीवत्सवक्षसं चारु । |कौस्तुभेन विराजितम् । किशोरवयसं शतं कांतं त्रयोः परम् ॥७९॥ ददर्श वपुत्रश्च देवीपुरतो मुने । तुष्टाव परया भक्त्या| विस्मयं परमं ययौ ।। ८ ॥ कृतांजलिपुटो भूत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ साधुर्णः सपुल क्रो देवय च त्रिया सह ॥ ८१ |। | वसुदेव उवाच ॥ ! त्वामद्युमव्यक्कमक्षरं निर्गुणं विभुम् ॥ ध्यानासाध्यं च सर्वेषां परमात्मानमीश्वरम् ॥ ८२ ॥ स्वेच्छामयंॐ सर्घरूपं स्वेच्छारूपधरं परम् निहितं परमं ब्रह्म बीजरूपं सनातनम् ॥ ८३ ॥ स्थूलात्स्थूलतरं व्याप्तमतिसूक्ष्मदर्शनम्। स्थितं ऊँ सर्वशरीरेषु साक्षिरूपमदृश्यकम् ॥ ८३ ॥ शरीरवं स भृणमशरं शुगोकरम् । प्रकृतं प्रतीयं च प्राकृतं प्रकृतेः परम् ॥ ८६ ॥|3| १ मुनयः-३० पा० । २ श्रीमवनिंद्रिय तनम्-३० पाए । न. वै. कु, ॥ २४ अ० ७ ' सर्वेशं सर्वरूपं च सतकरमव्ययम्॥ सर्वाधारं निराधारं निर्गुहं स्तौमि किं विभुम् ॥ ८६ ॥ अनंतः स्वनेऽशक्तोऽशक्ता देवी|| सं० ४ - सरस्वती ॥ यं वा स्तोतुमशक्तध पंचवः षडाननः ॥८७॥ चतुर्मुखो वेदकर्ता ये स्तोतुमक्षमः सदा ॥ गणेशो न समर्थश्च योगी |द्राणां गुरोर्गुरुः ॥ ८८ ॥ ऋषयो देवताश्रेव मुनींद्रमनुमानवाः ॥ स्वप्ने तेपामहश्यं च वामेवं किं स्तुवंति ते ॥ ८९ स्तवनेऽशक्ताः किं स्तुवंति विपश्चितः । विहायैवं शरीरं च वालो भवितुमर्हसि ॥ ९ वसुदेवकृतं स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः ॥ भक्तिं दास्यमवाप्नोति श्रीकृष्णचरणांबुजे १ ॥ विशिष्टपुत्रं लभते हरिदासं गुणान्वितम् ॥ संकटं निस्तरेत्तृणं शत्रुभीत्या प्रमुच्यते ॥ ९२ ॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते वसुदेवकृतं श्रीकृष्णस्तोत्रम् ॥ नारायण उवाच । वसुदेववचः श्रुत्वा तमुवाच हरिः स्वयम् ॥ |प्रसन्नवदनः श्रीमान्भक्तानुग्रहकातरः ॥ ९३ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ तपसां च फलेनेव पुत्रोऽहं तव सांप्रतम् । वरं वृणीष्व भद्रं |ते भविष्यति न संशयः ॥ ९१ ॥ पुरा तपस्विनां श्रेष्ठः सुतपास्वं प्रजापतिः पत्नी ते पृश्रिनामी च तपसाराधितस्त्वया ९८॥ पुत्रो मत्सदृशस्तत्र दृष्ट्वा मां च वृतो बुधैः मया दत्तो वरस्तुभ्यं मत्समो भविता सुतः ॥ ९६ दत्त्वा तुभ्यं वरं तात मनसालोच्य चिंतितः । मत्समो नास्ति भुवने पुत्रोऽहं तेन हेतुना ॥ ९७ ॥ तपसां च प्रभावेण त्वमेव कश्यपः स्वयम् । सुतपा देवमातेयमदितिश्च पतिव्रता ॥ ९८ ॥ अधुना कश्यपांशस्वं वसुदेवः पिता मम ॥ देवकी देवमातेयमदितेरंशसंभवा ॥ ९९ ॥ त्वत्तोदित्यां वामनोऽहं पुत्रस्तेंशेन संभवः । अधुना परिपूर्णाऽहं पुत्रस्ते तपसां फलात् ॥ १ मां वा वं पुत्रभावेन ब्रह्मभावेन वा पुनः ॥ मां प्राप्तोसि महाप्राज्ञ जीवन्मुक्तो भविष्यसि ॥१०१॥ यशोदाभवनं शीघ्र मां गृहीत्वा व्रजं व्रज ॥ संस्थाप्य तत्र मां तात मायामादाय स्थापय ॥ १०२॥ इत्युक्त्वा श्रीहरिस्तत्र बालरूपो बभूव ह ॥.नग्नं भूमौ शयानं च ददर्श श्यामलं सुतम् ॥ १०३ ॥ दृझा स बालकं तत्र मोहितो विष्णुमायया ॥ किं वा कूटं च तंद्रयामपूर्वं मृतिकागृहम् ॥१०८॥ इत्युक्त्वा वसुदे २४ ॥ १ विभ-रति पा० । २ वर:-इति पा९३ तपसः-इति पा० । ७ o o /9 ॥ ऊ|वञ्च समालोच्य त्रिया सह ॥ गृहीत्वा बालकं क्रोडे जगाम नन्दगोकुलम् ॥ १०५॥ गत्वा नन्दव्रजं शीघं विवेश सूतिकागृहम् । ४॥ ॐददर्श शयनाविष्टां यशोदां निद्रयान्विताम् ॥ १०६ ॥ निदान्वितं च नन्दं च सर्वं त्त्र युद्रे स्थितम् ॥ ददर्श बालिकां नग्न तप्तकांचें छ|चनसन्निभाम् ॥ १०७ ॥ ईपद्धस्यां प्रसन्नास्यां पश्यन्तीं गृहशेखरम् । तां दृष्ट्वा वसुदेवश्च विस्मयं परमं ययौ ॥ १०८ ॥ संस्थाप्यसै छ|तत्र पुत्रं च कन्यामादाय सत्वरम् ॥ जगाम मथुरां हृष्टः स्वकांतासूतिकागृहम् ॥ १०९॥ स्थापयामास तत्रैव महामायां च बालि|४ ङकाम्॥ रोरूयमाणां तामेव दृष्टादृष्टा च देवकी॥११०रोदनेनैव सा बाला बोधयामास रक्षकान् ॥ उत्थाय रक्षकाः शीघं वालिकां|४ ॐजगृहुस्तदा ॥ १११ ॥ गृहीत्वा बालिकां ते च प्रजग्मुः कंससन्निधिम् ॥ जगाम देवकी पधाद्वसुदेवश्च शोकतः ॥११२॥ दृष्ट्या |च बालिकों कंसो नातिहृष्टं महामुने ॥ रोरूयमाणां कल्याणीं तया न बभूव झ॥ ११३ ॥ तां गृहीत्वा च पापाणे हन्तं यांतं छे ॐ सुदारुणम् ॥ उवाच वसुदेवश्च देवकी परमादरम् ।११aभोभोः कंस नृपश्रेष्ठ नीतिशास्त्रविशारद ॥ निबोध वाक्यं सत्यं च नीतिसँ अयुक्तं मनोरमम् ॥१३५" हत्वूऽऽवयोः पुत्रुकं द्या ते नास्ति बांधव अधुना चाष्टमे गर्भ बाल्कािमबलां मम ॥ ११६ ॥ हत्वा ॐ छ|त किमेध्यं भविष्यति महीतले ॥ स्त्रीमेव हंतुमवल. किं क्षमा रणमूर्धनि ! ११७ ॥ इत्येवमुक्त्वा तं वसुर्देवकी च सभां ऊँ |तले॥ रुरोद पुरतस्तत्र कंसस्य च दुरात्मनः॥ कंसस्तयोर्वचः श्रुत्वा तामुवाच दुरात्मना ।११८। कंस उवाच ।"शृणु वाक्ये छु |मदीयं च निबोध बोधयामि ते ॥ ११९ ॥ तृणेन पर्वतं हन्तुं शक्तो धाता च दैवतः । कीटेन सिंहशार्दूलं मशकेन गजं|४| ॐ|तथा ॥ १२० ॥ शिशुना च महावीरं महांतं क्षुद्रजन्तुभिः । मूषकेन च मार्जारं मंडूकेन भुजंगमम् ।१२१। एवं जन्येन जनकं छे झ|भक्ष्येणेव च भक्षकम् ॥ वह्निना च जलं नहुँ वाढू शुष्कतृणेन च ॥ १२२ ॥ पीताः सप्तसमुद्राश्च हिजेनेकेन जन्तुना ।। धातुर्गतिर्विचित्रा तु दुर्जेया भुवनत्रये ॥ १२३ ॥ दैवेन बालिका नष्टं मां समर्था भविष्यति । बालिकां च वधिष्यामि नात्र छ| कार्या विचारणा ।। १२७ ॥ इत्येवमुक्त्वा कंसश्च गृहीत्वा बालिकां तदा । हंतुमारब्धवान्कंसस्तमुवाच वसुस्तदा ॥ १२६॥ || ग. वै. क. आवृथा हिंसितवात्राजन्देहि बालां कृपानिधे । स तच्छुत्वा विचारज्ञः कंसस्तुष्टो महामुने ॥ १२६ ॥ संवोधयन्तं तत्रैव वाग्बभूवाशैसं• ४ पृ. ५ २५ |, ॥ चैिशरीरिणी । हे कंस इंसि कां मूढ न विज्ञाय हरेर्गतिम् ॥ १२७ ॥ कुत्रचित्त्वन्निहन्तास्ति काले व्यक्तो भविष्यति । श्रुत्वैत्रकं अ०८ देववाणीं च तत्याज बालिकं नृपः १२८ ॥ व्युर्देवो देवकी च तामादाय मुदान्वितौ ॥ जग्मतुः स्वगृहं त च कन्यां कृत्वाङ् |स्ववक्षसि ॥ १२९ ॥ मृतामिव पुनः प्राप्य ब्राह्मणेभ्यो ददौ धनम् । सा पूरा भगिनी विप्र कृष्णस्य परमात्मनः॥ ३३० ॥डू ॐ|एकानंशेति विख्याता पार्वत्यंशसमुद्भवा ॥ वसुस्तां द्वारकायां तु रुक्मिण्युद्वाहकर्मणि ॥ १३१ ॥ ददौ दुर्वाससे ॥छु। || भत्त्या शंकरांशाय भक्तितः ॥ एवं निगदितं सर्वं कृष्णजन्मानुकीर्तनम् ॥ जन्ममृत्युजरातिग्नं सुखदं पुण्यदं मुने ॥ १३२॥ डू छु।। इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे कृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ जम्मा|चें ॐ|ष्टमीव्रतं बृहि व्रतानां शतमुत्तमम् । ॥ फलं जयंतीयोगस्य सामान्येनैव सांप्रतम् ॥ १ ॥ को वा दोषोप्यकरणे भोजनेछ ॐ वा महामुने॥ उपवासफलं किं वा जयंत्यां च मुसंमतम् ॥ २ ॥ व्रतं पूजाविधानं च संयमस्य च सांप्रतम् ॥ उपवासपारणयोः ४ असुविचार्य वद प्रभो ॥ ३॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ कृत्वा हविष्यं सप्तम्यां संयतः पारणे तथा॥ अरुणोदयवेलायां समुत्थाय छ। छुपरेहनि ॥ १॥ प्रातःकृत्यं संविधाय स्रात्वा संकल्पमाचरेत् ॥ व्रतोपवासयोर्नाह्मीकृष्णप्रीतिहेतुकम् ॥ ६॥ मन्वादिदिवसे छु ॐ|प्राप्ते यत्फलं स्रानपूजनैः ॥ फलं भाद्रपदेऽष्टम्यां भवेत्कोटिगुणं द्विज॥ ६॥ तस्यां तिथौ वारिमात्रं पितृणां यः प्रयच्छति ॥ गयाउँ ४|श्रादं कृतं तेन शताब्दं नात्र संशयः ॥ स्रात्वा नित्यक्रियां कृत्वा निर्माय सूतिकागृहम् । लोह र्युक्तं रक्षकसंघकैः ॥डू ४| ८॥ तत्र द्रव्यं बहुविधं नाभिच्छेदनकर्तनम् ॥ धात्रीस्वरूपां नारीं च यत्नतः स्थापयेद्वधः ॥ ९ ॥ पूजाद्रव्याणि चारूणि४ ॐ|सोपचाराणि षोडश ॥ फलान्यष्टौ च मिष्टानि द्रव्याण्येव हि नारद ॥ १०॥ जातीफलं च कंकोलं दाडिमं श्रीफलं तथा ।। नारिच्छ॥ २५ ॥ १ लोहखङ्ग-३० पा० । २ नाङ-३० पा० । झ|केरं च जंबीरं कूष्मांडं च सुवाससम् ॥ ११ ॥ आसनं वसनं पायं मधुपर्क तथैव च ॥ अर्यमाचमनीयं च नानीयं शयनं तथा |सैं| झ| ॥ १२ ॥ गंधं पुष्पं च नैवेद्ये तांबूलमनुलेपनम् । धूपदीपौ भूपणं वै चोपचारांश्च पोडश ।। १३ ॥ पादप्रक्षालनं कृत्वा धृत्वा छै|धौते च वाससी । आचम्य चासने स्थित्वा स्वस्तिवाचनपूर्वकम् ।। १४ ।। घटस्यारोपणं कृत्वा संपूज्य पंच देवताः ।। घटेॐ ॐ ह्यावाहनं कृत्वा श्रीकृष्णं परमेश्वरम् ॥ १९ ॥ वसुदेवं देवकीं च यशोदां नंदमेव च ॥ रोहिणीं बलदेवं च पष्ठीदेवीं|छु। ॐ वसुंधराम् ॥ १६ ॥ रोहिणीं ब्राह्मणं चैव अष्टमीं स्थानदेवताम् ।। अश्वत्थाम्ना सह बलिं हनुमंतं विभीषणम् ॥ १७ ॥“ छू|कृपं परशुरामं च वेदव्यासं मृकंडकम् ॥ सर्वस्यावाहनं कृत्वा ध्यानं कुर्याद्धरेस्तदा ॥ १८ ॥ पुष्पकं मस्तके न्यस्य पुनर्यायेद्विच्छं चक्षणः ॥ ध्यानं च सामवेदोक्तं शृणु वक्ष्यामि नारद ॥ १९ ॥ ब्रह्मणा कथितं पूर्वं कुमाराय महात्मने ।। २५ ॥ बालं नीलांबु छु जाभमतिशयरुचिरं स्मेरवांबुजं तं ब्रह्मशानंतधनैः कतिकतिदिवसैः स्तूयमानं परं यत् ॥ ध्यानासाध्यमृषीन्द्रेर्मुनिगणमनु |ङ|सिद्धसंघेरसाध्यं योगींद्राणामाचैत्यमतिशयमतुलं साक्षिरूपं भजेऽहम् ॥ २१ ॥ ध्यात्वा पुष्पं च दृत्वा च त्वं च निवेदयेत्।छं | एवं व्रती व्रतं कुर्याच्छुणु मंत्रक्रमं मुने ॥ २२॥ आसनं सर्वशोभाढ्यं सद्रत्नमणिनिर्मितम् । विचित्रं च विचित्रेण गृह्यतां शोभनं छे छै| हरे ॥ २३ ॥ वसनं वह्निशौचं च निर्मितं विश्वकर्मणा ॥ प्रतप्तस्वर्णखचितं चित्रितं गृह्यतां हरे ॥ २४ ॥ पादप्रक्षालनार्थं च स्वर्ण कें छुपात्रस्थितं जलम् । पवित्रं निर्मलं चूरु पायी च गृह्यतां हरे ॥ २६ ॥ मधुसर्पिर्दधिक्षीरं शर्करासंयुतं परम् ॥ स्वर्णपात्रस्थितं ऊँ |देयं स्नानार्थं गृह्यतां हरे ॥ २६ ॥ दूर्वाक्षतं शुकपुष्पं स्वर छतोयसमन्वितम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीसहितं हृतां इये ॥ २७ ॥ सुस्वादुद्धे |शै|आमलक्या दुवं चेव नानीयं गृह्यतां हरें ॥ २९॥ सद्रत्रमणिसारेण रचितां सुमनोहराम् ॥ छादितां सूक्ष्मवस्त्रेण शय्यां च गृह्यतांडू कु|स्वच्छतोयं च वासितं गंधवस्तुना । शुद्धमाचमनीयं च गृह्यतां परमेश्वर ॥ २८ ॥ गंधद्रव्यसमायुक्तं विष्णो तैलं सुवासितम् ॥४ १ मनोहरम्-३० पा० । । U वै. क. हरे ॥ ३० ॥ चूर्णं च वृक्षभेदानां मूलानां द्रवसंयुतम् ॥ कस्तूरीद्रवसंयुक्तं गन्धं च गृह्यतां हरे ॥ ३१ ॥ पुष्पं सुगंधियुक्तं च संयुक्तं | सं० ४ ५. ४|कुंकुमेन च ॥ सुप्रियं सर्वदेवानां सांप्रेतं गृह्यतां हरे ॥ ३२॥ गृह्यतां स्वस्तिकोक्तं च मिद्रव्यसमन्वितम् ॥ सुपक्वफलसंयुक्तं नैवेयं ऊँ । २६ ॥ । "|गृह्यतां हरे ॥ ३३ ॥ लटुकं मोदकं चैव सर्पिः क्षीरं गुडं मधु ॥ नवोद्धतं दधि तकं नैवेद्य गृह्यतां हरे ॥ ३e ॥ शीतलं शर्करायुक्तं ४] अ० ८ ॐ|क्षीरस्वादुसुपक्वकम् । तांबूलं भोगसारं च कृपॅरादिसमन्वितम् ॥ ३९ ॥ भक्त्या निवेदितमिदं गृह्यतां परमेश्वर ॥ चन्दनागुरुसँ ॐ कस्तूरीकुंकुमद्रवसंयुतम् ॥ ३६ ॥ अबीरचूर्ण रुचिरं गृह्यतां परमेश्वर ॥ तरुभेदरसोत्कचं गंधयुक्तोग्निना सह ॥ ३७ ॥ सुप्रियः कै| ४|सर्वदेवान् धूपोऽयं गृह्यतां हरे ॥ घोरंधक़रनृशंकडुतुरेख शुभावहः ॥ ३८ ॥ सुप्रदीपो दीप्तिकरो दीपोऽयं गृह्मतां हरे ॥ पवित्रं निर्मलं शं कुतोये कपॅरादिसमीयुतम् । ३९ ॥ जीवनं सर्वबीजानां पानार्थं गृह्यतां हरे ॥ नानापुष्पसमायुक्तं प्रथितं सूक्ष्मतंतुना ॥ ४० ॥४ शरीरभूषणवरं माल्यं च प्रतिगृह्यताम् ॥ दत्वा देयानि द्रव्याणि पूजोपयोगितानि च ॥ ४१ ॥ व्रतस्थानस्थितं द्रव्यं हरये देयमेव |च ॥ फलानि तरुबीजानेि स्वादूनि संदराणि च ॥ ४२ ॥ वंशवृद्धिकराण्येव गृह्यतां परमेश्वर ॥ आवाहितांश्च देवांश्च प्रत्येकं सँ अपूजयेद्वती॥ ४३ ॥ तान्पूज्य भक्तिभावेन दद्यात्पुष्पांजलित्रयम् ॥ सुनंदनंदकुमुदान्गोपान्गोपीश्च राधिकाम् ॥ १४ ॥ गणेशं ऊँ अर्तिकेयं च ब्रह्माणं च शिवं शिवाम्॥ लक्ष्मीं सरस्वतीं चैव दिक्पालांश्च ग्रहांस्तथा ॥ ६६ ॥ शेपं सुदर्शनं चैव पार्षदप्रवरांस्तथ ||४| ङसम्पूज्य सर्वदेवांश्च प्रणम्य दंडवद्भुवि॥ ब्राह्मणेभ्यश्च नैवेयं दत्त्वा दद्याच्च दक्षिणाम् ॥ ४६ ॥ कथां च जन्माध्यायोक्तां श्रुणुयाद्भक्ति ङ|भावतः । तदा कुशासने स्थित्वा कुर्याजागरणं व्रती॥ ६७॥ प्रभाते चाह्निकं कृत्वा संपूज्य श्रीहरिं मुदा ॥ ब्राह्मणान्भोजयित्वा चै| हुँच करयेदरिकीर्तनम् ॥ ४८॥ ॥ नारद उवाच ॥॥ व्रतकालव्यवस्थां च वेदोक्तां सर्वसंमताम् ॥ वेदार्थं च समालोच्य संहितां | २६ ॥ छ| १ सचूण-३० पा० । २ संयुत :-इपा०।३ संयुक्तो-३० पा० ॥ ४ गन्धश्च-३० पा० ।६ वनस्पतिममुद्रवम्-श्° पा०। ६ गृह्यतां परमेश्वर-३०प०. डू ॐ|७ सुवासितम्• प• १८ कुर्याच्छोहरिकीर्तनम्-६° पा° । | | ॥ ४|च पुरातनीम् ॥ १९ ॥ उपवासे जागरणे व्रते किं वा फलं मुने ॥ किं वा पापं तत्र भुक्त्वा वद वेदविदां वर ॥ ६० ॥ ॥ श्रीनारायण — ॐउवाच ॥ ॥ अष्टमी केक्षसंयुक्ता रात्र्यर्थे यदि दृश्यूते । स एव मुख्यकालश्च तत्र जातः स्वयं हरिः ॥ ६१ ॥ जयं पुण्यं च कुरुते हैं। ॐ|जयंती तेन संस्मृता । तत्रोपोष्य व्रतं कृत्वा कुर्याजागरणं बुधः ।। ६२॥ सर्वापवादः कालोऽयं प्रधानः सर्वसंमतः ॥ । इति वेदविदां वाणी चेत्युक्ता वेधसा पुरा ॥ ६३ ॥ तत्र जागरणं कृत्वा यश्चोपोष्य व्रतं चरेत् ॥ कोटिजन्मार्जितात्पापान्मुच्यते नमत्र ॐ|संशयः ॥ ६८ ॥ वर्जनीया प्रयत्नेन सप्तमीसहिताष्टमी । सा सफापि न कर्तव्या सप्तमीसहिताष्टमी ॥ अविद्यायां कक्षायां जातोऊ देवकिनंदनः ॥ ९६॥ वेदवेदांगणुतेतिविशिष्ट मंगलक्षणे ॥ व्यतीते रोहिणीत्र व्रती कुर्याच्च पारणाम् ॥ ९६ ॥ तिथ्यंते च हरिं | स्मृत्वा कृत्वा देवार्चनं व्रती ॥ पारणं पावनं पुंसां सर्वपापप्रणाशनम् ॥ ६७॥ उपवासांगभूतं च फलदं सिद्धिकारणम् । सर्वेष्वेवोपसँ उवासेषु दिवा पारणमिष्यते ॥ ९८ ॥ अन्यथा फलहूनिः स्यात्कृते धारणपारणे । न् रात्रौ पारणं कुर्वते वे रोहिणीन्तात् ॥६९|चें ४निशायां पारणं कुर्याद्वर्जयित्वा महानिशाम् । पूर्वोक्ते पारणं शस्तं कृत्वा विप्रसुरार्चनम् ॥ ६० ॥ सर्वेषां संमतं कुर्यादृते वै रोहिणीछे |त्रतम् । बुधसोमसमायुक्ता जयंती यदि लभ्यते ॥६१॥ न कुर्याद्रर्भवासे च तत्र कृत्वा व्रतं व्रती ॥ उदये चाष्टमी किंचिन्नवमी सूकला|४| ॐ|यद् ि॥ ६२॥ भवेद्धृदुसंयुक्ता प्राप्त्यर्कसंयुता ॥ अपि वर्षशतेनापि लभ्यते वा न् लभ्यते ॥ ३ ॥ व्रतं तत्र व्रती कुर्यात्पुंॐ ङकोटिं समुद्धरेत् ॥ नृणां विना त्रतेनापि भक्तानां हीनसंपदाम् ॥ ६४ ॥ कृतेनैवोपवासेन प्रीतो भवति माधवः ॥ भक्त्या नानो छु। ॐ|पचुरे रात्रौ जागरणेन च ॥६०॥ फलं ददाति दैत्यान्य्तीत्रतसंभवम् ॥ वित्तशाठ्यमकुर्वाणः सम्यक्फलमवाप्नुयात् ॥६६॥डू कुर्वाणो वित्ताशाठ्यं च लभते सदृशं फलम् । अष्टम्यामथ रोहिण्यां न कुर्यात्पारणं बुधः ॥६७हन्यात्पुराकृतं पुण्यं चोपवासा” ॐ|र्जितं फलम् ॥ तिथिरष्टगुणं हंति नक्षत्रं च चतुर्गुणम् ॥ ६८ ॥ तस्मात्प्रयत्नतः कुर्यात्तिथिभते च पारणम् ॥ महानिशायां प्राप्तायां ङ् छ| १ कर्केण ब्रह्मनक्षत्रेण रोहिणीनक्षत्रेण संयुक्तेत्यर्थः । पादमेकं तु-ई० पू० । 1. ३. = झ|तिथिभतं यदा भवेत् ॥ ६९ ॥ तृतीयेदिं मुनिश्रेष्ठ पारणं कुरुते बुधः ॥ षण्मुहूर्ते व्यतीते तु रात्रावेव महानिशा ॥ ७० ॥ लभते झ| सं० १. अब्रह्महत्यां च तत्र भुक्त्वा च नारद ॥ गोमांसविण्मूत्रसमं तांबूलं च फलं जलम् ॥ ७१ ॥ पुंसामभक्ष्यं शुदानामोदनस्य च का २७ ॥ अ० ९ " २७ ||कथा "त्रियामां रजनीं प्राहुस्त्यक्त्वाथं च चतुष्टयम् ॥ ७२ ॥ नाडीनां तदुभे सन्ध्ये विसायंतसंज्ञिते ॥ जन्माष्टम्यां च शुदयां कु° कृत्वा जागरणं व्रतम् ॥ ७३ ॥ शतजन्मकृतात्पापान्मुच्यते नात्र संशयः ॥ जन्माष्टम्यां च शुद्धयामुपोष्य केवलं नरः ॥ ७४ ॥|४ छ|अश्वमेधफलं तस्य व्रतं जागरणं विना ॥ यद्वाल्ये यच्च कौमारं यौवने यच्च वार्धके ॥ ७८॥ सप्तजन्मकृतात्पापान्मुच्यते नात्रश्च अ|संशयः॥ श्रीकृष्णजन्मदिवसे यश्च भुक्ते नराधमः ॥ ७६ ॥ स भवेन्मातृगामी च ब्रह्महत्याशतं लभेत् ॥ कोटिजन्मार्जितं पुण्यं छु |तस्य नश्यति निश्चित ॥ अनर्हश्चाशुचिः शश्वदैवे पित्र्ये च कर्मणि । अन्ते वसेत्कालमूत्रे यदृचंद्रदिशूकरौ ॥ ७८ ॥४ ॥ ७७ आकृमिभिः शूलतुल्यैश्च तीक्ष्णदंष्ट्रश्च भक्षिनः । पापी ततः समुत्थाय भारते जन्म चेल्लभेत् ॥ ७९ ॥ षष्टिवर्षसहस्राणि विष्ठायां चङ्| अकृमिर्भवेव ॥ Jधकोटिसहस्राणि शतन्मानि सूकरः॥ ८० ॥ श्वापदः शतजन्मानि सृगालः सतू जन्म् च ॥ सप्तजन्मसु सर्प झु काकजय सप्तजन्मसु ॥ ८१ ॥ ततो भवेन्नरो मूको गलकुष्टी सदातुरः । ततो भवेत्पशुम्नश्च व्यालग्राही ततो भवेत् ॥ ८२ ॥ तदंते /। ॐच भवेदूर्धर्महीनंश्च भुकः । ततो भवेत्स रजकस्तैलकारस्ततो भवेत् ॥ ८३ ॥ ततो भवेद्देवलको ब्राह्मणश्च सदाशुचिः ॥ उपवाडू |ङ्सासमर्थश्चेदेकं विप्रं च भोजयेत् ॥ ८३ ॥ तावदनानि वा दद्याद्द्रुतं द्विगुणं भवेद॥ सहस्रसंमितां देवीं जपेद्वा प्राणसंयमान् ॥४ आ ८६॥ कुर्याद्वादशसंख्याकान्यथार्थं तद्वते नरः॥ इत्येवं कथितं वत्स श्रुतं यदर्मवतः व्रतोपवासपूजानां विधानमकृते च/४ छयत् ॥ ८६ ॥॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे नारायणसंवादे श्रीकृष्णजन्मखण्डे कृष्णजन्माष्टमीव्रतपूजोपवासनिरूपणंनामा छ। ४|ष्टमोऽध्यायः ॥ ८॥ नारद उवाच ॥ ॥ संस्थाप्य गोकुले कृष्णं यशोदामंदिरे वसुः ॥ जगाम स्वगृहं नन्दः किञ्चकार महां झ|॥ २७ ॥

• दण्डानाम्-इ° पा०।२ शतजन्मसुइ• पा° । ३ हीनो नरश्नक-६० पा । ४ सुतोत्सवम्-३०पा० ।। |

। प्रभुः ॥ १ ॥ किञ्चकार हरिस्तत्र कतिवर्षस्थितिः प्रभोः ॥ बालक्रीडनकं तस्य वणय क्रमशा सुन ॥ २ ॥ पुरा कृता या भdश।। ॐ गोलोके राधया सह ॥ तत्कृतं केन विधिना प्रतिज्ञापालनं हरेः ॥३॥ कीदृग्वृन्दावनं नामू मण्डलं किंविधं वद ॥ रासक्रीडांचें ॐ जलकीड़ संव्यस्य वर्णय प्रभो ॥१ ॥ नन्दस्तपः क्ङिकार यूशोदा चाथ रोहिणी ॥ हरेः पूर्वं च हलिनः कुत्र जन्मू बभूव ह ॥४ ॐ ॥ ९५ ॥ पीयूपखंडमाख्यानमपूर्वं श्रीहरेः स्मृतम् । विशेषतः कविमुखान्नव्यं नूनं पदे पदे ॥ ६॥ स्वरासमण्डलक्रीडां वर्णय स्वयमेव | ॐ |च ॥ परोक्षवर्णनात्काव्यं प्रशस्तं नव्यवर्णनम् ॥७॥ श्रीकृष्णांशो भवान्साक्षाद्योगींद्राणां गुरोर्गुरुः । यो यस्यांशः सच जनस्तस्येव हैं। छु। मुखतः सुखी ॥ ८॥ द्यैव वर्णिता पादौ विलीन तु युवां हरेः साक्षाद्रलोकनाथांशस्त्वमेव तत्समो म्हान् ॥ ९ ॥ ॥ नारायण४ हैं| उवाच ॥॥ ब्रवेशशेषविघ्नेशाः कूर्मो धर्मोहमेव च॥ नरश्च कार्तिकेयश्च श्रीकृष्णांशा वयं नव ॥ १० ॥ अहो गोलोकनाथस्य महिमा । ॐकेन वण्र्यते । ये स्वयं नो विजानीमो न वेदाः किं विपश्चितः ॥ ११ ॥ स्करो वामनः कल्किङ्गदः कपिलमीनकौ । एते चांशाः|आँ कलाधान्ये संत्येव कतिधा मुने ॥ १२ ॥ कूम नृसिंहो रामश्च खेतीपविराविभुः । परिपूर्णतमः कृष्णो वैकुण्ठे गोकुले स्वयम् ॥|ङ्क | |॥ १३ ॥ वैकुण्ठे कमळाकांतो रूपभेदाच्चतुर्युजः । गोलोके गोकुले राधाकांतोयं द्विभुजः स्वयम् ॥ १४ ॥ अस्यैव तेजो नित्यं|कें। ॐ च चित्ते कुर्वंत् ियोगिनः॥ भक्ताः पादाम्बुजं तेजः कुतस्तेजस्घ्निं विना ॥ १९ ॥ शृणु विप्र वर्णयामि यशोदानन्दयोस्तपः ॥|चें । रोहिण्याश्च यतो हेतोर्ददृशुस्ते हरेर्मुखम् ॥ १६ ॥ वसूनां प्रवरो नन्दो नाम्ना द्रोणस्तपोधनः । तस्य पत्नी धरा साध्वी यशोदा साझे | तपस्विनी ॥१७रोहिणी सर्पमाता च कर्तुश्च सर्पकारिणी । एतेषां जन्मचरितं निबोध कथयामि ते ॥१८॥ एकदा च धराद्रोणोछ झ पर्वते गन्धमादने । पुण्यदे भारते वर्षे गौतमाश्रमसन्निधौ॥ १९ ॥ चक्रतुश्च तपस्तत्र वर्षाणामयुतं मुने ॥ श्रीकृष्णदर्शनार्थं च| ओ| |झ|निर्जने सुप्रभातटे ॥२०॥ न ददर्श हरिं द्रोणो धरा चैव तपस्विनी ॥ कृत्वाग्निकुंडं वैराग्याप्रवेष्टुं समुपस्थित ॥२१॥ तौ मर्तुकाम|४| १ कपिमुखे कार्यं नूनं पदेपदे-० पा०२ हृदय-३० पा । |\ ॥ २८ न. वै. क.ङ दृष्द्मा च वाग्बभूवाशरीरिणी ॥ द्रक्ष्यथः श्रीहरिं पृथ्व्यां गोकुले पुत्ररूपिणम् ॥ २२ ॥ जन्मांतरे वसुश्रेष्ठ दुर्दशं योगिनां विभुम् ॥४॥ खं० ४ - ध्यानासाध्यं च विदुषां ब्रह्मादीनां च वंदितम् ॥ २३ ॥ श्रुत्वैवं तदराद्रोणी जग्मतुः स्वालयं सुखात् ॥ लब्ध्वा तु भारते जन्मॐ अ० ९ दृष्टं ताभ्यां हरेर्मुखम् ॥ २४ ॥ यर शोदानंदयोरेवं कथितं चारितं तव ॥ सुगोप्यं त्रिदशानां च रोहिणीचरितं शृणु ॥ २९ |एकदा देवमाता च पुष्पोत्सवदिने सती ॥ विज्ञापनं चरद्वारा चकार कश्यपं मुने। २६ सुस्राता सुंदरी देवी रत्नालंकार ङ|भूषिता ॥ चकार वेषं विविधं ददर्श दर्पणे मुखम् ॥ २७ ॥ कस्तूरीबिंदुना सार्द सिंदूराबिंदुसंयुतम् । रत्नकुंडलशोभाढ्यं ॥ २८ ॥ गजमौक्तिकसंयुक्तं नासागं सुमनोहरम् ॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं शरत्पंकजलोचनम् ॥ २९ ॥ वक्रभं |गिना युक्तं विचित्रकजलोज्वलम् ॥ पकदाडिमबीजाभदंतपंक्तिविराजितम् । ३० ॥ पक्कबिंबाधरोष्ठं च सस्मितं सुंदरं सदा ॥|| अतीव कमनीयं च मुनींद्रचित्तमोहनम् ३१ ॥ एवंभूतं मुखं दृशा सुंदरी स्वगृहे स्थिता पश्यंती पतिमार्ग च कामबाणप्र |पीडिता ॥ ३२ ॥ शुश्राव वार्तामदितिः कश्यपं कटुसंयुतम् । रत्नसारसमारंभे तस्या वक्षस्थले स्थितम् ३३ चुकोप साध्वी सा हताशा रतिकातरा न शशाप पतिं प्रेम्णा शशाप सर्पमातरम् ॥ ३८ ॥ न देवालययोग्या सा धर्मिष्ठा धैर्मनाशिनी ॥ दूरं गच्छतु स्वलकादात्मयोनिं च मानवीम् ॥ ३६ ॥ श्रुत्वैवं सा चरद्वारा शशाप देवमातरम् । सा चैवं मानवीं योनिं यातु मत्थं जरायुताम् ॥ ३६ ॥ कश्यपो बोधयामास कङ् च सर्पमातरम् ॥ काले यास्यसि मत्यं च मया सङ्ग |शुचिस्मिते ॥ ३७ ॥ त्यज भीतिं लभ सुखं द्रक्ष्यसि श्रीहरेर्मुखम् ॥ एवमुक्त्वा कश्यपश्च जगाम् चातेिर्गुदम् ॥ ३८ ॥ वांनी पूर्णां ॐच तस्याश्च चकार भगवान्विभुः ॥ ऋत तत्र महेंद्रश्च बभूव च सुरर्षभः ॥३९॥ अदितिर्देवकी चैव सर्पमाता च रोहिणी ॥ कश्यपो वसुदेवश्र श्रीकृष्णजनको मॉन् ॥ ६० ॥ रहस्यं गोपनीयं च सर्वं निगदितं मुने । अधुना बलदेवस्य जन्मापानं मुनेछु" २८ ॥ शृणु ॥ ४१ ॥ अनंतस्याप्रमेयस्य सहस्रशिरसः प्रभोः ॥ रोहिणी वसुदेवस्य भार्यारत्नं च प्रेयसी ॥ ४२ ॥ जगाम गोकुलं साध्वी वसुदेवाज्ञया मुने ॥ संकर्षणस्य रक्षार्थं कंसभीता पलायिता॥ ४३ ॥ देवक्याः सप्तमं गर्भ माया कृष्णाज्ञया तदा ॥ रोहि| |ण्या जठरे तत्र स्थापयामास गोकुले ॥ ४४ ॥ संस्थाप्य च तदा गर्भ केलासं सा जगाम ह ॥ दिनांतरे कतिपये रोहिणी|ङ |नंदमंदिरे ॥ १६ ॥ मुषाय पुत्रं कृष्णांशं तप्तोष्याभमीश्वरम् ॥ ईषद्धास्यं प्रसन्नास्यं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ ६६ ॥ तस्यैव जन्म मात्रेण देवा मुमुदिरे तदा ॥ स्वर्गे सुंदुभयो नेदुरानका मुरजादयः ॥ १७ ॥ जयशब्दं शंखशब्दं चक्रुर्देवा मुदान्विताः ॥ नंदो ॐ|दृष्टो ब्राह्मणेभ्यो धनं बहुविधं ददौ ॥ ४८ ॥ चिच्छेद नाडीं धात्री च श्नापयामास वालकम् ॥ जयशब्दं जणुगोप्यः सर्वाभ रणभूषिताः ॥ ४९ ॥ पपुत्रोत्सवें नंदश्चकार परमादरात् । तदा यशोदा गोपीभ्यो ब्राह्मणेभ्यो ददौ मुदा ॥ ६० ॥ धनानि नानावस्तूनि तैलं सिंदूरमेव च ॥ इत्येवं कथितं वत्स यशोदानंदयोस्तपः ॥ ६३ ॥ जन्माख्यानं च इलिनो रोहिणीचारितं ॐ| तथा ॥ अधुना ते वांछनीयं नंदूपुत्रोत्सवं शृणु ॥ ६२ ॥ सुखदं मोक्षदं सारं जन्ममृत्युजरापहम् ॥ मंगलं कृष्णचरितं वैष्ण वानां च जीवनम् ॥ ५३ ॥ सर्वाशुभविनाशं च भक्तिदास्यप्रदं हरेः ॥ श्रीकृष्णं वसुदेवश्च संस्थाप्य नंदमंदिरे ॥ ५७॥ गृहीत्वा बालिकां दृष्टो जगामं निजमंदिरम् । कथितं चरितं तस्याः शृतं संमुखतो मुने ॥ ६६॥ अधुना गोकुले कृष्णचरितं शृणु मंमलम् ॥ वसुदैत्रे गृहं याते यशोदा नंद एव च ॥६६ ॥ मंगले मूतिकागारे जयगारे जयान्विते ॥ ददर्श पुत्रं भूमिस्थं ॥ ६७ ॥ अतीव सुंदरं नग्नं पश्यंतं गृहशेखरम् ।। शरत्पार्वणचंद्रस्यं नीलंदीवरलोचनम् ९८रुदंतं च हसंते च वेणुसंसक्तविग्रहम्। हस्तद्वयं सुविन्यस्तं प्रेमवंतं पदांबुजम् ॥ ६९ ॥ दृष्ट्वा नंदः स्त्रिया साईं हरिं दृष्टो वभूव ह ॥ धात्री ते घ्रापयामास शीततोयेन -वालकम् ॥ ६० ॥ चिच्छेद नाडीं बालस्य हर्षाद्रप्यो जयं ददुः ॥ आजग्मुर्गोपिकाः सर्वा वृहच्छोण्यश्चलत्कुचाः ॥ ६१ ॥ बालिकाश्च वयस्याश्च विप्रपत्न्यश्च सूतिकाम् ॥ आशिषं युयुजुः सर्वा ददृशुर्बालकं मुदा ॥ ६२ ॥ क्रोडे चक्रुः प्रशंसंत्य ऊषुस्तत्र च काश्चन ॥ नंदः सचैलः स्नातश्च धृत्वा धौते च वाससी ॥ ६३ ॥ पारंपर्यविधिं तत्र चकार हृष्ट त्र.वै. क.ङ|मानसः ॥ ब्राह्मणान्भोजयामास कारयामास मंगलम् ॥ ६४ ॥ वायानि वादयामास बंदिभ्यभ ददौ धनम् ॥ ततो .नंदभइ सं• ४ पू. ॐ|सानंदं ब्राह्मणेभ्यो ददौ धनम् ॥ ६९ ॥ सद्रत्नानि प्रवालानि हीरकाणि च सादरम् ॥ तिलानां पर्वतान्सप्त सुवर्णशतकं|3| ॥ २९ : | छ। मुने ॥ ६६ ॥ रोप्ये धान्याचलं वस्त्रं गोसहस्त्रं मनोहरम् । दधि दुग्धं शर्करां च नवनीतं घृतं मधु ॥ ६७ ॥|ॐ अ० १० आमिष्टान्नं सल्लकौघं स्त्रादूनि मोदकानि च ॥ भूमिं च सर्वसस्यादयां वायुवेगांस्तुरंगमान् ॥ ६८ ॥ तांबूलानि च - ॐ|तैलान् िदत्वा दृष्टो बभूव ह। ॥ रक्षितुं सूतिकागारं योजयामास ब्राह्मणान् ॥ ६९ ॥ तत्र मंत्रज्ञमनुजान्स्थ|डू झ|विरान्गोपिकागणान् ॥ वेदांश्च पाठयामास हरेर्नामेकमंगलम् ॥ ७० ॥ भक्त या च ब्राह्मणद्वारा पूजयामास देवताः ॥ गोपाङ्ग |लिकाश्च वृद्धाश्च रत्नालंकारभूषिताः ॥ ७१ ॥ सस्मिताः शीघ्रगामिन्य आजग्मुनदमंदिरम् ॥ नानाविधाश्च गणका ज्योति:च्छे अशास्त्रविशारदाः॥ ७२॥ वाक्सिदः पुस्तककरा आजग्मुर्नदमंदिरम् । सस्मिता विप्रपत्न्यश्च वयस्याः स्थविरा वराः ॥ ७३ ॥|४ डुवालिका बालकयुत् आजग्मुर्नदमंदिरम्॥ तेभ्योपि प्रददौ रनं धनानि विविधानि च ॥ ७८ ॥ वखत्राणि रौप्याणि गोस्हस्राणिॐ ॐ|सादरम् ॥ नंदस्तेभ्यो नमस्कृत्य चकार विन्यं मुदा ॥ ७९॥ आशिषं युयुजुः सर्वे ददृशुर्बालकं पूरम् ॥ एवं संभृतसंभारो बभूवडू |ऊ|वुपुंगवः ॥७६॥ गणकैः कारयामास यद्भविष्यं शुभाशुभम् ॥ एवं ववर्ध बालश्च शुक्रुपकं यथा शशी ॥ ७७ ॥ नंदालये हली चैव । भुक्ते मातुः पयोधरम् । तदा च रोहिणी दृष्टा तत्र पुत्रोत्सवे मुदा ॥ ७८ ॥ तैलसिंदूरतांबूलं धनं ताभ्यो ददौ मुने ॥ दत्त्वाशिषश्चक्षु |शिरसि ताश्च ते स्वालयं ययुः ॥ ७९ ॥ यशोदारोहिणीनंदास्तस्थुर्गेहे मुदान्विताः ॥ ८० ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृङ चै|cणजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे नंदपुत्रोत्सवोनाम नवमोऽध्यायः९ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ अथ कंसः सभामध्ये | |स्वर्णसिंहासनस्थितः ॥ शुश्राव वाचं गगने सूनृतामशरीरिणीम् । १ ॥ किं करोपि महामूढ चिंतां स्त्रश्रेयसः कुरु ॥ जातः कालो|४|॥ २९ ॥ धरण्यां ते तिष्टोपाये नराधिप ॥ २ ॥ नंदाय तनयं दत्त्वा वसुदेवस्तवांतकम् ॥ कन्यामादाय तुभ्यं च दत्त्वा संमायया स्थितः ॥३॥|छै। | ॐ मायांशा कन्यकेयं च वासुदेवः स्वयं हरिः ॥ तब होता गोकुले च वदंते नंदमंदिरे॥ ३ ॥ देवक्याः सप्तमो गर्भा वदंते नंदमं । |दिरे ॥ देवक्याः सप्तमो गर्भा न सुस्रावामृतं सुतम् ॥९॥ स्थापयामास माया ओरोहिणीजठरे किल ॥ तत्र जातश्च शेषांशो बेलदेवो । ॐ महाबलः ॥ ६ ॥ गोकुले तौ च वर्धेते कालो ते नंदमंदिरे ॥ श्रुत्वेति वचनं राजा बभूवानम्रकंधरः ॥ ७॥ चिंतामवाप सहसा छ। तत्याजाहारमुन्मनाः । पूतनां च समानीय प्राणेभ्यः प्रेयसीं सतीम्॥८॥ उवाच भगिनीं राजा सभामध्ये च नीतिविव ॥ ॥ कंस ॐ||मायाशास्त्रविशारदा उवाच ॥। पूतने गोकुलं ॥ १० गच्छ ॥ मायामानुषरूपे कार्यार्थं नंदुमंदिरम् च विधाय ॥ ९ ब्रज ॥ विषाक्तं योगिनि च । तनं दुर्वाससो कृत्रं महामंत्रं शिशवं प्राप्य देहि सत्वैरम् सर्वत्रगामिनी । वं मनोयायिनी ॥ ११ ॥ सर्वरूपं वंसेकें विधातुं त्वं शक्तासि सुप्रतिष्टिते ॥ इत्युक्त्वा तां महाराजस्तस्थौ संसदि नारद ॥ १२ ॥ जगाम पूतना कंसं प्रणम्य कामचरिणी ॥| तप्तकांचनवर्णाभा नानालंकारभूषिता॥ १३ ॥ बिभ्रती कबरीभरं मालतीमाल्यसंयुतम् । कस्तूरीबिंदुना युक्तं सिंदूरं दधती मुदा ॥|ङ छु।। १e ॥ मंजीररशनाभ्यां च कलशब्दं प्रकुर्वती ॥ संप्राप्य गोष्टं दुर्दशं नंदोलयुमनोहरम् ॥ १९ ॥ परिखाभिर्गभीराभिर्देर्लघ्याभिछु श्च वेष्टितम् ॥ रचितं प्रस्तरैर्दिव्यैर्निर्मितं विश्वकर्मणा ॥ १६ ॥ इंद्रनीलैर्मरकतैः पद्मरागैश्च भूषितम् । सुवर्णकलशैर्दव्यैश्चित्रितै|छ। ॐशेखंरोचलैः ॥ १७ ॥ प्राकारैर्गगनस्पगैश्चतुद्रसमन्वितैः ॥ युक्तं लोहकपाटेश्च द्वारपालसमन्वितैः ॥ १८ ॥ वेष्टितं सुन्दरं रम्यं की। सुन्दरीगणवेष्टितम् । मुक्तामाणिक्यपरशैः पूर्णरत्नादिभिर्घनैः ॥ १९॥ स्त्रपत्रवटाकीर्णं गवां कोटिभिरन्वितम् ॥ भरणीयैः किं|४| कुकरैश्च गोपकैः समून्वितम् ॥२०॥ दासीनां च सहयैश्च कर्कमध्यगैः समन्वृितम् । प्रविवेशाश्रमं साधी सस्मितसुमनोहरा ॥झे। | २१ ॥ हृञ्च तां प्रविशंतीं च गेष्यो दृझानुमेनिरे ॥ (कं वा पद्मालया दुर्गा कृष् द्रष्टुं समागता ॥ २२ ॥ प्रगेस्रगपिका गोपाः |ङ पप्रच्छुः कुशलं च ताम् ॥ ददौ सिंहासनं पात्रं वासयामास तत्र वै ॥ २३ ॥ पप्रच्छ कुशी सा च गोपानां बालकस्य च ॥ उघसङ्क १ परमेः-३० पा०। २ गोप्यस्ता बटुमेनिर-३० पा० । N ज.वै. क. ङ |सस्मिता साध्वी पायं जग्राह सादरम् ॥ २१ ॥ तामूचुगपिकाः सर्वाः का वमीश्वरि ांप्रतम्॥ वासस्ते कुचू छिं नाम किं वात्र झ| सं• ४ ५- • ३० ॥ झ्वाचिकचक्रेण |कर्म नो वद ॥ तत्वं २९ ॥ मंगलसूचकम् तासां च वचनं ॥ बभूव श्रुत्वा स्थविरे साप्युवाच काले मनोहरम् नेदृपुत्रोमहानिति । मथुरावासिनी ॥ २७॥ ध्रुवागतार्ह गोपी सांप्रतं ते दृष्टुमाशिषं विप्रक़ामिनी कर्तुमीप्सिताम् ॥ २६ ॥ श्रुतं ॥कृष |*-, * पुत्रमानय तं दृष्ट्वा यामि कृत्वा तमाशिषम् ॥ २८ ॥ ब्राह्मणीवचनं श्रुत्वा यशोदा हृष्टमानसा ॥ प्रणमय्य सुतं क्रोडे ददौ। ऊ कुत्राङ्गणयोषितः ॥ २९ ॥ कृत्वा क्रोडे तु ते साध्वी चुटुंब च पुनःपुनः ॥ स्तनं ददौ सुखासीना इरैि पुण्यवती सती । ॐ|। ३० ॥ अहोङतोऽयं बालस्ते सुन्दरो गोपसुन्दुरि ॥ गुणैर्नारायणसमो बालोयमित्युवाच ह ॥ ३१ ॥ कृष्णो विषस्तनं|छै। ॐपीत्वा जहास वक्षसि स्थितः । तस्याः प्राणैः सह पपौ विषीरं सुधामिव ॥ ३२ ॥ तत्याज बालकं साध्वी प्राणांस्त्यक्त्वा सँ |आँपपात ह। विकृताकारवदना चोत्तानवदना मुने ॥ ३३ ॥ स्थूलदेहं परित्यज्य सूक्ष्मदेहं विवेश सा । आरुरोह रथे शीर्षे रत्न कुसारविनिर्मितम् ॥ ३४ ॥ पार्षदप्रवरैर्दिव्यैर्वेष्टिते सुमनोहरैः॥ वेतचामरलक्षेण शोभितं लक्षपणेः ॥ ३४ ॥ वह्निशौचेन वls अ|सूक्ष्मेण भूषितं वरम् ॥ नानाचित्रविचित्रैश्च सद्रत्नकलशैर्युतम् ॥ ३६ ॥ सुंदरं शतचनं च ज्वलितं रत्नतेजसा ॥ पार्षदास्तकें रथे कृत्वा जग्मुगलोकमुत्तमम्। ३७ ॥ दृष्ट्वा तमद्भुतं लोका गोपिकाश्चातिविस्मिताः । कंसः श्रुत्वा च तत्सर्वं विस्मितश्चक्षु छबभूव ह ॥३८॥ यशोदा बालकं नीत्वा कोडे कृत्वा स्तनं ददृ ॥ मंगलं कारयामास विप्रद्वारा शिशोर्मुने ॥ ३९॥ ददाह हूँ मैं ॐ|तस्याश्च नंदः सानंदपूर्वकम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीसमं संप्राप्य सौरभम् ॥ १० ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ सा वा काराक्षसीरूपा. कॅथंचें ॐ|पुण्यवती सती ॥ केन पुण्येन तं दृष्ट्वा जगाम कृष्णमंदिरम् ॥ ४१ ।॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ बलियझे वानस्य दृशं रूपं” ४|मनोहरम् ॥ बलिकन्या रत्नमाला पुत्रस्नेहं चकार तम् ॥ ४२॥ मनसा मानसं चक्रे पुत्रस्य सदृशो मम ॥ पिवेद्यदि स्तनं कृष्ण|४| ॥ ३० ॥ | १ वेष्टितम्-ई० पा० । २ मुने-०पा०।। दत्त्वा विषस्तनं कृष्णं पूतना राक्षसी मुने ॥ भक्त्या मातृगतिं प्राप कं भजाम विना हरिम् ॥ ४६ ॥ इत्येवं कथितं विप्र श्रीकृष्ण गुणकीर्तनम् । पदेपदे सुमधुरं प्रवरं कथयामि ते ॥ ३६ ॥ इति श्रीत्र म• श्रीकृ० ना० पूतनामोक्षोनाम दशमोऽध्यायः ॥१०॥ श्रीनारायण उवाच ॥॥ एकदा गोकुले साध्वी यशोदा नंदगेहिनी ॥ गृहकर्माणि संसक्ता कृत्वा बालं स्ववक्षसि ॥ १ ॥ वात्यारूपं तृणावर्तमागच्छेतं च गोकुलम् ।। श्रीहरिर्मनसा ज्ञात्वा भायुक्तो बभूव ह ॥२॥ भाराक्रांता यशोदा च तत्याज बालकं ऊतदा ॥ शयनं कारयित्वा च जगाम यमुनां मुने ॥ ३ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र वात्यारूपधरोऽसुरः आदाय ते भ्रामयित्वा गत्वाङ पराशरशंग "इ समं वेशयामापीशतं भद्रे स्वरों का समाप प्रकाश वर्षात् पयोधरे शिर्ड्स " |श्रीकृष्णचरणस्पर्शाद्रलोकं स जगाम ह ॥ ७ ॥ वात्यारूपे गते गोपा गोप्यश्च भयविह्वलाः न दृङ् बालकं तत्र शयानं शयने |मुने !८ ॥ सर्वे निजघ्नुः स्वं वक्षःस्थलं शोकाकुला भयात् । केचिन्मृच्छमवापुश्च रुरुदुधापि केचन ॥ ९ ॥ अन्वेषणं प्रकुर्वतो ददृशुर्बालकं व्रजे ॥ धूलिधूसरसवगं पुष्पोद्यनांतरस्थितम् ॥ १ ॥ बाबूकदेशे सरसस्तीरे नीरसमन्विते ॥४ शुपश्यतं गगनं.शश्वद्वद्रुतं भयकातरम् ॥ ११॥ गृहीत्वा बालकं नंदः कृत्वा वक्षसि सत्वरम् ॥ दृशंदशं मुखं तस्य रुरोद च शुचाउँ |न्वितः ॥ १२॥ यशोदा रोहिणी शीघ्र दृझा बालं रुरोद च ॥ कृत्वा वक्षसि तद्वक्क्रे कुटुंब च मुहुर्मुहुः ॥ १३ मंगलं कारयामास] |ऊ|स्नापयामास बालकम् ॥ स्तनं ददौ यशोदा च प्रसन्नवदनेक्षणा ॥१८॥ ॥ नारद उवाच॥॥ कथं शशाप दुर्वासाः पांड्यदेशोद्भवं नृपम्॥ सुविचार्य वद ब्रह्मन्नितिहासं पुरातनम् ॥ १६ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ पांड्यदेशाधिपो राजा सहस्राक्षः प्रतापवान् । |त्रीसद्धं समादाय कामबाणप्रपीडितः ॥ १६ ॥ मनोहरे निर्जने च पर्वते गंधमादने । विजहार नदीतीरे पुष्पोद्याने न . वै. क. |ऊ| मनोरमे ॥ १७ ॥ नानाप्रकारश्रृंगारं विपरीतादिकं नृपः ॥ नखदंतक्षतांगं च कामिनीनां चकार सः ॥ १८॥ कृत्वा मूर्तिसहत्रं च |सं• ४ पृ. ३१ ॥ योगींद्रो नृपतीश्वरः॥ । कृत्वा स्थलविहारं च जलक्रीडां चकार ह ॥ १९॥ नायों विवसनाः सर्वा ननाथ नृपयोपितः । विजयश्च ।अ• १२ " "|^|पुष्पभद्रानदीतीरे मनोहरे ॥ २० ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र समायातो महामुनिः । शिष्यललैः परिवृतो गच्छन्त्रं शंकरं प्रति ॥ २१ ॥ |दृशं मुनिं महामत्तो नोत्तस्थौ न ननाम ह ॥ वाचा हस्तेन राजा च संभाषां न चकार ह ॥ २२ ॥ दृष्ट्वा चुकोपू नृपातुं शशापर्छ छै| स्फुरिताधरः । असुरो भव पाप्टिं योगाङ्गो भुवं व्रज ॥ २३ ॥ भारते ल्क्षवपं च स्थात्व्यं ते नराधम ॥ ततो विपदस्पर्शाद्रलोकं । ||यस्यसि ध्रुवम् ॥ २९ ॥ स्थानेस्थाने हे महिष्यो जनिं लभत भारते । राजेंद्रगेहे राजेंद्राद्भविष्यथ मूनोहराः ॥ २६ ॥। छु | इत्युक्त्वा तु मुनींद्वस्तु जगाम शंकरालयम् । हाहाशब्दं विचकुश्च शिष्यसंघाः कृपालवः ॥ २६ ॥ गते मुनींद्र राजेंद्रो रुरोद च सरित्तटे । रुरुदु रमणीयाश्च रमण्यो विरहातुराः ॥ ॥ २७ ॥ हे नाथ रमणश्रेष्ठेत्युच्चार्य च पुनःपुनः ॥ व विना वा । छु छ| यास्यामो वयं स्वं वा क्व यास्यसि ॥ २८ ॥ वयं नो विहारप्यामस्त्वया सार्दै सुनिर्जने न करिष्यसि राज्यं त्वं न यास्यामो |ञ्च ॐ हं वयम् ॥२९शरच्चंद्रप्रभामुष्टं न द्रक्ष्यामो मुखं तव ॥ प्रसारिताभ्यां बाहुभ्यांनानयिष्याम इत्यतः ॥ ३०॥ इत्युक्त्वा रुरुदुःसँ झ| सबः पुरुस्कृत्य "नराधिपम् ॥ मूच्छमवापुश्चरणं श्रुत्वा राज्ञः सरित्तटे ॥३१ ॥ राजाऽग्निकुंडमाधाय नारीभिः सह नारद ॥४ ॐ|स्मृत्वा हरिपदंभोजं ज्वलदग्निविवेश ह ॥३२॥ हाहाकारं सुराः सर्वे विचकैर्गगने स्थिताः ॥ इत्यूचुर्मुनयश्चैवं दैवं च बलवत्तरम्॥३३॥ फुस च राजा तृणावर्ता जगाम हरिमंदिरम् । महिष्यो भारते वर्षे लेभिरे जन्म वाञ्च्छितम् ॥ ३८ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं हरेर्माहात्म्यसै छ| मुत्तमम् ॥ मोक्षणं नृपतेधैव मुनींद्वशापहेतुकम्॥ ३८॥ इति श्रीब्र० म० श्रीकृष्णज• नारायणनारदसम्वादे तृणावर्तवधोनामे |कादशोऽध्यायः ॥ ११॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ एकदा मंदिरे नन्दपली सानंदपूर्वकम् ॥ कृत्वा वक्षसि गोविंदं क्षुधितं झ| ॥ ३३ ॥ १ कृपालया-ई०पू० । च स्तनं ददौ ॥ १ ॥ एतस्मिन्नंतरे गोप्य आजग्मुर्नेदमंदिरम् । स्थविराश्च वयस्याश्च बालिका बालकान्विताः ॥ २ अतृप्तं बालकं शीघ्र संन्यस्य शयने सती ॥ प्रणनाम समुत्थाय कर्मण्यौत्थानिके मुदा ॥ तैलसिंदूरतांबूलं ददौ ताभ्यो मुदान्विता ॥|छ। मिष्टवस्तूनि वस्त्राणि भूषणानि च गोपिका ॥ ४ एतस्मिन्नन्तरे कृष्णो रुरोद क्षुधितस्तदा ॥ प्रेरयित्वा सं चरणं मायेशो मायया विभुः। पपात चरणं तस्य प्रवीणे शकटे सुने ॥ विधेभरपदाघातात्तच्च चूर्णं बभूव ह ॥६॥ वभंज शकटं पेतुर्भग्नकाष्ठानि तत्र वै ॥|चें ङ|पपात दधिदुग्धं च नवनीतं घृतं मधु ।।७। दृष्टाश्चर्यं गोपिकाश्च दुद्रुवुर्बालकं भयात् ॥ ददृशुर्भमशकटमिंधनाभ्यंतरे शिशुम् ॥८॥ |भग्नभांडसमूहे च पतितं बढंगोरसम् । प्रेरयित्वा तु काष्ठानि जग्राह वालकं भिया ॥ ९॥ मायारक्षितसर्वांगं रुदितं क्षुधितं क्षुधा ॥ ॥ पप्रच्छुर्बालकान्गोपा बभज शकटं कथम् ॥ कंचिदेनं न पश्यमः सहसेति फ्नं यदा ते रोचे ध्रः सगण गोपा गोप्यश्च जहसुर्मुदा । न हि जग्मुः प्रतीतिं च मिथ्येत्यूचुर्नजे प्रजाः ॥ १३ । शिशोः स्वस्त्ययनं कार्यं चक्रुर्माह्मणपुंगवाः हस्तं दत्त्वा शिशोर्गात्रेप पाठ कवचं द्विजः ॥ १४ ॥ वदामि तत्ते विप्रेन्द्र कवचं सर्वरक्षणम् । यद्दत्तं मायया पूर्वं ब्राह्मणे नाभिपं छे |ङ्कजे ॥१५॥ निद्रिते जगतीनाथे जले च जलशायिनि । भीताय स्तुतिकर्ते च मधुकैटभयोर्भयात् ॥ १६ ॥ |दूरीभूतं कुरु भयं भयं किं ते हरौ स्थिते ।। स्थितायां मयि च ब्रह्मन्सुखी तिष्ठ जगत्पते ॥ १७ ॥ श्रीहरिः पातु ते वक्त्रं मस्तकं मधु ॐ|सूदनः । श्रीकृष्णश्चक्षुषी पातु नासिकां राधिकापतिः ॥ १८ ॥ कर्णयुग्मं च कण्ठं च कपालं पातु माधवः । कपोलं पातु गोविन्दः केशांश्च केशवः स्वयम् ॥ १९॥ अधरोष्ठे हृषीकेशो दंतपंक्तिं गदाग्रजः ॥ रासेश्वरश्च रसनां तालुकं वामनो विभुः |२०॥ १ भोजनानि -६० पा० । २ तु-६९पा°। ३ रस-३०पा० ४ पप्रच्छ बालकान् गोपी-३०प० पश्याभ पा०। ६ तर्णम्-३०पा९।७ सुखम्-३० पा० । |9 म.वै. क. ङ वक्षः पातु मुकुन्द्ध जठरं पातु दैत्यहा ॥ जनार्दनः पातु नाभिं पातु विष्णुश्च मेहनम् ॥ २१ ॥ नितंबयुग्मं गुलं च पातु ते पुरुषो ॐ|सं• ४ ३. त्तमः ॥ जानुयुग्मे जानकीशः पातु ते सर्वदा विभुः ॥ २२ हस्तयुग्मं नृसिंहश्च पातु सर्वत्र संकटे ॥ पादयुग्मं वराहश्च पातु ते + ३२" |—|कमलोद्भवः ॥ २३ ॥ जी नरायणः पातु ह्यधस्तात्कमलापतिः । पूर्वस्यां पातु गोपालः पातु वह्नौ दशास्यदा ॥ २४ ॥ वन ॐ अ० १२ माली पातु याम्यां वैकुंठः पातु नेङ्गतौ ॥ वारुण्यां वासुदेवश्च सतो रक्षाकरः स्वयम् ॥ २९ ॥ पातु ते संततमजो वायव्यां विष्टर ॐ|श्रवाः ॥ उत्तरे च सदा पातु तेजसा जलजासनः २६ ॥ ऐशान्यामीश्वरः पातु पातु सर्वत्र शत्रुजित् ॥ जले स्थले चांतरिक्षे ॐनिब्रायां पातु राघवः ॥ २७॥ इत्येवं कथितं ब्रह्मन्कवचं परमाद्भुतम् । कृष्णेन कृपया दत्तं स्मृतेनैव पुरा मया ॥ २८ ॥ गुंभेन सह संग्रामे निर्लक्ष्ये घोरदारुणे। गगने स्थितया सद्यः प्रातिमात्रेण सो जितः ॥ २९ ॥ कवचस्य प्रभावेण धरण्यां पतितो मृतः॥” अपूर्व वर्षशतं खे च कृत्वा युद्धे भयावहम् ॥ ३० ॥ मृते शुभे च गोविन्दः कृपालुर्गगनस्थितः मांलां च कवचं दत्वा गोलोकं स जगाम ह ॥ ३१ ॥ कल्पांतरस्य वृत्तांतं कृपया कथितं मुने ॥ अभ्यंतरभयं नास्ति कवचस्य प्रभावतः ॥ ३२ ॥ कोटिशः कोटिशो |ऊ|नष्टा मया दृष्टश्च वेधसः॥ अहं च हरिणा सार्द कल्पेकल्पे स्थिरा सद। ३३ ॥। इत्युक्का कवचं दत्त्वा सांतर्धानं चकार ह ॥ |४|निःशंको नाभिकमले तस्थौ स कमलोद्भवः॥ ३८ ॥ सुवर्णगुटिकायां च कृत्वेदं कवचं परम्।। कण्ठे वा दक्षिणे बाहौ बभीयाद्यः सुधीः सदा।। ३५॥ ल? भ्यो भयं तस्य न जायते । जले स्थले चांतरिक्षे निद्रयां रक्षतीश्वरः ३६ ॥ संग्रामे वत्रपाते च विपत्त प्राणसंकटे ॥ कवचस्मरणादेव सद्यो निःशंकतां व्रजेत् ॥ ३७ ॥ बद्धेदं कवचं कण्ठे शंकरस्त्रिपुरं पुरा जघान लीलामात्रेण दुरंतमसुरेश्वरम् ॥ ३८॥ बद्धेदं कवचं काली रक्तबीजं चखाद सा ॥ सहस्रशीर्षा धृवेदं विधं धत्ते |तिलं यथा॥ ३९॥ आवां सनत्कुमारश्च धर्मसाक्षी च कर्मणाम् ॥ कवचस्य प्रभवण सर्वत्र जयिनो वयम् ॥ 8. ॐl ॥ ३२ ॥ १ ते इतुम्-३० पा० ॥ २ माल्यम्-३० ५ ३ सर्प-द• पा० ४ प्रसादेन-३० पा०। छस्य नन्दशिशोः कण्ठे चकार कवचं द्विजः॥ आत्मनः कवचं कण्ठे दधार च स्वयं हरिः ॥ ४१ ॥ प्रभावः कथितः सर्वः |ङ्क ॐ कवचस्य हरेस्तथा । अनन्तस्याच्युतस्यैव प्रभावमतुलं मुने ॥ ४२ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे अनारायणनारदसम्वादे शकटभंजनयोगनिद्रोक्तकवचन्यासोनाम द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ छु। |ऊकृष्णं स्ववक्षसि ॥ स्वर्णसिंहासनस्था च क्षुधितं तं स्तनं ददौ ॥ २ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र विप्रेद्रेकः समागतः ॥ वृतः |ङ |अपरं कृष्णमाहात्म्ये शृणु किंचिन्महामुने ॥ विननिनं पापहरं महापुण्यकरं परम् ॥ १ ॥ एकदा नंदपत्नी च कृत्वा = छ|शिष्यसमूहैश्च ॥ ४ ॥ ज्योतिषंथो प्रज्वलन्त्रह्मतेजसा मूर्तिमांश्च वेदवेदांगपारगः ॥३ ॥ प्रजपन्परमं ॥ परिबिभ्रज्जटाजालं ब्रह्म शुद्धस्फटिकमालया तप्तकांचनसन्निभम् । दंडी ॥ छत्री ६ ॥ शुक्लवासा शरत्पार्वणचंद्रस्यो दंतपंक्तिविराजितः गौरांगः ||ङ्क ४ छ|पद्मलोचनः ॥ योगींद्रो धूर्जटेः शिष्यः शुद्धभक्तो गदाभृतः ॥ ६ ॥ व्याख्यामुद्राकरः श्रीमाञ्छिष्यानध्यापयन्मुदा ॥ वेदङ्क ॐच्याख्यां कतिविधां प्रकुर्वन्निव लीलया ॥ ७ ॥ एकीभूय चतुर्वेदस्तेजसा मूर्तिमानिव ॥ साक्षात्सरस्वतीकंठः सिद्धांतैकविशारदः|कुं ॐl॥ ८॥ ध्यानैकनिष्ठः श्रीकृष्णपादांभोजे दिवानिशम् ॥ जीवन्मुक्तो हि सिदेशः सर्वज्ञः सर्वदर्शनः ॥ ९ ॥ तं दृष्ट्वा सा समुत्तस्थौ ॐयशोदा प्रणनाम च ॥ पात्रं गां मधुपर्कं च स्वर्णसिंहासनं ददौ ॥ १० ॥ बालकं वंदयामास मुनींद्र सस्मितं मुदा ॥ मुनिश्च ॐ|मनसा च प्रणामशतकं हरिम् ॥१३ ॥ आशिषं प्रददौ प्रीत्या वेदमंत्रोपयोगिकम् । प्रणनाम च शिष्यांश्च ते तां युयुजुराशिषम् ॥४ ॐl१२॥ शिष्यान्पाद्यदिकं भक्त्या प्रददौ च पृथक्पृथक । सशिष्यांनी च प्रक्षाल्य समुवास मुखासने ॥१३समुद्यता सा प्रष्टुं च पुटङ ॐ|जलियुता सती । स्वक्रोडे बालकं कृत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरा ॥ १४ ॥ स्वात्मारामं मंगलं च प्रष्टुं यद्यपि न क्षमा ॥ थापि भवतोङ ४|नाम शिवं पृच्छामि सांप्रतम् ॥ १९ ॥ अबलाबुद्धिहीनाया दोषं क्षुतं सदार्हसि ॥ मूढस्य सततं दोषं क्षमां कुर्वति साधवः |” झ|॥ १६ ॥ अंगिरा वाऽथ वाऽत्रिर्वा मरीचिगौतमोऽथ वा । कतुः किं वा प्रचेता वा पुलस्त्यः पुलहोथ वा ॥१७ । दुर्वासाः कर्दमस्त्वं |४ २. वै. छ. वा वशिष्ठो गर्ग एव वा ॥ जैगीषव्यो देवलो वा कृपिलो वा स्वयं विभुः ॥ १८॥ सनत्कुमारः सनकः सनंदो वा सनातनः॥ बोदुःसृ.... ॐपंचशिखो वा त्वमासुरिः सौभरिः किमु ॥१९॥ विश्वामित्रोऽथ वाल्मीको वामदेवोऽथ कश्यपः ॥ संवर्तः किमुतथ्यो वा किं कृचो वाङ२०६४ ॥ २३ ॥झ|बृहस्पतिः ॥२०॥ भृगुः शुकश्च च्यवनो नरनारायणोऽथवा॥ सक्थ्निः पराशरो व्यासः शुकदेवोऽथ जैमिनिः ॥२३। मार्कण्डेयो|४|अ• १३ |लोमशश्च कण्वः कात्यायनस्तथा ॥ आस्तीकोवा जरत्कारुर्जप्यभृगो विभांडकः ॥ २२ ॥ पौलस्त्यस्त्रमगस्त्यो वा शरद्वान्गिरि छु जुरेव च ॥ शमीकोरिष्टनेमिश्च मांडव्यः पैल एव च ॥ २३ ॥ पाणिनि कणादो वा शाकल्यः शाकटायनः। अष्टावक्रो भार् । ||रिघं सुमंतुर्वत्स एव वा ॥ २४ ॥ जाबालो याज्ञवल्क्यश्च वैशंपायन एव च ॥ यतिर्हसी पिप्पलादो मैत्रेयः करुपस्तथा|खें ओ| २६॥ उपमन्युगैरसुखोऽरुणिरौवोंऽथ कुक्षिवान् । भरद्वाजो वेदशिराः शंकुकर्णाऽथ शौनकः ॥ २६ ॥ एतेषां पुण्यश्लो|सैं ॐकानां भवान्वद ॥ प्रत्युत्तराद्वै नाहं चेत्तथापि वक्तुमर्हसि ॥ २७ ) किंकरः किंकरी वापि समर्था प्रष्टुमीश्वरम्। |चें को मे प्रभो ॐयो यस्य सेवानियतः स कं पृच्छति तं विना ॥ २८ ॥ धन्याहं कृतकृत्याहं सफलं जीवितं त्वत्पादाब्जरजःस्पर्शाङ्क |जन्मकोटयंहसां क्षयः॥ २९ ॥ त्वत्पादोदकसंस्पर्शात्सद्यः पूता वसुंधरा ॥ तवागमनमात्रेण ममाश्रमः ॥ ३० ॥४ तीर्थभूतो येये श्रुताः श्रुतौ ब्रह्मच्छतिसारा महाजनाः । तेषामेको मया दृष्टः पूर्वपुण्यफलोदयात् ॥ ३१ ॥ शिष्या वेदा मूर्तिमंतो भीष्म छु |मध्याह्नभास्कराः। गोकुलं मत्कुलं सद्यः पुनंति पादरेणुना ॥ ३२ ॥ आशिषं कर्तुमर्हति प्रसन्नमनसा शिशुम् । पूर्णस्वल्यञ्च छयनं सद्यो विप्राशीर्वचनं ध्रुवम् ॥ ३३ ॥ इत्येवमुक्त्वा नंदी भक्त्या तस्थौ मुनेः पुरः ॥ नरं प्रस्थापयामास नंदमानयितुं सती/ञ्च ॐ ३४ ॥ यशोदावचनं श्रुत्वा जहास मुनिपुंगवः ॥ जहसुः शिष्यसंघाश्च भासयंतो दिशो दश ॥ ३८ ॥ हितं तथ्यं नीतिञ्च युकं महत्पुण्यकरं परम् ॥ तामुवाच मुदा युक्त शुदिबुदिर्महामुनिः ॥ ३६॥ ॥ श्रीगर्ग उवाच । ॥ सुधामयं ते वचनं लौकिकं चे|| ३ , छु" ३३ छ| १ जीवनम् -३०पा० । २ खर्वम्-इ-पा० । ३ चरम्-३०पा० ॥ ४ प्रतिकरम्-३०पा० । ५९ समयेचितम्-३०पा° । कुलोचितम् । यस्य यत्र कुले जन्म स एव तादृशो भवेत् ॥ ३७ ॥ सर्वेषां गोपपशूनां गिरिभानुश्च भास्करः । पत्नीपद्मासमा तस्य नाम्ना पद्मावती सती ॥३८॥। तस्याः कन्या यशोदा त्वं यशोवर्द्धनकारिणी ॥ बछवानां च प्रवरो लब्धो नैदश्चवट्टभः ॥३९॥ नंदो यस्त्वं च या भद्रे बालो यो येन वा गतः। जानामि निर्जने सर्वं वक्ष्यामि नंदसन्निधिम् ॥ ४० ॥ गगोंइं यदुवंशानां चिरकालं पुरोहितः । प्रस्थापितोऽहं वसुना नान्यसाध्ये च कर्मणि ॥ ३१ ॥ एतस्मिन्नंतरे नंदः श्रुतमात्रं जगाम ह ॥ ननाम दंडवद्भमौ सुप्रै तं मुनिपुंगवम् ॥ ४२॥ शिष्यान्ननाम.मूर्जे च ते तं युयुजुराशिषम् । समुत्थायासनात्तूर्णं यशोदानंद एव च॥ ४३ ॥ गृहीत्वाभ्यंतरं रम्यं जगाम विदुषां वरः ॥ गग नंदो यशोदा च सपुत्रा सा मुदान्विता । वाक्यं गर्गस्तदोवाच निगूढं निर्जनेमुने ॥ ३८ ॥ श्रीगर्ग झ| उवाच । अयि नंद प्रवक्ष्यामि वचनं ते सुखवहम् । प्रस्थापितोहं वसुना येन तच्छूयतामिति ॥४॥ वसुना खूतिकागारे शिशुः प्रत्य र्पणं कृतः पुत्रोऽयं वसुदेवस्य ज्येष्ठश्च तस्य च ध्रुवम् ॥ ४६ ॥ कन्या ते तेन या नीता मथुरां कंसभीरुणा । अस्यान्नप्राशनायाहं च॥ गूढेन प्रेषितस्तेन तस्योद्योगं कुरु द्विज ॥४७। पूर्णब्रह्मस्वरूपोयं शिशुस्ते मायया महीम् ॥ आगत्य भारहरणं कर्तार्ती धात्रा च सेवितः। गोलोकनाथो भगवान्ीकृष्णो राधिकापतिः ॥ ४८ ॥ नारायणो यो वैकुंठे कमलाकांत एखं च ॥ श्वेत दोपंनिवासी यः पिता विष्णुश्च सोप्यजः ॥ ४९। कपिलोन्ये तशाश्च नरनारायणावृषी । सर्वेषां तेजसां राशिर्डीर्तिमानागतः किमु ॥ ६० ॥ तं वसुं दर्शयित्वा च शिशुरूपो बभूव ह ॥ सांप्रतं सूतिकागारादाजगाम तवालयम् ॥ ९१ ॥ अयोनिसंभवायमाश्च विद्धेतो महीतले ॥ वायुपूर्णा मातृगर्भ कृत्वा च मायया इरिः ॥ २ ॥ आविर्घय वसुं मूर्ति दर्शयित्वा जगामह ॥ युगेयुगे वर्णभेदो नामभेदोस्य बह्म ॥ ६३ ॥ शुद्धः पीतस्तथा रक्त इदान कृष्णतां गतः । शुक्रौवर्णाः सत्ययुगे सृतीव्रतेजसावृतः ॥ ९७ ॥ त्रेतायां ङ् रक्तवर्णीयं पीतोयं द्वापरे विभुः । कृष्णवर्णः कलौ श्रीमांस्तेजसां राशिरेव च॥९६॥ पारिपूर्णतमं ब्रह्म तेन कृष्ण इति स्मृतः ॥ ०पा० । २ शुभावहम्-३० पा० ॥ ३ पाता-ई० पू० ४ सुतीव्रः -३० पा० ७ ज. . के.ॐ ब्रह्मणो वाचकः कोयमृकारोऽनंतवूचकः ॥ ९६॥ शिवस्य वाचकः षट् नकारो अकारो विष्णुवचनः तपतिङसं धमेवाचकः । सं• ४ . ॥ ३४ ॥ छुवासिनः ॥ ९७ ॥ नरनारायणास्यू विसर्गा वाचकः स्मृतः । सर्वेषां तेजसां राशिः सर्वसूर्तिस्वरूपकः ॥ ९८॥ सर्वाधारः सर्ववlछ जस्तेन कृष्ण इति स्मृतः । कर्मनिर्मुलनचनः कृषिनों दास्यवाचकः ॥५९॥ अकारो दातृवचनस्तेन कृष्ण इति स्मृतःऋषिनि |अ०१३ ऊ|वेष्टवचनो नकारो भक्तिवाचकः ॥ ६ ॥ अकारः प्राप्तिवचनस्तेन कृष्ण इति स्मृतः ॥ कृषिनिर्वाणवचनो नकारो मोक्षवाचकः |४ |॥ ६१ ॥ अरो दातृवचनस्तेनः कृष्ण इति स्मृतः ॥ नानां भगवतो नंद कोटीनां स्मरणेन यत् ॥ ६२॥ तत्फलं लभते नूनं कृष्णेति मरणे नरः॥ यद्विधं स्मरणात्पुण्यं वचनाच्छूत्रणात्तथा ॥ । ६३ ॥ कोटिजन्मांहसो नाशो भवेद्यत्स्मरणादिकात्। विष्ण|डू र्नानां च सर्वेषां सारात्सारं परात्परम् ।६३। कृष्णेति मुंदरं नाम मंगलं भक्तिदायकम् ॥ ककारोच्चारणाद्रक्तः कैवल्यं मृत्युजन्महम्॥ |६९| ऋकारादास्य्मतुलं ष्काराद्भक्तिमीप्सिताम्। । नकारात्सहवासं च तत्समं कालमेव च।।६६। तत्सारूप्यं विसर्गाच लभते । ॐ|नात्र संशयः॥ ककारोचारणादेवं वेपते यमकिंकराः ॥६७॥ ऋकारोतेर्न तिष्ठंति षकारात्पातकानि च ॥ नकारोचरणाद्गा अकाड् ॐ|रान्मृत्यु ॥ ६८ ॥ ध्रुवं सर्वे पलायंते नामोच्चारणभीरः । स्मृन्यूक्तिश्रवणोद्योगात्कृष्णनाम्नो व्रजेश्वर ॥ ६९॥ रथं गृहीत्वाङ् |धावंति गोलोकात्कृष्णकिंकराः । पृथिव्या रजसः संख्यां कर्तुं शक्ता विपश्चितः ॥ ७०॥ नानः प्रभावसंख्यानं संतो वक्तुं न चङ्| |क्षमाः । पुरा शंकरवक्त्रेण नामोऽस्य महिमा श्रुतः ॥७१॥ गुणानामप्रभावं च किंचिबानाति मद्वरुः । ब्रह्मानंतध धर्मश्च सुरर्षिम|४| अनुमानवाः ॥ ७२ ॥ वेदाः संतो न जानंति मद्दिनः षोडशीं कलाम् ॥ इत्येवं कथितो नंदू मूहिमा च सुतस्य च॥ ७३ ॥ यथामति|४ छ|यथाज्ञानं गुरुवक्क्रयैथा श्रुतम् ॥ कृष्णः पीतांबरः कंसवंसी च विष्टरश्रवाः ॥ ७४ ॥ देवकीनंदनः श्रीशो यशोदानंदनो हरिः ॥|झ| ॐछ|सनातनोऽव्युतोऽनंतः सर्वेशः सर्वरूपधृक् ॥ । ७६॥ सर्वाधारः सर्वगतिः सर्वकारणकारणम् । राधात्रेधू राधिकारमा राधिकाजीवन |ॐ |॥ ३४ ।। छ १ अकारः प्राप्तिवचनः-३० पा० ॥ २ मयाश्रुतम्-३०पा० ३ विष्णु:-३० पा० । ॐ|स्वयम् ॥ ७६ ॥ राधाप्राणो राधिकेशो राधिकारमणः स्वयम् ॥ राधिकासहचारी च राधामानसपूरणः ॥ ७७ ॥ राधाधनो राधि /छ छ|कांगो राधिकासक्तमानसः ॥ राधिकाचित्तचोरश्च राधाप्राणाधिकः प्रभुः ॥ ७८ ॥ परिपूर्णतमं ब्रह्म गोविंदो गरुडध्दजः । नामाङ्क छु|न्येतानि कृष्णस्य श्रुतानि मन्मुखाद्धदि ॥ ७९ ॥ जन्ममृत्युदराण्येव रक्ष नंद शुभेक्षण ॥ कृतं निरूपणं नाम्नां कनिष्ठस्य यथा – ॐ|श्रुतम् ॥ ८० ॥ ज्येष्ठस्य इलिनो नात्रः संकेतं शृणु मन्मुखात् । गर्भसंकर्षणादेव नाम्ना संकर्षणः स्मृतः ॥ ८१ ॥ नास्त्यतोस्येवॐ |वेदेषु तेनानं इति स्तृतः । बलदेवो बलोद्रेकादली च इलधारणात् ॥८२॥ शितिवासा नील्वासान्मुसली मुसलायुधात् ॥ रेखयाउ सह संभोगाद्देवतीरमणः स्वयम् ॥ ८३ ॥ रोहिणीगर्भवासातु रोहिणेयो महामतिः ॥ इत्येवं ज्येष्ठपुत्रस्य धृतं नाम निवेदितम् ॥८३॥ ४ छ|यास्याम्यहं गृहं नंद सुखं तिष्ठ स्वमंदिरे । ब्राह्मणस्य वचः श्रुत्वा नंदःस्तव्यो बभूवू द ॥ ८५॥ निश्चेष्टा नंपत्नी च जहास बाल्कः क्रु स्वयम् । प्रणम्योवाच नंदस्तं वाक्यं विनयपूर्वकम् ॥८६पुटांजलियुतो भूत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ गतत्त्वं |४ छ|तदा कर्म करिष्यत्येव को महान् ॥ ८७ ॥ स्वयं शुभेक्षणं " कृत्वा कुरु नानान्नप्राशनम् । यन्नामौघश्च कथितो राधाप्राणादिको दश ॥४| ४८ तस्यापि का वं राधेति कन्यका कस्य च ध्रुवम् ॥ नंदस्य वचनं श्रुत्वा जहास सुनिपुंगवः॥ निगूढं परमं तत्त्वं रहस्ये कथङ्क ४|यामि ते ॥ ८९ ॥ ! श्रीगर्ग उवाच। ॥ शृणु नंद प्रवक्ष्यामि इतिहासं पुरातनम् ॥ ९० ॥ पुरा गोलोकवृत्तांतं श्रुतं शंकरवक्रतः ॥ — ॐ|श्रीदामो राधया सादं वभूव कलहो मुहूद ॥ ९१ ॥ श्रीदामशापाद्देवेन गोपी राधा च गोकुले ॥ वृषभानुसुता सा च माताओं छ|तस्याः कलावती ॥ ९२ ॥ कृष्णस्याद्भगसंभूता नाथस्य सदृशी सती । गोलोकवासिनी सेयमत्र कृष्णाज्ञयाधुना ॥ ९३ ॥ ४ झ|अयोनिसंभवा देवी मूलप्रकृतिरीश्वरी । मार्गर्स वायुपूर्णं कृत्वा च मायया सती॥ ९e ॥ व्युनिसरणे काले धृत्वा च शिडू |विग्रहम् ॥ आविर्बभूव मायेयं पृथ्व्यां कृष्णोपदेशतः ॥ ९९॥ वर्धते सा व्रजे राधा शुक्ले चंद्रकला यथा ॥ श्रीकृष्णतेजो|छु १ सांप्रतं व्रज-३०पा०॥ कांता न. वै. क. ङसोऽङ्केन सा च मूर्तिमती सती।। ९६ ॥ एका मूर्तिर्दधाभूता भेदो वेदे निरूपितः । इयं खी सा पुमान् किंवा सा वा पुमानञ्|- ञ् सं• ४ . ॥ ३५ , झयम् ॥ ९७ ॥ हे रूपे तेजसा तुल्ये रूपेण च गुणेन च॥ पराक्रमेण बुद्धचा वा ज्ञानेन संपदापि च॥९८॥ पुरतो गमनेनैव किं तुच्छु ऊसा वयसाधिका ।। ध्यायते तामयं शश्वदिमं सा स्मरति प्रियम् ॥ ९९॥ रचिता सास्य प्राणैश्च तत्प्राणैर्मुर्तिमानयम् । अस्य राधाकुअ• १३ ॐ|सुसारेण गोकुलागमनं परम् ॥ १०० ॥ स्वीकारं सार्थकं कर्तुं गोकुले यकृतं पुरा । कंसभीतिच्छलेनेव गोकुलागमनं हरेः ॥१०१ ॥|ङ्क ॐ|प्रतिज्ञापालनार्थाय भयेशस्य भयं कुतः ॥ राधाशब्दस्य व्युत्पत्तिः सामवेदे निरूपिता ॥ १०२ ॥ नारायणस्तामुवाच ब्रह्माणं छे ऊनाभिपंकजे। ब्रह्मा तां कथयामास ब्रह्मलोके च शंकरम् ॥ १०३ ॥ पुरा कैलासशिखरे मामुवाच महेश्वरः ॥ देवानां दुर्लभां नंद/ |निशामय वदामि ते ॥ १०४ ॥ सुरासुरमुनींद्राणां वांछितां मुक्तिदां पराम् ॥ रेफो हि कोटिजन्माषं कर्मभोगं शुभाशुभम् ॥३०८॥|डू । आकारो गर्भवासं च मृत्थं च रोगमुत्सृजेत् ॥धकार आयुषो हानिमाकारो भवबंधनम् ॥ १०६ ॥ श्रवणस्मरणोक्तिभ्यः प्रणश्यति|ङ्क झ्न संशयः ॥ रेफो हि निश्चलां भक्तिं दास्यं कृष्णपदांबुजे ॥ १०७ ॥ सर्वेप्सितं सदानंढं सर्वसिद्धौघमीश्वरम् ॥ धकारः सहवासं चै। इंच तनुर्यकालमेव च ॥ १०८॥ ददाति सासारूप्यं तत्वज्ञानं हरेःसमम् ॥ आकारस्तेजसां राशिं दानशक्त हरौ यथा ॥१०९॥|। ॐयोगशक्तिं योगमतिं सर्वकालं हरिस्मृतिम् ॥ धृत्युक्तिस्मरणाद्योगान्मोहजालं च किल्बिषम् ११०॥ वेपते ॥ रोगशोकमृत्युयमा नात्रश्च ॐ|संशयः॥ राधामाध्व्योः किंचिद्याख्यानं च यतः श्रुतम् ॥ १११ ॥ तदुक्तं च यथाज्ञानं साकल्यं वनुमक्षमः॥ आराफ़्दावने नेद ॐ|विवाहो भविताऽनयोः ॥ ११२॥ पुरोहितो जगदाता कृत्वाऽग्निं साक्षिणं मुदा । कुत्रपुत्रमोक्षे च गव्यस्याहत्य भक्षणम्॥ झ॥ ११३ ॥ विंसनं घेतुकस्येव कानने तालभोजनम् ॥ बककेशिप्रलंबानां हिंसने चाऽथ लीलया ॥ ११४ ॥ मोक्षणं द्विजपतीनां— |मिष्टान्नपानभोजनम् ॥ भंजनं शक्रयागस्य शक्राद्रकुलरक्षणम् ॥ ११९ ॥ गोपीनां वस्त्रहरणं व्रतसंपाद्नं तथा ! ताभ्यः पुनर्वत्र || ॥ ३५ ॥ ॐ दानं वरदानं यथेप्सितम् ॥ ११६ ॥ चेतसां हरणं तासामयं वश्थाः करिष्यति ॥ रासोत्सवे महारम्यं सर्वेषां हर्षवर्द्धनम् ॥ १३७॥४ | | पूर्णचन्द्रोदये नक्तं वसंते रासूमंडले॥ गोपीनां नवसभोगात्कृत्वा पूर्ण मनोरथम् ॥ ११८ ॥ ताभिः सह जलकीडां करिष्यति हैं। शै| कुतूहलात् । विच्छेदोस्य वर्षशतं श्रीदामशापहेतुकम् ॥ ११९ ॥ गोपालेगपिकाभिश्च भविता राधया सह ॥ मथुरागमने तत्र|। ॐ गोपीनां शोकवर्धनम् ॥ १२० ॥ पुनः प्रबोधनं तासां दानमाध्यात्मिकस्य च॥ स्यंदनाङ्करयो रक्षां सद्यस्ताभ्यां करिष्यति॥१२१uझ ऊरथमारोहणं कृत्वा मथुरागमनं पुनः । पितभ्रातृव्रजैः साई विलंय यमुनां व्रजे ॥ १२२॥ अक्रूराय ज्ञानदानं दर्शयित्वा स्वकं । ॐजले कौतुकेन च सायदं नगरात्सर्वदर्शनम् ॥ १२३ ॥ मालाकारतंतुवायकुब्जानां बंधमोक्षणम् ॥ धनुर्भगं शंकरस्य यागस्थान/छ। आप्रदर्शनम् ॥ १२६ ॥ हिंसनं गजमछान्मं दर्शनं नृपतेः पुरः। कंस्स्य हिंसने सद्यः पित्रोनिंगडमोक्षणम् ॥ १२५ ॥ प्रत्रीधनं च युष्माङ् कमुग्रसेनाभिषेचनम् । तस्यतस्य वधूनां च ज्ञानाच्छोकापनोदनम् ॥ १२६ ॥ भ्रातुः स्वस्योपनयनं विद्यादाने गुरोर्मुखात् ॥४ गुरुपुत्रप्रदानं च पुनरागमनं गृहे ॥ १२७ ॥ छलनं नृपसैन्यानां यवनस्य दुरात्मनः ॥ निर्माणं द्वारकायाश्च मुचुकुंदस्य मोक्षणम् ॥ छ। ॐ|॥ १२८॥ द्वारकागमनं चैव यादवैः सह कौतुकात् । स्त्रीसंघानां विहरणं तभिः सार्द्ध च क्रीडनम् ॥ १२९ ॥ सौभाग्यवर्धनंॐ " |तासां पुत्रपौत्रादिकस्य च ॥ मणिसंबंधिनो मिथ्याकलंकस्य च मोक्षणम् ॥ १३० ॥ साहाय्यं पांडवानां च भारावतरणादिकम् ॥|। ॐ निष्पन्ने राजसूयस्य धर्मपुत्रस्य लीलया ॥ १३१ ॥ पारिजातस्य हरणं शक़हिंकारमर्दनम्॥ त्रयाणं च सत्याया वाणस्य भुजी झ्। झ|तनम् ॥ १३२ ॥ मर्दनं शिवसैन्यानां हरस्य बृभणं परम् ॥ हरणं बाणपुड्याचैशानिरुद्धस्य मोक्षणम् ॥ १३३ ॥ वाराणूस्याश्रङ्क झ|दर्शनं कृत्वा विप्रदारिद्रयभंजनम् च राधया सार्ध व्रजमागमिता । विप्रपुत्रप्रदानं पुनः ॥ च १३६दुष्टानां ॥ प्रस्थापयित्वा दमनादिकम् द्वारां ॥ च १३६ परं नारायणांशकम् ॥ तीर्थयात्राप्रसंगेन । सर्वे निष्पादनं युष्माभिः कृत्वा सह दर्शनम् गोलोकं ॥ॐ । |राधया सह ॥ १३६ ॥ गमिष्यंत्येव गोलोकं नाथोयं जगतां पतिः ॥ नारायणश्च वैकुंठं गमित स्म त्वया सह ॥ १३७ ॥ धर्मगेहाङ |मृषी दो च विष्णुः क्षीरोदमेव च ॥ इत्येते कथितं नंद भविष्यं वेदनिर्णयम् ॥ १३८ ॥ दूयतां सांप्रतं कर्म यदर्थं गमनं मम ॥ |आ।

ब्र.वे. कृ. माघशुकचतुर्दश्यां कुरु कर्म शुभे क्षणे ॥ १३९ ॥ गुरुद्वारे च रेवत्यां विशुद्ध चंद्रतारके॥ चंद्रस्थे मीनळले चलतेशपूर्णदर्शने/झ • ४ . १४० । वणिजे करणोत्कृष्टं शुभयोगे मनोहरे ।। सुदुर्लभे दिने तत्र सर्वोत्कृष्टोपयोगिके ॥ १४१ ॥ आलोच्य पडितेः सावर्क ॥ ३६ ॥ अ• १३ कुरु कर्म सुदान्वितः ॥ इत्युक्त्वा बहिरागत्य स उवास मुनीश्वरः १४२ ॥ दृष्टो नंदो यशोदा च कृमयोगं चकार ॐह । एतस्मिन्नंतरे दृष्टं गणं गोपाश्च गोपिकाः १९३ ॥ बालका बालिकाश्चैव आजग्मुर्नदमंदिरम् ॥ ददृशुस्ते मुनिश्रेष्टं|४ |श्रीष्ममध्याह्नभास्करम् ॥ १६७ ॥ शिष्यसंधैः परिवृतं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ गूढ्योगं प्रवोचंतं सिद्धाय पृच्छते मुदा ॥|ऊ १४॥ पश्यंतं सस्मितं नंदभवनानां परिच्छदम् । स्वर्णसिंहासनस्थं च योगमुद्राधरं वरम् ॥ १७६ ॥ भूतं भव्यं भवि |ष्यं च पश्यंतं ज्ञानचक्षुषा ॥ हृदीश्वरं प्रपश्यत सिद्धे मंत्रप्रभावतः ॥ १६७ बहिर्यशोदाक्रोडस्थं तादृशं सस्मितं शिशुम् । महेशदत्तध्यानेन यदूपं च निरूपितम् । १९८ तं दृझा परमप्रीत्या पूर्णभूतमनोरथम् ॥ साश्रुनेत्रं पुलकितं निमग्नं भक्ति छु |सागरे ॥ १४९ ॥ हदि पूजां प्रणामं च कुर्वतं योगचर्यया ॥ मूत्रं प्रणेमुस्ते तं च स च तानाशिषं ददे ॥ १६ आसन४ |स्थो मुनिस्तस्थौ ते जग्मुः स्वालयं मुदा ॥ नंदः स्वानंदयुक्तश्च वंधून्मंगलपत्रिकाः १५१ ॥ प्रस्थापयामास शीघ्रमा छुरादृरस्थितान्मुदा ॥ दधिकुल्यां दुग्धकुल्यां घृतकुल्यां प्रपूरिताम् ॥ १५२ ॥ गुडकुल्यां तेलकुल्यां मधुकुल्यां च विस्तृताम् ॥ नवनीतकुल्यां पूर्णा च तक्रकुल्यां यदृच्छया ॥ १५३ ॥ शर्करोदककुल्यां च परिपूर्णा च लीलया ॥ तंडुलानां च शाली |नासुखैश्च शतपर्वतान् ॥ १६४ ॥ पूथुकानां शैलशतं लवणानां च सप्त च ॥ सप्त शैलाञ्छर्कराणां लङ्कानां च सप्त च ॥ १९६ ॥ परिपक्वफलानां च तत्र षोडश पर्वतान् ॥ यवगोधूमचूर्णानां पक्वलङ्कपिंडकान् १९६ ॥ मोदकानां च शैलं| च स्वस्तिकानां च पर्वतान् ॥ कपर्दकानामत्युच्चैः शैलान्सप्त च नारद ॥ १६७ ॥ कर्तृरादिकयुक्तानां तांबूलानां च मंदिरम् ॥ ३६ ॥ |विस्तृतं द्वारहीनं च वा ॥ १९८ ॥ चंदर नागुरुकस्तूरीकुंकुमेन समन्वितम् ॥ नानाविधानि रतानि स्वर्णानि |झ| छ|विविधानि च ॥ १६९ ॥ मुक्ताफलानि रम्याणि प्रवालानि मुदान्वितः ॥ नानाविधानि चारूणि वासांसि भूषणानि च अll १६ ॥ पुत्रान्नप्राशने नंदः कारयामास कौतुकात् । संस्कारयुक्तं रुचिरं चंदनद्वचर्चितम् ॥ १६१ ॥ प्रांग कदलीस्तंभ ॐ रसालनवपञ्चवैः ॥ ग्रथितेः सूक्ष्मवस्त्रेण वेष्टयामास कौतुकात् ॥ १६२ ॥ युक्तं मंगलकुंभैश्च फलपल्टसंयुतैः ॥ चंदनागुरुक छं। स्तूरीपुष्पमालाविराजितैः १६३ ॥ माल्यानां वरखस्त्राणां राशिभिश्च विराजितम् ॥ गवां च मधुपर्काणामासनानां च नारद ॥ १६६ ॥ फलानां जलकुंभानां समूहेश्च समन्वितम् ॥ नानाप्रकारैर्वाचैश्च दुर्लभैः सुमनोहरेः ॥ १६६॥ ढक्कानां सुंदुभीनां|४ च पटहानां तथैव च । मृदंगमुरजादीनामानकानां समूहकैः ॥ १६६ ॥ वंशीसन्नहनीकांस्यशरयंत्रैश्च शब्दितम् । विद्यध रीणां नृत्येन भंगिमाभ्रमणेन च ॥ ३६७ ॥ गंधर्वनायकानां च संगीतेर्भच्छर्छनायुतैः ॥ स्वर्णसिंहासनानां च रथानां निःस्वने नृतम् ॥ १६८ एतस्मिन्नंतरे नंदमुवाच वाचको मुदा । आजग्मुर्बलवेंद्राश्च बांधवा बह्वास्तथा ॥ १६९ ॥ अश्वस्थाश्च ॐगजस्थाश्च रथस्थाश्चेति सत्वरम् ॥ आजग्मू राजपुत्राश्च रत्नालंकारभूषिताः ॥ १७ः आगतो गिरिभानुश्च सस्त्रीकश्च सकिं आंकरः रथानां च चतुर्लक्ष गजानां च तथैव च ॥ १७१ ॥ तुरंगमाणां कोटिश्च शिबिकानां तथैव च ॥ कपींद्रण मुनीं द्राणां विप्राणां च विपश्चिताम् ॥ १७२ ॥ वंदिनां भिक्षुकाणां च समूहैश्च समीपतः । गोपानां गोपिकानां च संख्यां कर्तुं च कः क्षमः ॥ १७३ ॥ पश्यागत्य बहिभ्येत्युवाच प्रांगणे स्थितः ॥ श्रुत्वैवं तानुपव्रज्य समानीय व्रजेश्वरः ॥ १७६ ॥ प्रगणे वासयामास पूजयामास सत्वरम् ॥ ऋष्यादिकसमूहं च प्रणम्य शिरसा भुवि ॥ पाद्यादिकं च तेभ्यश्च प्रददौ सुसमाहितः १७६ ॥ वस्तुभिर्बधुभिः पूर्णं बभूव नंदगोकुलम् ॥ न कोपि कस्य श च श्रोतुं शक्तश्च तत्र वे ॥ १७६ ॥ त्रिमुहूर्त कुबेरश्च श्रीकृष्णप्रीतये मुदा ॥ चकार स्वर्णवृष्टया च परिपूर्णा च गोकुलम् ॥ १७७ ॥ कौतुकापह्नवं चक्रुर्ध्वधुवर्गाश्च क्रीडया । आनम्र कंधराः सर्वे दृझा नंदस्य संपदम् ॥१७८॥नंदः कृताह्निकः पूतो धृत्वा धौते च वाससी। चंदनागुरुकस्तूरीकुङ्कमेनैव भूषितः॥१७९॥ व. .क. छ|उवास पादौ प्रक्षाल्य स्वर्णपीठे मनोहरे ॥ गर्गस्य च मुनींद्राणं गृहीत्वाज्ञां व्रजेश्वरः ॥ १८० ॥ संस्मृत्य विष्णुमाचांतः स्वस्ति| | • ५३ वाचनपूर्वकम् ॥ कृत्वा कर्म च वेदोक्तं भोजयामास बालकमु ॥ १८१ ॥ गर्गवाक्यानुसारेण बालकस्य मुदान्वितः ॥ ॥ ३७ ॥ ५ अ• १३ |कृष्णेति मंगलं नाम ररक्ष च शुभे क्षणे ॥ १८२ ॥ संवृतं भोजयित्वा च कृत्वा नाम जगत्पतेः ॥ वाद्यानि |ऊ|वादयामास कारयामास मंगलम् ॥ १८३ ॥ नानाविधानि स्वर्णानि धनानि विविधानि च ॥ भक्ष्यद्रव्याणि वासांसि |ऊ|ब्राह्मणेभ्यो ददौ मुदा ॥ १८१ ॥ बंदिभ्यो भिक्षुकेभ्यश्च मुवणं विपुलं ददौ ॥ भाराक्रांताश्च ते सर्वे न शक्ता गन्तुमेव च॥४ । झ|॥ १८९॥ ब्राह्मणान्बन्धुवर्गाश्च भिक्षुकांश्च विशेषतः ॥ मिष्टान्नं भोजयामास परिपूर्ण मनोहरम् ॥ १८६ ॥ दीयतां दीयतां| |चैव खाद्यतां खाद्यतामिति । बभूव शब्दोऽत्युचैश्च सततं नन्दगोकुले ॥ १८७ ॥ रत्नानि परिपूर्णानि वासांसि भूषणानि/ ४|च ॥ प्रवालानि सुवर्णानि मणिसाराणि यानि च ॥ १८८ ॥ चारूणि स्वर्णपात्राणि कृतानि विश्वकर्मणा । गत्वा गर्गीय विनयं कु। |ऊ|चकार व्रजपुंगवः ॥ १८९ ॥ शिष्येभ्यः स्वर्णभाराणि प्रददौ विनयान्वितः॥ द्विजेभ्योऽप्यवशिष्टेभ्यः परिपूर्णनि नारद ॥ १९० ॥छ| ॐ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ गृहीत्वा श्रीहरिं गणं जगाम निभृतं मुदा । तुष्टाव परया भक्त्या प्रणम्य च तमीश्वरम् ॥ १९१ ॥|ऊ| साश्रुनेत्रः सपुलको भक्तिनम्रात्मकन्धरः ॥ पुटांजलियुतो भूत्रोवाच कृष्णपदंबुजे ॥ १९२ ॥ गर्ग उवाच ॥ ॥ हे कृष्ण जगतां |ङ्क अनाथ भक्तानां भयभंजन । प्रसन्नो भव मामीश देहि दास्ये पदव्रजे॥१९३ ॥ त्वत्पित्रा मे धनं दत्तं तेन मे किं प्रयोजनम्॥ देहि में । |निश्चलां भक्तिं भक्तानामभयप्रद ॥ १९ ॥ अणिमादिकसिद्धिषु योगेषु मुक्तिषु प्रभो ॥ ज्ञानतत्वेऽमरत्वे वा किञ्चिन्नास्ति स्पृहाङ “मम ॥ १९९ ॥ इंद्रवे वा मनुत्वे वा स्वर्गलोकफले चिरम् ॥ नास्ति मे मनसो वांछा त्वत्पादसेवनं विना ॥ १९६ ॥ सालोक्ये|४ फुसार्थिसारूप्ये सामीप्यैकत्वमीप्सितम् । नाहं गृह्वामि ते ब्रह्मस्त्वत्पादसेवनं विना ॥ १९७॥ गोलोके वापि पाताले वासे नास्ति छ|॥ ३७ ॥ झुमनोरथः । किन्तु ते चरणांभोजे सन्ततं स्मृतिरस्तु मे ॥ १९८ ॥ त्वन्मंत्रं शंकरान्प्राप्य कतिजन्मफलोदयात् ॥ सर्वज्ञोऽहं सर्वज्ञ |SS \\ o o छंदशं सर्वत्र गतिरस्तु मे ॥ १९९ ॥ कृपां कुरु कृपासिन्धो दीनबन्धो पदांबुजे । रक्ष मामभयं दत्त्वा मृत्युमें किं करिष्यति । | २ ॥ सर्वेषामीश्वरः सर्वस्त्वरपादांभोजसेवया । मृत्युजयोंऽतकालश्च बभूव योगिनां गुरुः ॥ २०१ ॥ ब्रह्म विधाता जगतांचें त्वत्पादांभोजसेवया । यस्यैकदिवसे ब्रह्मन्पतंतींद्राश्चतुर्दश ॥ २०२॥ त्वत्पादसेवया धर्मः साक्षी च सर्वकर्मणाम् । पाता च फल। दाता च जित्वा कालं सुदुर्जयम् ॥२०३॥ सहस्रवदनःशेपो यत्पादांबुजसेवया॥ धत्ते सिद्धार्थवद्विश्वं शिवः कण्ठे विषे यथा. |२०४|सर्वसंपद्विधात्री या देवीनां च परात्परा । करोति सततं लक्ष्मीः केशैस्त्वत्पादमार्जनम् ॥२०३॥ प्रकृतिवजरूपा सा सर्वेषां ॐशक्तिरूपिणी ॥ स्मारंस्मारं त्वत्पदाब्जं बभूव तत्परा वरा ॥ २०६ ॥ पार्वती सर्वरूपा सा सर्वेषां बुद्धिरूपिणी ।। त्वत्पादसेवया कांतं झललाभू शिवमीश्चूरम् ॥ २०७ ॥ विद्याधिष्ठात्री देवी या ज्ञानमाता सरस्वती पूज्या बभूव सर्वेषां संपूज्य त्वत्पदांबुजम् ॥२०८|सैं| सावित्री वेदजनूनी पुनाति भुवनत्रयम् । ब्रह्मणो ब्राह्मणानां च गतिस्त्वत्पादसेवया ॥ २०९ ॥ क्षमा जगद्भिर्त चू रत्नगर्भा । ||। प्रसूतिः सर्वसस्यानां त्वत्पादपद्मसेवया ॥ २१०राधा ममांशसंभूता तव तुल्या च तेजसा ॥ स्थित्वा वक्षसि पार्दै | |कॅसेवतेऽन्यस्य का कथा ॥ २११ । यथा शर्वादयो देवा देव्यः पद्मादयो यथा । सनाथं कुरु मामीश ईश्वरस्य समा कृपा ।२१२छु न यास्यामि गृहं नाथ न गृह्यामि धनं तव॥ कृत्वा मां रक्ष पादाब्जसेवायां सेवकं रतम् ॥ २१३ ॥ इति स्तुत्वा साश्रुनेत्रः पपात चरणो हरेः ॥ रुरोद च भृशं भक्त्या पुलकांचितवुिग्रहः ॥ २१४ ॥ गर्गस्य वचनं श्रुत्वा जहास भक्तवत्सलः ॥ उवाच तं स्वयंछ कृष्णो मयि ते भक्तिरस्त्विति ॥ २१६॥ इदं गर्गकृतं स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः ॥ दृढां भक्तिं हरेर्दास्यं स्मृतिं च लभते ध्रुवम् । छ| २१६ ॥ जन्ममृत्युजरारोगशोकमोहादिसंकटात् ॥ तीणं भवति श्रीकृष्णदाससेवनतत्परः ॥ २१७ ॥ कृष्णस्य “सहकालं च श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ हरिं मुनिः स्तवं कृत्वा |ङ्गदपत उभाविमानेि उमेर ५ व.वै. क. |ङ विंरहो नराणां सिन्धुफेनवत् । २२॥ गर्गस्य वचनं श्रुत्वा रुरोद नन्द एव च ॥ सद्विच्छेदो हि साधूनां मरणादतिरिच्यते ॥२२१॥ /छ|सं• ४ . झ|सर्वशिष्यैः परिवृतं मुनींदं गन्तुमुद्यतम् । सर्वे नंदादयो गोपा रुदन्तो गोपिकास्तदा ॥ २२२ ॥ प्रणेमुः परमप्रीत्या चक्रुस्तं ३८ ॥ अ० १३ "}"||विनयं मुने ॥दत्वाSSशिषं मुनिश्रेष्टो जग्राम मथुर् मुद्॥ २२३ ॥ऋषयो मुनयश्चैव बंधुवर्गाश्च वञ्चूः । सर्वे जग्मुर्धनेः पूर्णाङ |४|स्वालयं इष्टमानसाः ॥ २२६ ॥ प्रजग्मुर्वेदिनः सर्वे परिपूर्णमनोरथाः । मिष्टद्रव्यांशुकोत्कृष्टतुरगस्वर्णभूषणेः ॥ २२६ ॥ आकंठसँ झ|पूर्ण भुक्त्या च भिक्षुका गंतुमक्षमः ॥ स्वर्णवस्रभरोद्भकूपारिश्रांता मुदान्विताः॥ २२६ ॥ सुमंदगामिनः केचित्केचिद्मौ च शेरते ॥|चें ४केचिद्वर्मनि तिष्ठन्तश्चोत्तिष्ठन्तश्च केचन ॥ २२७ ॥ केचिदृषुः प्रमुदिता हसंतस्तत्र केचन । कपर्दकानां वस्तूनां शेषांश्चोर्वरितान्वङ्क छहून् ॥ २२८ ॥ केचित्तानाददुः स्थित्वा दर्शयंतश्च केचन । केचित्र्यं प्रकुर्वतो गायंतस्तत्र केचन ॥ २२९ ॥ केचिदहुविधा गाथाः श्रु अकथयंतः पुरातनाः ॥ मरुत्तश्वेतसगरमांधातृणां च भूभृताम् ॥ २३० ॥ उत्तानपादनडुपनलादीनां च याः कथाः॥ श्रीरामस्याश्श्वश्च कुमेधस्य रंतिदेवस्य कर्मणाम् ॥ २३१ ॥ येषयेषां नृपाणां च श्रुता वृद्धसुखाकथाः । कथयंतश्च ताः केचिच्छुतवंतश्च केचन ॥२३२॥४ ||स्थायंस्थायं गताः केचित्स्वार्पस्वापं च् केचन । एवं सर्वे प्रमुदिताः प्रजग्मुः स्वालयं मुदा ॥ २३३॥ हृञ्च नंदो यशोदा च बालं छ। |कृत्वा च वक्षसि ॥ तस्थौ स्वमंदिरे रम्ये कुबेरभवनोपमे। २३४ ॥ एवं प्रवर्दितौ बालौ शुचंद्रकलोपमौ ॥ गवां पुच्छं च भितं च छ|धृत्वा चोत्तस्थतुर्मुदा ॥२३८॥ शब्दाईं वा तदर्द वा क्षमौ वक्तुं दिनेदिने । पित्रोर्हर्ष च वदंती गच्छंत प्रांगणे मुने ॥२३६वालो|चें ॐद्विपादं पादं वा गंतुं शक्तो बभूव ह ॥ गंतुं शक्तो हि जानुभ्यां प्रगणे वा गृहे हरिः॥ २३७ ॥ वर्षाधिको हि वयसा कृष्णात्संकर्षणच्छु: झस्वयम्। ततो मुदं वदंयंत वर्दितो च दिनेदिने ॥ २३८ ॥ जंतौ गोकुले बाल प्रहर्गम्ने क्षमौ । उक्तवंतौ स्फुटं वाक्यं मायाळू , ॥ ३८ ॥ बालकविग्रहो ॥ २३९ ॥ गगं जगाम मथुरां वसुदेवाश्रमं मुने ॥ स तं ननाम पप्रच्छ पुत्रयोः कुशलं तयोः ॥ २४० ॥ मुनिस्तं छु। अकथयामास कुशलं सुमहोत्सवम् । आनंदाश्रुनिमग्नश्च श्रुतमात्राद्भूव ह ॥ २७१ ॥ देवकी परमप्रीत्या पप्रच्छ च पुनःपुनः ॥डू ॐ|आनंदाश्रुनिमग्ना सा रुरोद च मुहुर्मुहुः ॥ २४२ ॥ गर्गस्तावाशिषं दत्त्वा जगाम स्वालयं मुदा ॥ स्वगृहे तस्थतुस्तौ च कुबेरभव छै नोपमे ॥ २४३ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ यत्र कल्पे कथा चेयं तत्र त्वमुपवर्हणः ॥ पंचाशत्कामिनीनां पतिगंधर्वपुंगवः ॐ। च ॐ|॥ २७४ ॥ तासां प्राणाधिकस्त्वं च श्रृंगारनिपुणो युवा । ततोऽभूद्रह्मणः शापादासीपुत्रो द्विजस्य च ॥ २७९ ॥ ततोऽधुना ब्रह्मज्ञ कुपुत्रो वैष्णवोच्छिष्टभोजनात् ॥ सर्वदर्शी च सर्वज्ञः स्मारको हरिसेवया ॥ २८६ ॥ कथितं कृष्णचरितं नामान्नप्राशनादिकम्॥डू ॐ|जन्ममृत्युजरातिनमपरं कथयामि ते ॥२४७इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे कृष्णान्नप्राशन छै। ॐ|वर्णननामकरणप्रस्तावोनाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥ १ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच । एकदानंदपत्नी च स्नानार्थं यमुनां|छु। छ|ययौ ॥ गव्यपूर्ण गृहे दृश्वा जहास मधुसूदनः ।। १ । दधिदुग्धाज्यतनं च नवनीतं मनोरमम् ॥ गृहस्थितं च यकिचिचखाद डू कुम्धुसूदनः ॥२॥ मधु हेयंगवीनं यत्स्वस्तिकं शकटस्थितम्॥ भुक्त्वा पीत्वांशुकवनसंस्कारं कर्तुमुद्यतम् ॥३ ॥ ददर्श बालकं सैं| ||गोपी यूयं वदत स्नात्वाऽऽगत्य सत्यं च कृतं केन मंदिरम् सुदारुणम् ॥ गळ्यशून्यं ।९॥ भग्नभांडं यशोदावचनं मध्घादिरिक्तभाजनम् श्रुत्वा सर्वमूचुश्च बालकाः ॥ ६ ॥ ॥ दृष्ट्वा चखाद पप्रच्छ सत्यं बालांश्च बालस्ते अहो नास्मभ्यं कर्मेदमद्भुतम् दत्तमेव |छुउ । छुच ॥ ६ ॥ बालानां वचनं श्रुत्वा चुकोप नन्दगेहिनी ॥ वेत्रं हीत्वा दुद्राव रक्तपंकजलोचना ॥ ७ ॥ पलायमानं गोविंदं ग्रहीतुङ ॐ|न शशाक ह । ध्यानासाध्यं शिवादीनां दुरापमपि योगिनाम् ॥ ८ ॥ यशोदा भ्रमणं कृत्वा विश्रता घर्मसंयुता ॥ तस्य कोपपरी छु। छुतात्मा शुष्ककण्ठौष्ठतालुका ॥ ९ विश्रांतां मातरं दृङ् कृपालुः पुरुषोत्तमः ॥ संतस्थौ पुरतो मातुः सस्मितो जगदीश्वरः ॥डू क्षु॥१०कॅरे धृत्वा च तं देवी समानीय स्वमालयम् ॥ बद्धा वस्त्रेण वृक्षे च तताई मधुसूदनम् ॥१३। बद्धा कृष्णं यशोदा सा जगाम छु छ|स्वालयं प्रति ॥ हरिस्तस्थौ वृक्षमूले जगतां पतिरीश्वरः ॥ १२॥ श्रीकृष्णस्पर्शमात्रेण सहसा तत्र नारद ॥ पपात वृक्षः शैलाभश्च शदं कृत्वा भयानकम् ॥ १३ ॥ सुवेषः पुरुषो दिव्यो वृक्षादाविर्बभूव ह ।। दिव्यस्यंदनमारुह्य जगाम स्वालये पुरः ॥ १६ ॥ प्रणम्यर्थे १४ ३. वै. क.|’ |जगतीनाथे शातकौभपरिच्छदम् । किशोरः सस्मितो भौरो रत्नालंकारभूषितः ॥ १९ ॥ सा वृक्षपतनं दृष्टं भिया त्रस्ता व्रजे|। सं• १ . वरी॥ । क्रोडे चकार बलं तं रुदंतं श्यामसुन्दरम् । १६ ॥ आजग्मुगकुलस्थाश्च गोपा गोप्यश्च तद्वहम् । यशोदां भर्सयामासुःकुंभ ॥ ३९ "|ङ्क|शांतिं चक्रुः शिशोर्मुदा॥ १७॥ अत्यतस्थविरे काले तनयोऽयं वभूव ह ॥ धनं धान्यं च रत्ने वा तत्सर्वं पुत्रहेतुकम् ॥ १८॥|४ | कुसुमतिर्नास्ति ते सत्यं ज्ञातं नंद व्रजेश्वरि ॥ न भक्षितं यत्पुत्रेण तत्सर्वं निष्फलं भुवि ॥१९॥ पुत्रं बद्धा गव्यहेतोबृक्षमूले च निपुगेछु ॐ|गृह्नकमणि प्रयोजनम् ॥ व्यग्राय २१ ॥ देवादृक्षः आशिषं पपातं युयुजुर्विप्रा ह ॥ २० बन्दिनश्च ॥ वृक्षस्य शुभावहम् पतनाद्रपी ॥ द्विजेन भाग्याद्वलोपि कारयामासुर्नामसंकीर्तनं जीवितः ॥ हरेः प्रनष्टं ॥ बालके २२ ॥ मूढे एवं कृत्वा दस्तूनां जनाःऽ किं | |४| सर्वे प्रययुर्निजमंदिरम् ५ उवाच पत्नीं नंदश्च रक्तपंकजलोचनः ॥ २३ ॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ यास्यामि तीर्थमचैत्र कंठे कृत्वा तु ४बालकम् ॥ अथवा त्वं गृहाद्च्छ त्वया मे किं प्रयोजनम् ॥ २४ ॥ शतकूपाधिका वापी शतवापीसमं सरः ॥ सरःशताधिको |४ ॐ यज्ञः पुत्रो यज्ञशताधिकः ॥ २६ ॥ तपोदानोद्भवं पुण्यं जन्मांतरसुखप्रदम् ॥ सुखप्रदोऽपि सत्पुत्र इहैव च परत्र च ॥२६। पुत्रादपि ॐ छ|परो बंधुर्न भूतो न भविष्यति । एवमुक्त्वा स्वभार्या च तस्यैौ नंदः स्वमंदिरे ॥ यशोदा रोहिणी चैव नियुक्ता गृहकर्मणि ॥ २७ ॥|ङ्क ॐछ| | नारद कुचेरतनयः उवाच श्रीमान्नाम्ना ॥॥ सुवेषः पुरुषः यो नलकूबरः को वा ॥ वृक्षरूपी जगाम च नंदनवनं गोकुलेक्रीडार्थं ॥ भगवन्हेतुना सह भया केन ॥ वृक्षत्वं २९॥ समवाप निर्जने ह सरसस्तीरे ॥२८ "पुष्पोद्याने नारायण मनोहरोझ उवाच ॥ ॐ वटवृक्षसमीपे च सौरभे पुष्पवायुना ॥ ३२॥ विधाय पुष्पशयनं रत्नदीपैश्च दीपितम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवसंयुतम् ।। ३१ulझ । छपरितः पुष्पमाल्यैश्च क्षौमवस्त्रैश्च वेष्टितम् ॥ तत्र रंभां समानीय विजहार यथेच्छया ॥३२॥ श्रृंगाराट्प्रकारं च विपरीतादिकं मुखम् ॥|चें छुचुंबनं षट्प्रकारं च यथास्थानं निरूपितम् ॥३३॥ अंगप्रत्यंगसंयोगत्रिविधाश्लेषणं मुदा ॥नखदंतकरीडां चकार रसिकेन्नरः॥३४॥|छ|॥ ३९ ॥ |जलात्स्थले स्थलात्तोये कामशास्त्रविशारदः। रतिभोगं प्रकुर्वतं ददर्शदेवलो मुनिः३८॥ नग्नांरंभांमुक्तकेशीं पीनश्रोणिपयोधराम॥lछ। |नखदंतक्षतांगीं च पुलचितविग्रहाम् ॥ ३६ ॥ पश्येत प्राणनाथं च पश्यंतं सस्मितं मुदा ॥ वक्रभ्रूभंगसंयुक्तां कामुकीं च ददर्श ताम् छु। |॥ ३७॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलविराजिताम् । विचित्ररत्नमाल्यैश्च पुष्पमाल्यैश्च भूषिताम् ॥३८॥ किंकिणीजालसंयुक्तां सिंदूर छ। ओबिंदुसंयुताम् । तया युक्तं पुलकितं नोत्तिष्ठंतं स्मरान्वितम् ॥ ३९ ॥ वृक्षत्वं याहि पापिष्ठेत्युवाच मुनिपुंगवः। शशाप रंभां कामार्ता| छै। मानुषी त्वं भवेति च ॥e• ॥ जन्मेजयस्य सुभगा भविता कामिनीति च ॥ वमेव गोकुलं गच्छ वृक्षरूपी भवेति च ॥६३श्रीकृष्ण इंस्पर्शमात्रेण कुवेरतनयः श्रीमान्स पुनरायास्यसि जगाम निजालयम् गृहम् । रंभे त्वमिंद्रसंयोगात्पुनरायास्यसि ॥ ९३॥ इत्येवं कथितं विप्र रंभाख्यानं ध्रुवम् ॥ १२ वदामि ॥ इत्येवमुक्त्वा ते ॥ सुचंद्रस्य स मुनिर्जगाम गृहे रंभा निजमंदिरम् ललाभ जन्मङ् ॥झे| आभारते ॥ ७ ॥ कन्या लक्ष्मीस्वरूपा च बभूव सुंदरी वरा । तां च सालंकृतां कृत्वा सुचंद्र नृपतीश्वरः ॥४६॥ नानाकौतुकसंछु युक्तां ददौ जन्मेजयाय च ॥ जन्मेजयस्य सुभगा बभूव महिषी वरा ॥ ८६ ॥ स्थानेस्थाने निर्जने च राजा रेमे तया सह ॥ एकदाङ्क आनृपतिश्रेष्ठद्यश्वमेधेन दीक्षितः ॥ ४७ ॥ अश्वसंगोपनं कृत्वा तस्थौशक्रभू मंदिरे॥ यज्ञाश्ठं रुचिरं मत्वा कौतुकेन च सुंदरी ॥३८॥|| शूद्रष्टुं जगाम सा साध्वी चाश्वमेकाकिनी मुदा ॥ शक्रोऽश्वनिकटे भूत्वा धर्षयामास तां सतीम् ॥ ९९॥ तया निवार्यमाणश्च रेमेजु ॐ तत्र तया सह ॥ मुच्छमवाप शक्रश्च बुबुधे न दिवानिशम् ॥ ९० ॥ सा च संभोगमात्रेण देहं तत्याज योगतः ॥ नृपस्य लजयाङ्क झ||॥भीत्या ६२॥ शक्रः रंभा स्वर्गं च मानवं जगाम् देहं ह ॥ त्यक्त्वा ९६ ॥ स्वर्ग राजा जगाम श्रुत्वा ह मृतां ॥ इयेवं दृष्ट्वा विललाप कथितं सर्वं भृशं वृक्षजैनविभंजनम् मुहुः । यनं समाप्य ॥ विप्रेभ्यो ९३ ॥ नलकूबरमोक्षश्च ददौ पूर्णा च दक्षिणाम् रंभायाश्चञ्च ॥|। ॐ|महामुने ॥ पुण्यदं कृष्णचरितं.जन्ममृत्युजरापहम् ॥ इत्येवं कथितं सर्वमपरं कथयामि ते ॥ ९८ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणेश्च इ|श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे वृक्षार्जुनभंजनोनाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१e ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ एकदा कृष्णसहि| |तो नंदो श्रृंदावनं ययौ ॥ तत्रोपवनभांडीरे चारयामास गोधनम् ॥ १३॥ सरः सुस्वादुतोयं च पाययामास तत्पपौ ॥ उवास वृक्षमूले |झ| ] ब.वै. क.|४|च बालं कृत्वा स्ववक्षसि ॥ २॥ एतस्मिन्नंतरे कृष्णो मायामानुषविग्रहः ॥ चकार माययाऽकस्मान्मेघाच्छन्नं नभो मुने ॥ ३ ॥ङ|सं• ४ . झ|मेघवृतं नभो दृष्ट्वा श्यामलं काननांतरम्॥ झंझावातं महाशब्दं वजशब्दं च दारुणम् ॥8॥ वृष्टिधारामतिस्थूलां कंपमानांश्च पादपान् ॥“

• ॥ ४० ॥ अ•१५

छाड्वं पतितस्कंघानंदो भयमवाप ह॥ कथं यास्यामि गोवत्सान्विहाय स्वाश्रमं बत ॥ गृहं यदि न यास्यामि भविता बालकस्यऽ आकिम् ॥ ६ ॥ एवं नंदे प्रवदति रुरोद श्रीहरिस्तदा ॥ पयोभिया हरिश्चैव पितुः कंठं दधार सः ॥७॥ एतस्मिन्नंतरे राधाजगाम कृष्ण|डु |सन्निधिम् ॥ गमूनं कुर्वती राजहंसखजनगंजनम्॥८॥ शरत्पार्वणचंद्रभामुष्टवन्मनोहरा ।। शरन्मध्याह्नपद्मानां शोभामोच्नलुङ |ऊ|चना ॥ ९॥ परितस्तारकापक्ष्मविचित्रकजलोज्ज्वला ॥ खगेंदुचंचुचारुश्रीशंसानाशकनासिका X १० ॥ तन्मध्यस्थलशोभाहंडू ॐ|स्थूलमुक्ताफलोज्ज्वला। कबरीवेषसंयुक्ता मालतीमाल्यवेष्टिता ॥ ११॥ श्रीष्ममध्याह्नमार्तडप्रभामुष्टककुंडला ॥ पक्वबिंबफलानां चङ्क ॐ|श्रीमुद्याधरयुग्मका ॥ १२॥ मुक्तापंक्तिप्रभातेकदंतपंक्तिसमुज्ज्वला ॥ ईषत्प्रफुल्लकुन्दानां सुप्रभानाशकस्मिता ॥ १३ ॥ कस्तूरीबिंदुझे |संयुक्तसिंदूरबिन्दुभूषितां । कपालं मट्टिकायुक्तं बिभ्रती श्रीयुतं सती ॥ १३॥ सुचारुवर्तुलाकारकपोलपुलकान्विता । मणिरत्नेंद्रसाझे ऊराणां हारोरःस्थलभूषिता ॥ १५॥ सुचारुश्रीफलयुगकठिनस्तनसंगता । पत्रावलीश्रियायुक्ता दीप्ता सद्रत्नतेजसा ॥ १६॥ सुचाङ रुवर्तुलाकारमुदरं सुमनोहरम् । विचित्रत्रिवलीयुक्तं निस्रनाभं च बिभ्रती ॥ १७॥ सद्रत्नसाररचितमेखलाजालभूषिता ॥४॥ झुकामास्रसारणैर्भागयोगींद्रचित्तमोहिनी ॥ १८॥ कठिनश्रोणियुगलं धरणीधरनिंदितम् । स्थलपद्मप्रभामुष्टचरणं दधती मुदा ॥|ञ्च छ|॥ १९ ॥ रत्नभूषणसंयुक्तं यावकद्रवसंयुतम् ॥ मणींद्रशोभासंमुटुसालक्तकपुनर्भवम् ॥ २० ॥ सद्रत्नसाररचितक्वणन्मंजीरङ् |रंजितम् ॥ रनकंकणकेयूरचारुशंखविभूषिता ॥ २१ ॥ रणांगुलीयनिकरबुद्धूिदकोज्यूला । चारुचंपकपुष्पाणां प्रभाझ ॐ मुटुकलेवरा ॥ २२ ॥ सहस्रदलसंयुक्तक्रीडाकमलमुज्ज्वलम्। ॥ श्रीमुखश्रीदर्शनार्थं बिभ्रती रत्नदर्पणम् ॥ २३ ॥ दृढ्छ। ॥ ४० ॥ ॐ तां निर्जने नंदो विस्मयं परमं ययौ ॥ चंद्रकोटिप्रभामुणं भासयंतीं दिशो दश ॥ २४ ॥ ननाम तां साश्रुनेत्रो भक्तिनम्रात्मज्ञ ॐ|कंधरः ॥ जानामि त्वां गर्गमुखात्पद्माधिकप्रिय हरेः ॥ २६ ॥ जानामीमं महाविष्णोः परं निर्गुणमच्युतम् । तथापि मोहि छु छंतोहं च मानवो विष्णुमायया ॥ २६ ॥ गृहाण प्राणनाथं च गच्छ भद्रे यथासुखम् ॥ पश्चदास्यसि मत्पुत्रं कृत्वा पूर्णम |नोरथम् ॥ २७ ॥ इत्युक्त्वा १ प्रददौ तस्यै रुदंतं बालकं भिया ॥ जग्राह बालकं राधा जहास मधुरं सुखात् ॥ २८ ) ४ ॐउवाच नंदं सा यत्नान्न प्रकाश्यं रहस्यकम् । अहं दृष्टा वया नंद कतिजन्मफलोदयात् ॥ २९ ॥ प्राज्ञस्त्वं गर्गवचनात्सर्वसँ जानासि कारणम् ।। अकथ्यमुवयोर्भाष्यं चरितं गोकुले व्रज ॥ ३० ॥ वरं वृणु व्रजेश त्वं यत्ते मनसि वांछितम् ॥ ददामिच्छु छलीलया तुभ्यं देवानामपि दुर्लभम् ॥ ३१ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा तामुवाच व्रजेश्वरः ॥ युवयोश्चरणे भक्तिं देहि नान्यत्र मे स्पृहाश्च ॐ|॥ ३२ ॥ युवयोः सन्निधे वासं दास्यसि यं सुदुर्लभम् ॥ आवाभ्यां देहि जगतामंबिके परमेश्वरि ॥ ३३ ॥ श्रुत्वा नंदस्य छु ऊ|वचनमुवाच परमेश्वरी। दास्यामि दास्यमतुलमिदानीं भक्तिरस्तु ते ॥ ३४ ॥ आवयोश्चरणांभोजे युवयोश्च दिवानिशम् ॥|ञ्च छ|प्रफुछहृदये शश्वत्स्मृतिरस्तु सुदुर्लभा ॥ ३६ ॥ माया युवां च प्रच्छन्नं न करिष्यति मद्ररात् ॥ गोलोके यास्यथते च्छं ४|विहाय मानवीं तनुम् ॥ ३६ ॥ एवमुक्त्व तु सानंदं कृत्वा कृष्णं स्ववक्षसि ॥ दूरं निनाय श्रीकृष्णं बाहुभ्यां च यथेच्छु। ४|प्सितम् ॥ ३७ ॥ कृत्वा वक्षसि तं कामाच्छलेपंश्लेषं चुबूब च । पुलकांकितसर्वागी सस्मार रासमंडलम् ।। ३८ ॥ एतङ् ॐ|स्मिन्नंतरे राधा मायासद्रत्नमंडपम् ॥ ददर्श रत्नकलशशतेन च समन्वितम् ॥ ३९॥ नानाविचित्रचित्राढ्यं चित्रकोननशोभि छतम् । सिंदूराकारमणिभिः स्तंभसंधेर्विराजितम् ॥ ४० ॥ दिनागुरुकस्तूरीकुङ्मद्रवयुक्तया ॥ संयुक्तं मालतीमालासमूहपुष्प । छ|शय्यया ॥ ४१ ॥ नानाभोगसमायुक्तं दिव्यदर्पणसंयुतम् ॥ मणींद्रसुक्तामाणिक्यमालाजालैर्विभूषितम् ॥ ४२ ॥ मणींद्रसाररचिठ्ठ घृतकपाटेन समन्वितम् ॥ भूषितं धूपितेर्वधैः पताकानिकरैर्वरैः॥ कुटुमाकारमणिभिः सप्तसोपानसंयुतम् ॥ १३ ॥ युक्तं पपर्छ ॐदसंयुक्तैः पुष्पोद्यानं च पुष्पितैः ॥ सा देवी मंडपं दृष्ट्स जगामाभ्यंतरं मुदा ॥ ४४ ॥ ददर्श तत्र तांबूलं कपॅरादिसमन्वितम् ॥|४ A म.वै. क. जलं च रत्नकुंभस्थं स्वच्छं शीतं मनोहरम् ॥ ४६॥ सुधामधुभ्यां पूर्णानि रलङ्भान् िनारद । पुरुषं कमनीयं च किशोरछं | सं• ५. . , कुश्यामसुंदरम् ॥ ४६ ॥ कोटिकंदर्पलीलाभं चंदनेन विभूषितम् ॥ शयानं पुष्पशय्यायां सस्मितं सुमनोहरम् ॥ ४७ ॥ पीतवस्त्रपरी | } !छ ||धानं प्रसन्नवदनेक्षणम् ॥ मणींद्रसारनिर्माणं क्वणन्मंजीररंजितम्। ३८ । ॥ सद्रत्नसारनिर्माणकेयूरवलयान्वितम् ॥ मणद्रकुंडलाङअ• १५ ||भ्यां च गंडस्थलविराजितम् ॥ १९ ॥ कौस्तुभेन मणद्रण वक्षःस्थलसमुज्ज्वलम् । ॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यप्रभामुण्मुखोज्ज्वलम्। ङ्क ॐ|॥ ५० ॥ शरत्प्रफुल्लकमलप्रभामोचनलोचनम् ॥ मालतीमाल्यसंश्लिष्टशिखिपिच्छसुशोभितम् । ॥ ६१ ॥ त्रिवेकचूडां बिभ्रते|अ || पश्यंतं रलमंदिरम् ।। क्रोडं बालकशून्यं च दृश्च ते नवयौवनम् ॥ ५२ ॥ सर्वस्मृतिस्वरूपा सा तथापि विस्मयं ययौ ॥४ । रूपं रासेश्वरी दृष्य मुमोह सुमनोहरम् ॥ ६३ ॥ कामाचक्षुधकराभ्यां मुखचंद्रे पपौ मुदा ॥ निमेषरहिता राधा नवसंगमलाङ्ग झुलसा ॥ ५४ ॥ पुलकांकितसर्वागी सस्मिता मदनातुरा । तामुवाच हरिस्तत्र स्मेराननसरोरुहाम् ॥ नवसंगमयोग्याङ्क |च पश्यंतीं वक्रचक्षुषा ॥ ९६॥॥ श्रीकृष्ण उच्च ॥ ॥ राधे स्मरसि गोलोकवृत्तांतं सुरसंसदि ॥९६॥ अझ पूर्ण झरिष्यामि स्वीङ् अकृतं यत्पुरा प्रिये । त्वं मे प्रणाधिका राधे प्रेयसी च वरानने ॥ ९७ ॥ यथा त्वं च तथाहं च भेदो हि नावयोर्घवम् यथाङ्क ॐ |क्षीरे च धावल्यं यथाम्नो दाहिका सति ॥ ५८ ॥ यथा पृथिव्यां गंधश्च तथाहं त्वयि संततम् । विना मृदा घटं कर्तुं विनाओं |स्वर्णेन कुंडलम् ॥ ६९ ॥ कुलालः स्वर्णकारश्च न हि शक्तः कदाचन ॥ तथा वया विना सृष्टिमहं कर्तुं न च क्षमःड्ड |॥ ६० ॥ सृष्टेराधारभूता त्वं बीजरूपोहमच्युतः ॥ आगच्छ शयने सापि कुरु वक्षःस्थले हि माम् ॥ ६१ ॥ त्वं मे शोभाइ स्वरूपासि देवस्य भूषणं यथा ॥ कृष्णं वदंति मां लोकास्वयैव रहितं यदा ॥ ६२ ॥ श्रीकृष्णं च तदा तेपि त्वयैव सहितं छे परम् ॥ वं च श्रीस्त्वं च संपत्तिस्त्वमाधारस्वरूपिणी ॥ ६३ ॥ सर्वशक्तिस्वरूपासि सर्वरूपोहमक्षरः ॥ यदा तेजश्त्ररूपोहें छ|" ४१ ॥ १ प्रणप्रिया-१० पाए । तेजोरूपासि त्वं तदा ॥ ६८ ॥ न शरीरी यदाहे च तदा वमशरीरिणी ।। सर्वबीजस्वरूपोहं सदा योगेन सुन्दरि ॥ ६६ ॥झ| छ|त्वे च शक्तिस्वरूपा च सर्वत्ररूपधारिणी ॥ ममांगांशस्त्ररूपा त्वं मूलप्रकृतिरीश्वरी ॥ ६६ ॥ शक्त्या बुद्धया च ज्ञानेन मयाङ्क ॐ तुल्या वरानने ॥ आवयोगेंदबुदिं च यः करोति नराधमः॥ ६७ ॥ तस्य वासः कालूमूत्रे यावच्चंद्रदिवाकरौ । पूर्वान्सप्तभै |परान्सप्त पुरुषान्पातयत्यधः ॥ ६८ न ॥ कोटिजन्मार्जितं पुण्यं तस्य नश्यति निश्चितम् ॥ अज्ञानादावयोनिंदां - येऊ अकुर्वंति नराधमाः ॥ ६९ ॥ पच्यंते नरके घोरे यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ राशब्दं कुर्वतस्त्रस्तो ददामि भक्तिमुत्तमाम् ॥ ७० ॥|ङ्क क्षुधाशब्दं कुर्वतः पश्चामि श्रवणलोभतः ॥ ये सेवंते च दत्वा मामुपचारांश्च षोडश ॥ यावजीवनपर्यन्तं या प्रीतिर्जायतेjर्छ मम 4 ७१ ॥ सा प्रीतिर्मम जायेत राधाशब्दात्ततोधिका । प्रिया न मे तथा राधे राधवक्त ततोधिकः ॥ ७२ ॥ ब्रह्मानंतः|४ छशिवो धम नरनारायणावृषी । कपिलश्च गणेशश्च कार्तिकेयश्च मत्प्रियः ॥ ७३ ॥। लक्ष्मीः सरस्वती दुर्गा सावित्री प्रकृतिस्तथा छु | | मम प्रियाश्च देवाश्च तास्तथापि न तत्समाः ॥७a। ते सर्वे प्राणतुल्या मे वं मे प्राणाथिका सती । भिन्नस्थानस्थितास्ते च त्वं चक्षु ॐ वक्षःस्थले स्थिता॥ ७५ ॥ या मे चक्षुजा मूर्तिर्विभर्ति वक्षसि प्रियाम् । सोऽहं कृष्णस्वरूपस्यां द्विमि स्वयं सदा ॥ ७६ | |जानामि विस्मरामि कथं विभो।। . यत्त्वे वदसि सर्वाहे वत्पादाब्जप्रसादतः ॥ ७८॥ईश्वरस्याप्रियाः केचिप्रियाश्च कुत्र केचन। । इत्येवमुक्त्वा श्रीकृष्णस्तस्थौ तल्पे मनोरमे ॥ उवाच राधि नाथं भक्तिनम्रात्मकंधरा ॥ ७७ । ॥ राधिकोवाच ॥ H स्मरामि सर्व |ऊ। ॐये यथा मां न स्मरंति तथा तेषु तवाकृपा ॥ ७९ ॥ तृणं च पर्वतं कर्तुं समर्थः पर्वतं तृणम् । तथापि योग्यायोग्ये च संपत्तौ हैं। छ| च समा कृपा॥८० ॥ तिष्ठत्यहं शय्नस्त्वं कथाभिर्यत्क्षणं गतम् । तत्क्षणं च युगसमं नाहं प्रापयितुं क्षमा ॥ ८१ वक्षःस्थले । च शिरसि देहि ते चरणांबुजम् । दुनोति मन्मनः सद्यस्त्रीयविरहानलात् ॥ ८२ ॥ पुरः पपात मे दृष्टिस्त्वदीयचरणांबुजे हैं, शैनीता मया न हि केशाइटुमन्यत्कलेवरम् ॥ ८३ ॥ प्रत्येकमंगं दृढंच दत्ता शतेि सुखांबुजे ॥ दृष्ट्टा सुखारविंदं च नान्यं गन्तुं च सा | न. वै. क. |ङ्क्षमा॥ ८७ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा जहास पुरुषोत्तमः । तामुवाच हितं तथ्यं श्रुतिस्मृतिनिरूपितम् ॥८८॥॥। श्रीकृष्ण उवाच। झ| संसं• ४ . १ ४२ ॥झन खंडनीये तत्तत्र मया पूर्वं निरूपितम् । तिष्ठ भद्रं क्षणं भद्रे करिष्यामि तव प्रिये ॥ ८६ ॥ वन्मनोरथपूर्णस्य स्त्रयं कालः समाज अ० १५ गतः ॥ यस्य यद्विखितं पूर्वं यत्र काले निरूपितम् ॥ ८७ ॥ तदेव खंडितुं राधे क्षमो नाहं च को विधिः। विधातुश्च विधाताहे। |येषां यल्लेखनं कृतम् ॥ ८८ ॥ ब्रह्मादीनां च क्षुद्राणां न तत्खंडयं कदाचन । एतस्मिन्नंतरे ब्रह्माऽऽजगाम पुरतो हरेः ॥ ८९ ॥ |मालाकमंडलुकर ईषत्स्मेरचतुर्मुखः ॥ गत्वा ननाम ते कृष्णं प्रतुष्टाव यथागमम् ॥९ ॥ साश्रुनेत्रः पुलकितो भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ | झ|स्तुत्वा नत्वा जगद्धाता जगाम हरिसन्निधिम् ॥ ९१। पुनर्नवा प्रमुं भक्त्या जगाम राधिकतिकम् ॥ मूर्तुं ननाम भक्त्या च|| |मातुस्तचरणांबुजे ॥ ९२ ॥ चकार संभ्रमेणेव जटाजालेन वेष्टितम् ॥ कमंडलुजलेनैव शीनें प्रक्षालितं मुदा ॥ ९३ ॥ यथागमं प्रतुष्टा|४| झ|व पुटजलियुतः पुनः ।। ब्रनोवाच ॥॥ हे मातस्त्वत्पदांभोजं दृष्ट्री कृष्णप्रसादतः॥ ९६ ॥ सुदुर्लभं च सर्वेषां भारते च विशेषतः ॥४॥ षष्टिवर्षसहस्राणि तपस्तते पुरा मया॥ ९५ ॥ भास्करे पुष्करे तीर्थे कृष्णस्य परमात्मनः ॥ आजगाम वरं दातुं वरदाता इरिः = कु|स्त्रयम् ॥ ९६ ॥ वरं वृणीष्वेत्युक्ते च स्वाभीष्टं च वृतं मुदा ॥ राधिकाचरणांभोजें सर्वेषामपि दुर्लभम् ॥ ९७ ॥ हे गुणातीत मे/। |शीघ्रमूधुनैव प्रदर्शय । मयेत्युक्तो हरिरयसुखाच मु तपस्विनुम्॥८॥ दशयिष्यामि काले च वत्सेदानीं क्षमेति च ॥ नहीgडू ॐ|राज्ञा विफला तेन दृष्टं पदांबुजम् ॥ ९९ ॥ सर्वेषां वांछितं मातगाँलोके भारतेधुना ॥ सर्वा देव्यः प्रकृत्यंशा जन्याः प्राकृतिका|| छंध्रुवम् ॥ १०० ॥ वं कृष्णगार्धसंभूता तुल्या कृष्णेन सवेतः श्रीकृष्णस्त्वमये राधा वं राधा वा हरिः स्वयम् ॥ १०१ ॥ न हि|ऊ। |वंदेषु मे दृष्ट इति केन निरूपितम् । ब्रह्मांडाद्वहिरूषं च गोलोकोस्ति यथांबिके ॥ १०२ ॥ वैकुण्ठश्चप्यजन्यश्च त्रमजन्या| छ|तथांबिके । यथा समस्तत्रह्मांडे श्रीकृष्णांशांश्जीविनः ॥१०३॥ तथा शक्तिस्वरूपा त्वं तेषु सर्वेषु संस्थिता । पुरुषाश्च हरेशास्वङ॥ ४२ ॥ झ|दशा निखिलाः स्रियः ॥ १०६ ॥ आरमना देहरूपा त्वमस्याधारस्वमेव हि। अस्यानुप्राणेस्त्वं मातस्त्वभ्राणेरयमीश्वरः ॥१०५४ " /Aखें |ङ्किम निर्मिताः कृन हेतुना शिल्पकारिणा । नित्योऽयं च तथा कृष्णवं च नित्या थांबिके ॥ १०६ । अस्यांशा त्व.त्वदंशो ॐ वाप्यये केन निरूपितः ॥ अहं विधाता जगतां देवानां जनकः स्वयम् ॥ १०७ ॥ तं पठितुं गुरुमुखाद्भवंत्येव बुधा जनाः । गुण ॐ|नां वास्तवानां ते शतांशे वक्तुमक्षमः ॥ १०८ ॥ वे वा पंडितो वान्यः को वा त्वां स्तोतुमीश्वरः ॥ स्तवानां जनकं ज्ञानं बुद्धि। ञ्शैनांबिका सदा ॥ १०९ ॥ त्वं बुदेर्जननी मात्ः को वा त्वां स्तोतुमीश्वरः॥ यद्वस्तु दृष्टं सर्वेषां तद्धि वर्छ बुधः क्षमः ॥ ११३ ॥ |यद्दृष्टश्चतं वस्तु तन्निर्वक्टुं च कः क्षमः । अहं महेशोनंतश्च स्तोतुं त्वां कोपि न क्षम्॥ ११६ ॥ सरस्वती च वेदाश्च क्षमः कस्तो तुमीश्वरः॥ यथागमं यथोक्तं च न माँ निंदितुमर्हसि ॥११२ईश्वराणामीश्वरस्य योग्यायोग्ये समा कृपा॥ जनस्य प्रतिपाल्यस्य |क्षणे दोषः क्षणे युणः ॥ ११३ ॥ जननी जनको यो वा सर्वे क्षति नेदतः ॥ इत्युक्त्वा जगतां धाता तथोच पुरतस्तयोः ॥११४॥ ॐ|प्रणम्य चरणीभोजं सर्वेषां वंद्यमीप्सितम् ॥ ब्रह्मणा च कृतं स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः ॥३१॥ राधामाधवयोः पादे भक्रिर्दास्यं लभे डुङ्गवम् ॥ कर्मनिलनं कृत्वा मृत्यं जित्वा सुदुर्जयम् । विलंघ्य सर्वलोकांश्च याति गोलोकमुत्तमम् ॥११८ ॥श्रीनारायण उवाच छै| ब्रह्मणः स्तवनं श्रुत्वा तमुवाच ह राधिका ॥ ११७ ॥ वरं वृणु विधातस्त्वं यत्ते मनसि वर्तते । राधिकावचनं श्रुत्वा तामुवाच । |जगद्विधिः ।१३८। वरं च युवयोः पादपद्मभक्तिं च देहि मे । इत्युक्ते विधिना राधा तूर्णमोमित्युवान ११९ । पुनर्ननाम तां भक्त्या विधाता जगतां पतिः । तदा ब्रह्मा तयोर्मध्ये प्रज्वाल्यं च हुताशनम् ॥१२०॥ इ”ि संस्मृत्य हवनं चकार विधिना विधिः ॥४॥ उत्थाय शयनात्कृष्ण उवास वह्निसन्निधौ १२१ ॥ ब्रह्मणोक्तेन विधिना चकार हवनं स्वयम् प्रणमय्य पुनः कृष्णं राधाँ |तां जनकः स्वयम् ॥ १२२ ॥ कौतुकं कारयामास सप्तधा च प्रदूक्षिणाम् । पुनः प्रदक्षिणां राधां कारयित्वा हुताशनम् ॥ १२३ ॥ प्रणमय्य ततः कृष्णं वासयामास तं विधिः । तस्या हस्तं च श्रीकृष्णं ग्राहयामास तं विधिः ॥ १२९ ॥ वेदोक्तसप्तमंत्रांश्च पाठयाङ्क मास माधवम् । संस्थाप्य राधिकाहस्तं हरेर्वक्षसि वेदवित् ॥ १२६॥ श्रीकृष्णहस्तं राधायाः पृष्ठदेशे प्रजापतिः ॥ स्थापयाङ्क व. वै. क. ङ|मास मंत्रांस्त्रीन्पाठयामास राधिकाम् ॥ १२६ ॥ पारिजातप्रसुनानां मालां जानुविलंबिताम् । श्रीकृष्णस्य गले ब्रह्मा राधाद्वारा छू सं• ° पू. | ददौ मुदा॥ १२७ ॥ प्रणमय्य पुनः कृष्णं राधां च कमलोद्भवः । राधागले हरिद्वारा ददौ मालमनोहराम् । पुनश्च वासयामास सँ ॥ ४३ ॥|ऊ|श्रीकृष्णं कमलोद्भवः ॥ १२८॥ तद्वामपाश्र्वे राधं च सस्मितां कृष्णचेतसम् ॥ पुटांजलिं कारयित्वा माधवं राधिकां विधिः ॥|झJअ० १५ ॐ|॥ १२९॥ पाठयामास वेदोक्तान्पंच मंत्रांश्च नारद ॥ प्रणमय्य पुनः कृष्णं समर्थ राधिकां विधिः॥ १३० ॥ कन्यकां च यथा ता| |ॐ ऊ||तप्रसूनानां तो भक्त्या तस्थौ पुष्पवृष्टिर्बभूव हरेः पुरः ह । ॥ एतस्मिन्नंतरे १३२॥ जगुर्गधर्वप्रवरा देवाः सानंदपुलकोद्रमाः ननृतुश्चाप्सरोगणाः१३१ ॥ ॥ तुष्टाव हुंदुभिं श्रीहरिं वादयामासुधानकं ब्रह्मा तमुवाच मुरजादिकम् ह सस्मितः । ॥ १३३ पारिजाञ्छु ॥| ॥ |युवयोश्चरणांभोजे भक्तिं मे देहि दक्षिणाम् । ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा तमुवाच हरिः स्वयम् ॥ १३९ ॥ मदीयचरणांभोजे सुदृढा भक्तिरङ |ऊ|स्तु ते ॥ स्वस्थानं गच्छ भद्रं ते भविता नात्र संशयः ॥ १३४ मया नियोजितं कर्म कुरु वत्स ममाज्ञया श्रीकृष्णस्य वचःच्छे ५|श्रुत्वा विधाता जगतां मुने ॥ १३६ ॥ प्रणम्य राधा कृष्णं च जगाम स्वालयं मुदा ॥ गते ब्रह्मणि सा देवी सस्मिता वकचक्षुषा।छं। |रौ|॥१३७॥ सा ददर्श हरेर्वी चच्छाद वीडया मुखम् । पुलकांकितसवांगी कामबाणप्रपीडिता ॥ १३८ ॥ प्रणम्य श्रीहरिं भक्त्या आजगाम शयनं हरे॥ चंदनागुरुपंकं च कस्तूरीकुंकुमान्वितम्॥ १३९॥ ललाटे तिलकं कृत्वा ददौ कृष्णस्य वक्षसि ॥ सुधापूर्ण रत्न ॐपात्रं मधुपूर्ण मनोहरम् ॥ १४० ॥ प्रददौ हरये भक्त्या बुभुजे जगतीपतिः । तांबूलं च वरं रम्यं कीरादिसुवासितम् ॥ १४१ ॥४॥ ॐ कृष्णाय स राधा सादरं बुभुजे हरिः ॥ सुखाद सस्मिता राधा हरिदत्तं सुधारसम् ॥ १६२ ॥ तांबूलं तेन दत्तं च बुभुजे पुरतो ॐ|ः। कृष्णश्चर्विततांबूलं राधिकायै मुदा ददौ ॥ १९३ ॥ चखाद परया भक्त्या पूर्वां तन्मुखपंकजम् ॥ राधाचर्विततांबूलं याङ्क ॐचे मधुसूदनः ॥ १७९ ॥ जहास न इदं राधा क्षमेत्युक्तं त्या मुदा । चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवमुत्तमम् ॥ राधिकायाश्च सर्वागे प्रददौ कु|॥ ४३ ॥ ॐ|माधवः स्वयम् ॥ १६९ ॥ यः कामो ध्यायते नित्यं यस्यैकचरणांबुजम् ॥ बभूव तस्य स वशो राधासंतोषकारणात् ॥ १४६ ॥ ४॥ छ|यदृत्यभृत्यैर्मदनो जितः सर्वक्षणं मुने ॥ स्वेच्छामयो हि भगवाञ्जितस्तेन कुतूहलात् ॥ ११७ ॥ करे धृत्वा च तां कृष्णः स्थापयाङ्क |मास वक्षसि ॥ चकार शिथिलं वस्त्रं चुंबनं च चतुर्विधम् ॥ १३८ ॥ बभूव रतियुद्धेन विच्छिन्ना क्षुद्रघंटिका ॥ नूबनेनौष्ठरागश्चॐ ह्याश्लेषेण च पत्रकम् ॥ ११९ ॥ श्रृंगारेणैव कबरी सिंदूरतिलकं मुने ॥ जगामालक्तककश्च विपरीतादिकेन च ॥ १९० ॥ पुलकां /> ङकितसर्वागी बभूव नवसंगमात् । मूच्छमवाप सा राधा बुबुधे न दिवानिशम् ॥ १६१ ॥ प्रत्यंगेनैव प्रत्यंगमंगेनांगं समाक्षिपत् |ङ्क शृङ्गाराविधं कृष्णधकार कामशास्त्रवित् ॥ १५२ ॥ पुनस्तां च समाश्लिष्य सस्मितां वक्रलोचनाम् ॥ क्षतविक्षतसर्वागीं नखदंतेश्च । ॐकार ह ॥ १९३ ॥ कंकणानां किंकिणीनां मंजीराणां मनोहरः ॥ बभूव शब्दस्तत्रैव श्रृंगारसमरोद्भवः ॥ १९१ ॥ पुनस्तां च समाकृ ) शुष्य शय्यायां च निवेश्य च ॥ चकार रहितां राधां कवरीवंधवाससा ॥ १६९ ॥ निर्जने कौतुकात्कृष्णः कामशास्त्रविशारदः |ङ |चूडावेषशुकैफीनं चकार तं च राधिका ॥ १६६ ॥ न कस्य कस्मादानिश्च तौ द्वौ कार्यविशारदौ॥ जग्राह राधाहस्तातु माधवो रत्नसँ दर्पणम् ॥ १६७ ॥ मुग्लीं माधवकराज्जग्राह राधिका बलात् । चित्तापहारं राधायाश्चकार माधवो बलात् ॥ १९८ ॥ जहार राधिॐ ॐ|का रासान्माधवस्यापि मानसम् ॥ निवृत्ते कामयुदं च सस्मिता वक्रलोचना ॥ १९९ ॥ प्रददौ मुरलीं प्रीत्या श्रीकृष्णाय महात्मने ।।ङ्क |प्रददौ दर्पणं कृष्णः कीडाकमलमुज्ज्वलम् ॥ १६ "चकार कबरीं रम्यां सिंदूरतिलकं ददौ ॥ विचित्रपत्रकं वेषे चकारैवंविधं हारिः|४| ॥ १६१ ॥ विश्वकर्मा न जानाति सखीनामपि का कथा ॥ वेपं विधातुं कृष्णस्य यदा राधा समुद्यता ॥ १६२ ॥ बभूव शिशुरूपं|ङ छुच कैशोरं च विहाय च ॥ ददर्श बालरूपं तं रुदंतं पीडितं क्षुधा ॥ १६३ ॥ यादृशं प्रददौ नंदो भीतं तादृशमच्यूतम् ॥ विनिङ अखस्य च सा राधा हृदयेन विदूयता ॥ १६३ ॥ इतस्ततस्तं पश्यंती शोकार्ता विरहातुरा ॥ उवाच कृष्णमुद्दिश्य काकू । |क्तिमिति कातरा ॥ १६९ ॥ मायाँ करोपि मायेश फंकी कथमीदृशीम् ॥ इत्येवमुक्का सा राधा पपात च रुरोद च दें। छ|१६३॥ रुरोद कृष्णस्तत्रैव वाग्बभूवाशरीरिणी ॥ कथं रोदिषि राधे त्वं स्मर कृष्णपदांबुजम् ॥ १६७ ॥ आरासमंडलं यावन्नक्तमऊ IS ज. वै. छ. ४|जागमिष्यति ॥ करिष्यसि रतिं नित्यं हरिणा सार्दभीप्सिताम् ॥ १६८ ॥ छायां विधाय स्वगृहे स्वयमागत्य मा रुद ॥ । कृत्वा क्रोडे ४ | सं• ४३ | छुच प्राणेशं मायेशं बालरूपिणम् ॥ १६९ ॥ त्यज शोकं गृहं गच्छ सुंदरीत्थं प्रबोधिता ॥ श्रुत्वैवं वचनं राधा कृत्वा क्रोडे च बालङ्क अ• १६ ॥ ४४ ॥|कम् ॥ १७० ॥ ददर्श पुष्पोद्यानं च वनं सद्रत्नमंडपम् ॥ तृणं छंदावनाद्धा जगाम नेदमंदिरम् ॥ १७१ ॥ सा मनोयायिनी|ऊ| देवी निमिषार्धेन नारद ॥ संसिक्तस्निग्धमधुररसना रक्तलोचना ।। १७२॥ यशोदाये शिशं दातुमुद्यता सेत्युवाच ह ॥ गृहीत्वेवं | छशिर् स्थूलं रुदंतं च क्षुधातुरम् ॥ १७३ ॥ गोष्ठे त्वत्स्वामिना दत्तं प्राप्नोमि यातनां पथि ॥ संसिक्तं वसनं वत्से मेघाच्छनतिदूसँ छ|दिन ॥ १७८ ॥ पिच्छिले कर्दमोद्भके यशोदा वोडुमक्षमा। गृहाण बालकं भद्रे स्तनं दत्त्वा प्रवोधय ॥ १७९ ॥ गृहं चिरं परि छु इत्यक्तं यामि तिष्ठ सुखं सति । इत्युक्का बालकं दत्त्वा जगाम स्वगृहं प्रति ॥ १७६ ॥ यशोदा बालकं नीत्वा सुखंव च स्तनं छे ददौ ॥ बहिर्नविष्टा सा राधा स्वगृहे गृहकर्मणि ॥ १७७ ॥ नित्यं नक्तं रतिं तत्र चकार हरिणा सह ॥ इत्येवं कथितं वत्स श्रीकृष्णसँ ऊंचारितं शुभम् ॥ मूखदं मोक्षदं पुण्यमपरं कथयामि ते ॥ १७८ ॥। इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारद । ॐसंवादे राधाकृष्णविवाहनवसंगमप्रस्तावोनाम पंचदशोध्यायः ॥ १९ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ माधवो बालकैः सार्दमेकूद । ४|इलिना सह ॥ झुका पीत्वा च क्रीडार्थं जगाम श्रीवनं मुने ॥ १ ॥ तत्र नानाविधां क्रीडां चकार मधुसूदनः । कृत्वा तां शिशुभिः|४। ऊसाईं चालयामास गोधनम् ॥ २ ॥ ययौ मधुवनं तस्माच्छीकृष्णो गोधनैः सह ॥ तत्र स्वादु जलं पीत्वा वने च स महाबलः। ४ ३ ॥ तत्रैकदैत्यो बलवाञ्छंतवणों भयंकरः । विकृताकारवदनो बकाकारश्च शैलवत् ॥६॥ दृष्ट्वा च गोकुलं गोष्ठे शिशुभिर्बल कुं ॐ|धावंतः शस्त्रपाणयः ॥ ६ ॥ शक्रश्चिक्षेप वनं च मुनेरस्थिविनिर्मितम् । न ममार बकस्तस्मात्पक्षमेकं ददाह च ॥ ७ नीहाराढ्दै |" ४४ " |ऊ|शशधरः शीतार्तस्तेन दानवः ॥यमदंडं सुर्यपुत्रस्तेन छैठो बभूव ह ॥८॥ वायव्यास्त्रं च वायुश्च तेन स्थानांतरं ययौ ।। वरुणभङ्क / ॐ|शिलावृष्टिं चकार तेन पीडितः ॥ ९ ॥ हुताशनश्च वाहून पक्षांश्चैव ददाह सः ।। कुबेरस्यार्धचंद्रेण छिपादो बभूव ह ॥ १० ॥ डू ईशानस्य च शूलेन बभूव मृच्छितोऽसुरः॥ ऋषयो मुनयश्चैव कृष्णं चक्रुर्भयाशिषम् ॥ ११ ॥ एतस्मिन्नंतरे कृष्णः प्रज्वलन्त्र| ॐ|ङ्कतेजसा ॥ ददाह दैत्यसवगं बाह्याभ्यंतरमीश्वरः ॥ १२ ॥ तत्सर्वं वमनं कृत्वा प्राणांस्तत्याज दानवः ॥ बकं निहत्य बलवाच्छुिझे ॐभिगधनैः सह ॥ १३ ॥ ययौ केलिकदंबानां काननं सुमनोहरम् । एतस्मिन्नंतरे तत्र वृषरूपधरोसुः ॥ १४ ॥ नाना प्रलंबो|४ ॐ बलवान्महाधूर्तश्च शैलवत् । श्रृंगाभ्यूषं च हरिं धृत्वा भ्रामयामास तत्र वे ॥ १९॥ दुद्रुवुबलकाः सर्वे रुरुदुश्च भयातुराः ॥ बलो 3|जहास बलवाञ्ज्ञात्वा भ्रातरमीश्वरम् ॥ १६ ॥ बालकान्बोधयामास भयं किमित्युवाच ह ॥ तद्विषाणं गृहीत्वा च स्वयं श्रीमधु । ४|सूदनः ॥ १७ ॥ भ्रामयित्वा च गगने पातयामास भूतले ॥ प्राणांस्तत्याज दैत्येंद्रो निपत्य च महीतलम् । १८ ॥ जहसुर्बालकाःड्ड ॐ |सर्वे ननृतुश्च जगुर्मुदा ॥ हत्वा प्रलंबं श्रीकृष्णो बलेन सह सत्वरम् ॥ १९ ॥ गोधनं चारयामास ययौ भांडीरमीश्वरः । गच्छंतं|X झ|माधवं दृष्ट्वा केशी दैत्येश्वरो बली ॥ २० ॥ वेष्टयामास तं शीघी खुरेण विलिखन्महीम् ॥ मूनि कृत्वा हरिं तुष्टो गगनं शतयोऊ ॐ|जमम् ॥ २१ ॥ उत्पात्य भ्रामयामास पपात च महीतले ॥ जग्राह स हरिं पापी चर्वयामास कोपतः ॥ २२ ॥ स. भग्नदंतो दैत्यञ्च छुश्च वव्रांगचर्वणादहो । श्रीकृष्णतेजसा दग्धः प्राणांस्तत्याज भूतले ॥ २३ ॥ स्वर्गे सुंदुभयो नेदुः पुष्पवृष्टिर्बभूव ह । एतस्मिन्नंतरे॥ॐ | छ|तत्र पार्षदा दिव्यरूपिणः ॥ २४ ॥ तत्राजग्मुः स्यंदनस्था द्विभुजाः पीतवाससः । किरीटिनः कुंडलिनो वनमालाविभूषिताः ॥|४ । ॐ|॥ २९ विनोदमुरलीहस्ताः कणन्मंजीररंजिताः ॥ चर्दनोक्षितसर्वांगा गोपवेषधरा वराः ॥ २६ ॥ ईपदास्यप्रसन्नास्या भक्तानुग्रह छु छ|कातराः "॥ प्रदीप्तं रथमास्थाय रत्नसारविनिर्मितम् ॥ २७ ॥ भांडीरवनमाजग्मुर्यत्र सन्निहितो हरिः । दिव्यवस्त्रपरीधाना रत्नालंकाञ्च रभूषिताः ॥ २८ ॥ प्रणमय्य हरिं स्तुत्वा जग्मुगलोकमुत्तमम् ॥ मुक्त्वा देहं परित्यज्य वैष्णवाः पुरुषाख्यः ॥ संप्राप्य दानव आँ ||योनिं बभूवुः कृष्णपार्षदाः ॥ २९ ॥ ॥ नारद उवाच ॥॥ के ते च दिव्यपुरुषा वैष्णवा देत्यरूपिणः कथयस्व महाभाग धृतं किं|डै। १. वै. क.झ|परमाद्भुतम्॥ ३० ॥ नारायण उवाच॥॥ शृणु ब्रह्मन्प्रवक्ष्येहमितिहासं पुरातनम् ॥३३॥ श्रुतं महेशवदनात्सूर्यपर्वणि पुष्करे। हरेणु। | सं• १ . कुणप्रसंगेन कथयामास शंकरः ॥३२॥ संपृष्टो मुनिसंघश्च मया धर्मेण ब्रह्मणा ॥ ब्रह्मपुत्र महाभाग कथां भुवनपावनीम् । ३३॥ कथळे ॥ ४५ ॥ सैयामास विस्तार्य सावधानं निशामय ॥ गन्धर्वेशो गन्धवाहः पर्वते गन्धमादने ॥ ३४ ॥ महांस्तपस्विप्रवरो हरिसेवनतत्परः ॥| अ० १६ ऊर्चनतत्पराः ॥ ३६ ॥ नित्यं दत्त्वा " च कमलं संपूज्य तं पपुर्जलम् । वसुदेवः सुहोत्रश्च सुदर्शनसुपार्श्वक॥ ३७ ॥ चत्वारो वैष्णञ्च ॐपुत्रा बभूवुश्चत्वारो गंधर्वप्रवरो मुने ॥ ३८॥ सस्मरुः कृष्णपादाब्जं स्वप्ने ज्ञाने दिवानिशम्॥ ते च दुर्वाससः शिष्याः श्रीकृष्णा ऊ|वश्रेष्ठास्तेपुस्ते पुष्करे तपः । चिरकालं तपस्ता बभूवुः सिद्धमंत्रिणः ॥ ३८॥ ज्येष्ठो दुर्वाससो योगं संप्राप्य योगिनां वरः॥फै। सिद्धाकृतदारश्च प्रज्वलन्त्रह्मतेजसा॥ ३९॥ सद्यो देहं परित्यज्य बभूव कृष्णपार्षदः ॥ एकदा भ्रातरस्ते च जग्मुश्चित्रसरोवरम् ॥ झ् छ १० ॥ पद्मानि कृष्णपूजार्थमाहर्तुमुदये रवेः । पद्मानां चयनं कृत्वा गच्छतो वैष्णवान्मुने ॥ ११॥ दृझा निबध्य संजग्मुः सर्वे छु 3|शंकरकिंकराः ॥ बलिष्ठा दुर्बलान्श्रुत्वा जग्मुः शंकरसन्निधिम् ॥ ६२ ॥ ते सर्वे शंकरं दृझा प्रणेमुः शिरसा भुवि ! तानुपृच/४ |ऊ|शिवः शीनें प्रयुज्याशिषमुत्तमाम्। ॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्यो भक्तानुग्रहकातरः ॥ ४३ ॥ ॥ शिव उवाचू॥ ॥ के यूयं प्रश्नहर्तारः ४ पार्वत्याश्च सरोवरे ॥ ११॥ लक्षयझे रक्षणीयं पार्वतीव्रतहेतवे ॥ नित्यं सहस्रकमलं ददाति हरये सती ॥ १५॥ व्रते त्रैमासिके भक्त्या पतिसौभाग्यवर्दने । शिवस्य वचनं श्रुत्वा तमूचुर्वैष्णवा भिया ॥ पुटांजलियुताः सर्वे भक्तिनम्रात्मकंधराः ॥ ४६ ॥ |छ॥ गंधर्वा ऊचुः ॥ ॥ वयं गंधर्वप्रवरा गंधवाहसुता विभो ॥ ४७ ॥ हरये कमलं दत्त्वा पिबामो जलमीश्वर ॥ वयं न विद्मो हे नाथX पार्वत्या रक्षितं सरः ॥ ४८ ॥ गृहाण कमलं सर्वं युष्माकं च फलं कुरु ॥ न दास्यामोऽद्य कमलं पास्यामोऽद्य जलं हर ॥ ४९॥ ङ्क छ|किं वा कथं न पास्यामस्तुभ्यं दत्तानि तानि च ॥ नित्यं ध्यात्वा यत्पदाब्जं पङ्कन पूजयामहे ॥६०॥ साक्षात्तस्मै प्रदत्त्वाझ॥ ४५ ।। च पत्रं पूता वयं प्रभो ॥ एकं ब्रह्म ह्यद्वितीयं क देहः क्व च रूपवान् ॥६१॥ भक्तानुग्रहतो देहो रूपभेदश्च मायया ॥ किं तु गृहाण झ पद्मानि त्वमेव मत्प्रभुः प्रभो ।। ६२ ॥ यतो नो मानसं पूर्ण ततूपं दर्शयाच्युत ॥ द्विभुजं कमनीयं च किशोरं श्यामसुन्दरम् । |॥ ५३ ॥ विनोदमुरलीहस्तं पीतांबरधरं परम् । एकवी द्विनयनं चंदनागुरुचर्चितम् ॥ ६९ ॥ ईषदास्यप्रसन्नास्यं रत्नालंकारश्न |पितम् । कौस्तुभेन मणद्वेण वक्षःस्थलसमुज्वलम् ॥ ६६ ॥ मयूरपिच्छचूडं च मालतीमाल्यभूषितम् ॥ पारिजातप्रस्नानां मालां ॥ ९६ ॥ कोटिकन्दर्पलावण्यत लीलाधाममनोहरम् । गोपीसंधैर्दश्यमानं सस्मितैर्वक्रलोचनैः ॥ ६७ ॥ नवयौवन संपन्नं राधावक्षःस्थलस्थितम् । ब्रह्मादिभिः स्तूयमानं वंवं ध्येयमभीप्सितम् ॥ ६९८ ॥ स्चारमारामं पूर्णकामं भक्तानुग्रहकातरम् इत्युक्त्वा पुरतः ॥ ६९ ॥ श्रीकृष्णरूपश्रवणात्पुलकांकितविग्रहः । गन्धर्वाणां वचः श्रुत्वा शिवस्तानि त्युवाच ह ॥ ६० ॥ श्रीकृष्णरूपश्रवणात्साधुपूर्णविलोचनः ॥ मयेव यूयं विज्ञाता वैष्णवप्रवरा महीम् ॥ ६१ ॥ एतां कर्तुं च भ्रमथ चै। ना । अहं वांछां करोम्येव श्रीकृष्णभक्तीने ॥ ६२ ॥ समागमो हि साधूनां त्रिषु लोकेषु दुर्लभः । पार्वत्याश्च चै। सुराणां च सदा यूयं मम प्रियाः ॥ ६३ ॥ आत्मनश्चात्मभक्तेभ्यो वैष्णवाश्च प्रियाश्च नः । किन्तु मोघं च न भवेन्मया यत्स्वी कृतं पुरा ॥ ६८ ॥ तच्यतां महाभागाः पार्वतीव्रतकर्मणि । सरसधैव पद्मनि यैर्हतानि व्रतांतरे ॥ ६६ ॥ ते तूर्णमासुरीं योनिं|X गमिष्यति न संशयः । न हि श्रीकृष्णभक्तानामशुभं विद्यते क्वचित् ॥ ६६ ॥ संप्राप्य मानवों योनं गोलोकं यास्यथ ध्रुवम् । । यूये श्रीकृष्णरूपं च प्रत्यक्ष द्धुमुत्सुकाः ॥ ६७ ॥ाँ ध्रुवं द्रक्ष्यथ भो वत्सा वृन्दारण्ये च भारते । वृद्वा कृष्णं ततो मृत्थं संप्राप्य |३| ॥ ६८ ॥ दिव्यं स्यंदनमारुह्य गमिष्यथ हरेर्गुहम् । अधुना वांछनीयं च रूपं द्रष्टुमिहोत्सुकाः ॥६९॥ तत्सर्वं पश्य तेत्युक्त्वा दर्शयामास तच्छिवः ॥ रूपे दृष साश्रुनेत्राः प्रणम्य सर्वरूपिणम् ॥ ७ आजग्मुर्दानव योनिमिति ते दानवे क्षराः । वसुदेवः पुरा मुक्तः सहोत्रश्च बकासुरः ॥ ७१ ॥ सुदर्शनः प्रलंबोये स्वयं केशी सुपार्श्वकः ॥ हरस्य वरदानेन दृष्ड् रूप मनुत्तमम् ॥ ७२ ॥ मृत्थं संप्राप्य श्रीकृष्णाजग्मुस्ते कृष्णमंदिरम् ॥ इत्येवं कथितं विप्र हरेश्चरितमद्भुतम् ॥ बककेशिप्रलंबाना व. वै. क.छ |मोक्षणं मोक्षकारकम् ॥७३॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ धृतं सर्वं महाभाग त्वत्प्रसादाद्यदद्भुतम् ॥७३ अधुना श्रोतुमिच्छामि पार्वत्या|ऊ| सं० ४ ). कुकिं कृतं व्रतम् ॥ को वाराध्यो व्रतस्यास्य किं फलं नियमश्च कः ॥ ७५॥ कानि द्रव्याणि भगवन्व्रतोपयोगिकानि च॥ कृतिकालंऊ " ४६ ॥ |ऊ|व्रतं किं वा प्रतिष्ठायां निरूपणम् ॥ ७६ ॥ सुविचार्य वद विभो श्रोतुं कौतूहलं मम । - ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ व्रतं त्रैमासिकं ॐ | अ०१६ |नाम पतिसौभाग्यवर्दनम् । ७७॥ आराध्यो भगवान्कृष्णो राधिकासहितो मुने ॥ विषुवे च समारंभः समाप्तिर्दक्षिणायने ॥ ७८॥|ङ्क ॐ|संयम्य पूर्वदिवसे धृवावश्यं हविष्यम् ॥ स्रात्वा वैशाखसंक्रांत्यां संक्ल्प्य जाह्नवीतटे ॥७९॥ घटे मणौशालग्रामे जले वा पूजयेद्तीङ ॐ|ध्यायेद्भक्त्या च राधेशं संपूज्य पंच देवताः॥ ८० ॥ ध्यानं च सामवेदोक्तं निबोध कथयामि ते ॥ नवीननीरदश्यामं पीतकौशेयसँ ८१ ॥ शरत्पार्वणचंद्रास्यमीषद्धस्यसमन्वितम् ॥ शरत्प्रफुल्लपद्माकं मंजुलांछनरंजितम् । ॥ ८२॥ मानसं गोपिकानां च/ ऊछ|वाससम् मोडयंतं ॥ मुहुर्मुहुः ॥ राधया दृश्यमानं च राधावक्षःस्थलस्थितम् । ८३ ॥ ब्रह्मानंतेशधर्मावैः स्तूयमानमहं भजे ॥ ध्यात्वा कृष्णं च । ऊध्यानेन तमावाह्य व्रती मुदा ॥ ८४ ॥ ध्यायेत्तदा राधिकां च ध्यानं मध्यंदिने रतम् ॥ राधां रासेश्वरीं रम्यां रासोछासरसोत्सुकाम् ॥| ४॥ अl॥ ८९ ॥ रासमंडलमध्यस्थ रासाधिष्ठातृदेवताम् । रासेश्वरोरस्थलस्थां रसिक्यं रसिकप्रियाम् ॥ ८६ ॥ रसिकप्रवरां रम्यां रमां चक्रु |रमणोत्सुकाम् ॥ शरद्वाजीवराजीनां प्रभामोचनलोचनाम् । ॥ ८७॥ वकऽभंगसंमुक्तां मंजीरेणैव रंजिताम् । शरत्पार्वणचंद्रास्यामी|४ ॐ|पदास्यमनोहराम् ॥ ८८ ॥ चारुचंपकवणभ चंदनेन विभूषिताम् ॥ कस्तूरीविंदुना सार्ध सिंदूरविंदुना युताम् ॥ ८९ ॥ चारुपत्राङ्क ऊ|वलीयुक्तां वह्निशुद्धांशुकोज्ज्वलाम् ॥ सद्रत्नकुंडलाभ्यां च सुकपोलस्थलोज्ज्वलाम् ॥ ९० ॥ रत्नेंद्रसारद्वारेण वक्षःस्थलविराजिता | म् । रत्नकंकणकेयूरैकिंकिणीरत्नरंजिताम् ॥ ९१ ॥ सद्रत्नसाररचितकणन्मंजीररंजिताम् ॥ ब्रह्मादिभिश्च सेव्येन श्रीकृष्णेनैव सेवि छताम् ॥ ९२॥ सर्वेशेन स्तूयमानां सर्वबीजां भजाम्यहम् ॥ इति ध्यात्वा च कृष्णेन सहितां तां च पूजयेत् ॥ ९३ ॥ भक्त्याङ॥ ४६ ॥ दत्त्वा प्रतिदिनमुपचारांश्च षोडश ॥ प्रत्येकं च पृथक्कृत्वा सर्वे दद्याद्वती मुदा ॥ ९४ ॥ सहस्रकमलं दिव्यं शतमष्टोत्तरं मुने ॥ होमं छु। गङपरतो. कुर्यादती नित्यमष्टोत्तरशताहुतीः ॥ ९६ ॥ दद्याद्भक्त्या च कृष्णाय स्वाहेत्युच्चार्य यत्नतः ॥ रसालस्य कदल्याश्च ह्यमं वा पक्क मेव च ॥ ९६ ॥ नित्यमष्टोत्तरशताहुती दयाद्भक्त्या च कृष्णाय राधिकासहिताय च ॥ ९८ ॥ तिलेन् इवूनं कुर्यादाज्यमिश्रेण नारद ॥४ वायं च वादयेन्नित्यं कारयेद्धरिकीर्तनम् । ९९ ॥ एवं मासत्रयं कृत्वा प्रतिष्ठां तदनंतरम् । प्रतिष्ठादिवसे तत्र विधानं शृणु नारद छं। ।। १ ॥ कमळानां च नवतिसहस्राण्यक्षतानि च ॥ ब्राह्मणानां सहस्राणि नव विजेंद्र यत्नतः ॥ १०१ ॥ स्वादूनि मिष्टकानि च ॥ फलं विंशाधिकं सप्तशतं नवसहस्रकम् ॥ १०२ ॥ द्रव्यं नैवेयं सुमनोहरम् । संस्कृता |निं च संस्थाप्य होमं कुर्याद्विचक्षणः ॥ १०३ ॥ नवतिं च सहस्राणि हुत्वाज्येन तिलेन च ॥ सवत्रं च सभोज्यं च न्वितम् ॥ १०८ ॥ गंधपुष्पार्चितान्भक्त्या दद्यान्नवतिलकान् ॥ दद्यान्नवतिकुंभांश्च शीततोयप्रपूरितान् ॥ १०८॥ एवंविधं व्रतं कृत्वा दद्याद्विप्राय दक्षिणाम् । दक्षिणायाः परिमितं वेदेषु यन्निरूपितम् ॥ १०६ ॥ वृणैद्राणां सहस्र च स्वर्णश्रृंगसमन्वितम् इत्येवं कथितं विप्र कृतं ॥ १०७ ॥ विशिष्टसंततिकरं पतिसौभाग्यवर्द्धनम् । व्रतस्यास्य प्रभावेण सौभाग्यं शतज ऊ न्मनि ॥ १०८ ॥ सत्पुत्रजननी सा च भवेन्मिशतं ध्रुवम् ॥ कदापि न भवेत्तस्या भेदश्च पतिपुत्रयोः ॥ १०९॥ दासतुल्यो झ|भवेत्पुत्रो भर्ता च स्त्रवचकरः । अनुक्षणं भवेद्राधाकृष्णभक्तियुता सती ॥ ११० ॥ भवेतप्रभावेण प्राप्तज्ञानहॅरिस्टूतिः |” त्रतं च सामवेदोक्तं कृतं पूर्वमथावयोः ॥ १११ ॥ सर्वेषां च व्रतानां च श्रेष्ठं शृणु वदामि ते ॥ स्वायंभुवस्य च मनोः शतरू |पाभिधा सती ॥ ११२ ॥. तया कृतं प्रथमतः कृत्रागस्यं पुरोहितम् । तदा कृतं देवहूत्या चाकूत्या च कृतं तदा ॥ ११३ ॥ पुरोहितं पुलस्त्यं च कृत्वा श्रुत्युक्तया मुने ॥ चकार रोहिणी तनु क्रतुं कृत्षा पुरोहितम् ॥ ११४ ॥ रतिश्चकार तद्भक्त्या गौतमस्त पुरोहितः । अकारि तद्रतं भक्त्या तारया गुरुकांतया ॥ ११६ ॥ महासंभृतसंभारो वसिष्ठस्तत्पुरोहितः ॥ तहश्च गुरुपत्न्याध व.. क. |अशक्रशच्या कृतं व्रतम्॥ ११६ ॥ महासंभृतसंभारस्तत्पुरोधा बृहस्पतिः ॥ व्रतं चकार स्वाहा च सर्वतोपि विलक्षणम् ॥ ११७u|४॥ ५ सं• ४ पृ. को |अतिसंभृतसंभारो मरीचिस्तत्पुरोहितः । तदृझा पार्वती ब्रह्मभुवाच शंकरं मुदा ॥ पुटांजलियुता देवी भक्तिनम्रात्मकंधरा ॥११८|| ॥ ४७ | "ऊ| पार्वत्युवाच ॥ ॥ आज्ञां कुरु जगन्नाथ करोमि व्रतमुत्तमम् ॥ ११९ ॥ आत्रयोरिदेवस्य व्रतानां -च परं व्रतॐअ• १६ म् ॥ हरेराराधनं नाथ सर्वमंगलकारणम् ॥ १२० ॥ इष्टं दत्तं धृतेः पाठं तीर्थं पृथ्व्याः प्रदक्षिणम् ॥ हरेराराधनस्याश्चि |कलां नार्हति षोडशीम् ॥ १२१ ॥ बहिरभ्यंतरे यस्य हरिस्टुतिरनुक्षणम् ॥ जीवन्मुक्तस्य तस्यैव मुक्तिर्भवति दर्शनात्॥|छ। झ| १२२ ॥ त्स्य पादाब्जरजसा सद्यः पूता वसुंधरा । तस्य दर्शनमात्रेण पुनाति भुवनत्रयम् ॥ १२३ ॥ ब्रह्मा विष्णुध धर्म/| कुशेपस्त्वं च गणेश्वरः " ध्यायंध्यार्थे यत्प्दाब्जं तेजसा तत्समो महान् ॥ १२७ ॥ यश्च यं संततं ध्यायेत्स तमानोति निश्चितम्॥४ ३ गुणेन तेजसा बुद्धया ज्ञानेन तत्समो भवेत् ॥ १२१ ॥ कृष्णस्य स्मरणादयानात्तपसा तस्य सेवया ॥ मया प्राप्तो हि 'भग |४ झ्वान्स्वामी वा पुत्र एख़ च ॥१२६॥ प्रलब्धं लील्या सव पूर्ण मन्मानसं तदा ॥ स्वामी मे वाहाः पुत्रौ कार्तिकेयगणेश्वरौ॥ १२७|ङ |पिता हिमाद्रिः कृष्णांशो मम किं दुर्लभं प्रभो ॥ पार्वतीवचनं श्रुत्वा सुप्रीतः शंकरः स्वयम् ॥ प्रहस्योवाच मधुरं पुलकाङ्कि झ|तविग्रहः ॥१२८॥ ॥श्रीमहादेव उवाच ॥ ॥ | महालक्ष्मीस्वरूपासि किमसाध्यं तवेश्वरि ॥१२९सर्वसंपत्स्वरूषा त्वमनंतशक्/िछ। ॐ |रूपिणी ॥ त्वं च यस्य गृहे देवि स चश्वर्यस्य भाजनम् ॥ १३० ॥ न लक्ष्मीर्यङ्गहे तस्य जीवनान्मरणं वरम् ॥ अहं अश्ना च विष्ण । आ त्वयि भक्त्या शुभप्रदे ॥ १३१ ॥ संहारसृष्टिकाले च त्वत्प्रसादाद्वये क्षमाः । को वा हिमालयः कोहें को कार्तिकगणेश्वरो ॥ छ| झ॥ १३२ ॥ त्वदिहीना अशक्ताश्च वया च वयमीश्वराः । युक्ताः पतिव्रता याश्च याः पुराज्ञाः श्रुतौ श्रुताः ॥१३३॥ गृहीत्वाज्ञामीधर दें। अस्य ४|लानां व्रतं ब्राह्मणानां कुरु पतिव्रते द्रव्याणां ॥ व्रतमेतत्कृतं दायकोऽप्यहम् याभिस्ताभ्यः । १३५॥ कुरु कुबेरं विलक्षणम् द्रव्यकोशे ॥ १३४ च रक्षकं ॥ सनत्कुमारो कुरु सुंदरि ॥ भगवान्त्रते व्रते च दानाध्यक्षोहं तेऽस्तु पुरोहितः ॥ चे कम श्रीः छुऊ। ॥ ४७ ॥ धनदात्री स्वयम् ॥ १३६ ॥ पाठको वह्निदेवश्च वरुणो जलदायकः ॥ वस्तूनां वाहका यज्ञास्तदध्यक्षः षडाननः ॥ १३७ ॥ नस्ल : तूम् ॥ व्रतोप्युक्तं यद्दव्यं दत्त्वा नियुमितं श्रिये ॥ १३९ ॥ ततोधिकं फलं पुष्पं हरये देहि सुंदरि ॥ व्रते नियमितान्विप्रान्भोज |यित्वा ततोधिकान्। १४० ॥ असंख्यान्ब्राह्मणान्देवि भक्त्या कुरु निमंत्रणम् । समाप्तिदिवसे स्वर्ण रत्नं मुक्तां प्रवालकम्। १४३ व्रतोक्त दक्षिणां दत्वा सर्वं देहि द्विजातये ॥ इत्युक्त्वा शंकरस्तां च कारयामास तद्रतम् ॥ १६२ ॥ व्रतं चकार सा दुर्गा संबं। भ्यश्च विलक्षणम् ॥ इत्येवं कथितं विप्र पार्वत्या यदृतं कृतम् ॥ १४३ ॥ रत्नं वोडुमशक्ताश्च ब्राह्मणाः पार्वतीब्रते ॥ इतिहास सर्वः प्रकृतं शृणु नारद ॥ ३८८ ॥ श्रे "ननगङ्गानद्यां बिक कोसे "+ मवाप् इ॥ आनीय वृद्धोन्गोपांश्च गोपिकाः स्थविरास्तथा ॥ १६७ ॥ युक्ति चकार तैः सार्द्धमालोच्य सम्योचिताम् ॥ कृत्वा युक्ति छुच्च गोपेशस्तत्स्थानं त्यकुमुद्यतः ॥१४८४ गंतुं वृन्वनं सर्वानुवाच तक्षणं मुने । नंदाज्ञां च समाकर्ण ते सर्वे गंतुमुद्यताः ॥१४९ गोश्च गोपिकाश्चैव बालका बल्कािस्तथा । कृष्णेन हलिना सार्थं प्रययुर्बालका मु ॥ १९० ॥ संगीतं च प्रगायंतो नानावेष समन्विताः ।वेणुप्रवादकाः केचित्केचिच्छेगप्रवाद काः॥ १९१ ॥ करतालकाः केचिद्वीणाहस्ताश्च कृचन् शरयंत्रकराः केचिच्छ| गहस्ताश्च केचन् ॥ १९२ ॥ नवपञ्चवकर्णश्च केचिद्रपालबालकाः । केचिन्मुकुलकणश्च पुष्पकर्णश्च केचुन ॥ १९३ ॥ नवमी ल्यकराः केचित्केचिदाजानुमालि जग्मुगप्यो वयस्याश्च कोटिशः कोटिशो मुदा ॥ १६६ वृद्धश्च कोटिशस्तत्र बृहच्छूोण्यलकुचाः ॥ राधिकासहचारिण्यो आँ वाला गोपालिका सुने ॥१९६॥ ताः सुशीलादयो भक्ष्या नानालंकारधूपिताः । दिव्यवस्रपरीधानाः सस्मितास्ता ययुर्मुदा ॥३६॥ १ \ च४ जे.. क. काश्चिदारुह्य शिबिकां रथमारुह्य काधन ॥ राधा स्यंदनमारुह्य शातकौभपरिच्छदम् ॥ १९८ ॥ ताभिर्युक्ता ययौ देवी रजलंकार /छ| ३० ४ पू . क +|श्वषिता । यशोदा रोहिणी चैव रत्नालंकारभूषिर ॥ १९९ ॥ ययौ स्यंदनमारुह्य शातकौभपरिच्छदम् । नेदुः सुनंदः श्रीदामू । ! ५ ५८ "झुगिरिभानुर्विभाकरः ॥ १६० ॥ वीरभानुधंद्रभानुर्गजस्थाः प्रययुर्मुदा ॥श्रीकृष्णबलदेवौ तौ रत्नालंकारभूषितौ ॥ १६१ ॥ स्वर्ण |डू अ० १६ छु|स्यंदनमास्थाय जग्मतुः परया मुदा । कोटिशः कोटिशो गोपा वृद्धश्च यौवनान्विताः ॥ १६२॥ अश्वस्थाश्च गजस्थाय रथ |ङ्क अस्थायैव केचन ॥ गोपा ययुर्मुदायुक्ताश्चोदता नंदकंकराः ॥ १६३ ॥ वृषस्था गर्दभस्थाश्च संगीततानतत्पराः । अपरा राधिकादाङ झुस्यत्रिसप्तशतकोटयः ॥ १६४ ॥ मुदान्विताः सस्मिताश्च स्वर्णालंकारभूषिताः॥ काश्चिसिदूरहस्ताश्च काश्चित्कजलवाहिकाः छु। ॐ|॥ १६६॥ काश्चिकंदुकहस्ताश्च काञ्चिपुत्तलिकाकराः॥ भोगद्व्यकराः काश्चित्कीडाद्व्यकरा वराः॥१६६॥ वेषद्व्यकराः काश्चिद्ध |काश्चिन्मालाकरा वराः॥ काधिद्वाद्यकृहस्ताश्च प्रययुगोंपिका मुदा ॥१६७॥ वह्निशुद्धांशुकानां च वाहिकाचैव काश्चन ॥ चंदना| छ। ॐ|रुकस्तूरीकुंकुमद्रववाहिकाः१६८॥काश्चित्संगीनिरताः काश्चिचित्रकूथरताः॥ कोटिशः कोटिशो रूम्याः प्रययुः शिबिकान्विताः॥४ छ| ॥ १६९ ॥ कोटिशः कोटिशश्वधाः कोटिशः कोटिशो रथाः । कोटिशः कोटिशश्चैव शकटा द्रव्यपूरिताः॥१७०कोटिशः कोटि |3| 3|शचैव वृषंद्रा बव्यवाहकाः।। कोटिशः कोटिशधैव दशलक्षाणि हस्तिनाम् १७१ ॥ हस्तिपांकुशयुक्तानि ययुर्युदावनं वनम् । सर्वे | ॥ ऊ। कुटुंदावनं गत्वा दृझा शुन्यगृहं मुने ॥१७२॥ वृक्षमूले यथास्थानं तस्थुः सर्वे यथोचितम् ॥ उवाच गोपाछीकृष्णो गृहांश्चेष्टतमान्त्र ॐजाः ॥ १७३ ॥ अथ संतिष्ठतेत्येवं श्रुत्वा श्रीकृष्णभाषितम् । कुत्र सति गृहाः कृष्णेत्येवमूचुस्तु गोपकाः इति तेषां वचः श्रुत्वा ॐ ४श्रीकृष्णो वाक्यमब्रवीत् ॥१७८॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ अत्र स्थाने गृहाः संति प्रसन्ना देवनिर्मिताः ॥ १७६ ॥ देवप्रीतिं |ऊ। विना |शक्ता गोपाळः न हि दृष्टं च केचन ॥ अद्य तिष्ठत संपूज्य वनदेवताः ॥ १७६ ॥ प्रातर्रयं गृहात्रम्यान्द्रक्ष्यथाद्य ध्रुवं मुदा । |४|॥ ४८ ॥ |धूपदीपादिनैवेणैवलिभिः पुष्पचंदनः॥ १७७ ॥ देवों च वटमूलस्थां पूजां कुरुत चंडिकाम् ॥ कृष्णस्य वचनं श्रुत्वा गोपाः संपूज्यङ् | छा|देवताम् ॥ भुक्त्वा भोगान्दिने रात्रौ तत्रैव सुषुपुर्मुदा ॥१७८॥ इति श्रीब्रह्मावैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे |ङ| ॐ|बकप्रलंबकेशिवधपूर्वकश्रृंदावनगमनंनाम षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ सुप्तेषु व्रजनंदेषु नक्तं वृन्दावने वने ॥४ । |ऊ|सुनिद्रिते च निर्देशे मातृवक्षःस्थलस्थिते ॥ १ ॥ निद्रितासु च गोपीषु रम्यतल्पस्थितासु च ॥ यूनां च सुखसंयोगानुषक्तमा |अनसासु च ॥ २ ॥ कासुचिच्छिद्मयुक्तासु मनोहरे नानाप्रकारकुसुमवायुना सखीयुक्तासु कासुचित् ॥ कासुचिच्छकटस्थासु स्यंदनस्थासु कासुचित् ॥ ३ ॥ |डू छुपूर्णादुकौमुदीयुक्ते स्वर्गादपि ॥ सुरभीकृते ॥ ४ ॥ सर्वप्राणिनि निधेटे मुहूर्ते पंचमे गते ॥ तंत्र ॐ|जगाम भगवाञ्छिल्पिनां च गुरोर्गुरुः ॥ ५ विषाद्दिव्यांशुकं सूक्ष्मं रत्नमाल्यं मनोहरम् ।। रत्नालंकारमतुलं श्रीमन्मकरकुंचें डलम् ॥ ६ ॥ ज्ञानेन वयसा वृद्ध दर्शनीयः किशोरखत् । अतीव सुंदरः श्रीमान्कामदेवसमप्रभः ॥ ७ ॥ विशिष्टशिल्पनि | आँ छुपुणैः सादं शिल्पूित्रिकोटिभिः । दंभ मणिरत्रेहंमरनैलोंझस्त्रयुतहस्तकैः ॥ ८ ॥ आजग्मुर्यक्षनिकराः कुरवनकिंकराः ॥ स्फाटि |ङ |कारत्नवेषाश्च दीर्घस्कंभाश्च केचन ॥ ९ ॥ पद्मरागकराः केचिद्दद्रनीलकरा वराः ॥ केचित्स्यमंतककराचंद्रकांतकरास्तथा|ञ्च ॐ|॥ १० ॥ सूर्यकांतकराधान्ये प्रभाकरकरा वराः । केचित्पाइस्ताश्च लोहसारकरा वराः ॥ ११ ॥ केचिच्च गंधसाराणां मणींॐ इंद्राणां च वाहकाः । केचिच्चामरहस्ताश्च केचिद्दर्पणवाहकाः ॥ १२ ॥ स्वर्णपात्रघटादीनां व्झ्काचेव केचन । विकर्मा चङ् छै|सामग्रीं दृष्ट्वा तु सुमनोहराम् ॥ १३ ॥ नगरं कर्तुमारेभे ध्यात्वा कृष्णं शुभेक्षणम् ॥ पंचयोजनविस्तीर्णं भारते श्रेष्ठमुत्तमम् – |ॐ|॥ १४ ॥ पुण्यक्षेत्रं तीर्थसारमतिप्रियतमं हरेः । तत्रस्थानां मुमुक्षुणां परं निर्वाणकारणम् ॥ १६ ॥ गोलोकस्य च सोपानं ऊँ ॐ सर्वेषां वांछितप्रदम् ॥ चतुष्कोटिचतुःशालं तत्रैवातिमरोहरम् ॥ १६ ॥ कपाटस्तंभसोपानसहितेः प्रस्तरैर्वरैः ॥. चित्रपुत्तलिङ्क कापुष्पकलशोज्ज्वलशेखरम् ॥ १७ ॥ शैलजाश्मविनिर्माणवेदिप्रगणसंयुतम् । शिलाप्राकारसंयुक्तं प्रचकाराथ लीलया ॥ १८॥ |छयथोचितबृहत्क्षुद्रद्वारद्वयसमन्वितम् ॥ स्फाटिकाकारमणिभिर्मुदा युक्तो विनिर्ममे ॥ १९ ॥ सोपानेगंधसाराणां स्तंभैः शंकुवि > म. के. ड.झ|निर्मितः । कपाटेलडसाराणां राजतैः कलशोज्ज्वलैः ॥ २ मारविनिर्माणप्राकारैः पारिशोभितम् ॥ कृत्वाऽऽश्रमं बछ| सं• & . ॥ ४९ ॥४ वानां यथास्थानं यथोचितम् । वृषभान्वालयं रम्यं कर्तुमारब्धवान्पुनः ॥ २१ ॥ प्राकारपरिखायुक्तं चतुद्रान्वितं परम् ॥ | अ० १७ चारुविंशचतुशालं महामणिविनिर्मितम् ॥ २२ ॥ रत्नसारविकारेभे तूलिकानिकरैर्वरैः ॥ सुवर्णाकारमणिभिरारोद्वैरतिमंदः ४। २३ ॥ लोइसारकपाटैश्च शोभितं चित्रकृत्रिमैः मंदिरेमंदिरे रम्ये सुवर्णकलशोज्ज्वलम्॥ २४ ॥ तदाश्रमेकदेशे च निजी नरे मुने ॥ २६ ॥ संभोगार्थं कलावत्याः स्वामिना सह कौतुकाव विशिष्टेन के |ऊ|मुणद्रेण चह्राडूलूिकालयम् ॥ २६ ॥ युक्तं नवभिरारोहेडिनीलविनिर्मितेः । स्थूणाकपाटनिकरैर्गाधरविजैः अन्छं। चितं मनोरम्यं सर्वतोपि विलक्षणम् ॥ २७ ॥ नारद उवाच ॥ कलावती का भगवन्कस्य पत्नी मनोहरा ॥ यत्नतो यहृदं रम्यं निर्ममे मुकारुणा ॥ २८ ॥ नरायण उवाच । ॥ पितृणां मानसी कन्या कमलांशा कलावती ॥ सुंदरी वृषभानस्य पतिव्रतपरायणा ॥ यस्याश्च तनया राधा कृष्णप्राणाधिका प्रिया ॥ २९॥ श्रीकृष्णार्द्रांशसंभूता तेन तुल्या च तेजसा ॥ यस्याश्च चरणभोजरजःपूता वसुंधरा ॥ यस्यां च सुदृढां भक्तिं संतों वांछंति संततम् ॥ ३०॥॥ नारद उवाच। ॥ कथमाप ॐ|मझनदो ॥ कृस्य वा केन तपसा राधा कन्या बभूव ह ॥ ३२ ॥ ॥ सूत उवाच ॥ ॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा महर्पिर्शनिनां/। |वरः । प्रहस्योवाच प्रीत्या तमितिहासं पुरातनम् ॥ ३३ ॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ बभूवुः कन्यकास्तिस्रः पितृणां |मानसात्पुरा ॥ ३४ कलावतीरत्नमालामेनकायातिदुर्लभाः॥ रत्नमाला च जनकं वरयामास कामुकी॥३४॥ शैलाधिपं हरेरंशं ॐ मेनका सा हिमालयम् ॥दुहिता रत्नमालाया अयोनिसंभवा सती ॥ ३६ ॥ श्रीरामपली श्रीः साक्षात्सीता सत्यपरायणा। कन्य झ|॥ ५९ ॥ १ भानोर्गु ?०प०॥ । का मेनकायाश्च पार्वती सा पुरा सती ॥ ३७ ॥ अयोनिसंभवा सा च हरेर्माया सनातनी ॥ सा लेभे तपसा देवं हरं नारायणात्मकै ॐ |कस् ॥ ३८ ॥ कलावती सुचंद्रे च मनुवंशसमुद्भवम् ॥ स च राजा हरेरंशस्तां संप्राप्य कलावतीम् ॥३९॥ मन्ये गुणवतां श्रेष्ठमात्मा छ। छनमतिसुंदरम् । अहो रूपमहो वेषमहो अस्या नवं वयः ॥ ४० ॥ सुकोमलांगं ललितं शरचंदाधिकाननम् ॥ गमनं दुर्लभमहो छगलखंजनगंजनम् ॥ ४१ ॥ कटाशैर्मोहितुं शक्ता मुनींद्राणां च मानसम् ॥ श्रोणीयुग्मं सुललितं रंभास्तंभविनिर्मितम् ॥ ४२४ कुस्तनद्वयं सुकृठिनमतिपीनोन्नतं मुने ॥ नितंबयुगलं चारु रथचक्रविनिर्मितम् ॥ ४३ ॥ हस्तौ पादौ च रक्तौ च पक्वबिंबफलाधरम् ॥४॥ ॐ|पक्कदाडिमबीजाभं दंतपंक्तिमनोहरम् । 88 ॥ शरन्मध्याह्नपद्मानां प्रभामोचनलोचनम् ॥ भूषणैर्युषितं रूपं कृतं सद्रत्नभूषणम् । |४ छु।। ४९॥ इतीव मत्वा दृङ् च काम्बाणप्रपीडितः । दिव्यं स्यंदनमारुह्म काष्ठया सह कामुकः ॥ ७६ ॥ क्रीडां चकार रहसि स्था |नेस्थाने मनोहरे ॥ रम्यायां मलयद्रोण्यां चंदनागुरुवायुना ॥ ४७ ॥ चारुचंपकपुष्पाणां तल्पे रतिसुखावहे । मालतीमल्लिकानां चक्रे |पुष्पोद्यानेतिपुष्पिते ॥ ४८॥ पुष्पभद्रानदीतीरे निर्जने केतकीवने ॥ पश्चिमाद्धितांतस्थकानने जंतुवर्जिते ॥ ६९ ॥ नंदने मंदर के जुयोङ्ह् `द्रोण्यां कावेरीतीरजे न् दिवानिशम् वने । ॥शैलेशैले ६१ ॥ एखें सुरम्ये वर्षसहस्त्रं च नद्यांनद्यां तद्रतमेव मुहूर्तवव नदेनदे ॥ । ६० कृत्वां ॥ द्वीपेद्वीपे विहारं तु चिरं रहसि स स विरक्तो रेमे वामया बभूव सह ॥ ६२ नवसंगमसेवें ॥ जगाम | |तपसे विंध्यशैलं तीर्थं तया सह ॥ भारतेतिप्रशस्यं च पुलहाश्रममुत्तमम् ॥ ६३ ॥ तपस्तेपे नृपस्तत्र दिव्यवर्षसहस्रकम् ॥ मोक्षा| | आकांक्षी निस्पृह निराहारः कृशोदरः॥ ६६ ॥ मूर्छमाप मुनिश्रेष्ठ ध्यात्वा कृष्णपदांबुजम् । तत्रव्याप्तवल्मीकं साध्वी दूरं चकार सा ॥९९॥ निश्चेष्टितं पातं दृष्ट्या त्यक्तं प्राणेश्च पंचभिः। मांसशोणितरिक्तं तमस्थिसंसक्तविग्रहम् ॥ ६६॥ उच्चै रुरोद शोकार्त||४| |निर्जने तु कलावती । हे नाथनाथेत्युच्चार्य कृत्वा वक्षसि मूच्छितम् ॥ ६७ ॥ विललाप महादीना पतिव्रतपरायणा ॥ दृष्ट्वा नृपंछु निराहारं कृशं धमनिसंयुतम् । ९८॥श्रुत्वा च रोदनं तस्याः कृपया च कृपानिधिः॥ आविर्बभूव ज गतां विधाता कमलोद्भवः ॥६९॥ ॥ २. ३. छ. अक्रोडे कृत्वा च तं तूर्णं रुरोद भगवान्विभुः ॥ ब्रह्म कमंडलुजलेनासिच्य नृपविग्रहम् ॥ ६० ॥ जीवं संचारयामास ब्रह्मज्ञाने|| सं० ४ . न ब्रह्मवित् ॥ नृपेंद्रञ्चेतनां प्राप्य पुरो दृझा प्रजापतिम् ॥ ६१॥ प्रणनाम च तं दृष्ट्वा तं च कामसमप्रभम् ॥ तमुवाचेति संतुष्टो|। ३ ५० ॥ ॐ अ• १७ निर्वाणमीप्सितम् ॥ दयानिधे त्वं दयया वरं दातुं समुद्यतः ॥ ६३ प्रसन्नवदनः श्रीमान्स्मेराननसरोरुहः । कृत्वानुमानं मनसि शुष्ककंठोष्ठतालुका ॥ ६४ ॥ तमुवाच सती त्रस्ता वरं दातुं समुद्यतम् ४ ॥॥ कमलावत्युवाच ॥॥ यदि मुक्तिं नृपेंद्राय ददासि कमलोद्भव ॥ ६९॥ अतोवलाया हे ब्रह्मन्का गतिर्भविता वद ॥ विना कांतं चक्षु ॐ सर्वेषां च प्रियतरो न बंधुः स्वामिनः पूरः॥ सर्वधर्मात्परा ब्रह्मन्पतिसेवा सुदुर्लभा॥ ६८ ॥ |भवेत् ॥ व्रतं दानं तपः पूजा जपहोमादिकं च यत्॥६९॥ श्नानं च सर्वतीर्थेषु पृथिव्याश्च प्रक्षिणम् । दीक्षा च सर्वयज्ञेषु महादानानि ॐयानि च ॥ ७० पठनं सर्ववेदानां सर्वाणि च तपांसि च ॥ वेदज्ञानां ब्राह्मणानां भोजनं देवसेवनम् ॥७१॥ एतानि स्वामिसेवायाः कुलां नार्हति षोडशीम् । स्वामिसेवाविहीना या वदंति स्वामिने कटुम् ॥७२॥ पतंति कालसूत्रे च यावचंबूदिवाकरौ॥ सर्पप्रमाणाः |मयो दंशंति च दिवानिशम् ॥ ७३ ॥ संततं विपरीतं च कुर्वंति शब्दमुल्बणम् ॥ मूत्रश्लेष्मपुरीषाणां कुर्वति भक्षणं मुदा ॥७६॥ |मुखे तासां ददत्येवमुल्कां च यमकिंकराः ॥ भुक्त्वा भोगं च नरके कृमियोनिं प्रयांति ताः ॥ ७८॥ भजंति जन्मशतकं| .४ ७६ छ|श विदुषा योगिनां ज्ञानिनां तथा ॥ ७७॥ ५० ।। | |भावे च तत्सुतः ॥ विष्ववस्थासु नारीणां नताश्व त्रयः स्मृताः ॥ ८० ॥ याः स्वतंत्राश्च ता नष्टाः सर्वधर्मबहिष्कृताः॥ असऊङ् शतजन्मकृतं पुण्यं तासनिभ्युति पशज अत्रे यथा बाल्ये तथा शनि न था|चें कुलटा दुष्टमानसाः ॥ ८१ ॥ पतिव्रतानां कांते च सर्वकाले समा स्पृहा ।। सूते स्तनंधये मुंहो मातृणां चातिशोभिते ॥ ८३ ॥ पतिव्रहस्य साध्वी |नां कलां नार्हति षोडशीम् ॥ स्तनधे स्तनदानांतमिष्टान्ने भोजनावधि ॥ ८४ ॥ जेते चित्तं सतीनां च स्वप्ने ज्ञाने च संततम् ॥“ कुटु:खां बंधुविच्छेदेः पुत्राणां च ततोधिकः ॥८९ सुदारुणः स्वामिनश्च दुःखं नात्ः परं स्त्रियाः ॥ ऑविदग्धा यूथा दूग्धा ज्वलदंश विषादने॥ ८६ ॥ तथा विदग्धा दग्धा स्याद्दिग्धविरहानले ॥ नाने तृष्णा जले तृष्णा साध्वीनां स्वामिनं विना ॥ ८७॥ त्परो गुरुः ॥ न हि कांतात्परो धम न हि कांतात्परं धनम् ॥ ८९ ॥ न हि कांतात्पराः प्राणा न हि कांतात्परः स्रियाः॥ निमनं कृष्णपादाब्जे वैष्णवानां यथा मनः ॥ ९ ॥ यथैकपुत्रे मातुश्च यथा स्त्रीषु च कामिनाम् ॥ धनेषु कृपणानां च चिरकालार्जि तेषु च ॥ ९१ ॥ यथा.भयेषु भीतानां शास्त्रेषु विदुषां यथा ॥ स्तनादाने शिशूनां च शिल्पेषु शिल्पिनां यथा ॥ ९२ ॥ यथा जारे पुंश्चलीनां साध्वीनां च तथा प्रिये । तं विना जीवितुं ब्रह्मन्क्षणमेकं न च क्षमम् ॥ ९३ ॥ मरणं जीवनं तासां जीवनं मरण|डै। धिकम् । सद्भर्तृरहितानां च शोकेन हतचेतसाम् । अन्यशोकनिमग्नानां कालेन पानभोजनात् ॥ ९७ ॥ विपरीतः कांतशोकोI४ वदंते भक्षणादहो । कर्म च्छाया सतीनां च संगिनीनां सती वरा (?) ॥ ९६॥ इतरे भोगदेहांते साध्वी जन्मनिजन्मनि ॥ करोषि |” चेजगद्धातरिमं मुक्तं मया विना ॥ ९६ ॥ त्वां शस्वाहं त्वयि विभो पश्य दास्यामि स्त्रीवधम् । श्रुत्वा कलावतीकक्यमुवाच विस्मिञ् तो विधिः । हितं पीयूषसदृशं भयसंविग्नमानसः ॥ ९७ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ५ वत्से मुक्तिं न दास्यामि स्वामिनं च त्वया विना ।ङ्क छ| ९८॥ मुक्तं कर्तुं त्वया सार्द सांप्रतं नाहमीश्वरः ॥ मातर्मुक्तिर्विना भोगादुर्लभा सर्वसंमता ॥ ९९॥ निर्वाणतां समाप्नोति भोगी ॐ भोगवितृतने । कतिवर्षे स्वर्गभोगं कुरुष्व स्वामिना सह ॥ १ ॥ ततस्तु युवयोर्जन्म भविता भारते सति । यदा भविष्यति। or भ. २. के. झ| सती कन्या ते राधिकृ स ॥ १०१ ॥ जीवन्मुक्त तया साईं गोलोकं च गमिष्यथः ॥ कतिकालं नृपश्रेष्ठ मंत्र भोगं स्रिया सं• ? झुसह॥ १०२॥ साध्वी वे सत्वयुक्ता च मा मां शपुं त्वमर्हसि ॥ जीवन्मुक्ताः समाः सन्तः कृष्णपादाब्जमानसाः ॥ १०३ ॥ अ• १७ " "अवांछंति हरिदास्यं च दुर्लभं न च निधृतिम् ॥ इत्युक्त्वा तौ वरौ दत्वा सन्तस्थौ पुरतस्तयोः ॥ १०८ ॥ ययतुस्तौ तं प्रणम्य जगा अ*• ||म स्वालयं विधिः॥ आजग्मतुस्तौ कालेन भुक्त्वा भोगं च भारतम् ॥ १०६ ॥ परं पुण्यप्रदं दिव्यं ब्रह्मादीनां च वांछितम् ॥॥ मुचंद्रो वृषभानुध लढ्भ जन्म गोकुले ॥ ३०६ ॥ पद्मावृत्याश्च जठरे सूरभानस्य रेतसा ॥ जातिस्मरो हरेंशः शुकुपते यथा|इ अशशी ॥ १०७॥ ववर्दानुदिनं तत्र व्रजगेहे व्रजाधिपः ॥ सर्वज्ञश्च महायोगी हरिपादाब्जमानसः ॥ १०८॥ नन्दवंन्धर्वदान्यश्च”। |झ|रूपवान्गुणवान्सुधीः॥ कलावती कान्यकुब्जे बभूवायोनिसंभवा ॥ १०९ ॥ जतिस्मरा महासाध्वी सुन्दरी कमलाकला ॥ कान्य — कुब्जे नृपश्रेष्ठो भनंदन उरुक्रमः ॥ ११०॥ स तां संप्राप्य यागतेि यज्ञकुंडसमुत्थितामु ॥ नग्नां हसन्तीं रूपाढयां स्तनधामित्रज्ञ |बालिकाम् ५ १११ ॥ तेजसा प्रज्वलन्तीं च प्रतप्तकनकप्रभाम् ॥ कृत्वा वक्षसि राजेंद्रः स्वकांतायै ददौ मुदा ॥ ११२॥ माला अवती स्तनं दत्त्वा तां पुपोष प्रहर्षिता । तदन्नप्राशनदिने सतां मध्ये शुभे क्षणे ॥ ११३ ॥ नामरक्षणकाले च वाग्बभूवाशरीरिणी छ कलावतीति कन्याया नाम रतं नृपेति च ॥ ११८ ॥ इत्येवं वचनं श्रुत्वा तच्चकार महीपतिः । विप्रेभ्यो भिक्षुकेभ्यश्च बंदिभ्यश्च छ। ४धनं ददौ॥ ११॥ सर्वेभ्यो भोजयामास चकार सुमहोत्सवम् ॥ कालेन सा रूपवती यौवनस्था बभूव ह॥ ११६॥ अतीव सुन्दर छ श्यामा मुनिमानसमोहिनी । चारुचंपकवर्णाभा शरचंद्रनिभानना ॥ ११७॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्या प्रफुल्लपद्मलोचना । नितंब श्रोणिभारार्ता स्तनभारनता सती ॥ ११८ ॥ गच्छंती राजमार्गेण गजेंद्रमंदगामिनी॥ ददर्श नन्दः पथि तां गच्छंतीं च मुदा/छ। ॐन्वितः ॥ ११९ ॥ जितेंद्रियश्च ज्ञानी च सूच्र्छमाप तथापि च॥ त्रस्तो लोकान्पथि गतांस्तृणं पप्रच्छ सादरम् ॥ १२० ॥ गच्छन्ती || ॥ ५१ ॥ ||कस्य कन्येयमिति होवाच तं जनः॥ भनंदनस्य नृपतेः कन्या नाम्ना कलावती ॥ १२१ ॥ कमलाकलया धन्या संभूता नृपमं छ| दिरे ॥ कौतुकेन च गच्छंती क्रीडार्थं सखिमदिरम् ॥ १२२॥ व्रजं व्रज व्रजश्रेष्ठेत्युक्त्वा लोको जगाम ह ॥ प्रहृष्टमानसो नन्दो जगाम राजमंदिरम् ॥ १२३ ॥ अवरुह्य रथात्तूर्णं विवेश नृपतेः सभाम् ॥ उत्थाय राजा संभाष्य स्वर्णसिंहासनं ददौ ॥ १२e |ङ्क इष्टालापं बहुतरं चकार च परस्परम् । विनयावनतो नन्दः सम्बंधोक्तिं चकार ह ॥ १२६ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ शृणु राजेंद्र वक्ष्या |मि विशेषवचनं शुभम् । संबन्धं कुरु कन्याया विशिष्टेन च सांप्रतम् ॥ १२६ ॥ सुरभानुसुतः श्रीमान्वृपभानुर्नजाधिपः नारायणांशो गुणवान्सुन्दरश्च सुपीडितः ॥ १२७ ॥ स्थिरयौवनयुक्तश्च योगी जातिस्मरो युवा ॥ कन्या तेऽयोनिसंभूता यज्ञकुण्ड |समुद्भवा ॥ १२८ ॥ त्रैलोक्यमोहिनी गंता कमलांशा कलावती । स च योग्यस्त्वदुहितुस्तद्योग्या ते च कन्यका ॥ १२९ ॥ विद ग्धाया विदग्धेन संबन्धो गुणवानृप ॥ इत्येवमुक्त्वा नंदस्तु विरराम च संसदि ॥ उवाच तं नृपश्रेष्ठो विनयावनतो मुने । ॥ १३० ॥॥ भनंदन ववाच ॥ संबन्धो हि विधिवशो न मे साध्यो व्रजाधिप ॥ १३१ ॥ प्रजापतिर्योगकर्ता जन्मदाताहमेवरों आ च ॥ का कस्य पत्नी कन्या व वरः को वा ससाधनः ॥ १३२ ॥ कर्मानुरूपफलदः सर्वेषां कारणं विधिः ॥ भवितव्यं कृतं कर्म तदमोघं श्रुतौ श्रुतम् ॥ १३३ ॥ अन्यथा निष्फलं सर्वमनीशस्योद्यमो यथा ॥ वृषभानप्रिया धात्रा लिखिता चेत्सुता मम । ॥ २३४ ॥ पुरा भूतैव को वाहं केनान्येन निवार्यते । इत्येवमुक्त्वा राजेंद्रोविनयानतकंधरः ॥ १३८ ॥ मिष्टान्नं भोजयामास सादरेण च नारद ॥ नृपानुज्ञामुपादाय व्रजराजो व्रजं गतः ॥ १३६ ॥ गत्वा स कथयामास सुरभानस्य संसदि ॥ • सुरभानध यत्नेन नंदनेन च सादरम् ॥ १३७ ॥ संबंधं योजयामास गर्गद्वारा च सत्वरम् ॥ विवाहकाले राजेंद्रो विपुलं यौतकं ददौ । ॥ १३८ ॥ गजरत्नमश्वरत्नं रत्नानि मणिभूषणम् ॥ वृषभानुर्मुदा युक्तः प्राप्य तां च कलावतीम् ॥ १३९ ॥ रेमे सुनिर्जने रम्ये बुबुधे न दिवानिशम् ॥ चक्षुर्निमेषविरहाद्याकुलो स्वामिना विना ॥ १४ ।। व्याकुलो वृषभानश्च क्षणेन च तया विना ॥ जाति स्मरा च सा कन्या मायामानुषरूपिणी ॥ १३१ ॥ जातिस्मरो हरेरंशो वृषभानो मुदान्वितः ॥ ववर्दी च तयोः प्रेम नित्यंनित्यं | अ.वै. क.|झ|नवनवम् ॥ १४२ ॥ सदा सकामा सा प्रौढा स च कामसमो युवा । तयोः कन्या च कालेन राधिका सा बभूव ह॥ देवात्सुदाम झ|सं• ४ पृ. ५२ ४ शापेन श्रीकृष्णस्याज्ञया पुरा ने १९३ ॥ अयोनिसंभवा सा च कृष्णप्राणाधिका सती ॥ यस्या दर्शनमात्रेण तौ विमुक्तौ बभूवतुः॥ॐ अ० १७ " र "|| १६e ॥ इतिहासश्च कथितः प्रकृतं शृणु सांप्रतम् ॥ पापेंधनानां दाहे च ज्वलदग्निशिखोपमः ॥ १४९ ॥ वृषभानाश्रमं गत्वा शिझे फुल्पिनां प्रवरो मुदा ॥ स्थानांतरं विश्वकर्मा जगाम स्वगणैः सह ॥ १४६ ॥ क्रोशमात्रं स्थलं चारु मनसालोच्य तत्त्ववित् ॥ छ|आश्रमं कर्तुमारेभे नंदस्य सुमहात्मनः ॥ ११७ ॥ । कृत्वानुमानं बुद्धया च सर्वतोपि विलक्षणम् ॥ परिखाभिर्गभीराभिश्चतुर्भिः छ|संयुतं वरम् ॥ १४८॥ दुर्लघ्याभिर्वैरिभिश्च खनिताभिश्च प्रस्तरैः । पुष्पोद्यानैः पुष्पिताभिः पारावारेषु पुष्पितैः ॥ १४९ ॥ चारु छुचंपकवृक्षैश्च पुष्पितैः सुमनोहरैः । परितो वासिताभिश्च सुगंधिवायुना मुने ॥ १६० ॥ आणैर्मुडालैः पनसैः खर्जुरैर्नारिकेलकैः॥ दाडिमैः श्रीफलैटुंगेर्जबरनगरंगकैः ॥ १५१ ॥ तुंगेराम्रातकैर्जवुसमूहैश्च फलान्वितैः । कदलीनां केतकीनां कदंबानां कदंबकैः ॥४॥ |॥ १५२॥ सर्वतः शोभिताभिश्च फलैस्तैः पुष्पितैरहो । क्रीडार्शभिर्निगूढाभिर्वाञ्छिताभिश्च सर्वदा ॥ १५३ ॥ परिखानां रहः” ॐ|स्थाने चकार मार्गमुत्तमम् । दुर्गम परवर्गाणां स्वानां च सुगमं सदा ॥ १६४ ॥ संकेतेन मणिस्तंभैश्छादितेः स्वल्पपाथसा । अस्तंभसीमाकृतमहो न संकीर्ण न विस्तृतम् ॥ १९९ ॥ परिखोपरिभागे च प्राकारं सुमनोहरम् ॥ धनुःशतप्रमाणं च चकारातिसञ्च G|मुच्छूितम् ॥ १९६ ॥ प्रस्तरस्य प्रमाणं च पंचविंशतिहस्तकम् ॥ सिंदूराकारमणिभिर्निर्मितं चातिसुंदरम् ॥ १९७ ॥ बाज़ेऊ |ऊ। द्वाभ्यां च संयुक्तमंतरे सप्तभिस्तथा ॥ दार्भिश्च सन्निरुदभिर्मणिसारकपाटकैः ॥ १९८॥ हरिन्मणीनां कलश्चित्रयुक्तैर्विराजितम् । ४॥ मणिसारविकारेश्च कपाटेश्च सुशोभितम् ॥ १९९ ॥ स्वर्णसारविनिर्माणकलशोज्ज्वलशेखरम् ॥ नदालयं विनिमय बभ्राम नगरंऑ । ५२ ॥ ॐपुनः ॥ १६० ॥ राजमार्गाश्च विविधान्स च चाश्चकार ह ॥ रक्तभानुविकारेश्च वेदीभिश्च मुपत्तनैः ॥ १६१ । पारावारे च परितोझ"प निबदांश्च मनोहरान् ॥ वाणिज्यार्हत्रैश्च वणिजां परितो मणिमंडपैः ॥ १६२ ॥ सर्वतो दक्षिणे वामे ज्वलद्भिश्च विराजितान् ।। झ|ततो ख़ुदावनं गत्वा निर्ममे रासमंडलम् ॥ १६३ ॥ सुंदरं मंडलाकारं मणिप्राकारसंयुतम् ॥ परितो योजनायामं मणिवेदिभिरनि |ङ्कतम् । १६४ ॥ मणिसारविकारैश्च मंडपैर्नवकोटिभि । । श्रृंगारादैश्च चित्राढयै रतितल्पसमन्वितेः ॥ १६९ ॥ नानाजातिप्रख्छ ॐनानां वायुना सुरभीकृतैः ॥ रत्नप्रदीपसंयुक्तैः सुवर्णकशोज्पलैः ॥ १६६ ॥ पुष्पोद्यानैः पुष्पितैश्च सरोभिश्च सुशोभितम् । ॐ ॐ|रासस्थलं विनिर्माय जगामान्यत्स्थलं पुरः॥ १६७ ॥ दृष्ट्वा धंदावनं रम्यं परितुष्टो बभूव ह । । ठंदावनाभ्यंतरे च स्थानेस्कोने |४ छ|सुनिर्जने ॥ १६८॥ कृत्वा परिमितं बुदया मनसालोच्य यत्नतः । विलक्षणानि रम्याणि तत्र त्रिंशदनानि च ॥ १६९४ ॐ|राधामाधवयोरेव क्रीडार्थं च विनिर्ममे । ततो मधुवनाभ्याशे निर्जनेतिमनोहरे ॥ १७० ॥ वटमूलसमीपे च सरसः पश्चिमे तटे छ| ॐ|चंपकोद्यनपूर्वायां केतकीवनमध्यतः ॥१७१॥ पुनस्तयोश्च क्रीडार्थं चकार रत्नमंडपम् ॥ चतुर्भिर्वेदिकाभिश्च परीतमतिसुंदरम् ॥ |छु| ॐ|॥१७२ ||सद्रत्नसाररचितै राजितं तूलिकाशतैः । अमूल्यरत्नरचितैर्नानाचित्रेण चित्रितैः॥१७३॥ कपादैर्नवभिर्युक्तं नवद्वारैर्मनोहरैः । ऊरत्नेंद्रचित्रकलशैः कृत्रिमैश्च त्रिकोटिभिः ॥ १७४ ॥ परितः परितो भित्यामूषं च परिशोभितम् । महामणींद्रविकृतैरारोहेर्नवभिवृद्धे छतम्॥१७५॥ सद्रत्नसाररचितकलशोज्ज्वलशेखरम् । पताकातोरणैर्युक्तं शोभितं श्वेतचामरैः॥१७६॥ सर्वतः पुरतो दीप्तममूल्यरत्न’ दर्पणेः ॥ धनुःप्रमाणशतकमूर्वमग्निशिखोपमम् ॥ १७७ ॥ शतहस्तप्रमाणं च प्रस्तारं वर्तुलाकृतिम् ॥ शोभितं रत्नतल्पैश्च तदभ्यंतर अमुत्तमूम् ॐ सुरभीकृतम् ॥१७८ । ॥ नवभृङ्गारयोग्यैश्च वह्निशुद्धांशुकैर्वस्त्रैर्मालाजालविचित्रितेः कामवर्दनकारिभिः ॥ ॥ १८० पारिजातप्रसूनानां ॥ मालतीचंपकानां माल्योपधानसंयुतैः च पुष्पराजिभिरन्वितम् ॥१७९॥चन्दनागुरुकस्तूरीकुंकुमैः ॥ सकर्णीरथ तांबूलैः |ऊ | |छ|सद्रत्नपात्रसंस्थितेः। १८१॥, वनुसारेण खचितैर्मुक्ताजलविलंविभिः ॥ रत्नसारघटाकीर्णं रत्नपीठेः सुसंयुतम् ॥ १८२ ॥|ऊ। ॐ रत्नसिंहासनैर्युक्तं रत्नचित्रेण चित्रितैः । क्षारितेचंद्रकांतेश्च सुसिक्तं जलबिन्दुभिः ॥१८३॥ शीतवासिततोयेन संयूक्तं भोग्नवस्तुभिः ॥झ्। कुकृत्वा रतिगृहं रम्यं नगरं च पुनर्ययौ ॥ १८७ ॥ यानि येषां मंदिराणि तन्नामानि लिलेख सः । मुदा युक्तो विश्वकर्मा शिष्यैर्यक्ष | अ० १० ब. के. क. ||गणैः सह ॥ १८९ ॥ निदेशं निद्रितं नत्वा प्रययौ स्वालयं मुने॥ सर्वत्रैवं सुकृतिनां समस्तं भगवत्कृपा ॥ १८६ ॥ नेहाश्रयं ॐ|सं• ५. ॐ च नगरं बभूवेशेच्छया भुवि इत्येवं कथितं सर्वं हरेश्वरितमंगलम् ॥ सुखदं पातकहरं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ १८७ ॥ |चें ॥ ५३ ॥ |ॐ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ' ॥ कथं " वृन्दावनं नाम काननस्यास्य भारते । व्युत्पत्तिरस्य संज्ञा वा तत्त्वं वद मुतत्त्ववित् ॥ १८८ ॥४| © | ॐ |॥ नारायण ॥ सूत उवाच ॥ ॥ । नारदस्य केदांरनृपतिः वचः श्रुत्वा सप्तद्वीपपतिः ऋषिर्नारायणो मुदा ॥ प्रहस्योवाच निखिलं तत्वमेव पुरातनम् ॥ १८९ ॥४ झ| उवाच ॥पुरा स्वयम् ॥ १९० ॥ आसीत्सत्ययुगे ब्रह्मन्सत्यधर्मरतः सदा ॥ स रेमे छु। सह नारीभिः पुत्रपौत्रगणैः सह ॥ १९१ ॥ पुत्रानिव प्रजाः सर्वाः पालयामास धार्मिकः । कृत्वा क्रतुशतं राजा लेभे केंद्रत्वङ झुमीप्सितम् ॥ १९२ ॥ कृत्वा नानाविधं पुण्यं फल्कांती न च स्त्रयम् । नित्यं नैमित्तिकं सर्वं श्रीकृष्णप्रीतिपूर्वकम् ॥ १९३ ॐ झुकेदारतुल्यो राजेंद्रो न भूतो भविता पुनः । पुत्रेषु राज्यं संन्यस्य प्रियां त्रैलोक्यमोहिनीम् ॥ १९४ ॥ जैगीषव्योपदेशेनॐ कुजगाम तपसे वनम् ॥ हरेरेकांतिको भक्तो ध्यायते संततं हरिम् ॥ १९९ ॥ शश्वत्सुदर्शनं चक्रमस्ति यत्सन्निधौ मुने ॥ चिंरे तवाङ |मुनिश्रेष्ठो गोलोकं च जगाम सः ॥ १९६ ॥ केदारंनाम तीर्थं च तन्नामा च बभूव ह ॥ तत्रायापि मृतः प्राणी सद्यो मुक्तो छु ॐ भवेद्भवम् ॥ १९७ ॥ कमलांशा तस्य कन्या नामा हुँदा तपस्विनी ॥ न वने सा वरं कंचिद्योगशाध्रविशारदा ॥ १९८ ॥ दत्तो दुर्वाससा तस्यै हरेमंत्रः सुदुर्लभः॥ सा विरक्ता गृहं त्यक्त्वा जगाम तपसे वनम् ॥ १९९ ॥ षष्टिवर्षसहस्राणि तपस्तेपे झु आमुनिर्जने॥ आविर्बभूव श्रीकृष्णस्तत्युरो भक्तवत्सलः ॥ २०० ॥ प्रसन्नवदनः श्रीमान्वरं वृण्वित्युवाच सः॥ दृष्ट्वा सा राधि |ङ्काकांतं शांतं सुंदरविग्रहम् ॥ २०१ ॥ सूच् संप्राप सा सद्यः कामबाणप्रपीडिता । सा च शीतं वरं वने पतिस्त्वं मे भवेति झ|॥ ५२ ५३ ॥ ॐच ॥ २०२ ॥ ओमित्युक्त्वा च रहसि चिरं रेमे तया सह ॥ सा जगाम च गोलोकं कृष्णेन सहकौतुकात् ॥ २०३ ॥ राधा |कैं| झसमा सा सौभाग्याद्रपीश्रेष्ठा बभूव ह ॥ धंदा यत्र तपस्तेपे तत्तु धंदावनं स्मृतम् ॥ २०४ ॥ बृदयात्र कृता क्रीडा तेन वा सुनिऊ ॐ पुंगव ॥ अथान्यं चेतिहासं च शृणुष्व वत्स पुण्यदम् ॥ २०६ ॥ येन श्रृंदावनं नाम निबोध कथयामि ते ॥ कन्ये द्वे धर्मशास्त्रविशारदे ॥ २०६ ॥ तुलसीवेद्वत्यौ च विरक्ते भवकर्मणि ॥ तपस्तत्र वेदवती प्राप नारायणं परम् ॥ २०७ ॥ सीता जनककन्या सा सर्वत्र परिकीर्तिता । तुलसी च तपस्तवा वांछां कृत्वा हरिं प्रति ॥ २०८ ॥ देवाहुर्वा झ|ससः शापात्प्राप्य शंखासुरं प्रति ॥ पधात्संप्राप्य कमलाकांतं कांतं मनोहरम् ॥ २०९ ॥ सा चैव हरिशापेन वृक्षरूपा सुरे खुरी । तस्याः शापेन् च हरिः शालग्रामो बभूव ह ॥ २३० ॥ तथा तस्थौ च सततं शिलावदासि सुंदरी ॥ विस्तीर्ण कथैित — सर्वे तुलसीचारितं च ते । तथापि च प्रसंगेन किंचिदुक्तं मुने पुनः ॥ २११ ॥ तस्याश्च तपसः स्थानं तदिदं च तपोधनः तेन वृंदावनं नाम प्रवदंति मनीषिणः ॥ २१२ ॥ अथ वा ते प्रवक्ष्यामि परं हेत्वंतरं शृणु ॥ येन वृंदावनं नाम पुण्यक्षेत्रस्य भारते ॥ २१३ ॥ राधापोडशनाम्नां च चैदानाम श्रुतौ श्रुतम् । तस्याः क्रीडावनं रम्यं तेन धंदावनं स्मृतम् ॥ २१ ॥ गोलोके प्रीतये तस्याः कृष्णेन निर्मितं पुरा । कीडार्थं भुवि तन्नाम्ना वनं छंदावनं स्मृतम् ॥ २१ ॥ ॥ नारद उवाच । ।।ऽ कानि षोडश नामानि राधिकाया जगद्वरो । तानि मे वद शिष्याय श्रोतुं कौतूहलं मम ॥ २१६ ॥ धृतं नाम्नां सहस्त्रं च सामवेदे निरूपितम् । तथापि श्रोतुमिच्छामि त्वत्तो नामानि पोडश ॥ २७॥ अभ्यंतराणि तेषां वा तदन्यान्येव मे विभो । |झ अहो पुण्यस्वरूपाणि भक्तानां वांछितानि च ॥ २१८ ॥ नामानि तेषां व्युत्पत्तिं सर्वेषां दुभानि च ॥ पावनानि जगन्मातुर्ज प्रिया कृष्णस्वरूपिणी ॥२२० ॥ कृष्णवामांगसंभूता परमानंदरूपिणी ॥ कृष्णा धंदावनी चैदा ठंदावनविनोदिनी ॥ २२३ ॥ चंद्रावती चंद्रकांता शतचंद्रनिभानना ॥ नामान्येतानि साराणि तेषामभ्यंतराणि च ॥ २२२॥ राधेत्येवं च संसिदा राकारो दानवाचकः ॥ स्वयं निर्वाणदात्री या सा राधा परिकीर्तिता ॥ २२३ ॥ रासेश्वरस्य पत्नीयं तेन रासेश्वरी स्मृता ॥ 1. ३. ४. झरासे च वासो यस्याश्च तेन सा रासवासिनी ॥ २२९ ॥ सर्वासां रसिकानां च देवीनामीश्वरी परा ॥प्रवदंति पुरा संत|चै| सं० ४ . |स्तेन तां रसिकेश्वरीम् ॥ २२६ ॥ प्राणाधिका प्रेयसी सा कृष्णस्य परमात्मनः ॥ कृष्णप्राणाधिका साच कृष्णेन /। ॐ अ० १७ ५ ५४ "|ङ|परिकीर्तिता ॥२२६॥ कृष्णस्यातिप्रिया कृता कृष्णो वास्याः प्रियः सदा ॥ सर्वैर्देवगणैरुक्ता तेन कृष्णप्रिया स्मृता ॥ २२७ ॥| १ |कृष्णरूपं सन्निधातुं या शक्ता . चावलीलया ॥ सर्वाशैः कृष्णसदृशी तेन कृष्णस्वरूपिणी ॥ २२८ ॥ वामांगाडैन/* |कृष्णस्य या संभूता परा सती॥ कृष्णवामांगसंभूता तेन कृष्णेन कीर्तिता ॥ २२९ ॥ परमानंदराशिश्च स्वयं मूर्तिमती सती॥४ कुछतिभिः कीर्तिता तेन परमानंदरूपिणी ॥ २३० ॥ कृपिर्मोक्षार्थवचनो न एत्रोक्तृवाचकः । आकारो दातृवचनस्तेन कृष्णा छुप्रकीर्तिता ॥ २३१ ॥ अस्ति श्रृंदावनं यस्यास्तेन धंदावनी स्मृता। वृंदावनस्याधिदेवी तेन वाथ प्रकीर्तिता ॥ २३२ ॥ संघः सखीझ छ|नां वृदः स्यादकारोष्यतिवाचकः । सखिवृदोस्ति यस्याध सा धंदा परिकीर्तिता ॥ २३३ ॥ वृंदावने विनोश्च सोस्या ह्यस्त् िचञ्च ॐ|तत्र वै॥ वेदा वदंति तां तेन वृन्दावनविनोदिनीम् । २३४ ॥ नखचंद्रावलीवचंद्रोस्ति यत्र संततम् । तेन चंद्रावली सा च कृष्णेनॐ छ|परिकीर्तिता॥ २३४ ॥ कांतिरस्ति चंद्रतुल्या सदा यस्या दिवानिशम् । सा चंद्रकांता हर्षेण हरिणा परिकीर्तिता ॥ २३६ ॥|ऊ| छशचंद्रप्रभा यस्य्ननेति दिग्निशम्। मुनिना कीर्तिता तेन शरचंद्रप्रभानना ॥ २३७ ॥ इदं षोडशनामोक्तमर्थव्याख्यानमै सँ ऊंयुतम् ॥ नारायणेन यद्दत्तं ब्रह्मणे नाभिपंकजे ॥ २३८ ॥ ब्रह्मणा च पुरा दत्तं धर्माय जनकाय मे । धर्मेण कृपया दत्तं मह्यछ च्छेमादित्यपर्वणि॥ २३९ ॥ पुष्करे च महातीर्थं पुण्याहे देवसंसदि ॥ राधाप्रभावप्रस्तावे सुप्रसन्नेन चेतसा ॥ २४० ॥ इदं स्तोत्रं|४ झ|महापुण्यं तुभ्यं दत्तं मया मुने। निंदकायावैष्णवाय न दातव्यं महामुने ॥ २४१ ॥ यावजीवमिदं स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः ॥ | छ राधामाधवयोः पादपद्म भक्तिर्भवेदिह॥ २४२ ॥ अंते लभेत्तयोर्दास्यं शश्वत्सहचरो भवेत् । अणिमादिकसिदिं च संप्राप्य ||॥ ५४ ॥ ||नित्यविग्रहम् ॥ २४३ ॥ व्रतदानोपवासेश्च सर्वैर्नियमपूर्वकैः ॥ चतुर्णा चैव नेदानां पाठेः सर्वार्थसंयुतैः ॥ २७९ ॥ सर्वेषां यज्ञॐ तीर्थानां करणैर्विधिबोधितेः । प्रदक्षिणेन भूमेश्च कृत्स्राया एव सप्तधा ॥ २८८ ॥ शरणागतरक्षायामज्ञानां ज्ञानदानतः ॥ देवानां वैष्णवानां च दर्शनेनापि यत्फलम् ॥ २४६ ॥ तदेव स्तोत्रपाठस्य कलां नार्हति षोडशीम् ॥ स्तोत्रस्यास्य प्रभावेण जीवन्मुक्तो छु। |भवेन्नरः॥ २४७ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ संप्राप्तं परमाश्चर्यं स्तोत्रं सर्वसुदुर्लभम् । कवचं चापि देव्याश्च संसारविजयं प्रभो । ॥ २४८ ॥ कृतं स्तोत्रं सुयज्ञेन प्राप्तं तदपि दुर्लभम् ॥ श्रुत्वा कृष्णकथां चित्रां त्वत्पादाब्जप्रसादतः ॥ २४९ ॥ अधुना श्रोतुमि |च्छामि यद्रहस्यं च तदद । प्रातश्च नगरं दृष्ट्वा किमूचुर्बह्वा मुने ॥ २६० ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ गतायां तत्र यमि छ|न्यां गते च विश्वकर्मणि । अरुणोदयवेलायां जनाः सर्वे जजागरुः ॥ २५१ ॥ उत्थाय दृङ् नगरं सर्वेभ्योपि विलक्षणम् ॥ ॐ|किमाश्चर्यं किमाश्चर्यमित्यूचुर्मुजवासिनः ॥ २८२ ॥ कांश्चिद्रोपान्केचिदूचुः कुत एतदभूदिदम् ॥ न जाने केन रूपेण को भूमौ प्रभवेदिति ॥ २६३ ॥ बुबुधे मनसा नदी गर्गवाक्यमनुस्मरन् ॥ श्रीहरिच्छया सर्वं जगदेतच्चराचरम् । ॥ २६४ ॥ ते यस्य भूभंगलीलया॥ आविर्भूतं तिरोभूतं तस्यासाध्यं च किं कुतः ॥ २९६ ॥ विवरेष्वेव यस्योम्नां त्रह्मांडान्यखिलानि च ॥ ॐ ईशस्य तन्महाविष्णोः किमसाध्यं हरेरहो ॥ २९६ ॥ ब्रह्मानंतेशधर्माश्च ध्यायंते यत्पदांबुजम् । किमसाध्यं तदीशस्य ॥ २६७ ॥ भ्रामंभ्रामं तन्नगरं दर्शदर्श गृहगृहम्॥ पाठ्पीठे च नामानि सर्वेभ्यो निलयं ददौ ॥ २६८ ॥ कृत्वा अशुभक्षणं नंदो वृषभानश्च कौतुकी । चकार सगणैः सार्द्ध मुदाश्रनिवेशनम् ॥ २९९ ॥ सर्वे वृन्दावनस्थाश्च प्रसन्नवदनेक्षणाः |ऊ|मुदा प्रवेशनं चक्रुः स्वंस्वमाश्रममुत्तमम् ॥ २६० ॥ सर्वे मुमुदिरे गोपाः स्वेस्वे स्थाने मनोहरे ॥ व्लका बालिकाश्चैव चिक्रीझ छ|प्रहर्षिताः ॥ २६१॥ श्रीकृष्णो बलदेवश्च शिभिः सह कौतुकाव । क्रीडां चकार तत्रैव स्थानेस्थाने मनोहरे ॥ २६२ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं निर्माणं नगरस्य च ॥ अबलानां वने रासमंडलस्य च नारद ॥ २६३ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे नारायणनार ॐदसंवादे श्रीवृन्दावननगरद्वर्णनंनाम सप्तदशोध्यायः ॥ १७ ॥ ॥ शौनक उवाच ॥ अहो किमद्भुतं सुत रहस्यं सुमनोहरम् ॥४ | ग. के. क.ङ श्रुतं कृष्णस्य चारितं मुखदं मोक्षदं परम् ॥ १ ॥॥ सूत उवाच ॥ ॥ श्रुत्वा नगरनिर्माणं नारदो मुनिसत्तमः ॥ पप्रच्छ कृष्ण झ|सं• & . ॥ ५५॥ छ|चरितमपरं सुमनोहरम् ॥ २ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ श्रीकृष्णाख्यानचरितं पीयूषमृषिसत्तम ॥. ज्ञानासंघो निगद मां ष्यं शै| अ० १८ ॐच शरणागतम् ॥ ३ ॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा मुदा नारायणः स्वयम् ॥ उवाच परमीशस्य चरितं परमाद्भतम् ॥ ३ ॥ ॥ श्रीना| ॐ|रायण उवाच॥॥ एकदा बालकैः साधु बलेन सह माधवः ॥ जगाम श्रीमधुवनं यमुनातीरनीरजम् ॥६॥ विचेरुगोंसहश्च चिकीडुबलकास्तदा ॥ विश्रतास्तृपरीताश्च क्षुधा च परिपीडिताः ॥ ६ ॥ तमूचुगपशिशवः श्रीकृष्णं परया मुदा ! । क्षुदस्मान्वा ॐ |ङ्घते कृष्ण किं कुम ब्रूहि किंकरा । शिशूनां वचनं श्रुत्वा तानुवाच दयानिधिः ॥हितं तथ्यं च वचनं प्रसन्नवदनेक्षणः॥८॥ श्रीकृछ् ॐ|cण उवाच । ॥ बाला गच्छत विप्राणां यज्ञस्थानं सुखावहम् । अन्नं याचत ताञ्छीघ्र ब्राह्मणांश्च क्रतून्सुखान् ॥ ९॥ विप्रा आंगि झु |रसाः सर्वे स्वाश्रमे श्रीवनांतिके॥ यजं कुर्वति विप्राश्च श्रुतिस्मृतिविशारदाः ॥ १० ॥ निःस्पृहा वैष्णवाः सर्वे मां यजंति मुमुक्षवः॥४ छ|मायया मां न जानंति मायामानुषरूपिणम् ॥ ११ ॥ न चेद्ददति युष्मभ्यमन्नं विप्राः क्रतून्मुखाः ॥ तत्कांता याचत क्षिप्रं दया |४ ऊचुकाः शिशून्प्रति । १२॥ श्रीकृष्णवचनं श्रुत्वा ययुर्बालकचुंगवाः । पुरतो ब्राह्मणानां च तस्थुरानम्रकंधराः ॥ १३ ॥ इत्यूचुर्वाङ छ|लकाः शीघ्रमन्त्रे दत्त द्विजोत्तमाः ॥ नशुश्रुवुर्दिजाः केचित्केच्छुिड़ा स्थिताः स्थिताः।॥ ते ययू रंधनागारं ब्राह्मण्यो यञ् पाचिकें काः॥ गत्वा बाला विप्रभार्याः प्रणेमुर्नतकंधराः ॥ १६॥ नत्वोचुर्वालकाः सर्वे विप्रभार्याः पतिव्रताः । अन्नं दत्त मातरोऽमाझे फुन्क्षुधार्तान्बालकानपि ॥ १६ ॥ बालानां वचनं श्रुत्वा दृष्ट्वा तांश्च मनोहरान् ॥ पप्रच्छुः सादरं साध्यः स्मेराननसरोरुहाः ॥१७॥ झु झ|॥ विप्रपन्य उचुःके यूयं प्रेषिताः केन कानि नामानि कोविदाः । दास्यामोनं बहुविधं व्यंजनैः सहितं वरम् ॥ १८ ॥ ४ ॥ ॥ ब्राह्मणीनां वचः श्रुत्वा ता उजुस्ते मुदान्विताः॥ स्निग्धा हसंतः स्फीताश्च सर्वे गोपालबालकाः॥।१९॥॥ वाला उचुः ॥ । प्रेषिता|४|॥ ५५ ॥ रामकृष्णाभ्यां वयं क्षुत्पीडिता भृशम् । दत्तान्नं मातरोऽस्मभ्यं क्षिप्रं यामस्तदंतिकम्॥ २०॥ इतो विदूरे भाण्डीरे वनाभ्यंतरमेव झ|च ॥ वटमूले मधुवने वसन्तौ रामकेशवौ ॥ २१ ॥ विश्रांतौ क्षुधितौ तौ च याचेतेऽन्नं च मातरः । किञ्च देयमदेयं वा शीघ्र वदत|ङ्| ॐनोऽधुना ॥ २२॥ गोपानां वचनं श्रुत्वा दृष्टानंदाश्रुलोचनाः । पुलकांकितसर्वागास्तत्पादाब्जमनोरथाः ॥ २३ ॥ नानाब्यजन|४ |संयुक्तं शाल्यन्नं सुमनोहरम् । पायसं पिष्टकं स्वादु दधि क्षीरं घृतं मधु ॥ २७ " रौप्ये कांस्य् राजते च पात्रे कृत्वा मुदान्विताः ॥॥ ताः सूर्यो विप्रपत्न्यश्च प्रययुः कृष्णसन्निधिम् ॥ २९ ॥ नानामनोरथं कृत्वा मनसा गमनोत्सुकाः ।। तिव्रतास्ता धन्याश्च श्रीकृङ् सृष्णदर्शनोत्सुकाः ॥ २६ ॥ ददृशुर्गत्वा रामं च सहबालकम् । वटमूले वसन्तं तमुङमृध्ये यथोडुपम् ॥ २७ ॥ श्यामेछ श्रीकृष्णं छु/किशोरवयसं पीतकौशेयवाससम् । सुन्दरं सस्मितं शांतं राधाकांतं मनोहरम् ॥ २८॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं रत्नालंकारभूषितम् ॥ङ ॐ रत्नकुण्डलयुग्माभ्यां गेडस्थलविराजितम् ।। २९ ॥ रत्नकेयूरवलयरत्ननूपुरभूषितम् ॥ आजानुलवितां शुभ्रां विभ्रतं रत्नमालि| ॐकाम् ॥ ३० ॥ मालतीमालया कंठवक्षःस्थलविराजितम् चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमांचितविग्रहम् ॥ ३१ ॥ सुनखं सुकपोलं च पक्करों |४|बिंबाधरं वरम् ॥ पक्कदाडिमबीजाभं विभ्रतं दंतमुत्तमम् ॥ "३२ ॥ शिखिपिच्छसमायुक्तं बद्धचूडं परात्परम् ॥ कृदंबपुष्पयुग्माभ्यां | कूर्णमूले विराजितम् ॥ ३३॥ ध्यानासाध्यं योगिनां च भक्तानुग्रहकातरम्। व्रतैशधूर्मशेषंवैः स्तूयमानं सुनीश्वरैः ॥ ३६ ॥ |। ४|मीश्वरं भक्त्या प्रणेमुKिजयोषितः ॥ स्वानां ज्ञानानुरूपं च तुष्टुवुर्मधुसूदनम् ॥३८॥विप्रपत्स्य उचुः ॥ ॥ त्वं ब्रह्म परमं धाम निरी|धृ| ऊहो निरहंकृतिः । निर्गुणश्च निराकारः साकारः सगुणः स्वयम् ॥ ३६ ॥ साक्षिरूपश्च निर्लिप्तः परमात्मा निराकृतिः । प्रकृतिः पुरुषङ्ग छ|स्त्वं च कारणं च तयोः परम् ॥ ३७ ॥ सृष्टिस्थित्यंतविषये ये च देवास्त्रयः स्मृताः ॥ ते वदंशाः सर्वबीजा ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः ॥|। छ| ३८ ॥ यस्य लोम्नां च विवरे चाखिलं विश्वमीश्वर ॥ भद्दविराण्महाविष्णुस्त्वं तस्य जनको विभो ॥ ३९ ॥ तेजस्त्वं चापि तेजश्च स्वी ज्ञानं ज्ञानीच तत्परः । वेदेऽनिर्वचनीयस्त्वं कस्त्वां स्तोतुमिहेखरः ॥ ४० ॥ महदादिसृष्टिसूत्रं पंचतन्मात्रमेव च ॥ बीजं छु। ||वं सर्वशक्तीनां सर्वशक्तिस्वरूपकः ॥ । ४१ ॥ सर्वशक्तीश्वरः सर्वः सर्वशक्त्याश्रयः सदा । त्वमनीहः स्वयंज्योतिः सर्वानन्दः सना । ज.वै. क. |ञ्चतनः ॥ ४२ ॥ अहोष्याकारहीनस्त्वं सर्वविग्रहवानपि ॥ सवेंड्रियाणां विषयं जानासि नेंद्रियी भवान् ॥ १३ ॥ सरस्वती जडीभूता |ऊ| सं० १ : ॐयत्स्तोत्रे यन्निरूपणे । जडीभूतो महेशश्च शेषो धम विधिः स्वयम् ॥ ४४ ॥ पार्वती कमला राधा सावित्री वेदमूरपि ॥ वेदश्च जड |.. " ५६ ॥ |४|तां याति के वा शक्ता विपश्चितः॥ ४६॥ वयं किं स्तवनं कुर्मः स्त्रियः प्राणेश्वरेश्वर । प्रसन्नो भव नो देव दीनबन्धो कृपां कुरु ||ॐ |अ• १८ ॥ ४६ ॥ इति पेतुश्च ता विप्रपत्न्यस्तचरणांबुजे ॥ अभयं प्रददौ ताभ्यः प्रसन्नवदनेक्षणः ॥ ४७ ।। विप्रपत्नीकृतं स्तोत्रं पूजाकाले छु। ऊच यः पठेत् । स गतिं विप्रपत्नीनां लभते नात्र संशयः ॥४८॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ । ताः पदांभोजपतिता दृष्द्म श्रीमधुसूदनः ।। ऊ|वरं वृणुत कल्याणं भविता चेत्युवाच ह॥ ६९ ॥ श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा विप्रपन्यो मुदान्विताः । तमूचुर्वचनं भक्त्या भक्तिनम्रा । |त्मकंधराः ॥ ६०॥ ॥ द्विजपल्य उचुः । वरं कृष्ण न गृद्धीमो नः स्पृहा वत्पदांबुजे ॥ देहि स्वं दास्यमस्मभ्यं दृढां भक्तिं सुदुर्लङ्क ॐ|भाम् ॥ ९१ ॥ पश्यामोऽनुक्षणं वक्रसरोजं तव केशव ।। अनुग्रहे कुरु विभो न यास्यामो गृहं पुनः ।। ६२ ॥ द्विजपत्नीवचः श्रुत्वा दें। छ|श्रीकृष्णः करुणानिधिः ॥ ओमित्युक्त्वा त्रिलोकेशस्तस्थौ बालकसंसदि ॥५३प्रदत्तं विप्रपत्नीभिर्मिष्टमन्नं सुधोपमम् ॥ बालका छै। |न्भोजयित्वा तु स्वयं च बुभुजे विभुः ॥ ६४ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र शातकुंभं रथं परम् ॥ ददृशुर्विप्रपत्न्यध पतंतं गगनाहो॥६६॥ ऊरत्नदर्पणसंयुक्तं रत्नसारपरिच्छदम् । रत्नस्तंभैर्निबद्धे च सद्रत्नकलशोज्वलम् ॥१९६॥ वे वह्निशुद्धांशुकान्वितम् ॥झु. झपारिजातप्रसूनानां मालाजालैर्विराजितम्॥८७शतचक्रसमायुक्तं मनोयायि मनोहरम्॥ वेष्टितं पार्षदेर्दिव्यैर्वनमालाविभूषितैः६८॥४ |पीतवस्त्रपरीधानै रत्नालंकारभूषितेः । नवयौवनसंपन्नेः श्यामलैः सुमनोहरेः ॥ ९९ ॥ द्विभुजेर्मुरलीहस्तैर्गोपवेषधरैर्धरेः । शिखिपिञ्छु छुच्छणुजमालाबद्धवक्रिमकूडकैः ॥ ६० ॥ अवरुह्य रथातुणं ते प्रणम्य हरेः पदम् ॥ रथमारोहणं कर्तुमूचुब्रह्मणकामिनीः ॥ ६१॥ || कुविप्रभार्या हरिं नत्वा जग्मुगलोकमीप्सितम् ॥ बभूवुगोपिकाः सद्यस्त्यक्त्वा मानुषविग्रहान् ॥ ६२ ॥ हरिश्छायां विनिर्माय तासां ॐ| ॥ ५६ ॥ झ| १ रयस्यारोहणम् -३० मी० ॥ ॐच विष्णुमायया ॥ प्रस्थापयामास झन्ब्राह्मणानां स्वयं विभुः ॥ ६३ ॥ विप्राश्च भार्या उद्दिश्य परमोद्विग्नमानसाः॥ अन्वेषणं छ| ॐ |प्रकुर्वतो ददृशुः पथि कामिनीः ॥ ६६ ॥ दृष्ट्वोचुब्रह्मणाः सर्वे तास्ते च विनयान्विताः ॥ पुलकांकितसर्वागाः प्रसन्नवदनेक्षणाः uछ |॥ ६९ ॥ ॥ ब्राह्मणा ऊचुः ॥ ॥ अहोतिधन्या यूयं च दृष्टो युष्माभिरीश्वरः । अस्माकं जीवनं व्यर्थ वेदपाठोऽप्यनङ अर्थकः ॥ ६६ ॥ वेदे पुराणे सर्वत्र विद्वद्भिः परिकीर्तिताः ॥ । हरेर्विभूतयः सर्वाः सर्वेषां जनको हरिः ॥ ६७ ॥ तपो जपो व्रतं ज्ञानं वेदा । |ध्ययनमर्चनम् ॥ तीर्थस्नानमनशनं सर्वेषां फलदो हरिः ॥ ६८॥ श्रीकृष्णः सेवितो येन किं तस्य तपसां फलैः ॥ प्राप्तः कल्पतरु । ज्येन किं तस्यान्येन शाखिना ॥ ६९॥ श्रीकृष्णो हृदये यस्य तस्य किं कर्मभिः कृतैः ॥ किं वा न सागरस्यैव पौरुषं रूपलंघने ॥|४| अl॥ ७० ॥ इत्येवमुक्त्वा विप्राश्च गृहीत्वा कामिनीवराः ॥ आजग्मुः स्वगृहं हृष्टास्ताभिः सार्ध च रेमिरे ॥ ७१ ॥ तासां ततोधिकं प्रेम ॐॐ||क्रीडासु स्वालये तृणं सर्वकर्मसु पूर्णब्रह्म । सनातनः दाक्षिण्यं मायया ॥ ७३ ॥ शक्त्या इत्येवं ब्राह्मणानामतार्कत्र कथितं सर्वं हरेर्माहात्म्यमुत्तमम् ॥ ७२॥ अथ । नारायणः पुरा श्रुतं सोषं धर्मवत्किं बलेन शिशुभिः भूयः श्रोतुमिच्छसि सह ॥ जगाम ।।डू ङ्क धृ|॥ ७४ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ ऋषींद्र केन पुण्येन बभूव विप्रयोषिताम् ॥ मुनींद्योगसिदानां दुर्लभा गतिरीश्वरी ॥|ङ्क ॐ| ॥ ७९ ॥ इमाः का वा पुण्यवत्यः पुरा तस्थुर्महीतलम् ॥ आजग्मुः केन दोषेण वद संदेहभञ्जनम् ॥७६॥ श्रीनारायण उवाच ॥ || ॐ अ|सप्तर्षीणां रमण्यश्च रूपेणाप्रतिमाः पराः ।गुणवत्यः सुशीलाश्च धर्मिष्ठाश्च पतिव्रताः॥ ७७॥ नवीनयौवनाः सर्वाः पीनश्रोणि४ उपयोधराः॥ दिव्यवस्त्रपरीधाना रत्नालंकारभूषिताः॥ ७८ ॥ तप्तकांचनवर्णाभाः स्मेराननसरोरुहः ॥ मुनीनां मोहितुं शक्ताङ छु। मानसं वक्रचक्षुषा ॥ ७९ ॥ दृझा तासां स्तनश्रोणिमुखानि संदराणि च ॥ अनलश्चकमे ताश्च मदनानलपीडितः ॥ ८० ॥ ४ ॐ|अनिस्थानस्थितानां च शिखया मुरतोन्मुखः ॥ स्पृष्टा चांगानि तासां च बभूव हतचेतनः ॥ ८१॥ पतिव्रता न जानंति पति सँ ॐ|पादाब्जमानसाः ॥ अभिरंगानि तासां च दर्शदर्श सुमोह च ॥ ८२॥ वर्तेश्च मानसं ज्ञात्वा भृगवानंगिरा मुनिः ॥ शशाप ते चेत्यु|छ। २. . झापा वाच् सर्डीभतो भवेति द॥८३ ॥ वह्निः सचेतनो भूत्वा तुद्यत्र सुनिपुंगवम् ॥ बीडया नम्रवदनकंपे ८६ |ऊ| सं• नेक. ब्रह्मतेजसा ॥ १३ " य७ "Iङ्गजन्म |क्रुदो वे मुनिवरः ॥ करिष्यंति स्पृष्टाः विषादं कामिन्यश्च च युष्माकं शशाप कुलजा ह ॥ यात द्विजाःयूयं ॥ पापयुक्ता ८६ ॥ मानुषीं श्रुत्वा वाक्यं योनिमेव मुनेस्ताश्च च ।। रुरुदुः ८० । प्रेमविह्वलाः भारते ब्राह्मणानां ॥ पुटांजलियुताः च गृहे लभत |ऊ||.अ• . १८ |सर्वा ऊचुस्तं विदुषां वरम् ॥ ८७॥ ॥ मुनिपत्न्य उचुः निष्पापाश्च ॥ अजानंत्यः | ॥ ॥ न त्यजास्मान्मुनिश्रेष्ठ पतिव्रताः उपरस्पृष्ट न च नस्त्यक्तुमर्हसि ॥८८॥ भक्तानां किंकरीणां च न् दंडं कर्तुमर्हसि ॥ युष्माकं चरणांभोजं कदा द्रक्ष्यामहे वयम् ॥|छ। " |ङ|॥ ८९॥ खङ्गच्छेदादत्रपातात्सर्वप्रहरणान्मुने ॥ दारुणः कांतविच्छेदः साध्वीनां ॥ ॥ ब्रह्मिष्ठानां गुणवतां परा |ओ| दुःसहः सदा ९० झन्झांतान्महामुनीन् । एवंभूतान्कथं त्यक्त्वा यास्यामः पृथिवीतलम् ॥ ९१ ॥ यास्यामो यदि विप्रेश कलात्रागमनं वद ॥ अज्ञानस्प|ऊ| ऑर्शदोषश्च न स्यानो विधिबोधितः ॥ ९२ ॥ अहल्यया पुनः प्राप्तः स्वामींद्रस्य प्रधर्षणात् । सा सभोगात्पुनःशुद्ध स्पर्शनादर्जत ऊँ वयम् ॥ ९३ ॥ विचारं कुरु धर्मिष्ट वेदवेदांगपारग । विश्वकर्तुश्च पुत्रस्त्वं सर्वेवेदविदांवर ॥९४॥ अन्येषां च भयाकांत्यजंति शरणं छ| छुपतिम् ॥ स्वकांतभयसंविग्नाः शरणं कं व्रजंति ताः॥ ९८ ॥ अभयं देहि धर्मिष्ठं भययुक्ताभ्य एव च ॥पुत्रे शिष्ये कलत्रे च को दंड/चें अकर्तुमक्षमः॥ ९६॥ दुर्बलः सबलो वापि स्ववस्तूनामपीश्वरः ॥ स्वद्रव्यविक्रये कर्तुं न चान्यो रक्षितुं क्षमः ॥९७कामिनीनां वचः|ङ| ॐ|श्रुत्वा दयालुनिपुंगवः॥ प्रेम्णा रुरोद तासां च निरीक्ष्य मुखपंकजम् ॥९८॥ वेदवेदांगपारज्ञो ज्ञानिनां योगिनां वरः॥ पत्नीविच्छे/सँ दविषये सूच्छां प्राप तथापि सः ॥९९॥ सर्वे बभूवुः शोकार्ता विरहोद्विग्नमानसाः॥ निरीक्ष्य तासां वक्त्राणि तस्थुः पुत्तलिकाय? → ४|॥१००॥ कृत्वा विलापं सुचिरं सर्ववेदविदां वरः। भ्रातृभिश्च सदालोच्य ता उवाच शुचातुरः ॥ १०१॥॥। अंगिरा उवाच ॥। यूयं छु। अशृणुत वक्ष्यामि वचनं सत्यमेव च ॥ स्वकर्मभोगिनां भोगमाकर्माच श्रुतौ श्रुतम् ॥१०३॥ गतो भोगश्च युष्माकमस्माभिः सह छ| ॥ ५७ ॥ |—|निश्चितम् ॥ गते भोगे पुनभोंगो न हि वेदे निरूपितः॥ १०३॥ शुभाशुभं च यत्कर्म भारते कृतिभिः सह ॥ नाभुक्तं क्षीयते कर्म, |Lत्कञ्नि " छु। ॥ १० ॥ पभुक्तां च कांतां च यो भुक्ते स नराधमः ॥ स पच्यते कालसूत्रे यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ १०५ ॥ न सा देवे न सा पैत्र्ये पाकाह् पापसंयुता । तस्या आलिंगने भर्ता भ्रष्टश्रीस्तेजसा हतः ॥ १०६ ॥ देवताः पितरस्तस्य हव्य करंडिका ॥ १०९ ॥ कलत्रं पाकपात्रं च सदा रक्षितुमर्हति । परस्पर्शादशुद्धां च शुद्धां स्वस्पर्शने सदा ॥ ११० ॥ स्वकांतं च परित्यज्य परं गच्छति याधमा । कुंभीपाकं सा प्रयाति यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ १११ ॥ तामेव यमदूता संस्थाप्य नरकांतरे ॥ उत्तिष्ठति विदूराचेत्कुर्वंति दंडताडनाम् ॥ ११२ ॥ सर्पप्रमाणाः कीटाश्च तीक्ष्णदंष्ट्राः सुदारुणाः ॥ दशंति पुंश्चलीं तत्र सततं च |दिवानिशम् ॥ ११३ ॥ विकृताकारशब्दे च करोति शाश्वतं भिया ॥ न ममार प्रहारेण सूक्ष्मदेहविधारिणी ॥ ११४ ॥ मुहू तथं मुखं भुक्त्वा लोकेऽत्र यशसा हता । पतिता परलोके च गतिमेतादृशं लभेत् ॥ ११६ ॥ परस्पृष्ट च वै नारी या स्पृहां कुरुते परम् । सापि दुष्टा परित्याज्या चेत्याह कमलोद्भवः ॥ ११६ ॥ तस्मान्नारी परेर्यत्नाददृष्टा कृतिभिः कृता ॥ अमूर्यंपश्या] या दाराः शुद्धस्ताश्च पतिव्रताः ॥ ११७ ॥ स्त्रुच्छेदगामिनी या च स्वयंता सूकरीसमा । अंतर्जुष्टा सदा सैव निश्चितं परगामिनी |॥ ११८ ॥ स्वामिसाध्या च या नारी कुलधर्मभिया स्थिता ॥ कांतेन सार्द सा कांता वैकुंठं याति निश्चितम् ॥ ११९ ॥ यात| ॥ १२० ॥ हरिणा निर्मिताछाया युष्माकंझ रोमावपि सा भनेनीयता प्रामाण्य मधु गौणी या 'न मम शापश्च बभूव च वराधिकः ॥ १२२॥ इत्येवमुक्त्वा स मुनिर्विरराम शुचान्वितः ॥ ता आगत्य महीं शापाद्भूवुर्विप्रयो सृषितः॥ ३२३ ॥ दत्त्वान्नं दरये भक्त्या प्रजग्मुर्हरिमंदिरम्॥ बध्वं निश्चितं तास शापभसंपदधिकः ॥ २८॥"निंयानाचा .. .ङ|च.संपत्तिर्विपत्तिर्महतो वरा ॥ अदो सद्यः सतां कोपभोपकाराय कल्पते ॥ १२६ ॥ विना विपत्तेर्महिमा कुतः कस्य भवेद्दवि॥|छसं० - ४ . ॐ भूताः कांतपरित्यागान्मुक्ता ब्राह्मणयोषितः ॥ १२६ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं हरेश्वरितमुत्तमम् ॥ अहो पुण्यवतीनां च मोशल्यानं ॐ अ० १९ ॥ ५८ ॥ ४ |मनोहरम् ॥ १२७ ॥ श्रीकृष्णाख्यानं विजेंद्र नूनंनूनं पदेपदे । न हि तृप्तिः श्रुतवतां केन श्रेयसि तृष्यते ॥ १२८ ॥ यावद्म्यंछु तत्कथितं यच्छूतं गुरुवतः ॥ वद मां वांछितं यत्ते किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ १२९ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ यद्यच्छूतं | ॐ|त्वया पूर्व गुरुवत्कृपानिधे ॥ मंगलं कृष्णचरितं तन्मे ब्रूहि जगद्वरो ॥ १३० ॥ ॥ सूत उवाच ॥ ॥ श्रुत्वा देवर्षिवचनमृषिर्ना|श्च। ॐ|रायणः स्वयम् । । अपरं कृष्णमाहात्म्यं प्रवक्कुमुपचक्रमे ॥ १३१ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडेविप्रपलीमोसङ| ४|णप्रस्तावोनामाष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ एकदा बालकैः सार्ध बलदेवं विना हरिः ॥ जगामङ यमुनातीरं यत्र कालियमंदिरम् ॥ १॥ परिपक्वफलं भुक्त्वा यमुनातीरजे वृने । स्वेच्छामय्स्तृपरीतः पपौ च निर्मलं जलम् । ४॥ २॥ गोकुलं चारयामास शिशभिः सह कानने ॥ विजहार च तैः सार्द्ध स्थापयामास गोकुलम् ॥ ३ ॥ क्रीडानिमग्नचित्तोयं| बाळकाश्च मुदान्विताः ॥ भुक्त्वा नवतृणं गावो विपतोयं पपुर्मुने ॥ ३ ॥ विषक्तं च जलं पीत्वा दारुणांतकचेष्टया ॥ ज्वालाभिः अकालकूटानां सद्यः प्राणांश्च तत्यजुः ॥ ८॥ दृष्द्मा मृतं गोसमूहं गोपाश्चिन्ताकुलाभिया । विपण्णवदनाः सर्वे तमूचुर्मधुसूदनम् ॥६|४ आज्ञात्वा सर्वं जगन्नाथो जीवयामास गोकुलम् ॥ उत्तस्थुस्तत्क्षणं गावो ददृशुः श्रीहरेर्मुखम् ॥ ७॥ कृष्णः कदंबमारुह्य यमुनानीरतीर छ। नम् ॥ पपात सर्पभवने नागमध्ये नराकृतिः ॥८॥ शतहस्तप्रमाणं च जलोत्थानं बभूव ह ॥ बाला हर्ष विषादं च मेनिरे तत्रज्ञ नारद ॥ ९॥ सर्वो नराकृतिं दृष्ट्वा कालियः क्रोधविह्वलः ॥ जग्राह श्रीहरिं तूर्णं तप्तलोहं यथा नरः॥ १०॥ दग्धकंठोदरो नागश्चोच्छु ॐ दिनो ब्रह्मतेजसा ॥ प्राणा यत्येवमुक्त्वा च चकारोदमनं पॅनः॥ ११ ॥ भग्नदंतो रक्तमुखः कृष्णवब्रांगचर्वणात् झ| ॥ रक्तवस्यl॥ ५८ ॥ भ्रूभगवानुत्तस्थौ मस्तकोपरि ॥ १२ ॥ नागो विधेभराक्रांतः स प्राणांस्त्यक्तुमुयतः ॥ चकार रक्तोद्वमनं पपात सूच्छितो सुने ॥ १३॥हैं| |^|डझा तं तिं नागा रुरुहूः प्रेमविह्वलाः ॥ १६ ॥ केचित्पलायिता भीताः केचित्प्रविविशुर्बिलम् ॥ मरणाभिमुखं कांतुं दृशं |अ ॐ|सा सुरसा सती ॥१९॥ नागिनीभिः सह प्रेम्णा रुरोद पुरतो हरेः ॥ पुटांजलियुता तूर्णं प्रणम्य श्रीहरिं भिया ॥ धृत्वा पादारविंद | G|च तमुवाच भियाकुला ॥ १६ ॥ ॥ सुरसोवाच ॥ ॥ हे जगत्कांत कांतं मे देहि मानं च मानद । पतिः प्राणाधिकः खी|| ॐ|णां नास्ति बंधुश्च तत्परः ॥ १७ ॥ सकलभुवननाथ प्राणनाथं मदीयं न कुरु वधमनंतप्रेमसिंधो सुवंधो ॥ अखिलभुवनबंधो छु। ॐ|राधिकाप्रेमसिंधो पतिमिह कुरु दानं मे विधातुर्विधातः ॥ १८॥ त्रिनयनविधिशेषाः षण्मुखधास्यसंधेः स्तवनविषयजाड्यात्स्तो छु ॐ|तुमीशा न वाणी । न खलु निखिलवेदः स्तोतुमन्येपि देवाः स्तवनविषयशक्ताः संति संतस्तवैव ॥ १९ ॥ कुमतिरहमधिज्ञा यो छु |षितां काधमा वा के भुवनगतिरीशश्चक्षुषो गोचरापि । विधिहरिहरक्षेपैः स्तूयमानश्च यस्त्वमतनुमनुजमीशं स्तोतुमिच्छामि ते त्वाङ ॐ|म् ॥ २० ॥ स्तवनविषयभीता पार्वती यस्य पद्मा श्रुतिगणजनयित्री सतुमीशा न ये त्वाम् ॥ कलिकलुषनिमग्ना वेदवेदांगशास्त्र|झु छ|श्रवणविषयमूढा स्तोतुमिच्छामि किं त्वाम् ॥ २१ ॥शयानो रत्नपर्यंके रत्नभूषणभूषितः॥ रत्नभूषणभूपांगी राधावक्षसि संस्थितः|ऊ| छ|॥ २२ ॥ चंदनोक्षितसर्वागः स्मेराननसरोरुहः । प्रोद्यत्प्रेमरसांभोधौ निमग्नः सततं सुखात् ॥ २३ ॥ मट्टिकामालतीमालाजालैःचें छ|शोभितशेखरः । पारिजातप्रसूनानां गंधामोदितमानसः ॥ २६ ॥ पुंस्कोकिलकलध्वानैर्जुमरवनिसंयुतैः । कुसुमेषुविकारेण पूलङ्क ॐकांकितविग्रहः ॥ २९ ॥ प्रियाप्रदत्ततांबूलं भुक्तवान्यः सदा मुदा ॥ वेदा अशक्ता यं स्तोतुं जडीभूता विचक्षणाः ॥ २६ ॥ तमनिर्वच नीयं च किं स्तौमि नागवडभा ॥ वंदेहं त्वत्पदांभोजं व्रतैशशेषसेवितम् ॥ २७॥ लक्ष्मीसरस्वतीदुर्गाजाह्नवीवेदमातृभिः ॥ सेवितंडु |सिद्धसंघेष्ठ मुनींद्रेर्मनुभिः सदा ॥२८॥ निष्कारणायाखिलकारणाय सर्वेश्वरायापि परात्पराय ॥ स्वयंप्रकाशाय पराबराय परावराश्च ॐ|णामधिपाय ते नमः ॥ २९॥ हे कृष्ण हे कृष्ण सुरासुरेश ब्रजेश शेषेश प्रजापतीश ॥ मुनीश मन्वीश चराचरेश सिीश सिदेश ॐ|गणेश पाहि ॥ ३० ॥ धर्मेश धर्माश शुभाशुभैश देश वेदेष्वनिरूपितश्च ॥ सर्वेश सर्वात्मक सर्वबंधो जीवीश जीवेश्वर पाहि । १. वै. क. कृत्वा ३२ ॥ नागपत्नीकृतं सं• ४ - स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः॥ सर्वपापात्प्रमुक्तस्तु यात्यंते श्रीहरेः पदम् ॥ ३३ ॥ इह लोके हरेर्भक्तिमंते दास्यं लभेद्धवम् ॥ लभते |छै। ५९ ४ अ० १९ नागपत्रीवचः श्रुत्वा भगवान्सर्वनंदनः॥ प्रहर्षोत्फुल्लनयनः सूत उवाच नारदस्य वचः श्रुत्वा भगवान्सर्वं दर्शनः॥ ३६॥ उवाच परमात्मानं मधुर्वेदं पदेपदे ॥ ॥ नारायण उवाच ॥ नागपत्नीवचःश्रुत्वा श्रीकृष्णस्तामुवाच ह॥ ३७॥ पुटलियुतां पादे पतितां भयविह्वलाम् ।। श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ उत्तिष्ठोत्तिष्ठ नागेशे वरं वृणु भयं त्यज ॥ ८॥ दाण कांत हे|धृ| मातर्मदरादजरामरम् ॥ कालिंदीह्रदमुत्सृज्य स्वकीयं भवनं व्रज ॥ ३९ ॥ भर्ता सगोट्या साईं च गच्छ वत्से सुखी भव ॥ अद्य त्पतिं४ ||शुभे॥ ११॥ कृत्वा च स्तवनं भक्त्या प्रणमिष्यति मत्पदम्॥ त्यज त्वं गरुडाद्वीतिं शीतं रमणकं व्रज ॥ ४२ ॥ हृदान्निर्गच्छ वत्से त्वं वरं वृणु यथेप्सितम् । श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा प्रसन्नवदनेक्षणा ॥ १३॥ उवाच साश्रुनेत्रा सा भक्तिनम्रात्मकंधरा ॥ ॥ सुरसो वाच । । वरं दास्यसि चेदानीं वरदैश्वर मेपि च॥ ९४ वत्पादाब्जे दृढां भक्तिं निश्चलां दातुमर्हसि ॥ मन्मनस्त्वत्पदांभोजे भ्रमतु भ्रमरो यथा ॥ ४९ ॥ तव स्मृतेर्विस्मृतिमें कदापि न भविष्यति । स्वकांते मम सौभाग्यं कांतोयं ज्ञानिनां वरः ॥४६॥ ॐइत्येवं प्रार्थनीषं च परिपूर्ण कुरू प्रभो ॥ इत्येवमुक्तं, सर्पस्त्री प्रतस्थौ पुरतो हरे॥१७॥ शरत्पार्वणचंद्रस्ये ददर्श श्रीहरेर्मुखम्। |ऊ| लोचनाभ्यां पपौ वी निमेषरहितं सती ॥ ४८ ॥ सर्वांगपुलकोद्भिन्ना सानंदाश्रुपरिप्लुता ॥ सुंदरं बालकं दृष्ट्वा पुत्रस्नेहं प्रकुर्वती ॥|छ। निजकिंकरीम् ॥ न वांछा मम हे कृष्ण सालोक्यादिचतुष्टये॥६१॥ वत्पदांभोजसेवायाः कलां नार्हति षोडशीम् । विना वत्पा |ऊ|दसेवां च यो वांछति वरांतरम्॥५२भारते दुर्लभं जन्म लब्ध्वासौ वञ्चितः स्वयम् ॥ नागपत्न्या वचः श्रुत्वा स्मेराननसरोरुहःI६३॥ || प्रसन्नमानसः श्रीमानोमित्येवमुवाच ह ।। एतस्मिन्नंतरे दिव्यः सद्रत्नसारनिर्मितः ॥ ६४ ॥ आजगाम रथस्तूर्णमुद्दीप्तस्तेजसा| ॐ मुने ॥ पार्षदप्रवरैर्युक्तो वनमालापरिच्छदः ॥९९॥ शतचक्रो वायुवेगो मनोयायी मनोहरः । अवरुह्य रथात्तूर्णं श्यामलाः श्यामश्च छ|किंकराः ॥ ६६ ॥ प्रणम्य कृष्णं तां नीत्वा जग्मुर्गोलोकमुत्तमम् ॥ हरिश्छायां विनिर्माय ददौ सर्पाय तेजसा ॥६७। स च किंचिन्नडु झबुबुधे मोहितो विष्णुमायया ॥ अवरुह्य सर्पसूनुः श्रीकृष्णः करुणानिधिः६८ददौ हस्ते च कृपया शीनें कालियमस्तके ॥ संप्राप्य छ। झचेतनां सद्यो ददर्श पुरतो हरिम् ॥६९॥ पुटझलियुतां साश्रुपूर्णा च सुरसां सतीम् । प्रणनाम हरिं सद्यो रुरोद प्रेमविह्रुः ॥॥ञ्च ॐभक्त्युद्रेकात्साश्रुनेत्रां पुलकांकितविग्रहम् ॥ तूष्णींभूतां च तां दृष्ट् समुवाच कृपानिधिः । यदीश्वरस्य सततं योग्यायोग्ये|ऊ। ॐ|समा कृपा ॥६३॥॥ श्रीकृष्ण उवाच॥ ॥ वरं वृणु त्वं कालिय यस्ते मनसि वर्तते ॥६२ त्वं मे प्राणाधिको वत्स सुखं तिष्ट भयं चै। । त्यज । तस्याहमनुग्रहामि योतिभक्तो ममांशजः ॥ ६३ ॥ किंचित्तद्दमनं कृत्वा त्वत्प्रसादं करोम्यहम् ॥ त्रदशजातन्स पंथ हंति सँ झयो मानवाधमः ॥ ६e i। ब्रह्महत्यासमं पापं भविता तस्य निश्चितम् । मत्पादपद्मचिहुं यः कुरोति दंडताडनम् ॥६५॥ द्विगुणं ब्रह्म|छै| |—|इत्याया भविता तस्य किल्विपम्॥ लक्ष्मीर्यास्यति तद्देहाच्छापं दत्त्वा सुदारुणम्॥६६॥ वंशायुर्यशसां हानिर्भविता तस्य निश्चितम् ॥| वर्षशतं कालमूत्रे यास्यति मद्विरा ॥ ६७॥ त्वत्प्रमाणाः कीटसंघा देशिष्यंति च संततम् । भोगते जन्म लब्ध्वा च तन्मृत्युञ्ज |ऽहं दंशनात् ॥ ६८॥ तस्य वंशोद्भवानां च त्वदंशाद्भविता भयम् ॥ ये च त्वद्वंशजान्दृष्ट्वा सुपदांकं मदीयकम् ॥ ६९ ॥ प्रण|डु मिष्यति भक्त्या ते मुच्यते सर्वपातकात् ॥ गच्छ शीर्वं रमणकं त्यज भीतिं खगाधिपात् ॥ ७० ॥ मत्पदांकं मुनिं दृष्ट्वां भक्त्या छ। ||प्रणमिष्यति । तव त्वद्वंशजानां च गरुडान्न भयं क्वचित् ॥ ७१ ॥ सर्वेषां ज्ञातिसर्पणां वरोऽद्य भव मद्वरात् । वरं किं परमं वत्सद्धे झुवांछितं वरयाधुना ॥ ७२॥ भयं त्यक्त्वा कथय मां त्वदीयं दुःखभंजनम् । श्रीकृष्णवचनं श्रुत्वा कालियः कंपितो भिया ॥ अ० १९ ब्र. झीषुटांजलियुतो भूत्वा तमुवाच भुजंगमः॥ ७३॥ ॥ कालिय उवाच ॥ ॥ वरेन्यस्मिन्मम विभो वांछा नास्ति वरप्रद ॐ ’खं० ४ . .वे. कें |॥ ७४ ॥ भक्तिं स्मृतिं वत्पदाब्जे देहि जन्मनि जन्मनि ॥ जन्म ब्रह्मकुले वापि तिर्यग्योनिषु वा समम् ॥ ७६ ॥ तद्भवेत्सफलं छु। । ६ "अयत्र स्मृतिस्त्वच्चरणांबुजे । तन्निष्फलः स्वर्गवासो नास्ति चेत्वत्पदस्मृतिः ॥ ७६ ॥ त्वत्पादध्यानयुक्तस्य यत्तत्स्थानं च तत्परम् । झ| |ऊ|क्षणं वा कोटिकल्पं वा पुरुपायुः क्षयोस्तु वा ॥ ७७ ॥ यदि वत्सेवया याति सफलो निष्फलोथवा_॥ तेषां चायुर्ययो नास्ति येछु छत्वत्पादाब्जसेवकाः ॥ ७८॥ न संति जन्ममरणरोगशोकार्तिभीतयः ॥ इंद्रपामरने वा ब्रह्मत्वे चातिदुर्लभे ॥७९॥ वांछा नास्त्येव|3| |ङ्|भक्तानां मत्पादसेवनं विना ॥ सूजीर्णपटखंडस्य समं नूतनमेव च ॥ ८० ॥ पश्यंति भक्ताः किं चान्यत्सालोक्यादिचतुष्टयम् ॥|डू | संप्राप्तस्वन्मनुर्नहननंद्यावदेव हि ॥ ८१ ॥ तावत्त्वद्भावनेनेव त्वइणहमनुग्रहात् ॥ म् च भक्तमपक्कं वा विज्ञाय गरुडः स्वयम् ॥४ | ८२॥ देशाङ्करं च न्यंकारं चकार दृढभक्तिमान् ॥ भवता च दृढां भक्तिं दत्त्वा मे वरदेश्वर ॥ ८३ ॥ स च उक्तश्च भक्तोहं न मां छ। |त्यक्तुं क्षमोधुना । त्वत्पदपद्मचिह्नक्तं दृष्ट्ठा श्रीमस्तकं मम ॥ ८८ ॥ सदोषं गुणयुक्तं मां सोऽधुना त्यक्तुमक्षमः। ममाराध्याश्चाङ ४|नागेंद्र न तद्वाध्योहमीश्वर ॥८६॥ भयं न केभ्यः सर्वत्र तमनंतं गुरुं विना ॥ यं देवेंद्रश्च देवाश्च मुनयो मनवो नराः ॥८६ ॥|४| अ|स्वने ध्याने न पश्यंति चक्षुषोगचरः स मे । भक्तानुरोधात्साकारः कुतस्ते विग्रहो विभो ॥८७॥ सगुणस्वं च साकारो निराकाङ्क छ| निर्गुणः ॥ स्वेच्छामयः सर्वधाम् सर्वबीजं सनातनम् ॥ ८८ ॥ सर्वेषामीश्वरः साक्षी सर्वात्मा सर्वरूपधृक् ॥ ब्रहेशशेषधर्मेद्वज्ञ ऊ|वेदवेदांगपारगाः ॥८९॥ स्तोतुं यमीशं ते जाडयाः सर्पः स्तोष्यति त विभुम् ॥ हे नाथ करुणासंधो दीनबंधो क्षमाधमम् ॥९० ङ्खलस्वभावादज्ञानात्कृष्ण त्वं चर्वितो मया ॥ नास्त्रलक्ष्यो यथाकाशो न दृश्यतो न लंघ्यकः ॥ ९१ ॥ न स्पृश्यो हि न चावर्य ॐस्तथा तेजस्त्रमेव च । इत्येवमुक्त्वा नागेंद्रः पपात चरणांबुजे ॥ ९२ ॥ ओमित्युक्त्वा हरिस्तुष्टः सर्वं तस्मै वरं ददौ ॥ नागराजॐ॥ ६० ॥ छुकृतं स्तोत्रं प्रातरुत्थाय यः पठेत् ॥ ९३ ॥ तद्वंश्यानां च तस्यैव नागेभ्यो न भयं भवेत् । स नागशय्यां कृत्वैव स्वप्तुं शक्तः सदारों |ङ्ग झुवि ॥ ९७ विषपीयूषयोर्भेदो नास्त्येव तस्य भक्षणे ॥ नागग्रस्ते नागघाते प्राणांते विषभोजनात् ॥ ९६॥ ने . oo झलभेत् ॥ अंते च स्वकुलं दास्यं च लभते ध्रुवम् ॥ ९८ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ नागेंद्य वरं दुत्वा पुनस्तं जगहुँ पूत्वा दीश्वरः ॥ उवाच मधुरं वाक्यं परिणामसुखावहम् ॥ ९९॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ गच्छ त्वं च रमणकं यथेंद्रनगरं परम् ॥ ॐ॥ १ ॥ सादं स्वगोष्ठया नागेंद्र यमुनाजलवर्मना ॥ श्रुत्वा नागो हरेराज्ञां रुरोद प्रेमविह्वलः ॥ १२१ ॥ कदा द्रक्ष्यामि त्वत्पाईं |दपद्म नाथेत्युवाच ह ॥ प्रणम्य शतकृत्वश्च स्रिया गोष्ठया सहेश्वरम् ॥ १०२ ॥ जगाम जलमार्गेण नागेंद्रो विरहातुरः ॥ यमुना हृदये च बभूवामृतकल्पकम्॥ १०३ ॥ प्रसन्ना जंतवः सर्वे बभूवुस्तेन नारद । गत्वा ददर्श भवनं ययेंद्रनगरं परम् ॥ १०४ ॥|४ आज्ञया च कृपासिंधोनिर्मित विश्वकर्मणा । तत्र तस्थौ च नागेंद्रः स्त्रिया पुत्रगणैः सह ॥ १०६ ॥ निःशंको हर्षयुक्तश्च हरिभावन तत्परः ॥ इत्येवं कथितं सर्वं हरेश्वरितमद्भुतम् ॥ सुखदं मोक्षदं सारं परं किं श्रोतुमिच्छसि ॥ १०६ ॥ ॥ सूत उवाच ॥ महं|४| र्षेर्वचनं श्रुत्वा नारदो हर्षविह्वलः ॥ षिं पप्रच्छ सदेहं सर्वसंदेहभंजनम् ॥ १०७ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ कथं विहाय कालियः स्वपूर्वभवनं परम् ॥ जगाम यमुनातीरं तन्मे ब्रूहि जगद्वरो ॥ १०८ ॥ ॥ श्रीनारायण उवच ॥ ॥] शृणु नारद वक्ष्येदमितिहासं पुरातनम् ॥ १०९ ॥ यच्छूतं धर्मवान्मे मलये सूर्यपर्वणि ॥ कृष्णाख्यानप्रसंगेन सुप्रभा पश्चिमे तटे ॥ ११० ॥ पप्रच्छ धर्मे पुलहः कथितं मुनिससदि ॥ इदमाख्यानमाश्चर्यमुवाच तं कृपानिधिः ॥ १११ ॥ तत्र श्रुतं मया विप्र निबोध कथयामि ते । शेषाज्ञा नागगणाः प्रतिसंवत्सरं भिया ॥ ११२ ॥ कार्तिकीपूर्णिमायां तु कुर्वति इंग गरुडार्चनम् । पुष्पैर्दीपैश्च दीपैश्च नैवेवैर्बलिभिर्मुदा ॥ ११३ ॥ पुष्करे च महातीर्थं सुस्नातो भक्तिसंयुतः । तस्य पूजा च काली २१ ब.व. छ. ॐयो न चकारात्यहंकृतः ॥ ११७ ॥ नागपूजोपकरणं बलाद्रक्षितुमुद्यतः॥ चकुर्निवारणं नागा नीतिमूचुर्मदोद्धतम् ॥ ११५ ॥ न| व• ४ पू. । ६० ॥ ॥अशक्ता वारणे ते चेत्याविर्भूतः खगेश्वरः ॥ दृष्ट्वा खगेश्वरं नागाः कालीयप्राणरक्षया ॥ ११६ ॥ प्राणशक्त्या च युयुधुर्यावत्सूयदयं ॐ आमुने ॥ पक्षद्वतेजसा सर्वे समुद्विग्नाः पलायिताः ॥ ११७ ॥ अनन्तं शरणं जग्मुः सर्वेषामभयप्रदम् ॥ पलायनपरान्ह्या नागांश्च १' झ|अ० १९ आकरुणानिधिः॥ ११८॥ तत्र तस्थौ च नृिशंकः कूलीयस्तं ददर्श ह ॥ स्मृत्वा हरिपदांभोजं कालीयो युयुधे मुने ॥ ११९ ॥झे की | मुहूतं च तयोर्युद्धं बभूवातीव दारुणम् । पराजितश्च नागेंद्रस्तेजसा गरुडस्य च ॥ १२० ॥ भिया पलायनं कृत्वा जगाम यमुना |ह्नदम् । न ते सौभारिशापेन खरेद्रो गन्तुमीश्वरः । तत्र तस्थौ भिया नागो जग्मुः पश्चाच्च तद्रणाः ॥१२१॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ छु। |कथं तु सौभरेः शापो बभूव गरुडाय वै ॥ कथं न शक्तो गन्तुन्तं दमीश्वरवाहनः॥ १२२ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ दिव्यं छु। डुवर्षसहस्त्रं च वर्षाणां तत्र सौभरिः ॥ १२३ ॥ तपस्तप्ता महासिद्धो ध्य कृष्णपदांबुजम् ॥ स्मीपे ध्यायमानस्य कूले च यूसुन्छु ॐजले ॥ १२६ ॥ गणेन साधु निःशंकः करोति भ्रमणं मुद्रा । पुच्छमुत्फाल्य बहुधा.परितः परमेच्छया ॥ १२९॥ मुनिं प्रदक्षिणी छु। आकृत्य यात्यायाति मुदान्वितः ॥ सकुलं सुमहात्मानं दर्शदर्श खगाधिपः ॥ १२६ ॥ जग्राह चंचुना मीनं मुनींद्रस्य समीपतः।/। गच्छन्तं तं मीनसुखं ददर्श कोपचक्षुषा ।। १२७ ॥ प्रकुपितो मुने€या मीनस्तोये पपात ह ॥ तमुवाच मुनींद्रश्च पुनरादातुमुद्यकी तम् । । मीनश्च गरुडत्रासात्तस्थौ मुनिसमीपतः ॥ १२८॥ ॥ सौभरिरुवाच ॥ ॥ गच्छ दूरं गच्छ दूरं खगेंद्र मत्समीपतः ॥२९॥ ॐ छ| |शक्तश्च योग्यता वाहकान मत्पुरस्ते ॥ करोमि ग्रहीतुं भस्मसातृणं जीवमुल्बृणम् त्वां । च श्रीकृष्णवाहनं भूभंगलीलया ज्ञात्वा ॥ १३१ चात्मानं ॥ वाहने बहु मन्यसे च त्वमीशस्य ॥१३०॥ न वयं त्वद्विधान्कोटिशः तव किंकराः कृष्णः । अद्य स्रष्टुं प्रसँ छे ॐ|थति पदं यद्यागच्छसि मे हृदम् ॥ १३२॥ मदीयशापात्तूण च भस्मसाद्भविता ध्रुवम् ॥ मुनींद्रस्य वचः श्रुत्वा प्रचचाल खगेछ॥ ६१ ॥ Xश्वरः ॥ १३३ ॥ स्मारंस्मारं कृष्णपादं तं प्रणम्यः जगाम ह ॥ अद्यप्रति विनेंद्र पतगेंद्रस्य संततम् ॥ १३६ ह्रदस्य धृतिमाले |त्रेण कपो भवति निश्चितम् ॥ इतिहासश्च कथितो यः श्रुतो धमेवऋतः॥ १३९ ॥ सरहस्य शातसुख प्रकृत शृणु मग० ॥ वश७४ । ॐय सुचिरं बाला नोत्तस्थ तज्जलाद्धरिः ॥ १३६ ॥ चकुर्विषादं मोहाच्च रुरुदुर्यमुनातटे । स्ववक्षोघातनं चक्रुः केचिद्वालः शुचा |ऊ। |कुलाः ॥ १३७ ॥ केचिन्निपत्य भूमौ च सू प्रापुर्हरिं विना ॥ हृदं प्रवेष्टुं केचिच विरहेण समन्विताः ॥१३८॥ केचिद्भोपालबालब बछ अचक्रुश्च तन्निवारणम् ॥ कृत्वा विलापं केचिच्च प्राणांस्त्यक्तुं समुद्यताः ॥ १३९ ॥ तेषां केचिज्ज्ञानवतो रक्षां चक्रुः प्रयत्नतः ।। ॐ|केचिदूचुश्च हाहेति कृष्णकृष्णेति केचन॥ १४० ॥ केचिदतुं प्रवृत्तं च प्रययुर्नदसन्निधिम् । केचित्समीलितास्तत्र शोकमोहभयाङ्क छ|तुराः ॥ १४१ ॥ इत्यूचुः किं करिष्यामः कुतोऽस्माकं गतो हरिः॥ हे नंदसून हे कृष्ण प्राणेभ्योऽप्यधिकप्रिय ॥ १४२ ॥ हे वेधो|छै। दर्शनं देहीत्यूचुः प्राणाः प्रयांति हि । एतस्मिन्नंतरे केचिद्वालका नंदसन्निधिम् ॥ १४३ ॥ संप्रापुरतिलोलाश्च रुदंतः शोकविह्वलाः ॥| अप्रवृत्तिमूचुस्तं शीनें यशोदां मूलतो बलम् ॥ १४४ ॥ गोपान्गोपालिकावेव रक्तपंकजलोचनाः ॥ श्रुत्वा वार्ता च ते सर्वे शी|चें जग्मुः शुचान्विताः ॥ १६६॥ कलिंदनंदिनीतीरं रुरुदुर्बालकैर्युताः ॥ गत्वा समीलिताः सर्वे रुरुदु शोकमूच्छिताः ॥१४६ ॥ ४ अहृदं विशन्तीमंत्रां तां केचिच्चक्रुर्निवारणम् ॥ गोपा गोपालिकधैव जघ्रगानि शोकतः ॥ १७ केचिद्विललपुस्तत्र सूच् प्रापुध|ऊ| ऊकेचन ॥ हृदं विशंतीं तां राधां वारयामास काचन ॥ १४८ ॥ मृच्छ च प्राप सा शोकान्मृतेव च सरित्तटे. ॥ विलप्याउँ छ|तिभृशं नंदो सूच्छं प्राप पुनः पुनः ॥ १६९ ॥ भूयोपि रोदनं कृत्वा भूयो मुच्छमवाप ह। ॥ विलपंतं भृशं नंदं यशोदां । कुशोककर्शिताम् “ गोपिकाश्चैव राधिकामतिमूर्छिछताम् ॥ रुदतो बालकान्सर्वान्बालिकाश्च शुचान्विताः ॥॥४॥ ॥ १६०॥ गोपाथ ॥ |सर्वाश्च बोधयामास बलश्च ज्ञानिनां वरः ॥ १९१ ॥ ॥ श्रीवलदेव उवाच ॥ ॥ गोपा गोपालिका बालाः सर्वे शृणुत । ॐ|मद्वचः ॥ १६२ ॥ हे नंद ज्ञानिनां श्रेष्ठ गर्गवाक्स्वृतिं कुरु ॥ जगद्विभर्तुः शेषस्य संहर्तुः शंकरस्य च ॥ १९३ ॥ विधातुः संविच्छु ॐधातुश्च भुवि कस्मात्पराजयः । परमाणुः परो व्यूहः स्थूलात्स्थूलः परात्परः ॥ १९७ ॥ विद्यमानोप्यविदृश्यः सयोगोॐ जे. के. क. योगिनामपि ॥ दिशां नास्ति समाहारः स्दृश्यो नाकाश एव च ॥ १५९ ॥ अपि सर्वेश्वरो बाध्य इत्यूचुः श्रुतयः स्फुटम् ॥ |- १

• १२ नात्मा दृश्यो नास्रलक्ष्यो न वध्यो न हि दृश्पकः ॥ १६६ ॥ नाभिग्रस्तो न हिंस्यापीदमाध्यात्मिका विदुः ॥ विग्रहस्यैव

च ॥ १६७ ॥ ज्योतिःस्वरूपस्य विभोर्नायंतमध्यमात्मनः ॥ जलधृते च ब्रह्मांडे जलशायी छ अ• १९ यन्नाभिपद्मजो ब्रह्मा तस्येशस्य ह्नदे विपत् । मशकत्क्षमो अस्त्रं ब्रह्मांडमखिलं पितः १५९ ॥ आन तथापि तदीशं तं ग्रस्तं सर्पः क्षमो भवेत् ॥ इत्येवं कथितं सर्वमाध्यात्मिकमनुत्तमम् १६० ॥ निगूढं योगिनां सारं छे |संशयच्छेदकारणम् ॥ बलदेववचः श्रुत्वा गर्गवाक्यमनुस्मरन् ॥ १६१ ॥ तत्याज शोकं नंदश्च ब्रजश्व ब्रजयोषितः । प्रबोधं मेनिरे सर्वे न यशोदा न राधिका ॥ १६२ बंधविच्छेदविषये प्रबोधे न स्थितं मन्ः । एतस्मिन्नंतरे कृष्णमुत्पन्नतं छु ६३ ॥ ग्धमलुप्तचंदनांजनम् । सर्वाभरणसंयुक्तं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ १६६ मयूरपिच्छचूडं च वंशीवदनमच्युतम् । यशोदा बालकं कृत्वा वक्षसि सस्मिता : १६६ चुचुंब वांभोजं प्रसन्नवदनेक्षणे ॥ क्रोडे चकार नंदश्च बलश्च रोहिणी मुदा छु ॥ १६७ ॥ निमेषरहिताः सर्वे ददृशुः श्रीमुखं हरेः ॥ प्रेमांधा बालकाः सर्वे चक्रुरालिंगनं हरेः ॥ १६८॥ पपुश्चक्षुश्चकgऊ| मुखचंदं च गोपिकाः । एतस्मिन्नंतरे तत्र सहसा काननांतरम् । ॥ १६९ ॥ तैः सर्वैः सह गोकुलम् ॥४ दृझ शैलप्रमाणमिं परितः काननांतरे ॥ १७० ॥ प्रणाशं मेनिरे सर्वे भयमापुश्च संकटे ॥ श्रीकृष्णं तुष्टुवुः सर्वे संपुटांजलयोज्छु आवजाः ॥ बाळा गोप्यश्च संत्रस्ता भक्तिनम्रात्मकंधराः १७१ ॥ ॥ बाला ऊचुः॥ यथा संरक्षितं ब्रह्मन्सर्वापत्स्वेव नः कुलम्॥|४| ॥ १७२॥ तथा रक्षां कुरु पुनर्दैवानेर्मधुसूदन । त्वमिष्टदेवतास्माकं त्वमेव कुलदेवता ॥ १७३ ॥ स्रष्टा पाता च संहर्ता जगतां च छ|॥ ६३ ॥ |-जगत्पते ॥ वह्निर्वा वरुणो वापि चंद्रो वा सूर्य एव च ॥ १७g यमः कुबेरः पवन ईशानाद्याश्च देवताः ॥ जर्मेशशेषधर्मद्र | ॐ|सुनींदा मनवः स्मृताः ॥ १७९ ॥ मानवाध तथा दैत्या यक्षराक्षसकिंनराः ॥ येथे चराचराधैव सर्वे तव वधूतयः ।। १७६ ॥४ ॐ आविर्भावतिरोभावः सर्वेषां च तवेच्छया ।। अभयं देहि गोविंद वह्निसंहरणं कुरु ॥ १७७ ॥ वयं त्वां शरणं यामो रक्ष नः शरणा|चें झं गतान् ॥ इत्येवमुक्त्वा ते सर्वे तस्थुर्यात्वा पदांबुजम् ॥ १७८ ॥ दूरीभूतस्तु दावाग्निः श्रीकृष्णामृतदृष्टितः ॥ दूरीभूते च दावान|ऊ। ननृतुस्ते सुदान्विताः ॥ १७९ ॥ सर्वापः प्रणश्यंति हरिस्मरणमात्रतः ॥ इदं स्तोत्रं महापुण्यं प्रातरुत्थाय यः पठेत् ॥ १८०॥ शावहितो न भवेत्तस्य भयं जन्मनि जन्मनि ॥ शत्रुग्रस्ते च दावाग्नौ विपत्तौ प्राणसंकटे ॥ १८१ ॥ स्तोत्रमेतत्प ॐ| नात्र संशयः ॥ शत्रुसैन्यं ज्ञेयं याति सर्वत्र वुिजयी भवेत् ॥ इह लोके हरेर्भक्तिमंते दास्यं लभेद्ध्रुवम् ॥ १८२ ॥ श्रीनारायण यंग झ|उवाच ।। दावाग्निमोक्षणं कृत्वा तैः सार्दू शृणु नारद ॥ जगाम श्रीहरिर्गेहं कुबेरभवनोपमम् ॥ १८३ ॥ ब्राह्मणेभ्यो धनं नंदः ॐ। । परिपूर्णं ददौ मुदा ॥ भोजनं कारयामास ज्ञातिवर्गाश्च बांधवान् ॥ १८४ ॥ नानाविधं मंगलं च हरेर्नामानुकीर्तनम् । वेदांश्च पाठसँ आयामास विप्रद्वारा मुदान्वितः ॥ १८६॥ एवं मुमुदिरे सर्वे तृदारण्ये गृहेगृहे ॥ श्रीकृष्णचरणांभोजध्यानैकतानमानसाः ॥ १८६ ॥४ छै। इत्येवं कथितं सर्वं हरेधरितमंगलम् ॥ कलिकिल्बिषकाष्ठानां दहने दहनोपमम् ।।१८७। इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मसँ ॐ |साईं खंडे नारायणनारदसंवादे बलेन सह माधवः ॥ कालोयदमूनदावाग्निमोक्षणंनामैकोनविंशोऽध्यायः भुक्त्वा पीत्वानुलिप्तश्च धंदारण्यं जगाम ह ॥ १॥ ॥ क्रीडां १९॥ चकार ॥ श्रीनारायण भगवान्कौतुकेन उवाच ॥च तैःसहे ॥ एकदा । क्रीडानिलैं बालकैः आमग्नचित्तानां दूरं तद्भोकुलं ययौ ॥ २, तस्य प्रभावं विज्ञानं विद्युत् जगतां पतिः ॥ चकार निभृतं गाश्च वत्सांध बालूकानपिञ्छं |॥ ३ ॥ विज्ञाय तदभिप्रायं सर्वज्ञः सर्वकारकः । पुनश्चकर तत्सर्वं योगींद्र योगमायया ॥ ४ ॥ जगाम श्रीहरिर्गेहं कालयित्वा च|| गोकुलम् ॥ बलेन बालकैः सार्ध क्रीडाकौतुकमानसः ॥ ६ ॥ एवं चकार भगवान्वर्षमेकं च प्रत्यहम् ॥ यमुनागमनं गोभिर्बलेनछु सह बालकैः ॥ ६ ॥ ब्रह्मा प्रभावं विज्ञाय लजानम्रात्मकंधरः ॥ आजगाम हरेः स्थानं भांडीरवटमूलके ॥ ७ ॥ ददर्श कृष्णं तत्रैव सँ व.के. क.छ|गोपालगणवेष्टितम् । यथा पार्वणचंद्रे च विभांतं स्वगणैः सह ॥ ८॥ रत्नसिंहासनस्थं च हसंतं सस्मितं मुदा ॥ पीतवस्त्रपरीधानं| झ| |ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥९॥ रत्नकेयूरवलयरत्नमंजीररंजितम् ॥ रत्नकुंडलयुग्माभ्यां स्वकपोलस्थलोज्वलम् ॥१०॥ कोटिकंदर्पलावण्यं | सं• &g. ३ ६३ ॥ ४ लीलाधाममनोहरम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमार्चितविग्रहम् ॥१३पारिजातप्रसूतानां मालाजालैर्विभूषितम् । नवीननीरदश्यामं झ|अ• २९ इ|श्रोद्भिन्ननवयौवनम्॥ १२ ॥ मालतीमाल्यसंयुक्तं मयूरपिच्छचूडकम् ॥ स्वांगसौंदर्यदीया च कृतभूषणभूषितम् ॥१३॥ शरत्पार्वणचं || आइस्य प्रभामुद्यास्यसुंदरम् । पक्कबिंबाधरौष्ठं च खगेंदूचुनासिकम् ॥ १४ ॥ शरन्मध्याह्नपद्मानां प्रभामोचनचूचनुम् ॥ मुक्तार्क ||पंक्तिविनिंचैकदंतपंक्तिमनोद्रम् ।१३॥ कौस्तुभेन मणीद्रण वक्षस्थलसमुज्ज्वलम् ॥ शांतं च राधिकाकांतं परिपूर्णतमं परम् ॥१६॥ छ|एवंभूतं प्रभं दृष्ट्वा प्रणनामातिविस्मितः ॥ दर्शदर्शमीश्घ्रं तं प्रणुनाम पुनःपुनः ॥ १७॥ यदृष्टं हृद्यांभोजे तद्पं बहिरेव च ॥ याकु छ|मूर्तिः पुरतो दृष्टा सा पश्चात्परितस्ततः ॥ १८॥ तत्र वृदावने सर्वं दृष्ट्वा कृष्णसमं मुने ॥ ध्यायंध्यायं च तदू तत्रतस्थौ जगद्वरुः ॥कु ४॥ १९॥ गावो वत्साश्च बालाश्च लतागुल्माश्च वीरुधः ॥ सर्व वृंदावनं ब्रह्मा श्यामरूपं ददर्श ह ॥ २० ॥ दृष्टैवं परमाश्चर्यं पुनर्यो / छ इनं चकार ह ॥ ददर्श त्रिजगद्रह्मा नान्यत्कृष्णं विना मुने ॥ २१ क च वृक्षः कं वा शैलः क्व मही च सागराः । क्वक देवाः क च ङ् X|गंधर्वा मुनींद्राः के च मानवाः॥ २२ ॥ क्व चात्मा के जगदीजं "क स्वर्गः क्वायमेव च ॥ सर्वं च के स्वदृशा ब्रह्मा ददर्श मायया ५ झहरेः ॥ २३ ॥ क कृष्णो जगतां नाथः क्व वा मायाविभूतयः ॥ सर्वं कृष्णमयं दृष्ट्वा किंचिन्निर्वक्तुमक्षमः ॥ २६ ॥किं स्तौमि किं च् |करोमीति मनसैवं प्रह्म च ॥ तत्र स्थित्वा जगदाता जपं कर्तुं समुद्यतः ॥ २८॥ मुखं योगासनं कृत्वा बभूव संपुटांजलिः ॥डू पुलकांकितसर्वागः साश्रुनेत्रोतिदीनवत् ॥ २६ ॥ इडां सुषुम्नां मध्यां च पिंगलां नलिनीं धुराम् ॥ नाडीषदकं च योगेन निबछ दय च प्रयत्नतः ॥ २७ ॥ मूलाधारं स्वाधिष्ठानं मणिपूरं मनोहरम् । विशुदं परमाज्ञाख्यं षट्चकं च निबद्धय च ॥२८॥४॥ ६३ ॥ |लंघनं कारयित्वा च तत्पचनं क्रमाद्विधिः॥ ब्रह्मरंधै समानीय वायुवंधं चकार ह ॥२९॥ निबध्य वायै मध्यां तामानीय हृदयांबुजङ्ग | ॐ म् ॥ तं वारं भ्रामयित्वा च योजयामास मध्यया ॥ ३० ॥ एवं कृत्वा तु निष्पंदो यो दत्तो हरिणा पुरा ॥ जजाप परमं मंत्रं तस्यै झ| ऊ व च दशाक्षरम् ॥ ३१ ॥ मुहूर्त च जपं कृत्वा ध्यायंध्यायं पदांबुजम् ॥ ददर्श हदयांभोजे सर्वतेजोमये मुने ॥ ३२ ॥ तत्तेजसोंतरे रूपमतीव सुमनोहरम् । द्विभुजं मुरलीहस्तं भूषितं पीतवाससा ॥ ३३ ॥ श्रुतिमूलस्थलन्यस्तज्वलन्मकरकुंडलम् । ईषदास्यप्रस कुन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरम् ॥ ३४ ॥ यष्टुं ब्रह्मरंधं च हृदि तद्वहिरेव च ॥ दृश्वा च परमाश्चर्यं तुष्टाव परमेश्वरम् ॥ ३९ ॥ सूत्स्तोत्रं सँ च पुरा दत्तं हरिणेकार्णवे मुने । तमीशं तेन विधिना भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ ३६ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ सर्वस्वरूपं सर्वेशं सर्वकारण । । कारणम् । सर्वानिर्वचनीयं ते नमामि शिवरूपिणम् ॥ ३७ ॥ नवीनजलदाकारं श्यामसुंदरविग्रहम् ॥ स्थितं जंतुषु सर्वेषुlछ। |निर्लितं साक्षिरूपिणम् ॥ ३८ ॥ स्वात्मारामं पूर्णकामं जगद्वयापिजगत्परम् ॥ सर्वस्वरूपं सर्वेषां बीजरूपं सना – आंतनम् ॥ ३९ ॥ सर्वाधारं सर्ववरं सर्वशक्तिसमन्वितम् ॥ सर्वाराध्यं सर्वगुरु सर्वमंगलकारणम् ॥ ४० ॥ सर्वमंत्रस्वरूपं|ङ्क ऊच सर्वसंपत्करं वरम् ॥ शक्तियुक्तमयुक्तं च स्तौमि स्वेच्छामयं विभुम् ॥ ४१ ॥ शक्तीशं शक्तिबीजं च शक्तिरूपधरं वरम् ॥झे। ॐसंसारसागरे घोरे शक्तिनौकासमन्वितम् ॥ ४२ ॥ कृपाठं कर्णधारं च नमामि भक्तवत्सलम् ॥ आत्मस्वरूपमेकांतं लितं | ॐनिर्लप्तमेव च ॥ ४३ ॥ सगुणं निर्गुणं ब्रह्म स्तौमि स्वेच्छास्वरूपिणम् ॥ सवेंद्रियादिदेवं तामिंद्रियालयमेव च ॥ ४४॥ सवेंद्वियस्व = रूपं च विराड्रूपं नमाम्यहम् ॥ वेदं च वेदजनकं सर्ववेदांगरूपिणम् ॥ ४६॥ सर्वमंत्रस्वरूपं च नमामि परमेश्वरम् । सारात्सारतरं| झुलूव्यमपूर्वमनिरूपिणम् ॥ ४६॥ स्वतंत्रमस्वतंत्रं च यशोदानंदनं भजे ॥ संतं सर्वशरीरेषु तमदृष्टमनूहकम् ॥ ४७ ॥ ध्यानासाध्यं छु। ॐविद्यमानं योगींद्राणां गुरुं भजे ॥ रासमंडलमध्यस्थं रासोल्लाससमुत्सुकम् ॥ ४८॥गोपीभिः सेव्यमानं च ते धरेशं नमाम्यहम् । । ॐ असतां सदैव संतं तमसंतमसतामपि ॥ ६९ ॥ योगीशं योगसाध्यं च नमामि शिवसेवितम् ।। मंत्रबीजं मंत्रराजं मंत्रदं फलदं फलम् ॥|आ। ॐ|॥ ६० ॥ मंत्रसिद्धिस्वरूपं तं नमामि च परात्परम् । सुखं दुःखं च सुखदं दुखदं पुण्यमेव च ।४१। पुण्यप्रदं च शुभदं शुभबीजं चै। ब. वै. क. नमाम्यहम् इत्येवं स्तवनं कृत्वा दत्त्वा गाश्च स बालकान् ॥ ६२॥ निपत्य दंडवद्भमौ रुरोद प्रणनाम च ॥ ददर्श चक्षुरुन्मी|ऊ|सं० ४g ||ल्य विधाता " जगतां सुने ॥ ९३ ब्रह्मणा च कृतं स्तोत्रे नित्यं भक्त्या च यः पठेत् ॥ इह लोके सुखं भुक्त्वा यात्यंते श्रीहरेः| ॥ ६४ ॥दास्यमतुलं स्थानमीश्वरसन्निधौ ॥ च ॐ अ• २१ |पदम् ॥ ६१ ॥ लभते लब्ध् कृष्णसान्निध्यं पार्षदप्रवरो भवेत् ॥ ८६ छेउवाच ॥ ॥ गते जगत्कारणे च ब्रह्मलोके च ब्रह्मणि ॥श्रीकृष्णो बालकै साथं जगाम स्वालयं विभुः ॥९६॥ गावो वत्साश्चक्रु |ऊवालाश्च जग्मुर्वतरे गृहम् ।श्रीक्रुष्णमायया.सवें मेनरे ते दिनांतरम् ॥ ६७॥ गृपा गोपालिकाः किंचित्तत्कर्तुं न क्षमाशु कुस्तदा ॥ योगिनः कृत्रिमं सर्वं किं नूनं वा पुरातनम् ॥ ६८ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं श्रीकृष्णचरितं शुभम् ॥ सुखदं मोक्षदं| कैपुण्यं सर्वकालसुखावहम् ॥९९॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे गोवत्सबालकहरणप्रस्तावोङ् ॐ नाम तोयमः विंशोऽध्यायः ॥ १॥ दधि ॥ क्षीरं २० ॥ घृतं ॥ तक्रे श्रीनारायण नवनीतं गुडं उवाच मधु ॥ ॥ ॥ एकदानंदयुक्तध एतान्यादाय शक्रस्य नंदो गोपव्रजे पूजां कुर्वत्विति मुने ॥ हुंदुभिं ब्रुवन् वादयामास ॥ २ ॥ येथे शक्रयागकृङ् संत्यत्रज्ञ | नगरे गोपा गोप्यश्च बालकाः ॥ बालिकाश्च द्विजा भूयो वैश्याः शूद्राश्च भक्तितः ॥ ३ ॥ इत्येवं श्रावयामास स्वयमेवझे ले मुदान्वितः ॥ यष्टिमारोपयामास रम्यस्थाने सुविस्तृते ॥ ४ ॥ ददौ तत्र क्षौमवस्त्रं मालाजालं मनोहरम् ॥ | X|चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवमेव च ॥ ९ ॥ स्नातः कृताह्निको भक्त्या धृत्वा धौते च वाससी ॥ उवास स्वर्णपीठे च प्रक्षालितपदां ङ । आंबुजः ॥६॥ नानाप्रकारपालैश्च ब्राह्मणैश्च पुरोहितैः । गोपालैगोपिकाभिश्च बालाभिः सह बालकैः ॥ ७॥ एतस्मिन्नंतरे तत्राजग्मु छ| जुनंगखासिनः ॥ महासंभृतकुंभारा नानोपायनसंयुताः ॥ ८ ॥ आजग्मुर्मुनयः सर्वे ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा॥ शांताः शिष्यगणैः सार्ध ॐ वेदवेदांगपारगाः॥ ९॥ गर्गश्च गालवश्चैव शाकल्यः शाकटायनः ॥ गौतमः करुषः कर्षो वात्स्यः कात्यायनस्तथा ॥ १० ॥||॥ ऊ६४ ॥ सौभरिर्वामदेवश्च याज्ञवल्क्यश्च पाणिनिः॥ ऋष्यश्रृंगो गौरमुखो भरद्वाजश्च वामनः ॥ ११ ॥ कृष्णद्वैपायनः पुंगी सुमंतुजैमिनिः , |कचः॥ पराशरश्च मैत्रेयो वैशंपायन एव च ॥ १२ ॥ ब्राह्मणाश्च कतिविधा भिक्षुका बंदिनस्तथा ॥ धूपा वेश्याश्च शूद्राश्व समाज सुर्महोत्सवे॥ १३ ॥ दृष्द्मा मुनींद्रान्नंदश्च त्राह्मणान्भूमिपांस्तथा ॥ स्त्रर्णपीठात्समुत्तस्थौ व्रजाश्चोत्तस्थुरेव च ॥ १४॥ प्रणम्ये वास यामास मुनींद्वान्विप्रभूमिपान् । तेषामनुमतिं प्राप्य तत्रोवास पुनर्मुदा ॥ १४पाकं च यष्टिनिकटे कर्तुमाज्ञां चकार ह ॥ ४ अपाकप्राज्ञे ब्राह्मणानां शतमानीय सादरम् ॥ १६ ॥ तत्र रत्नप्रदीपाश्च जज्वलुः परितस्तथा ॥ अंधीभूतं च धूपेन स्थानं तत्सुरभी डू शैकृतम् ॥ १७ ॥ नानाविधानि पुष्पाणि माल्यानि विविधानि च ॥ नैवेयं च बहुविधमपूर्वं सुमनोहरम् ॥ १८॥ तिललडुकपूर्ण कै| छै|च मंडळानां सहस्रकम् ॥ स्वस्तिकैः परिपूर्णं च यष्टिस्थानं च नारद ॥ १९ ॥ कलशानां सहस्र च पूर्ण शर्करया मुने ॥ यवगोरों छु| धूमचूर्णानां लङ्कैर्मधुरैर्वरैः ॥ २० ॥ धृतपदैर्विप्रकृतैः पूर्णानि कलशानि च ॥ वृक्षपनि रम्याणि चारुर्भाफलानि च – ॐ|॥ २१ ॥ फलानि परिपक्वानि कालदेशोद्भवानि च । क्षीराणां कुंभलक्षाणि दश्नां तावंति नारद ।। २२॥ मधूनां कुंभशतकं सर्पिःकुंभू ॐ। छ|सहस्रकम् ॥ कलशानां त्रिलक्षाणि तत्पूर्णानि निश्चितम् ॥ २३ ॥ घटानां पंचलक्षाणि गुणपूर्णानि निश्चितम् । तिलतैलेन पूर्ण च कलशानां सहस्रकम् ॥ २७ ॥ वृपेंद्राश्च बहुविधा भोगार्हद्रव्यवाहकाः ॥ नानाविधानि पात्राणि सौवर्णराजतानि च ॥२दायै ४|स्वर्णपीठानि च ब्रह्मन्नाजग्मुर्यटिसन्निधिम् ॥ वस्राणि वरणार्हाणि चारूणि भूषणानि च ।। २६ ॥ नानाविधानि वाद्यानि चारूणिर्छ छ|मधुराणि च ॥ वादकाः स्वरयंत्राणि वादयामासुरुत्सवे ॥ २७ ॥ छागलानां सहस्राणि महिषाणां शतानि च ॥ मेषकाणां चॐ ॐ|लक्षाणि ह्यानयामास तत्र वै ॥२८॥ शतान्येव गण्डकानामाजग्मुर्यष्टिसंनिधिम् । प्रेक्षितानि च सर्वाणि रक्षितानि च रक्षकैः ॥२९॥“ छुबालकानां बालिकानां वृक्षाणां वृक्षयोषिताम् । यूनां च युवतीनां च संख्यां कर्तुं च कः क्षमः॥३२॥ गायकानां च सीमितं नर्तकान|3 |ञ्च नर्तनम् ।। श्रुत्वा दृष्ट्वा जनाः सर्वे मुमुहुः सुमहोत्सवे ॥ ३१ ॥ रंभोर्वशी मेनका च घृताची मोहिनी रतिः । प्रभावती भानुमती|४ ॐविप्रचित्तिस्तिलोत्तमा ॥ २२॥ चंद्रप्रभा सुप्रभा च रत्नमाला मदालसा । रेणुका रमणी ब्रह्मन्नेता आजग्मुरुत्सवे ॥ ३३॥ तासांछ | ब.के. क. |ऊनृत्येन गीतेन स्तनास्यश्रोणिदर्शनात् ॥ रूपेण वकदृष्टया च मूत्रं प्राप्य मानवाः ॥ ३e ॥ एतस्मिन्नंतरे शीघ्रमाजगाम हरिः |ऊ|सं० ४ . ॥ ६५॥ ॐ |स्वयम् ॥ गोपालबालके साथं बलेन बलशालिना ॥३५ दृष्ट्वा ते च जनाः सूर्ये संभ्रांता हर्षविह्वलाः ॥ उत्तस्थुराराद्रीताश्च पुलकां ङ् कुछ|कितविग्रहाः ॥ ३६ ॥ क्रीडास्थानासमायांतं शांतं सुंदरविग्रहम् ॥ विनोदमुरलीवेणुगशब्दसमन्वितम्॥ ३७ ॥ सद्रत्नसारभूषा|• - | अ० २१ अभिीषितं कौस्तुभेन च ॥ चंदनागुरुपंकेन चर्चितं श्यामविग्रहम् । ३८ ॥ शरन्मध्याह्नपद्मास्यं पश्यंतं रत्नदर्पणे । चारुचंदनचं |७ आंद्रण कस्तूरीबिंदुना सह ॥ ३९ ॥ शशांकेन यथाकाशं भालमध्यविराजितम् ॥ मालतीमालया श्यामकंठवक्षस्थलोज्ज्वलम् – ऊॐ|वीनं ॥४०नीरदं ॥ बकपंक्त्या यथा ॥ । छंदप्रसूनैर्गुजाभिर्बद्वक्रिमचूडकम् यथाकाशं शारदीयं सुनिर्मलम् ॥ चारुणा ॥ ४२ ॥ पीतवस्त्रेण यथेंद्रधनुषा शोभितं भाति श्यामविग्रहम् विभातं भगणैर्नभः । ४१ ॥ ॥ विभांतं रत्नकुंडलीया विद्युता शश्वन्नछु चङ्क छ|स्मितवक्क्रसुशोभितम् ॥ ४३ ॥ शरत्प्रफुट्टपत्रं च धूमणेः किरणैर्यथा ॥ विप्रक्षत्रियवैश्याश्च मुनयो बछवा मुने॥ १४ प्रणम्य ॐ छवासयामास रत्नसिंहासने शुभे॥ उवास रत्नपीठे स तेषां मध्ये जगत्पतिः ॥ ४९ ॥ यथा बभौ शरच्चंद्रो ज्योतिषामंतरे " च खे ॥ |ञ्श्रुत्वा तमूचुस्ते सर्वे जगतामीश्वरं परम् ॥ १६ ॥ स्वेच्छामयं गुणातीतं ज्योतीरूपं सनातनम् ॥ हृञ्च महोत्सवं शीघ्रमुवाच पितरं । ||हरिः॥ सर्वेषां दुर्लभां नीतिं नीतिशास्त्रविशारदः॥ ४७॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ भोभो बटुवराजेंद्र. किं करोमीह सुव्रतञ्च |ऊ|॥ ३८ ॥ आराध्यः कश्च का पूजा किं फलं पूजने भवेत् ॥ फलेन साधनं किं वा कः साध्यः साधनेन च ॥ १९ ॥ देवे रुष्टे भवेङ अकि वा पूजायाः प्रतिबंधके ॥ तुष्टो देवः किं ददाति फलमत्र परत्रकम् ॥ ६० ॥ काचिद्ददात्यत्र फलं परत्रेह न काचन ॥४ |ऊ|काचिच्च नोभयत्रापि चोभयत्रापि काचन ॥ ६१ ॥ अवेदविहिता पूजा सर्वहानिकरंडिका ॥ पूजेयमधुना वा ते किमु वाङ ॐ|पुरुषमात् ॥ ५२ ॥ दृष्टो देवस्त्वया कृस्मिन्पूजेयं चानुसारंणी ॥ साक्षात्खादति देवस्ते साक्षार्तिक वा न खादति ॥ ६५ ॥ ॐ|॥ ९३ ॥ साशङ्क्ते च यो देवः सुप्रशस्तं तदर्चनम् ॥ साक्षात्खादति नैवेवं विप्ररूपी जनार्दनः ॥ ९९ ॥ ब्राह्मणे परितुझे ॐ|च संतुष्टाः सर्वदेवताः । किं तस्य देवपूजायां यो नियुक्तो द्विजार्चने ॥ ६८ पूजिता ब्राह्मणा येन पूजिताः सर्वदेवताः ॥ देवाय हैं। दत्त्वा नैवेयं द्विजाय न प्रयच्छति ॥६६ ॥ भस्मीभूतं च नेवेवं पूजनं निष्फलं भवेत् । विप्राय देवनैवेद्यदानाद्भुवमनंतकम् ॥६७४ छ|तुष्टो देवो वरं दत्त्वा प्रयाति च स्वमंदिरम् । दत्त्वा देवाय नैवेवं मूढो भुक्ते स्वयं यदि ॥ ६८ ॥ दत्तापहारी देवस्वं भुक्त्वा च नर । । शुकं व्रजेत् ॥ देवदत्तं न भोक्तव्यं नैवेयं च विना हरेः ॥६९॥ प्रशस्तं सर्वदेवेषु विष्णुनैवेद्यभोजनम् । अन्नं विष्ठा जलं मूत्रं यद्विष्णो छ। ||रनिवेदितम् ॥ ६• ! सर्वेषां च क्रममिदं ब्राह्मणानां विशेषतः ॥ न दत्त्वा वस्तु देवाय दत्तं विप्राय चेत्सुधीः ॥ ६१॥भुका विमझ |मुखे देवास्तुष्टाः स्वर्ग प्रयांति च । तस्मात्सर्वप्रयत्नेन विप्राणामर्चनं कुरु ॥ ६२॥ प्रशस्तफलदातृणामिह लोके परत्र च । जपस्त । ऊपश्च पूजा वा यज्ञदानं महोत्सवम् ॥ ६३ ॥ सर्वेषां कर्मणां सारं विप्रतुष्टिश्च दक्षिणा । ब्राह्मणानां शरीरेषु तिष्ठंति सूर्यदेव्रताः ॥|। झ|॥ ६४ ॥ पादेषु सर्वतीर्थानि पुण्यानि पादधूलिषु ॥ पादोदके च विप्राणां तीर्थतोयानि संति च ॥ ६६ ॥ तत्स्पर्शात्सर्वतीर्थेषुlछ |ऊ|स्नानजन्यफलं लभेत् ।। नर्याति भक्षणाद्रोगा भक्तिभावेन बहूब॥ ६६ ॥ सप्तजन्मकृतात्पापान्मुच्यंते नात्र संशयः ॥ पापं पंच छविधं कृत्वा यो विप्रं प्रणमेद्भजे ॥ ६७ ॥ स स्रातः सर्वतीर्थेषु सर्वपापात्प्रमुच्यते । ब्राह्मणस्पर्शमात्रेण मुक्तो भवति पातकी ॥६८॥ilऊ अदर्शनंन्मुच्यते पापादिति वेदे निरूपितम् । अप्राज्ञो वाथ प्राज्ञो वा ब्राह्मणो विष्णुविग्रहः ॥ ६९ ॥ प्रियः प्राणाधिका विष्णोर्येऊ छ|विप्रा हरिसेविनः । द्विजानां हरिभक्तानां प्रभावो दुर्लभः श्रुतौ॥ ७० ॥ येषां पादाब्जरजसा सद्यः पूता वसुंधरा । तेषां च पादचि ङ् उ|हुं यत्तीर्थं तत्परिकीर्तितम्॥ ७१ ॥ तेषां च स्पर्शमात्रेण तीर्थपापं प्रणश्यति ॥ आलिंगनात्सदालापात्तेषामुच्छिष्टभोजनाव अँ छै| ॥ ७२॥ दर्शनात्स्पर्शनाचैव सर्वपापात्ममुच्यते "भ्रमणे सर्वतीर्थानां यत्पुण्यं नानतो भवेत् ॥ ७३ ॥ हरिदासस्य विश्वस्य् तत्पुण्यं दर्शनाद्यभेद ॥ ये विप्रा हरये दत्त्वा नित्यमन्नं च मुंजते ॥ ७८ ॥ उच्छिष्टभोजनात्तेषां हरेर्दास्यं लभेन्नरः ॥ न दत्त्वा हरये भक्त्याओं सृजते चेद्भमादपि ॥ ७९ ॥ पुरीषसदृशं वस्तु जलं सूत्रसमं भवेत् ॥ शूद्रवैदरिभक्तश्च नैवेद्यभोजनोत्सुकः॥ ७६ ॥ आमाल्नेछु अ• २१ 1. के. क. हरये दत्त्वा पाकं कृत्वा च खादति । विप्रक्षत्रियवैश्यानां शालग्रामशिलार्चने ॥ ७७ ॥ अधिकारो न शूद्राणां हरेरप्यर्चने तथा ॥||४|स• ४ . ५ ६६ ॥ ४|द्रव्याण्येतानि गोपेंद्र विप्रेभ्यश्चेन्न दास्यति ॥ ७८॥ भस्मीभूतानि सर्वाणि भविष्यंति न संशयः । अन्नं च सर्वजीवेभ्यः पुण्यार्थः । |छादातुमर्हति ॥ ७९॥ दत्त्वा विशिष्टजीवभ्यो विशिष्टं फलमाप्नुयात् । अतो दत्त्वा मानुषेभ्यो लभतेऽष्टगुणं फलम् ॥ ८० ॥ शुद्ध आं|णां द्विगुणं पुण्यं वेश्येभ्योन्नं प्रदाय च ॥ दत्त्वान्नं क्षत्रियेभ्योपि वेश्यानां द्विगुणं भवेत् ॥ क्षत्रियाणां शतगुणं विप्रेभ्योन्नं प्रदाय चक्षु ४|॥ ८१ ॥ विप्राणां च शतगुणं शास्रो ब्राह्मणे फलम् ॥ शास्त्रज्ञानां शतगुणं भके विने लभेद्वचम् ॥ ८२॥ स चान्नं हरये दत्त्वा चै। छ|भुक्ते भूक्त्या च सुदम् । विष्णवे विप्रभक्ताय दूवा दातुश्च यत्फलम् ॥ ८३ ॥ तत्फलं लभते बूनं भक्त्राद्भोजने ॥ भक्ते— |तुटे हरिस्तुद्यो हरौ तुष्टे च देवताः ॥८८॥ भवंति सिद्धाः शाखाश्च यथा मूलनिषेचनात् । द्रव्याण्येतानि देवाय यथेकस्मे प्रयच्छति ॥ ८६॥ सर्वे देवाश्च रुष्टाश्चेद्देवेःकः किं करिष्यति ॥ अथवाईं च वस्तूनां देहि गोवर्धनाय च ॥ ८६ ॥ गा वर्धयति|ऊ| छ|नित्यं यस्तेन गोवर्धनः स्मृतः ॥ गोवर्धनसमस्तात पुण्यवान्न महीतले ॥८७ ॥ नित्यं ददाति गोभ्यो यो नवीनानि तृणानि च ॥। तीर्थस्थानेषु यत्पुण्यं यत्पुण्यं विप्रभोजने ॥ ८८ ॥ सर्वत्रतोपवासेषु सर्वेष्वेव तपःसु च ॥ यत्पुण्यं च महादासे यत्पुण्यं इरिसेवने /सँ ॐ| ॥ ८९॥ भुवः पर्यटने यत्र सर्ववाक्येषु यद्भवेत् । यत्पुण्यं सर्वयज्ञेषु दीक्षायां च लभेन्नरः ॥ ९०॥ तत्पुण्यं लभते प्राज्ञ गोभ्यो|| अदत्त्वा तृणानि च ॥ भुक्तवंतीं तृणं यश्च गां वारयति कामतः ॥ ९१॥ ब्रह्महत्या भवेत्तस्य प्रायश्चित्ताद्विशुध्यति । सर्वे देवा गवाडू कुमंगे तीर्थानि तत्पदेषु च॥ ९२तद्वषु स्वयं लक्ष्मीस्तिष्ठत्येव सदा पितः । गोष्पदाक्तमृदा यो हि तिलकं कुरुते नरः ॥ ९३४ |तीर्थस्रातो भवेत्सयो जयस्तस्य "पदेपदे ॥ गावस्तिष्ठंति यत्रैव तत्तीर्थं परिकीर्तितम् । ९४ ॥ प्राणांस्त्यका नरस्तत्र सद्यो मुक्तोऽ भवेद्भवम् ॥ ब्राह्मणानां गवामंगे यो हंति मानवाधमः ॥ ९९॥ ब्रह्महत्यासमे पापं भवेत्तस्य न संशयः ॥ नारायणशान्विप्रांश्चच्छ| " ६६ " झगाव ये भंति मानवाः ॥ ९६॥ कालसूत्रं च ते यांति यावच्चन्द्रदिवाकरौ ॥ इत्येवमुक्त्वा श्रीकृष्णो विरराम च नारद ॥ ९७ ॥ | आनंदयुक्तो नंदश्च तमुवाच स्मिताननः ॥॥ नंद उवाच ॥ ॥ पौर्वापरीयं पूजेति महेंद्रस्यू महात्मनः ॥ ९८ ॥ सुवृष्टिसाधनी .साध्ये सर्वसस्यमनोहरम् ॥ सस्यानि प्राणिनां प्राणाः सस्याज्जीवंति जीविनः॥ ९९ ॥ पूजयेति व्रजस्थाश्च महेंद्र पुरुषक्रमात् ॥ महोत्सवं|४ वत्सरांते निर्विघ्राय शिवाय च ॥ १०० ॥ इत्येवं वचनं श्रुत्वा बलेन सह माधवः । उच्चैर्जहास स पुनरुवाच पितरं मुदा ॥ १ ॥ ४ | ॥ श्रीकृष्ण उवाच । ।अहो श्रुतं विचित्रं ते वचनं परमाद्भुतम् । ॥ उपहास्यं लोकशास्त्रं वेदेष्वेव विगर्हितम्॥२॥ निरूपणं नास्ति कुत्र|४। अशक्रदृष्टिः प्रजायते । अपूर्व नीतिवचनं श्रुतमद्य मुखात्तव ॥ ३ ॥ णु नीतिं धृतिमतां हे तात नानयं वदेः । वचनं सामवेदोक्कं|ङ

• संतो जानंति सर्वतः ।e प्रश्न कुरुष्व मंद्रांश्च विविधानपि संसदि ॥ तृवंतु परमार्थं च किमिंद्रदृष्टिरेव च ॥ ९ ॥ सूर्याद्धि जायते –

छं |तोये तोयासस्यानि शाखिनः । तेभ्योन्नानि फलान्येव तेभ्यो जीवंति जीविनः॥ ६ ॥ सूर्यग्रस्तं च नीरं च काले तस्मात्समुद्भवः ॥४ । सुयों मेघादयः सर्वे विधात्रा ते निरूपिताः ॥ ७ ॥ यत्राब्दे यो जलधरो गजश्च सागरो मृतः । सस्याधिपो नृपो मंत्री विधात्रा ते ङ | छु। निरूपिताः ॥ ८ ॥ जलंदिकानां सस्यानां तृणानां च निरूपितम् । अब्देऽब्देत्येव तत्सर्वं कल्पेकल्पे युगेयुगे॥ ९॥ हस्ती समुद्राङ ॐ दादाय करेण जलमीप्सितम् ॥ दद्यादनाय तद्दद्याद्वातेन प्रेरितो घनः ॥११०॥ स्थानेस्थाने पृथिव्यां च कालेकाले यथोचितम् ॥४॥ ईशेच्छयाविभूतं च न भवेत्प्रतिबंधकम् ॥ ११ ॥ भूतं भव्यं भविष्यच महत्क्षुद्रं च मध्यमम् ॥ धात्रा निरूपितं कर्म केन तात | निवार्यते ॥ १२ ॥ जगच्चराचरं सर्वं कृतं तेनेश्वराज्ञया । आदौ विनिर्मितं भक्ष्यं पश्चज्जीव इति स्मृतः ॥ १३ ॥ अभ्यासा त्स स्वभावो हि स्वभावात्कर्म एव च ॥ जायते कर्मणां भोगो जीविनां सुखदुःखयोः ॥ १४ ॥ यातनाजन्ममरणरोगशोकभ छ। यानि च । समुत्पत्तिर्विपट्टिया कविता वा यशोऽयशः ॥ १५॥ पुण्ये च स्वर्गवासश्च पापं नरकसंस्थितिः ॥ भुक्तिर्मुक्तिर्हरेर्दास्यं आकर्मणा घटते नृणाम् ॥ १६ ॥ सर्वेषां जनको हीशश्चाभ्यासः शीलकर्मणाम् ॥ धातुश्च फलदाता च सर्वं तस्येच्छया भवेत्।।१७ विनिर्मितो विराडयेन तत्त्वानि प्रकृतिर्जगत् ॥ कूर्मश्च शेषधरणी चाब्रह्मस्तंब एव च ॥ १८॥ यस्याज्ञया मरुत्कूर्म धत्ते शेषं बिभ I। २२ ग.के. क. आर्त सः ॥ शेषो वसुंधरां सूत्रं सा च सर्वं चराचरम् ॥ १९ ॥ यस्याज्ञया सदा पाति जगत्प्राणे जगत्रये । तपति भ्रमणं कृत्वाशैसं• १. ३ A ६७ ॥ छ। स्वेस्वे भूगोलं स्थाने सुप्रभाकरः समुद्राश्च ॥ ३२० तूर्ण. ' ॥ मीत्यधोऽधुना दहत्यग्निः संचरते । तमीशं मृत्युश्च भज सर्वजंतुषु भक्त्या ॥ च ङत्पत्तिः शक्रः किं शाखिनां कर्तुमीश्वरः काले ॥ पुष्पाणि २२॥ ब्रह्मांडं च फलानि च कतिविधमावि च ॥ २१ ॥ |३| अ० २१ ||धृतं तिरोहितम् । विधेयश्च कतिविधा यस्य भूभंगलीलया ॥ २३ ॥ मृत्योर्मुत्युः कालकालो विधातुर्विधिरेख सः ॥ भज तं शरणं ॐ|तात स ते रक्षां करिष्यति ॥ २७ ॥ अहोष्टाविंशदिंद्राणां पतने यदहर्निशम् ॥ विधातुरेख जगतामष्टोत्तरशताधिकः ॥ २६ ॥ निमे॥४ ॐ||षायस्य प्रशशंसुश्च पतनं मुनयो निर्गुणस्यात्मनः भगवंतं सभासदः प्रभोः ॥ । २७एवंभूते ॥ नंदः तिष्ठतीशे सपुलको शक्रपूजाविडंबनम् दृष्टः सभायां साश्रुलोचनः । २६॥ इत्येवमुक्त्वा । आनंदयुक्ता श्रीकृष्णो मनुजा विरराम यदि च पुत्रैः नारद परा ) छ| |जिताः॥ २८॥ श्रीकृष्णाज्ञां समाज्ञाय चकार स्वस्तिवाचनम् । क्रमेण वरणं तत्र सर्वेषां च चकार ह ॥ २९॥ पर्वतस्य मुनीं|४ | शूद्राणां चकार पूजनं मुदा ॥ बुधानां त्राह्मणानां च गवां वर्तेश्च सादरम् ॥ १३० ॥ तत्र पूजासमाप्तौ च क्रतोच मुमहोत्सवे॥४ |झनानाप्रकारखाद्यानां बभूव शब्द उल्वणः ॥ ३१ ॥ जयशब्दः शंखशब्दो हरिशब्दों बभूव ह । ॥ वेदमंगलकांडं च पपाठ मुनिपुंग /छ। |ऊ|वः ॥ ३२ ॥ बंदिनां प्रवरो डिंडी कंसस्य सचिवः प्रियः । उच्चैः पपाठ पुरतो मंगलं मंगलाष्टकम् ॥ ३३ ॥ कृष्णः शैलांतिकं गत्वाङ्क ॐभिन्नां मूर्ति विधाय च ॥ वस्तु खादामि शेलोस्मि वरं वृण्वित्युवाच ह ॥ ३४ ॥ उवाच नंदं श्रीकृष्णः पश्य शैलं पितः पुरः ॥ वरं| छु ॐ|प्रार्थय भद्रं ते भविता चेत्युवाच हृ॥ ३५ ॥ हरेर्दास्यं हरेर्भक्तं वरं वने स् बछवः ॥ द्रव्यं भुक्त्वा वरं दत्त्वा सोंत्र्धानं चकार ह छै। छ|। ३६ ॥ मुनींद्रान्ब्राह्मणांश्चैव भोजयित्वा च गोपपाः ॥ बंदिभ्यो ब्राह्मणेभ्यश्च मुनिभ्यश्च धनं ददौ ॥ ३७ ॥ मुनिभ्यो ब्राह्मणेभ्यो” |पि दत्वा नंदो मुदान्वितः ॥ रामकृष्णौ पुरस्कृत्य सगणः स्वालयं ययौ ॥ ३८॥ रौप्यं वस्त्रं सुवर्णं च वरमत्रं मणिं तथा ॥.भक्ष्यं|४|॥ ६७ ॥ १ विभर्ति-३०पा० २ विधेयाथ-३• पा० । द्रव्यं बहुविधं बंदिने डिंडिने ददौ ॥ ३९ ॥ स्तुत्वा नत्वा रामकृष्णौ मुनयो ब्राह्मणा ययुः ॥ ययुरप्सरसः सर्वा गंधर्वाः किंनरा छु। |स्तथा ।३८० ॥ राजानो बछवाः सर्वे चागता ये महोत्सवे । सर्वे प्रणम्य श्रीकृष्णं ययुः सादरपूर्वकम् ॥ ८१ ॥ एतस्मिन्नंतरे |हैं। कुशकः कोपप्रस्फुरिताधरः ॥ मखभेगे बहुविधां निंदां श्रुत्वा सुरेश्वरः ॥४२॥ मरुद्भिर्वारिदैः सार्ध रथमारुह्य सत्वरम् ॥ जगाम नेद छ| G|नगरं धंदारण्यं मनोहरम् ॥ ४३ ॥ सर्वे देवा ययुः पश्चञ्चदशास्त्रविशारदाः ॥ शस्त्रास्त्रपाणयः कोपादथमारुह्य नारद ॥ १e ॥ वायु ॐ ॐ|स्थलं समानीय नीतिशास्त्रविशारदः ॥ ४६ ॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ हे यशोदे समागच्छ वचनं शृणु रोहिणि ॥ रामकृष्णौ |ङ समादाय व्रज दूरं व्रजात्प्रिये ॥ बालका बालिका नार्यो यांतु दूरं भयाकुलाः॥ ९७॥ वलवंतश्च गोपालास्तिष्ठंतु मत्समीपतः छ। ऊपश्चच निर्गमिष्यामो वयं च प्राणसंकटाव ८ ॥ इत्युक्त्वा बह्वश्रेष्ठः सस्मार श्रीहरिं भिया ॥ पुटांजलियुतो भूत्वा भक्तिनम्राश्च ॐlत्मकंधरः । काण्वशाखोक्तस्तोत्रेण तुष्टाव ह शचीपतिम् ॥ ४९ ॥ ।। नंद उवाच ॥ ॥ इंद्रः सुरपतिः शक्रो दितिजः पवनाझे अग्रजः ॥ १६० ॥ सहस्रांशो भगांगश्च कश्यपाँगज एव च॥ विडौजाश्च सुनासीरो मरुत्वान्पाकशासनः ॥६१॥ जयंतजनकः श्रीमाङ् छ|ञ्छचीशो दैत्यसूदनः ॥ वव्रहस्तः कामसखो गौतमीत्रतनाशनः ॥ २॥ वृत्रहा वासवधैव दधीचिदेहभिक्षुकः ॥ विष्णुश्च वामन” आभ्राता पुरुहूतः पुरंदरः ॥ ६३ ॥ दिइस्पतिः शतमखः सुत्रामा गोत्रभिद्विभुः ॥ लेखर्षभो बलारातिीभभेदी सुराश्रयः ॥ ६४ ॥ संक्रुद्ध |दनो दुः ध्यवनस्तुराषाण्मेघवाहनः॥ आखंडलो हरिहयो नमुचिप्राणनाशनः ॥ ६६॥ वृद्धश्रवा वृषश्चैव दैत्यदर्पनिपूदनः॥ षट्चङ ॐत्वारिंशन्नामानि पापनानि विनिश्चितम् ॥ ६६ ॥ स्तोत्रमेतत्कोथमोक्तं नित्यं यदि पठेन्नरः । महाविपत्तौ शक्रस्तं वृत्रहस्त्वङ्क ॐ रक्षति ॥ ९७॥ अतिवृष्टिशिलावृष्टिवत्रपाताच्च दारुणात् । कदाचिन्न भयं तस्य रक्षिता वासवः स्वयम् ॥ ६९८ ॥ यत्र गेहे स्तोत्रङ्क |मिदं यश्च जानाति पुण्यवान् । न तत्रं वव्रपतनं शिलावृद्धिश्च नारद ॥ ६९॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ स्तोत्रं नंदमुखाच्छ्रुत्वा

• <

वि . वेस्पक्षसं पतेि ऑगनी बेगमये । तपति अमर्या इ इ उभर त्यांचे संचरतें भी सचेंज ॥ जैषति राखूिनां काले पुष्पाणि चं कानेि च॥ २३ : - सद्रत्व वर्णमत्यषोधुना । तमीशं भज भक्त्या च शक्रः किं कर्तुमीश्वरः ॥ २२ ॥ जडं च कतिविषमाविB अ• G ।

• तिरोदतम् । विषयव कतिविषा यस्य धूमोगलीलया ॥ २३ ॥ कालकाळ विघार्विचिरेख सः ॥ भज तं शरणं

न स ते रक्षां करिष्यति ॥ २६ अद्यार्चिराद्वािण पतने यहर्निशम् ॥ जगतामथोत्तरशताधिकः ॥ २६ ॥ निमें व पने निर्गुणस्यात्मनः प्रभोः । एवंभूते तिष्ठतीशे शक्रविडंबनम् । २६ ॥ इत्येवमुक्त्वा श्रीकृष्णो विरराम च नारद । सैनथो भगवंतं समासदः॥ २७ नः सनुलो दृष्टः सभायां साश्रुलोचनः ॥ आनंदयुक्का मनुजा यदि पुत्रैः परा ः ।। २८ ।। श्रीकृष्ण समाज्ञाय चकार स्वस्तिवाचनम् । क्रमेण वरणं तत्र सर्वेषां च चकार ह ॥ २९॥ चार पूजनं मुदा ॥ बुधानां प्रमाणानां च गवां वह सा ॥ १३० ॥ तत्र पूजासमानौ च क्रतौ च सुमहोत्सवे ॥ खानां बभूव शब्द उल्बणः ॥ ३१ ॥ जयशब्दः शंस्खशब्दो इरिशब्दो बभूव ह ॥ वेदमंगलंकांड च पपाठ मुनिपुंग

1. ३ र ॥ बंदिनो शरो डिंडी कंसस्य सचिवः प्रियः ॥ उचैः पपाठ पुरतो मंगलं मंगलाष्टकम् । ३३ ॥ कृष्णः शैलांतिकं गत्वा

इति विषय च ॥ वस्तु खादामि शेलोस्मि वरं वृण्वित्युवाच ह॥ ३४ ॥ उवाच नंदं श्रीकृष्णः पश्य शैलं पितः पुरः ॥ as ते भविता चेखवाच ह॥ ३४ हरेर्दास्यं हरेर्भक्तं वरं वव्रे स बछवः ॥ इयं मुक्त्वा वरं दत्त्वा सोंतर्धानं चकार ह । स्नणस्वाध्येयंय ॥ ३८ रौप्यं वधं सुवर्णं च वरमत्वं वर्णितया .

द खा रामकृष्ण.शीर्थक्षण च्युः यूथुप्सरसः सर्वा गंध

ययुः सोदकम् ॥ iएतस्मि { भः कोपभेचर । मखभनें विश्व निंब शुत्व सुरेश्वरः॥४२ मरुद्भिरिः सार्ध रथमारुह्य सत्वरम् ॥ जगाम नंद ॥ देवा ययुः पाञ्चदशास्त्रविशारदाः ॥ शस्त्रास्त्रपाणयः कोपाद्रथमास नारद ॥ ३४ वनु

• वचनादयनी सबै चर्कयो नगरं सर्वं नंद भयमवाप ह॥ ६६॥ भार्या संबोष्य स्वगणमुवाच रोोककातरः ॥ २ रह:

चलं समानय नीतिशास्त्रविशारदुः ॥ ४६ ॥ तो नंद उवाच ॥ ॥ हे यशोदे समागच्छ वचनं शृणु रोहिणि । रामकृष्णो संमादायं मज दूरं व्रजात्प्रिये। बालका बालिका नार्यो यतुि दूरं भयाकुलाः॥ ४७॥ बलवंतव गोपालस्तिष्ठंतु मत्समीपतः । मोच निर्गमिष्यामो वयं च प्राणसंकटाव ॥४८॥ इत्युक्त्वा बछवश्रेष्ठः सस्मार श्रीहरिं भिया ॥ पुटांजलिकृतो भूत्वा भक्तिनम्रा |cमकंधरः । काण्वशाखोक्तस्तोत्रेण तुष्टाव इ शचीपतिम्॥ ४९॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ इंद्रः सुरपतिः शको दितिजः पवना मजः ॥ १६४ ॥ सहस्राक्षो भगाँगय कश्यपाँगज एवं च ॥ बिडौजाश्च सुनासीरो मरुत्वान्पाकशासनः ॥६१॥ जयंतजनकः श्रीमा ऋचीरो दैत्यसूखेनः । वस्रहस्तः कामसखो गौतमीव्रतनाशनः ॥६२॥ वृत्रहा वासवश्चैव दधीचिदेहभिक्षुकः । विष्णुयाय वामन |४ तो पुलहुतभुदरः ॥९३ ॥ दिवस्पतिः शमस्खः व्रामा गोत्रभिद्विभुः । लेखर्षभो बलारातिजंभभेदी सुराश्रयूः ॥ ६ ॥ संजय। दुयवनस्र्तुराषाण्मेघवाहनः॥ आखंडलो हरिहयो नहुचिप्राणनाशनः ॥९६॥ वृद्धश्रवा वृषभेव दैत्यदर्पनिपूदनः ॥ षट्च पापशानि विनिश्चितम् । ६६ ॥ स्तोत्रमेतत्कौयुमोक्तं नित्यं यदि पठेबरः । महाविपत्तौ शक्रस्तं वृत्रहस्तम दारुणांव ॥ कदाचिन्न भयं तस्य रक्षिता वासवः स्वयम् ॥ ६८ यत्र गेहे स्तोत्र । न तत्रं वपतेन रॉयद्यपि नारद ॥८९॥ ॐ श्रीनारायण उवाच। ॐ तीन नएचडुची अE. भस्मसात्कर्तु संमोदभवलीलया। गाय वत्सय वराय योषितो हि भयातुराः॥ ६२ गोवर्धनस्य कुइरे संस्थाप्य तिष्ठ निर्भयम् ॥ बालस्य वचनं श्रुत्वा तचकार सुदान्वितः ॥ ६३ ॥ इरिर्दधार शैलं तं वामहस्तेन दंडवत्॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र दीन अ• ? पि रत्नतेजसा ॥ ६४ ॥ अंधीभूतम सहसा बभूव रजसावृतः ॥ सवातो मेघनिकषछाद् गगनं मुने ॥ ६६॥ वृंदावने” बभूवा तिथिरेव निरंतरमु । शिलायुर्वित्रवृष्टिरुल्कापातः सुदारुणः ॥ ६६ ॥ समस्तं पर्वतस्पर्शात्पतितं दूरतस्ततः ॥ यथानीशोथमो मुने ॥ ६७ ॥ हृञ्च मोघं च तत्सर्वं सद्यः शक्रशुकोप ह ॥ जग्राह्यमोघकुलिशं दधीच्यस्थिविनिर्मितम् + ६८॥ इझ तं वहस्तं च जहास मधुसूदनः ॥ सहस्तं स्तंभयामास वधमेवातिदारुणम् । ६९ ॥ सहामरगणं मोघं चकार स्तं मेनं विदुः । सर्वे तस्थुर्निश्चलास्ते भित्तौ पुत्तलिका यथा ॥ १७० ॥ हरिणा तृभितः शक्रः सद्यस्तंदुमवाप है । हंदी सर्व तंत्र कृष्णमयं जगत् ॥ ७१ ॥ द्विभुजं मुरलीहस्तं रत्नालंकारभूषितम् ॥ पीतवस्रपरीधानं रत्नसिंहासनस्थितम् ७२ ॥ दास्यप्रसन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरम् ॥ चंदनोक्षितसर्वागमेतत्सर्वं चराचरम् ॥ ७३ ॥ हृञ्चदुततमं तत्र सद्यो मूर्छमवाप ह॥ मंत्रं तत्रैव प्रदत्तं बुरुणा पुरा ॥ ७८ ॥ सहस्रदलपद्मस्थं ददर्श ज्योतिबल्वणम् । तत्रांतरे दिव्यरूपमतीव सुमनोहरम् । c&॥ नवीनजलदोत्कर्ष श्यामसुंदरविग्रहम् । सद्रत्नसारनिर्माणज्वलन्मकुंडलम् । ७६ ॥ ॥ ज्वलता कस्तुर्मद्रण कंठवक्षःस्थलोज्ज्वलम्॥ ७७ ॥ मणिकेयूरंखलायमणिमंजीररंजितम् ॥ अंतर्बहिः समं दृझो पुष्प ॥७८॥ ॥ इह उवाच ॥ ॥ अक्षरं परमं अत्र ज्योतीरूपं सनातनम् ॥ गुणातीतं निराकारं स्वेच्छांमयमनंतकम् अवध्यालय सेवायै नानारूपधरं वरम् । शुद्धरक्तपीतश्यामं युगानुकमणेन च ॥ १८० ॥ iय मातरं ज्वलंत तेजसा ॥८३॥ द्वापरे पीतवर्ण च शोभितं पीतवाससा ॥ कृष्णवर्ण की १३ ३५ मदनं रोवनंती H कंदर्पकोटि बिभ्रतं शतमीश्वरम् ॥८॥ डंतं राधया सार्ध वृन्दारण्ये च कुत्रचित् । कुत्रचिन्निर्जनेरण्ये राधावक्षःस्थलस्थितम् ॥८६॥ जलकीडां प्रकुर्वतं राषया सह कुत्रचिव । राधिकाकबरीभारं कुर्वतं कुत्रचिद्वने ॥ ८७ ॥ कुत्रचिद्राधिकापादे दत्तवंतमलक्तकम् सदा चर्विततांबूलं दंतं कुत्रचिन्मुदा ॥ ८८ ॥ पश्यंतं कुत्रचिद्धां पश्यंतीं वक्रचक्षुषा ॥ दत्तवंतं च राधायै कृत्वां मांलां च कुत्र चिव ॥ ८९ ॥ कुत्रचिद्धया साधं गच्छेत रासमंडलम्॥ राधात्तां गले मालौ धृतवंतं च कुत्रचिव ॥ १९० ॥ सार्ध गोपाल काभिश्च विहरंतं च कुत्रचित् ॥ राधां गृहीत्वा गच्छंतं विदाय तां च कुत्रचित् ॥ ९१ ॥ विप्रपत्रीदत्तमन्नं भुक्तवंतं च कुत्रचित् छ| चिलकैः सह ॥ स्तुत्वा शकतवेंद्रण प्रणनाम हरिं श्रिया॥ ९६॥ प्रा देतेन गुरुणा रणे वृत्रासुरेण च ॥ कृष्णेन दत्तं कूपय्ॐ| ह्णे च तपस्यते ॥ ९६॥ एकादशाक्षरो मंत्रः कवचं सर्वलक्षणम् ॥ दत्तमेतत्कुमाराय पुष्करे ब्रह्मणा पुरा ॥ ९७ ॥ जन्ममृत्युजराव्याधिशोकेभ्यो मुच्यते नरः । न हि पश्यति स्वप्नेपि यमदूतं यमालयम् ॥९९ ॥ नारायण उवाच ॥॥ इंद्रस्य वचनं डू श्रुत्वा पुत्रः श्रीनिकेतनः ॥ २ व रेनेसा वे पास हय अपवर्षं || जा सकता दोनो नव नेि " जो नयाँ थ॥ ४ ॥ कृष्णाय गोविंदाय नमोनमः ॥ नमो ण्यदेवाये अहणे परमात्मने ॥४॥ अनंत सं• 8 अतिसूक्ष्मस्वरूपाय स्थूलात्स्थूलतमाय च॥७॥ सर्वेश्वराय सर्वाय तेजोरूप नमोस्तु ते। अतिप्रत्यक्षरूपाय ध्यानासाध्याय योगिङ्ग• ९१ नाम् ॥८॥ ब्रह्मविष्णुमहेशानां वंचय नित्यरूपिणे ॥ धाने चतुर्णां वर्णानां युगेष्वेव चतुर्थं च ॥ ९॥ शुङरक्तपीतश्यामानिधानम्र |gशालिने । योगिने योगरूपाय सुवे योगिनामपि ॥२१०॥ सिद्देश्वराय सिदाय सिदानीं गुरवे नमः ॥ यं पेियं स्तोतुमक्षमः ॥७२॥ यं स्तोतुमक्षमो रुजः शेषो यं स्तोतुमक्षमः॥ यं स्तोतुमक्षमो धर्मो यं स्तोतुमक्षमो रविः ॥३२॥ यं स्तो तुमचमो लंबोदरपि षडाननः ॥ यं स्तोतुमक्षमाः सर्वे मुनयः सनकादयः॥ १३ ॥ कपिलो न क्षमः स्तोतुं सिद्धंबणां गुरोर्गुरुः । नशकौ स्तवनं कर्तुं नरनारायणावृषी ॥१३। अन्ये जडधियः के वा स्तोतुं शक्ताः परात्परम् । वेदा नशक्ता नो वाणी न च लक्ष्मीः ॥ १६ ॥ न राधा स्तवने शक्ता किं स्तुवंति विपश्चितः । क्षमस्व निखिलं ह्यन्नपराधं क्षणेक्षणे ॥ १६ ॥ रस म करुणा |संघ दीनबंधो भवार्णवे। पुरा तीर्थे तपस्तवा पुत्रः प्राप्तः सनातनः ॥ १७॥ स्त्री यचरणांभोजे भक्तिं दास्यं च देहि मे ॥ त्वममरत्वं वा सालोक्यादिकमेव वा ॥ १८॥। वत्पदांभोजदास्यस्य कलां नार्हति षोडशीम्॥ इंद्रत्वं वा सुरत्वं वा संप्रातुिं सि| विवर्णयोः ॥ १९॥ राजत्वं चिरजीवित्वं मुधियो गणयंति किम्॥ एतयत्कथितं सर्वं ब्रह्मत्वादिकमीश्वर ॥ २२० ॥ भक्कसंगी ईस्य नोपमा ते किमर्चति ॥ त्वदुक्को यस्त्वत्सदृशः कस्त्वां ततुिमीश्वरः॥ २१॥ क्षणाद्दळापमात्रेण पारं कर्तुं स चेश्वरः॥ सिगद्भवत्येव गतिं कर्तुमनेकूषा ॥ २२ ॥ वर्धते । अभक्तालापतापातु शुष्कतां याति तत्क्षणम् । । त्वष्णस्तकाच दंते तत्क्षणे स्फुटम् । त्वद्भक्तयंस्तं स्फीतं मानसजं परम् ॥ २४ न नश्यं वईनीयं च ०॥ नित्र्यानत्यं शोणं । ततः संप्राप्य ब्रह्मत्वं भकस्य जीवनाय च ॥ २९॥ ददात्येव खं तस्मै इरिदास्यनुत्तमम् । संम्यं वुडंभं स्य यदि वासो बभूव ह ॥ २६ ॥ सुनिश्चयेन तेनेव जितं सर्वं भयादिकम् ॥ इत्येवमुक्त्वा भक्त्या च नंदस्तस्थौ हरे पुरः ॥ २७॥ प्रसन्नवदनः कृष्णो ददौ तस्मै तदीप्सितम् । एवं नंदकृतं स्तोत्रं नित्यं भक्त्या च यः पठेव ॥ २८ ॥ सुदृढां भक्ति |माप्रोति सयो दास्यं लभेदः। तपस्तप्त्वा यदा द्रोणस्तीर्थं च धरया सह ॥ २९ ॥ स्तोत्रं तस्मै पुरा दत्तं ब्रह्मणा तत्सुदुर्लभम् हरेः षडक्षरो मंत्रः कवचं सर्वरक्षणम् ॥ ३३० इह सौभरिणा दत्तं तस्मै तुटून पुष्करे । तदेव कवचं स्तोत्रं स च मंत्रः सुदुर्लभः ॥ ॥ ३१ ॥ ह्मणोंशेन मुनिना नंदाय च तपस्यते ॥ मंत्रः स्तोत्रं च कवचमिष्टदेवो गुरुस्तथा ॥ ३२॥ या यस्य विद्या प्राचीना न तां त्यजति निश्चितम् । इत्येवं कथितं स्तोत्रं श्रीकृष्णाख्यानमद्भुतम् । मुखदं मोक्षदं सारं भूवबंधविमोचनम् ॥ २३३ ॥ इति |श्रीमद्वेवतें महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवाद इंद्रयागभंजनोनामैकविंशतितमोऽध्यायः ॥ २१ ॥॥। उवाच ॥ ॥ एकदा सघिकानाथो बलेन सह बालकैः ॥ जगाम तत्तालवनं पारिपक्वफलान्वितम् । १॥ वृक्षाणां रक्षिता दैत्यः स्वर रूपी च धेनुकः । कोटिसिंहसमबलो देवानां दर्पनाशनः ॥२॥ शरीरं पर्वतसमे कूपतुल्ये च लोचने । ईषापंक्तिसमा दंतास्तुंडे पर्व ॥ ३ र्या शतहस्तपरिमिता जिह्वा लोला भयानका । कासारसदृशी नाभिः शब्दस्तस्य भयानकः ॥ ३ तालवनं "हणासन् । वंधो जगत्पते ॥ महाबल बलभ्रातः समस्तबलिनां वर ॥ ६ ॥ अवधानं कुरु विभो क्षणार्धे नो निवेदने ॥ क्षुधितानां शिश्नां च भक्तानां भक्तवत्सल ॥ ७ ॥ स्वादूनि उंदराण्येव पश्य् च ॥ भंडं चालयितुं वृक्षान्पातितं च फलानि च ॥ ८ ॥ जन्मानेि शशिनि वैज्ञानियों के नाम से संशय लोक सेवन से बनी शिल तोचि त सभी मत न तं ॥ १२ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच । वों दैत्यायं बाला ठूयं मत्सहचारिणः । वृक्षान्भुक्त्वा चालयित्वा फलानि खादताभयम् ॥ १४ ॥ संमादाय बालका बख्शालिनः ॥ उत्पेतुर्दूलशिखरं क्षुधिताश्च फलार्थिनः ॥ १६ ॥ नानाप्रकारवर्णानि स्वादूनि च॥ फलानि पातयामासुः परिपक्वानि नारद ॥ १६ ॥ केचिद्वभुजुङ्गंज्ञांच्या चालयामासुरेख च । केचित्कोलाहलं केचन ॥ १७ ॥ अवरुद्ध तरुभ्यश्च बाळका बलशालिनः फलान्यादाय गच्छंतो ददृशुर्दैत्यपुंगवम् ॥ १८॥ महाकायं घोरं गर्दैमरूपिणम् ॥ आगच्छंतं महावेगात्कुर्वतं शब्दशसुल्बणम् ॥ १९ ॥ तं दृशं रुरुडुः सर्वे फलानि तत्यजुर्भिया ॥ कृष्णकृष्णेति शब्दं च प्रचक्रुर्बहुधा भृशम् ॥ २ ॥ अस्मान्नझ समागच्छ हे कृष्ण करुणानिधे ॥ हे संक र्षण नो रक्ष प्राण नो याँति दानवान् ॥२३॥ हे कृष्ण हे कृष्ण हरे मुरारे गोविंदृ दामोदर दीनबंधो ॥ गोपीश गोपेश भवार्णवेऽस्म कृष्ण भृतं मुकुळबलदर्प वर्धयेमं निहत्य ॥ २e॥ बालानां विछवं दृझा बलेन सह माधवः ॥ आजगाम शिस्थानं भयदा भक्त ॥ २९॥ भयं नास्ति भयं नास्तीत्युक्त्वा दुद्राव सत्वरम् ॥ ईदास्यप्रसन्नास्य निर्भयं दत्तवाञ्छिंशून ॥ २६ ॥ दृष्य षण बी वाळा ननृतुर्विदुर्भयम्॥ इरिस्टूतिथाभयदा सर्वमंगलदायिका ॥ २७॥ श्रीकृष्णो दानवं दृष्ट्झ असतं पुरतः संबोग्य बलिनमुवाच मधुसूदनः ॥ २८॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ दानवो बलिपुत्रोयं नाम्ना साहसिको बली॥ शशो दुर्वाससाम् ॥२९॥ पापिष्ठो मम वयो महाबलपराक्रमः अहमेनं वधिष्यामि स्वं रन्न चान्बळ् ॥३ मदुवाच .३ ॥ तान्गृहीत्वा बलः शीथं जगाम त्वरयाज्ञया॥ ३१ ॥ इज़ कृष्णे दानवेंत्र अवघ्यगर्भः असीख लीळय कोपाज्ज्वलदग्निशिखोपमम् ॥ २२ ॥ बभूवातिदायुक्तो मर्तुकामोतितेजसा ॥ उमस युग त्य विरं तेजस्विनं भिया ॥ ३३ ॥ उज्झितं संतमीशं च दृशं दैत्यो मुमोच । अतीवसुंदरं शतं ज्वलंते तेजसा ॥ ३४ ॥ सृष्णदर्शनमात्रेण बभूवास्य पुरा स्वृतिः। आत्मानं बुबुधे कृष्णं जगतां कारणं परम् ॥ ३६ ॥ तेजःस्वरूपमीशं तं दृशं तुष्टाव दानवः।। यथागमे यथाजन्म गुणातीतं श्रुतेः परम् ॥ ३६ ॥ ॥ दानव उवाच ॥॥वामनोऽसि त्वमंशेन मत्पितुर्यज्ञभिक्षुकः। X|राज्यहर्ता च श्रीहर्ता सुतलस्थलदायकः ( ३७ ॥ वलिभक्तिवशो वीरः सर्वेशो भक्तवत्सलः ॥ शीघ्र त्वं विनिघ मां पापं शापाद्वद भरूपिणम् ॥ ३८ ॥ सुनेर्दूर्वाससः शापादीदृशे जन्म कुत्सितम् ॥ मृत्युरुक्तश्च मुनिना वत्तो मम जगत्पते ॥ ३९॥ षोडशारेण ऊचक्रेण सुतीक्ष्णेनातितेजसा ॥ जहि मां जगतां नाथ सद्भक्तिं कुरु मोक्षद ॥ ॥ त्वमंशेन वराय समुदतुं वसुंधराम् ॥ वेदानां रक्षिता नाथ हिरण्याशनिसूदनः ॥ 89॥ त्वं नृसिंहः स्वयं प्राणों हिरण्यकशिपोर्वधे ॥ प्रह्रादानुग्रहार्थाय देवानां रक्षणाय च । ४ |॥ २ ॥ त्वं च वेदोदारकर्ता मीनशेन दयानिधे ॥ नृपस्य ज्ञानदानाय रक्षसये मुरविप्रयोः ॥ ४३ ॥ शेषाधाम कूर्मस्त्वमंशेन मृद्धिहेतवे ॥ विषाघारमा विश्वस्त्वमंशेनापि सहस्रधृक् ॥ ६४ रामो दाशरथिस्त्वं च जानक्युद्धरहेतवे ॥ दशकंघरहता च सिंध छु। आसेतुविधायकः ॥६५॥ कलया परशुरामक्ष जमदग्निसुतो महान्॥ त्रिसप्तकृत्वो भूपानां निर्हता जगतीपते ॥ ४६ ॥ अंशेन कुपि| लत्वं च सिदानां च गुरोर्गुरुः । मातृज्ञानप्रदाता च योगशास्त्रविधायकः ॥४७ ॥ अंशेन ज्ञानिनां श्रेष्ठो नरनारायणावृषी। एवं च धर्मसुतो भूत्वा लोकविस्तारकारकः ॥ ६८ ॥ अधुना कृष्णरूपस्त्वं परिपूर्णतमः स्वयम् । सर्वेषामवताराणां बीजरूपः सना तन.४९ ॥ यशोदावनों नित्यो नंदेकानंदवर्धनः । प्राणाधिदेवो गोपीनां राधाप्राणाधिकप्रियः ॥६० ॥ वसुदेवसुतः शत इवयंबट शग्रोनिसंभवः श्रीमान्पृथिवीभारहारकः ॥६१ ॥ पूतनायै मावगतिं प्रवाता च कृपानिधिः । केरिः २; .. . अंबानां मुमापि मोक्षकारक॥६३॥ स्वेच्छामयगुणानीत भकान भयभंजन । प्रसीद राधिकानाथ प्रसीद कुरु मोक्षणम् ॥ ३.• ४ : ७ ॥ | ५३ ॥ हे नाथ गार्दभीयोनेः समुंदर भवार्णवाव ॥ सूखीस्त्वङ्गतपुत्रोई मासुदतुं त्वमर्हसि ॥ ९४ ॥ वेदा ब्रह्मादयो ये च मुनींद्वाः अ• २ अस्तोतुमक्षमाः॥ किं स्तौमि ते गुणातीतं पुरा दैत्योऽधुना खरः ॥ ६६॥ एवं कुरु कृपासिंधो येन मे न भवेदतुः ॥ दृझ पादारविंद |ते कः पुनर्भवनं व्रजेव ॥५६ ॥ ब्रह्मा स्तोता सरः स्तोता नोपहासितुमर्हसि ॥ सदीश्वरस्य विज्ञस्य योग्यायोग्ये समा कृपा ॥५॥४ इत्येवमुक्त्वा दैत्येंद्रस्तस्थौ च पुरतो हरेः। प्रसन्नवदनः श्रीमानतितुष्टो बभूव ह ॥९८॥ इदं दैत्यकृतं स्तोत्रं नित्यं भक्त्या च यः। छपठेत् ॥ सालोक्यसार्टिसामीप्यं लीलया लभते हरेः ॥५९॥ इह लोके हरेर्भक्तिमंते दास्यं सुदुर्लभम् । विद्यां श्रियं सुकवितांपुत्रपौत्रा म्यशो लभेत् ॥६०॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ श्रुत्वानुमेने देत्येंद्रस्तवनं करुणानिधिः॥ कथं करोमि संहारमीदृशं भक्तमित्यते॥४ |॥६१ अनुमॅन्य स्मृतिं तस्य संजहार हरिः स्त्रयम् । न हि युक्तो वधः स्तोतुर्हर्वक्क्षुर्विधिरीश्वरात् ॥२॥ दानवो मायया विष्णोर्विस के स्मार पुनः स्वकम्॥ दुरुक्तिस्तत्कंठदेश द्दधिष्ठानं चकार ह।६३॥ उवाच श्रीहरिं दैत्यः कोपात्प्रस्फुरिताधरः ॥ मुने.सद्यो मर्तुकामो देवप्रस्तो विचेतनः॥३४॥ दैत्य उवाच ॥ ॥ ध्रुवं त्वं मर्तुकामोसि दुर्मुदं मानवार्भक। अद्य प्रस्थापयिष्यामि त्वामहं यममंदिरम् ॥“ i६८॥ आयासि जीवनाकांक्षी मम तालवनं शिशो ॥ न यास्यसि पुनर्गेहे बांधवं न हि द्रक्ष्यसि ॥६६॥ न कंसो न जरासंधो नरको न समो मम ॥ देवाः कंपंति मे नित्यं के चान्ये मत्समा भुवि ॥ ६७ ॥ न हि संहारकर्ता च म संवतुं क्षमः शिवः॥ न च ब्रह्मा नछु विश्य न शृत्युः काल एव च ॥ ६८ ॥ मम तालतरून्भैका पातयित्वा फलानि च ॥ अहंकरोषि सहसा किमहो कस्य् तेजसा। ९ ॥ कस्त्वं वद बटणे सत्यं कमनीयोतिरंदरः ॥ दुहँगै जीवनं दातुं मणं कथमिहागतः ॥ ७०॥ इत्युका मस्तके कृत्वा – फेवा स तं बली ॥ दूरतः पातयामासश्रीकृष्णं मरणोन्मुखः ॥७१ ॥ पातयित्वा च तं भूमौ विषाणाभ्यां जघान सः ॥ "g* अ गर्ल गरि १२ खराभ्यां च• •। चलचित्र पनि हो । सः वामं तं शब्दं कृत्वा भयानकः । स जगाम शिशुस्थानं बुद्बुलका भिया ॥ ७९॥ वलं च प्रेरयामास मस्तकेन महाबली ॥ बलो सुटिं ददौ तस्मै सूचीमाप ततोऽसुरः ॥ ७६ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य जगाम हरिसन्निधिम् ॥ बलमुष्टया च व्यथितः पुनर्रीमवा |प सः ॥ ७७ ॥ पुनश्च चेतनां प्राप्य समुत्तस्थौ व्यथाकुलः ॥ उत्ससर्ज बूझकुंडे सूत्रं च भयमाप ह॥ ७८॥ क्षणात्संधिक्षणं प्राप्य महाबलपराक्रमः । कृत्वा शिरसि गोविंद घूर्णयामास दानवः ॥ ७९॥ पातयामास भूमौ ते पूर्णयित्वा पुनःपुनः ॥ उत्पाटय तालवूरुं तं ताडयामास माधवः ॥८०॥ यथा खङ्गम्हारे द्वानवस्य् भवेब्यथा । तथा बभूव दूत्यस्य तालवृक्षस्य ताडनात् ॥८३m|| छबभूव जर्जरैग रुधिरं च समुद्रमन्॥ ८३ ॥ क्षणेन चेतां प्राप्य सख़्त्तस्थौ रुषाऽसुरः । गृहीत्वा पर्वतश्रेष्ठं प्रेरयामास माधव |॥ ८६ ॥ दृझा शेलमुत्पन्नतं वेगेन मधुसूदनः ॥ जग्राह दक्षिणकरे यथेक्षुदंडख़त्प्रभुः ॥ ८९ ॥ पूर्वस्थाने पर्वतं ते स्थापूयामात्र कौतुकात् । गृहीत्वा दैत्यकर्णानं पातयामास दूरतः॥८३ ॥ उत्पत्य च महावेगाचकार वेष्टनं हरेः ॥ धृथिवीं घर्षयामास ॥ ८८ ॥ प्रहरं च तयोर्मुदं निर्लक्षे च बभूव हे ततो गृहीत्वा श्रीकृष्णं पपात धरणीतले॥८९॥ पुनर्मुहूतं शुद्धं च बभूव भूतले तयोः । इदं: यः सस्मार चकखतम् । सुर्यकोटिसमं दीया जआइ तत्सुदर्शनम् ॥ ९३ ॥ चिक्षेप भ्रामयित्वा च षोडशारमनुत्तमम्। पथ्यविडमंड ४ पंपात मस्तकं सूम बॉनवस्य 'महात्मनः ॥ तैलसमूह इतस्थौ शतर्यसमप्रदेश २ ३ ९६॥ विलोक्य हरिलोकं संलिष्ठे कृष्णपदंबुजे । संप्राप्य परमं मोक्षमहो दानबूझुंगवः ॥ ९६ ॥ गगनस्थाः सुराः सर्वे वह मुनयश्च भृशं मुदा ॥ पारिजातप्रसूनानां चक्रुस्ते तत्र वर्षणम् ॥ ९७ ॥ नेदुटुंदुभयः स्वर्गे ननृतुश्चाप्सरोगणाः ॥ जगुर्मघवेंनिकर स्त्रुचुर्मुनयो मुदा ॥ ९८॥ स्तुत्वा जग्मुः सुराः सर्वे मुनयो हर्षविह्वलाः ॥ धेनुकस्य वधं दृशं तत्राजग्मुश्च बालकाः ॥ ९९ ॥ बल बलिनां श्रेष्ठस्तुष्टाव पुरुसोत्तमम् ॥ धुदुर्बलकाः सर्वे ननृतुश्च मुदान्विताः ॥ १०० ॥ दत्त्वा कृष्णबलाभ्यां च प्रपक्कानि नेि च । सर्वाणि भक्षयामासुर्बालाः प्रहृष्टमानसाः ॥ १०१॥ भुक्त्वा पीत्वा हरिः शीनें बलेन बालकैः सह ॥ जगाम स्वाढ्यं अतन्निहत्य दानवेश्वरम् ॥१०२॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे धेनुकवधोनाम द्वाविंशोऽध्यायःङ्क २२ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ केन पापेन बलिजो गर्दभत्वमवाप ह॥ दुर्वासाः केन दोषेण शशाप दानवेश्वरम् ॥ १ ॥ केन|3 पुण्येन वा नाथ बलिनः श्रीहरेः पदम् ॥ सहसैकत्वमुक्तिं च संप्राप दानवाधिपः ॥ २॥ मुने सर्व सुविस्तारं वद संदेहभंजन | अनेकविसुखे काव्यं नूनंन्त्री पदेपदे॥ ३॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ णु वत्स प्रवक्ष्येइमितिहासं पुरातनम् । पुरा श्रुतं धर्मात्पर्वते गंधमादने॥ ३॥ पाद्मकल्पे च वृत्तांतं विचित्रं सुमनोहरम् ॥ नारायणकथोपेतं कर्णपीयूषमुत्तमम् ॥ ६ ॥ यत्र= कसे कथा चेयं तत्र त्वमुपपईणः । आकल्पजीवी समीकः सुंदर स्थिरयौवनः ॥६॥ पंचाशत्कामिनीनां च पतिः श्रृंगारत परः ॥ वरेण ह्मणस्त्वं च सुकंठो गायनेषरः ॥ ७॥ अनुक्षणं पपुस्तास्ते सुंदरं सुखपंकजम् ॥ निमेषरहिताः सर्वाः माणमपीडिताः ॥ ८ ॥ तास आणैव घटितो विधिना त्वमिव श्रुतम् ॥ दिवानिशं सहचरा न जीवंति त्वया विना । | gोकने च रहसि स्थानेस्वाने मनोरमे ॥ गङ्गषु च शैलानां कंदरेषु नीव च ॥ १० ॥ काननेषु च रम्येव । बर्बिते युवाममोघं ताभ की चकुस्त्वया सह ॥ १३३ ॥ तय -देवदिवेः शापाद्रुत्वा दासीसुतो भव । S" > आना आवणः शत्रो वैष्णवोच्छिष्टभोजनाव । १२ ॥ ल्पजीवी च वैष्णवप्रवरो महान् ॥ ज्ञानदृष्टया सर्वदर्शीं प्रियङ r) ५४ बलेः पुत्रो नाम्ना साहसिको बली स्वतेजसा सुराज्जित्वा प्रतस्थे गंधमादनम् ॥ १६ ॥ चंदनोक्षितसर्वागो रत्नभूषण भूषितः॥ रत्नसिंहासनस्थश्च बहुसैन्यसमन्वितः ॥ १६ ॥ एतस्मिन्नंतरे तेन पथा याति तिलोत्तमा ॥ रूपेणाप्सरसां श्रेष्ठा। ॥ १७॥ चारुचंपकवर्णाभा रत्नाभरणभूषिता ॥ नवयौवनसंपन्ना कामबाणप्रपीडिता ॥ १८॥ ईक्षदास्यॐ प्रसन्नास्या दिव्यवस्त्रं सुबिभ्रती ॥ वक्रभ्रूभंगयुक्ता सा गर्दमिनी सन –भन्नई उठंडे व लाल हसितं घो"मैं नम् ॥ २१ ॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं सुस्मितं सुमनोहरम् ॥ दृष्ट्वा ते विस्मिता कामात्कटाक्ष च चकार सा ॥ २२ ॥ क्रीडाये चंद्र लोकं च गच्छंती चंद्रकांसुकी ॥ तस्थौ केन च्छलेनैव मत्ता श्रृंगारलालसा पुलकांकितसर्वाणं धर्मकर्मसमन्वितम् ॥ बभूव काममत्ताया योनौ कंट्स|| यनं:जलम् ॥ २९ ॥ विसस्मार शशधरं बलिपुत्रमनोरथा ॥ अहो को वेद भुवने दुर्जेयं पुंश्चलीमनः ॥ २६ ॥ पुंश्चल्यां यो हि वि कॅ। वने वाचिता चितिश्च विवश यस मूहेिं "मतं यानि पारित मु" नाम्। ५२का मस्त्येव ऍपलीनां न कुत्रचित् ॥ दारुणा पुंश्चली जातिर्नरघातिभ्य एव च ॥३॥ निष्कृतिः सर्वभोगांते सर्वेषामस्ति निश्चितम् । न पीनां विकेंद्र ॥ ३२॥ अन्यासां कामिनीनां च कीटं हंतुं च या या ॥ सा नास्ति पुंश्चलीनां तु कांत १३ पुरातनम् ॥ ३३ ॥ कृतं दृशं दिनंत्येव सोपायेनावलीलया । रतिलं नूतनं प्राप्य विषतुल्यं पुरातनम् ॥ ३४ ॥ पृथिव्यां संग ४ यानि पापानि पुंश्लीष्वेव भारते । तिष्ठंति ताभ्यो न पराः पापिष्ठाः संति केचन ॥ ३६॥ पुटुंचलीपरिपक्कानं सर्वपातकनि अ• २३ श्चितम् ॥झे कर्मणि पैत्र्ये च न देयं च तथा जलम् ॥ ३६॥ अन्नं विष्ठा जलं मूत्रं पुंश्चलीनां च निश्चितम् । दूत्वा षि तृभ्यो देवेभ्यो भुक्त्वा च नरकं व्रजेव ॥ ३७ ॥ शतवर्षे कालसूत्रे पचत्येव मुदारुणे। घोरांधकारे कृमयस्तं दर्शति विषानिशम् ॥ ३८ ॥ पुंश्चल्यन्नं च यो भुक्ते दैवाद्यदि नराधमः ॥ सप्तजन्मकृतं पुण्यं तस्य नश्यति निश्चितम् ॥ ३९ ॥ आयुःश्रीयशसां |इनिरिह लोके परत्र च ॥ तस्माद्यत्नाद्रक्षणीयं पाकपात्रं कळवकम्॥ ६० ॥ पुंश्चलीदर्शने पुण्यं यात्रासिद्धिर्भवेद्भवम् ॥ स्पर्शने । च महापापं तीर्थस्रानाद्विशुध्यति ॥ ४१॥ श्नानं दानं व्रतं चैव जपश्च देवपूजनम् ॥ निष्फलं पुंश्चलीनां च भारते जीवनं वृथा ॥ बलेः सुतः ॥ कामातुरः प्रमत्तश्च जगाम कुलटांतिकम् ॥ ८४ ॥ उवाच कुटिलापांगीं पीनश्रोणिपयोधराम् ॥ श्रीडया वाससा वक्र कुर्वत सुदा ॥ ३६ ॥॥ साहसिक उवाच ॥ सुझ्पुण्यवंतं मनोहरम् ॥ ४६॥ कल्पतेि तपसा पूतं भोक्तुं त्वामेव सुंदरि ॥यं तं यासियाहि सा त्वं भृत्यं मां कर्तुमर्हसि ॥ ३७ वीणीहि रतिपुण्येन म भृत्यं रतिलोलुपम् । श्रृंगारलोलुपा विनिर्मितः निरूपितं यत्तंनेव वार्यते केन तत्प्रिये॥ ४९ ॥ वाक्यं पीयूषसदृशं सस्मितं वद सुंदरि ॥ शीतं भुजलताषा वने कुछ निर्जने ॥६०॥ आसनं देहि कल्याणि स्वोढं कनकसन्निभम् । स्तनमंडलकुंभं च पात्रयोग्यं प्रदर्शय ॥९३॥ तीक्ष्णात्रेण जर्जरं कुरु भामिनि ॥ कामसऍक्षतं पादस्पर्शनेनारुजं कुरु॥२॥अधरोषावृतं स्वादु देहि मे क्षुधिताय च ॥ पक्कदाडि छु ॥ ७३ ॥ अणु पश्यामि ललितां सुनिमानसमोहिनीम् ॥ शरन्मध्याह्नपद्मानां प्रभामोचनलोचनाम् ॥ ९९॥ शरत्पार्वणचन्द्रस्यं प्रसन्नं च प्रदर्शय । सा च तद्वचनं श्रुत्वा तमुवाच स्मरातुरा ॥६॥ वृश्चतं कामबाणेन मानसंक्षयकामिनी॥ तिलोत्तमोवाच ॥ पतिस्त्व सहशो नाथ कामिनीनां मनीषितः ॥ ६७॥ बलिपुत्रोसि धर्मिष्ठो रूपवान्पुणवान्युवा ॥ श्रृंगारनिपुणः कांतः कामशास्त्रविशा रद्रः ॥९८ सदा मनोज्ञः क्षीणं त्वं सुवेषश्च स्वभावतः । मुवेषं सुंदरं शतं कांतं दांतमरोगिणम् । ६९॥ गारजं गुणशं वां युवानं च जीवनं वृथा॥ चंद्राश्लेषं न जानंति यास्ता मूढाः प्रकीर्तिताः । ता एव मातृगर्भस्था न प्राज्ञाः पौरुषे रसैः ॥ ६३ ॥ स्वर्वच छै। मानस ॥ अथ तस्य रतिदिनं तेनं तिलोत्तमावचः श्रुत्वा जहास् बलिनंदनः॥ मुकामश्च सपुलूकस्तासूवाच रूस्थले ॥ ६७ ॥ साहसूिकझ |निमित्तेन प्रयत्नतः ॥ सर्वरूपगुणाधारा विधिना च कृता पुरा ॥ ६९ ॥ सर्वं जानासि सर्वज्ञ विज्ञा सुरतकर्मणि । हर्षेण श्रोतुमि च्यामि वद् वो मानसं वचः ॥ ७० ॥ अतिप्रियध को खा च कः खभावो वरानने । अवश्यं गोपनीयं च श्रोतुमिच्छामि सुंदर स्य सा विलोमा । सुखमाच्छादनं चक्रे विलोक्य वक्रचक्षुषा ॥ ७३ ॥ सत्यं सारमंतरस्थमव्यक्तमतिगोपनम् ॥ उवाच मान ३. सं वाक्यमज्ञातं विदुषामपि ॥ ७e ॥ ॥ तिलोतमोवाच ॥ ॥ कथनीयं साहसिक ऍपलीनां मनोवचः ॥ श्वजातीनां च सर्वाङ • ? . ४ ॥ साङपहासकरं परम् ॥ ७५॥ सर्वेषामपि दुर्जेयं चरितं योषितामपि ॥ विशेषतोपि दुर्जेयं पुंश्चलीनां मनोवचः ॥ ७६ ॥ वेदवेदांगशास्रांतं सर्वं जानाति पंडितः ॥ कांत नतं विजानाति दिशामाकाशयोषिताम् ॥७७ ॥ विषादप्यप्रियो वृद्धो रत्नादपि । २३ ॐ ब• च योषिताम् । युवा सर्वस्वहर्ता चेत्भाणेभ्योपि परः प्रियः ॥ ७८ ॥ युवानं सुंदरं दृष्ट्वा भवति पुंश्चली। विशेषतः सुवेषं चङ्क €व हतचेतना ॥ ७९॥ निमेषरहिता तस्या लोचनाभ्यां पिबेन्मुखम् ॥ योनौ जलं आर्ता हरेतस्याः सद्यः कंडूयनं भवेत् ॥८०॥|४| मनोऽतिलोलमस्थैर्यं सर्वांगानि चकॅपिरे ॥ जडीभूतं शरीरं च प्रदग्धं मदनानलाव ॥ ८१ ॥ संप्राप्य तं चेद्दसि सालापं कुरुते ऽ स्फुटं । सकटलं. स्मेरवक्त्रं दर्शयित्वा पुनपुनः ॥८२॥ तथा यदि वशं कर्तुं न शशाक जितेंद्रियम् ॥ स्वमंगं दर्शयित्वा तमं चै| तर्वाक्यं स्फुटं वदेव ॥८३ ॥ दुःसाध्ये नायके दुखं भवेद्मजन्मजन्मनि । तत्तुल्यं तत्परं प्राप्य तं विस्मरति पुंश्चली ॥ ८८ ॥ ऍपलीनामप्रियः कः कः प्रियो वा महीतले ॥ योतिश्रृंगारनिपुणः स च प्राणाधिकः प्रियः ॥ ८६ ॥ पूर्वजारं पतिं पुत्रं भ्रातरं छ| पितरं प्रसूम् । विशिष्टं नूतनं प्राप्य सर्वं त्यजति लीलया॥ ८६ ॥ न दानेन न मानेन सत्येन स्तवनेन वा ॥ नोपकारेण प्रीत्या झु झ्या सा साध्या मूरतिं विना ॥ ८७ ॥ रायूने भोजने चापि स्वप्ने ज्ञाने दिवानिशम् ॥ नित्यं सत्पुरुषाश्लेषं स्मरंति कुलटाः स्त्रियः ॐ |८८ सृङ्गारनिपुणानां च ध्यानसाध्या चिरं परम् ॥ दारुणा पुंश्चलीजातिः प्रार्थयंति नवनवम् ॥८९॥ सर्वासां कुलटानां च चरित्र|झ कथितं मया ॥ अकथ्यं गोपनीयं च मम हृद्वचनं श्रुणु ॥९०॥ मम संति प्रियतरा गंधर्वेषु सुरेषु च युवानो रतिशूराश्च कामशम्रकै छ विशारदाः॥ ९१॥ विशेषतः शशधरे स्नेहो मे विद्यते परः । ततोतिरिक्तः सर्वस्मादपि कामः प्रियो मम ॥ ९२॥ प्रियो मे कामसlछ इरोन भूतो न भविष्यति । स्मरस्य स्मरणार्ण सुस्निग्धं मानसं मम ॥ ९३ ॥ इत्येवं कथितं सर्वमात्मनो योषितामपि ॥ ७४ ॥ १ऑपरेशन पाए । ०० आज्ञां कुरु मङ्गलराज यास्यामि चंद्रसन्निधिम्॥ ९४ ॥ चंद्रस्थानात्तव स्थानं समागत्य सुनिश्चितम् । संतोषं तव देवेंद्र करिष्यामि न संशयः ॥ ९६ ॥ धृत्वेवं बलिपुत्रश्च जहासोचैः पुनःपुनः । सा वक्रचक्षुषालोक्य त जहास स्मरातुरा ॥ ९६ ॥ छलेन दृर्शया मास कठिनं स्तनयोर्युगम् । चारुचंपकवर्णाभं वर्तुलं पीनसुच्व्रितम् ॥ ९७ ॥ श्रोणीं सुकठिनां रम्यां रंभास्तंभविनिंदिनीम् सञ्जटाशं स्मेरसुखं कपोलं पुलकांचितम् मुखम् ॥ ९९॥ तस्य रूपं च वेषं च दर्शदर्श पुनःपुनः॥ सुखस्याच्छादनं भावात्कुर्वती सुक्ष्मवाससा ॥ १ दृश्च सुप्राज्ञो बलिनंदनः॥पप्रच्छ काभिर्ना कामी भावं विज्ञातुमुत्सुकः ॥ १०१ ॥ ॥ साहसिक उवाच। ॥ किंकरिष्यसि मां सत्यं । वद पंकजलोचने ॥ कायंतरं करिष्यामि सुचिरं स्थातुमक्षमः ॥ १०२॥ कामिनीषु बलात्कारो न धर्मो धर्मिणां प्रिये विशेषतोतिवि झुडु नास्माकं स्वकुलोचितः ॥ १०३ ॥ श्रृंगारं देहि वा गच्छ रातिं कर्तुं सुरांतिके ॥ कः क्षमो वा वशीकर्तुं पृथलों बहुगामि नम् ॥ १०८ ॥ दानवस्य वचः श्रुत्वा शुष्ककंठोष्ठतालुका । आत्मानमधमंमन्या भिद्यमाना स्मरास्रतः ॥ १०६॥ ॥ तिलोत्त मोवाच सा । कथमेवं ब्रूहि त्वं मे कांतः प्राणाधिकः प्रियः । कथं वा कोपयुक्तोसि कुरु कार्यं मनीषितम् ॥ १०६ ॥ त्वामेवैकुं विमुखं कृत्वा यामि चंद्रांतिकं यदि ॥ तवाभिशापात्तत्रैव सद्यो विनो भविष्यति ॥ १०७ ॥ विहारं कुरु भद्रं ते करेष्यति इरिः ॐ स्वयम् । पदेपदे शुभं तस्य यः श्रीमानं च रक्षति ॥ १०८अवमन्य ख्यिं मूढो यो याति पुरुषाधमः। पदेपदे तदभं करोति पार्वती सती ॥ १०९ ॥ विज्ञाय भावज्ञः कामशास्त्रविशारदः ॥ करे धृत्वा समाश्लिष्य चुटुंब मुखपंकजम् ॥ १११ ॥ जगाम च तया सार्ध गंधमादनग हरम् ॥ दृशं तत्र गत्वा चस्थानं जंतुविवर्जितम् ॥ ११२ ॥ संस्थाप्य रत्नदीपांश्च धूपं च सुमनोहरम् ॥ शय्यां रतिकरीं कृत्वा सुष्वाप च तया सह ॥ ११३ ॥ नानाप्रकारपुंगारं चकार काममोहितः । तिलोत्तमा तं बुबुधे मुरादपि विचक्षणम् ॥ ११८ ॥ सा ब्रू ॐ चैपतरौ तुट् बभूव रसिकेसरी॥दिवानिशं न बुधे नवसंगमेमूर ॥११९॥ तिलोत्तमा कामभावादख्षुित्रमुवाच ह ।। , & दे वसिषणेशं स्तनयोरंतरे सुदा॥ ११६॥ ॥ तिलोत्तमोवाच ॥ ॥ कदा द्रक्ष्याम्यहं कांत मुखचंदं मनोहरम्॥ एवंभूतं शुझ° > ७ १ ॥ दिनं कदा मे भविता पुनः ॥१३७। अयि र्क रूपमाअयं गुणो वा तव दानव॥ ध्रुवं श्रृंगारनिपुणस्त्वत्परो नास्ति कश्चन ॥३१८॥झ|अ• २२ ओं विस्मरस् िकालेन् पुरुः षट्प यूथा ॥ ीणां पुरुषाश्लेष आजीवं मनसि स्थितः ॥ ११९ ॥ सूत्संगमः शुभदिने पुण्य्छु ||वुण्यवतां भवेद॥ सद्विच्छेदो दुःखहेतुर्मरणादतिरिच्यते ॥ १२० ॥ पीयूषभोजनात्स्वर्गवासादपि च दुर्लभः । सत्सँगः सुखमयो |sषसत्संगो विषाधिकः ॥ १२१ ॥ क्षणं तिष्ठ महाराज पुनरालिंगनं कुरु । त्वया सार्ध मम प्राणा यास्यंति चेतसा सह॥ २२ ॥झ इत्येवमुक्त्वा कुलटा कृत्वा वक्षसि सादरम् । पुमंगसंगोत्पुलका सूर्छमाप मुखेन च ॥ १२३ ॥ कुलटालिंगनालापात्सोतिकामी|| बभूव ह ॥ यथा दीप्तः कृष्णवर्मा वर्धते इविषाधिकम् । १२४ ॥ पुनश्चकार श्रृंगारमसुरोऽष्टविधं मुने ॥ मुंबनं च नवविधं यथा – आस्थाने यथोचितम्। भै२६ नखदंतकरैः क्रीडां चकार विविधां पुनः॥ किंकिणीनां कंकणानां बभूव शब्द उल्बणः ॥ सुनेर्देव। ससस्तेन ध्यानभंगो बभूव ह ॥ १२६ ॥ अदृष्टस्य तयोस्तत्र वल्मीकााच्छादितस्य च ॥ योगासनं कुर्वत. गंधमादन छ। गहरे॥ १२७ ॥ ध्यायतश्चरणांभोजं कृष्णस्य परमात्मनः ॥ न पपात तयोर्युष्टिः समीपस्थे महामुनौ ॥ कामात्मनोर्न हि ज्ञानं ज्ञ् इमेन दतचेतसोः ॥ १२८॥ सहसा चेतनां प्राप्य प्रचलन्ब्रह्मतेजसा ॥ दर्श पुरतस्तौ तु सुनिरुन्मील्य लोचने ॥ १२९ ॥४ दिवानिशं जलोचनः न ॥ ध्यानप्राप्तपद्मभोजविच्छेदोद्विग्नमानसः जानन्त संयुक्तौ काममोहितौ। दृझा चुकोप ॥ १३१ तेजस्वी ॥ । रुद्रो दुर्वासा उवाच भगवान्विभुः ॥ उत्तिष्ठ ॥ १३० गर्दभाकार ॥ उवाच निर्लज तो विहारते पुरुषाधम रक्तपंक ॥ । अप्रधानस्य बलेः पुत्रः पशुसमप्रभः ॥ १३२॥देवो वा मानवो वापि दैत्यगंधर्वराक्षसाः । लणां कुर्वंति सततं स्वजातौ च a ०४ = पन्यिना॥ १३३ ॥ ज्ञानलबाविहीना च खरजातिर्विशेषतः । तस्मात्त्वं दानवश्रेष्ठ खरयोनिं व्रजाधुना ॥ १३७ ॥ तिलोत्तमे स्वमुत्तिष्ठ छमाहीना च पुंश्चली । एतादृशी स्मृता देये व्रज योनिं च दानवीम् ॥ १३८॥ इत्येवमुक्त्वा स मुनिस्तस्थौ तत्र रुषा ज्वलन् ॥ तौ च दृष्टुवतुर्भातावुत्थाय त्रीडितौ सुनिम् ॥ १३६ ॥ ॥ साहसिक उवाच ॥ ॥ त्वं ब्रह्मा त्वं च विष्णुश्च त्वं च साक्षान्म हेश्वरः हुताशनस्त्वं सूर्यश्च ॥ १३७ ॥ क्षमापरोधं भगवन्कृपां कुरु कृपानिधे ॥ मूढापराधं सततं यः क्षमेत्स सदीश्वरः ॥ १३८॥ इत्येवमुक्त्वा देत्येंद्रो रुरोदोच्चैः पुरो सुनेः ॥ कृत्वा तृणानि दशने पपात चरणांबुजे ॥ १३९ ॥ वाच ॥। हे नाथ करुणासिंधो दीनबंधो कृपां कुरु ॥ विधिमुष्टौ च सर्वेषां मूढा स्त्रीजातिरेव च ॥ १४ विना विपत्तौ केषांचिज्ज्ञानं भवति भूतले । तयोर्डश्च च वैकल्यं बभूव करुणा मुनेः ॥ १६२ ॥। दुर्वासा उवाच ॥ ॥ ॐ अतिशापः प्रसादो वा भवेद्देवेन दानव ॥ सत्कीर्तिरपकीर्तिर्वा प्राक्तनप्रभवा ध्रुवम् ॥ १८३ ॥ विष्णुभक्तबलेः पुत्रः सद्वंशप्रभवो |जनः ॥ जनकाद्विष्णुभक्तोसि जानामि त्वां सुनिश्चितम् ॥ १६४ ॥ जनकस्य स्वभावो हि जन्ये तिष्ठति निश्चितम् । झयथा श्रीकृष्णपादकः कालीयवंशमस्त के ॥ १७६ ॥ संप्राप्य गार्दभीं योनिं वत्स निर्वाणतां व्रज । पूर्वं कृष्णार्चनफलं |हि कृतं सतां चिरात् ॥ १६६॥ वृन्दारण्यं तालवनं व्रज शीतुं व्रजंतिकम् । प्राणांस्त्यक्त्वा हवक्रान्मुक्तिं प्राप्स्यसि निश्चितम् ॥ १४७ ॥ तिलोत्तमे भारते वं बाणपुत्री भविष्यसि ॥ श्रीकृष्णपौत्रश्लेषेण पुनः पूता भविष्यसि ॥ १४८॥ जग्मतुर्यथास्थानं प्रणम्य मुनिपुंगवम् जन्मनः ॥ तिलोत्तमा बाणपुत्री कृषानिरुद्धकामिनी ॥ १६ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणना रदसंवादे तिलोत्तमाषलिपुत्रयोर्नेहशापप्रस्तावो नाम त्रयोविंशोऽध्यायः ॥ २३ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ निगूढं गृणु वृत्तांतं सुनेत्रुर्वचसोखने में अहोस्य दारसंयोगः कथं तदूर्परेतसः ॥ ॥ १ ॥ हृञ्च तयोर्युगारं मुनिः कामी बभूव ह ॥ जितें १३९), ब.है. छ. यिोऽसत्संसर्गादोषः ससर्गिको भवेव ॥ २ ॥ सहसा तस्य हृदये बभूव मुरते स्यूह्मा तं तपस्तप्त्वा तत्र दध्यौ कामिनों मे असं• & s. ॥ ७६ ॥ ॐ|नातुरः ॥ ३ ॥ एतस्मिन्नंतरे तेन पथा याति मुनीश्वरः । प्रार्थयंत्या पतिं संतमौर्वश्च सुतया सह ॥ 8 ॥ अरूद्भवो ब्रह्मणश्र - छअ• २४ पुरा कल्पे तपस्यतः ॥ ह्वैरेताश्च योगींद्र और्वस्तेन इति स्मृतः ५६ ॥ तस्य जानूद्भवा कन्या कंदली नाम विश्रुता । दुर्वा|| ससं प्रार्थयंती नान्यं मनसि रोचते ॥६ ॥ ससुतो हि मुनिश्रेष्ठो मुनेर्द्रवाससः पुरः । तस्थौ महाप्रसन्नश्च ज्वलदग्निशिखोपमः । |॥ ७ ॥ सुनींद्रोपि मुनींद्रे तं पुरो वृद्धा ससंभ्रमः। प्रजवेन समुत्तस्थौ ननाम च मुदान्वितः ॥ ८॥औव दुर्वाससं तत्र समाश्लिझ ॐ|मनोहरा । प्रौढा त्वामेव ध्यायंती श्रुत्वा वाचिकवक्रतः ॥ १० ॥ अयोनिसंभवा कन्या त्रैलोक्यं मोहितुं क्षमा ॥ सर्वरूपगुणाधाराओं दोषेणैकेन संयुत् ॥ ११ ॥ अतीवकलहाविद्या कोपेन कदुभाषिणी ॥ नानागुणयुतं द्रव्यं न त्यजेदेकदोषतः१२॥ और्वस्य = ॥ ४वचनं श्रुत्वा मुनिः ॥ ददर्श कन्यां पुरतो गुणरूपसमन्विताम् ॥ १३ ॥ शरत्पार्वणचन्द्रस्यां शरत्पंकजलोच अनाम् दकान्विताम् ॥ ईषदासप्रसन्नास्य ॥ १३॥ पीनश्रोणिपयोधराम् सुनिर्मुमोह तां दृष्ट्वा कामबाणप्रपीडितः ॥ १४ ॥ नवयौवनसंयुक्तां ॥ उवाच पश्यतीं तं मुनिश्रेष्ठं वक्रचक्षुषा हृदयेन ॥ रत्नालंकारशोभाढयां विदूयता ॥ १६ ॥ ॥ दुर्वासा वह्निशु | हैंछ। उवाच ॥ ॥ नारीरूपं त्रिभुवने सुक्तिमार्गनिरोधकम् । व्यवधानं तपस्यायाः सततं मोहकारणम् ॥ १७॥ कारागारे च संसारेझ दुर्वहं निगडं परम् ॥ अच्छेवं ज्ञानखडैश्च महद्भिः शंकरादिभिः ॥ १८ ॥ संगिच्छायातिरिक्तं च कर्मभोगात्परात्परम् ॥ इंद्रियाउँ | मतेरपि ॥ १९॥ आदेहं संगिनी छाया भोगतं भोग एव च ॥ देवेंद्रियाणि जीवतिं विया चैवावशीलि । नम् ॥ २० ॥ मतियैवावशीलता सुनी जन्मनिजन्मनि ॥ यावजीवी च सुग्रीको न तावजन्मखंडनम् ॥ २१ ॥ यावच्च जीविनो | " ७६ " जन्व ताकागः सुखावहः । परं मुनींद्र. सर्वस्मादरिपादाब्जसेवनम्॥ २२॥ ध्यायतः कृष्णपादाब्जे मम विभो बभूव ह । न आने कर्मदोषेण न वा पूर्वजन्मनः ॥ २३ ॥ पृषल्या सह श्रृंगारं दृष्ट्वा दैत्यस्य मन्मनः ॥ बभूव कामसंयुक्तं दत्तं धात्रा च तत्फलम् ॥ २४ ॥ किं त्वहं तव कन्यायाः कतिशतकं मुने ॥ ध्रुवं क्षमां करिष्यामि दास्यामि च ततः फलम् ॥ २६॥ सर्वतोषि |परा निंदा डकवूक्तिसहिष्णुता । अतीव निंदितः सत्सु त्रीजितो भुवनत्रये ॥ २६ ॥ तवाज्ञां मस्तके कृत्वा ग्रहीष्यामि सुतां तव ॥ उपेतां कामिनीं त्यक्त्वा कालसूत्रं व्रजेन्नरः ॥ २७ ॥ रहस्युपस्थितां कामाठूल चेजितेंद्रियः ॥ परित्यजेद्धर्मभयाद्धर्म न्नरकं व्रजेत् ॥ २८ ॥ इत्येवमुक्त्वा दुर्वासा विरराम सुनेः पुरः । मुनिर्वेदोक्तविधिना ददौ तस्मै सुतां मुने ॥ २९॥ स्वस्तीत्यु वाच कृत्वा ॥ ३२ ॥ और्व उवाच ॥ हम् ॥ २३ ॥ स्वकांतश्च परो बंधुरिह लोके परत्र च । न हि कतत्परः प्रेयान् कुलीणां परो गुरुः ॥ ३४ ॥ वायः कलां नार्हति षोडशीम् ॥ ३६ । किमेतेः पतिभक्ताया अभक्तायाश्च भारते । यदा दुःखी मुखारंभे साकांक्षः प्रथमो भवेत् ॥ |पतिसेवापरो धर्मः सर्वशाखेषु पठ्यते ॥ २७ ॥ स्वप्रज्ञानेन सततं कांतं नारायणाधिकम् ॥ दृष्ट्वा तच्चरणभोजसेवां नित्यं ॐ करिष्यति ॥ ३८ ॥ रिदासेन कोपेन भ्रमेणावज्ञया मुने ॥ कटूक्तिं स्वामिनः साक्षात्परोक्षान्न करिष्यति । ३९॥ खिया वाग्योनि र्वधर्मपरीता या कटूक्तिं कुरुते पतिम् ॥ शतज न्मकृतं पुण्यं तस्य नश्यति निश्चितम् ॥ ४१ ॥ दत्वा कन्यां बोधयित्वा जगाम मुनिपुंगवः ॥ स्वात्मारामः स्वाश्रमे च तस्थौ संभोगेच्छावृते चित्तेकामी संप्राप कामिनीम् ॥ अहो सुकृतिनां कामो वांछामात्रेण सिध्यति ।।४३। शय्यां - Eरीतिकरीं कृत्वा मुनिश्रेष्ठो महामुने ॥ शुभे क्षणे गृहीत्वा ताँ सुष्वाप निर्जने प्रियाम् ॥eal नीरसानभ्यिस्यावान्मनुनिपुंगवुः |d• ४: ४७ । | तथापि सुरतौ विलः कामशास्त्रविशारदः॥ ६॥ नानाप्रकारंटॅगारं चकार विधिपूर्वकम् । नवसंगममात्रेण सूर्ये संप्रापकंदली ॥ — ॐअ• २४ ॐ॥ १६॥ सूर्यं प्राप मुनिश्रेष्ठो बुबुधे न दिवानिशम् ॥ एवं प्रतिदिनं तत्र चकार सुरतं मुने॥ ४७ विदग्धाया विदुग्धेन बभूवङ ॥ संगमः समः ॥ संबभूव गृहासक्तस्तपस्त्यक्त्वा सुनीथरः ॥ ४८ ॥ करोति कलहं नित्यं कंदली स्वामिना सह ॥ मुनींद्र बोधयाङ्क मास नीतिवाक्येन कामिनी । सा तन्न बुबुधे किंचित्करोति कलहे स्पृहाम् ॥ ४९॥ तातप्रदत्तज्ञानेन सा न शांता बभूव ह॥ न |क्षीयते प्रबोधेन स्वभावो ःA• नित्यं कटूक्तिं कांतं सा करोति हेतुना विना । जगत्मकंपितं येन तथा कोपात्स कंपि तः ६१ ॥ तया कृतां कटूक्तिं च शमासंस्थां " चकार ह ॥ बोधयामास तां नित्यं सद्यो मोहाद्दयानिधिः ॥ ६२ ॥ कटूक्तिशतकं |पूर्ण तत्कालेन बभूव ह ॥ झम चकार कृपया कडूलिं च शताधिकाम् ॥६३ ॥ पत्नीकटूतया नियतं प्रदग्धं मानसं मुनेः । । तस्याः कटुतिकारिण्याः कर्म पूर्ण बभूव ह॥५४॥ राशिर्भवति च ॥ ९६॥ सुनेरिंगितमात्रेण भस्मसात्सा बभूव ह॥ एवमत्युच्छूितांनां च न कल्याणं जगत्रये॥९६ । शरीरे भस्म साझते प्रतिबिंबः स चात्मनः ॥ जीवस्तत्रांतरिक्षस्थो बुवाच विनयात्मभुम् ॥९७॥ ॥ जीव उवाच। " हे नाथ सर्वदर्शी त्वं सत तं ज्ञानचक्षुषा ॥ सर्वं जानासि सर्वज्ञः किमदं बोधयामि ते ॥६८ ॥ संदुक्तिर्वा कटूक्तिर्वा कोपः संताप एव च ॥ लोभो मोरङ च यत् ॥६९ ॥ स्थौल्यं कार्यं च नाशय दृश्यादृश्यं समुद्भवम् । सर्व शरीरघर्म च न जीवस्य न चात्म |नः ॥ ६०॥ सत्वं रजस्तम इति शरीरं त्रिगुणात्मकम् । तच्च नानाप्रकारं च निबोध कथयामि ते ॥ ६१ ॥ किञ्चित्सत्वातिरिक्तं च सिचिवं रजोचिकम्॥ तमोतिरिक्तं किञ्चिच न समं कुत्रचिन्मुने ॥ ६२॥ सत्त्वोदयाच मुक्तीच्छा कर्मेच्छा च रजोगुणाव । तमोगु छे" . ७० वहिंसा कोपोइंकार एवं च ॥ ६३ ॥ कोपात्कदूतिर्नियतं कहूक्त्या शाळुता मवेद ॥ तया चाप्रियता सयः शत्रुः कः कस्य | तले ॥ ६४ ॥ को या प्रियाप्रियः कः किं किं मित्रं को घुिर्भवेत् ॥ इंद्रियाणि च बीजानि सर्वत्र शत्रुमित्रयोः ॥६८॥ प्राणाधिकः प्रियः स्त्रीणं मर्तुः प्राणाधिकं प्रिया ॥ बभूव शत्रुता सवो बुरुक्तया च क्षणादयोः ॥ ६६ ॥ यद्वतं द्रततं सर्वं कामदोषेण वे प्रभो॥ समापराधं निखिलं किं कर्तव्यं वदाधुना॥ ६७॥ किं करोमि क्क यामीति भविता कुत्र जन्म मे तव नान्यस्य जाया भवि |ष्यामि जगत्रये ॥ ६८॥ इत्येवमुक्त्वा जीवय मौनीभूतो बभूव ह ॥ मूर्छमवाप स मुनिः शोकेन हतचेतनः ॥ ६९ ॥ |मो महाज्ञानी जहार चेतनामहो । स्त्रीविच्छेदो विदग्धानां सर्वशोकात्परात्परः ॥ ७०॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य प्राणांस्त्यक्तुं ससु |ऊ|वतः । तत्र योगासनं कृत्वा चकार वायुधरणम् ॥ ७१॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र जगाम ब्राह्मणोऽर्भकः ॥ दंडी छत्री रक्तवासा विभाति तद्दर्शनादाशिषा च सर्व दुःखं गतं मुनेः ॥ ७६ ॥ शि ॥ शिशुरुवाच ॥ |कार्तरम् ॥७७॥ ब्राह्मणानां तपो धर्मस्तपः साध्यं जगत्रयम् । स्त्रधर्म वे परित्यज्य किमिदानीं करोषि भोः ॥ ७८ ॥ का कस्य पत्नी कः कांतः कस्या वा भुवनत्रये॥ मूर्खाणां वंचनां कर्तुं करोति मायया इरिः ॥ ७९ ॥ मिथ्या पत्नी तवेयं च क्षणात्तेन गता |धुना ॥ न हि सत्यमदृश्यं च मिथ्या यत्राचिरस्थिति ॥८०॥ एकानंशा च भगिनी वसुदेवसुता हरेः॥ पार्वत्यंशसमुद्धता सुशीला ॥ ८१ ॥ कल्पे कल्पे सुंदरी सा तव पत्नी भविष्यति । मनो देहि तपस्यायां सुदा कतिपयं दिनम् ॥८२॥ कंदली कदलीजातिर्भविष्यति महीतले ॥ शुभदा फलदा कांता सकृत्सूता सुदुर्लभा ॥ ८३ ॥ कल्पांतरे शतरूपा तव पत्नी भविष्य ति । अनुचितस्य मनखचितं च श्रुतो श्रुतम् ॥ ८८ ॥ इत्येवमुक्त्वा शीतं च विप्ररूपी जनार्दनः ॥ दत्वा ज्ञानं च विप्राय सोंत ८ ३.:. इकुचनं चकार ह ॥ ८८ ॥ सुनिः सैवं श्रमं त्यक्त्वा तपस्यायां मनो दधे॥ कंडली कलीजातिर्बभूव धरणीतले ॥ ८६ ॥ देत्यjझ•8 4a स्तालवनं गत्वा बभूव गर्दभमकृतिः ॥ तिलोत्तमा: बाख्त्री बभूव समये मुने ॥ ८७ ॥ दैत्येंद्रो विष्णुचक्रेण प्राणांस्त्यकुब. २४ कुक्त्वा वांछितम् संप्राप्य चरणांभोजं सुनेरपि सुदुर्लभम् ॥ ८८॥ काले तिलोत्तमा भूत्वा गाम स्वालयं पुनः॥ कृष्णपक्षे कुत्रार्लिमनेन परिपूर्णमनोरथा ॥ ८९॥ इत्येवं कथितं श्रुत्वा श्रीकृष्णाख्यानमुत्तमम् । पदेपदे सुंदरं च किं भूयः श्रोतु मिच्छसि॥ ९० ॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे तालफलभक्षणप्रसंगे बलिपुत्रमोक्षो छ| छनाम चतुर्विंशोऽध्यायः ॥ २४ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ घृतं किमद्भुतं ब्रह्मन् हरेश्वरितमंगलम् ॥ विशेषतस्तव सुखे ह्य अतीव सुमनोहरम् ॥ ३ ॥ मृतायां मुनिकन्यायां शापावुर्वाससो मुनेः। किं चकार समागत्य तन्मे ब्रूहि तपोधन ॥ २॥| ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ सरस्वतीनदीतीरे तपस्यां कुर्वतो मुनेः॥ पपात धौतमूर्वोच्च धार्यमाणं च वायुना ॥ ३ ॥ पृथिव्यां | पतिते वस्त्रे तपस्त्यक्त्वा मुनीश्वरः ॥ ध्यानेन बुबुधे सर्व लंन्यासंबंधसंकटम्॥ ७ ॥ जगाम शोकाविष्टोपि तूर्णं जामातुराश्रमम् । छ|सिषेच पृथिवीरेणूञ्छश्वन्नयनविंदुना ॥ ९ ॥ गवालयसमीपं च विप्रः कातरमानसः॥ हे वत्से कंदलीत्येवमुवाच च पुनःपुनः ॥|ङ्क भृशं पुनः । प्रवृत्तिं कथयामास मूलतो मुनिसत्तमम् ॥८॥ श्रुत्वा वार्ता शुचविष्टः पपात धरणीतले ॥ पृच्छमाप महाज्ञानी | अनिषेधो हि यथा मृतः॥ ९॥ मृतं दृझा स दुर्वासा सुने मनसि संकटम् ॥ चेतनां कारयामास प्रयत्नेन मह्यमुनेः ॥ १०॥ संप्राप्य चेतनां शीघ्रमुवाच तं पुरः स्थितम् । जामातरं शोकसुतं भीतं प्रणतकंधरम् ॥ ११ ॥ महाशोकादश्रुपूर्ण रक्तपंकजलो

1. चतम् । कोपात्कंपितवान्छवत्संत्रस्तः स्फुरिताधरः ॥ १२ ॥ ॥ और्व उवाच ॥ ॥ अये जलन्नत्रिवंश पौत्रस्त्वं जगतीपतेः । झा" ७८ "

स्वल्पदोषे वहुतरः कृतो दंडस्त्वया कथम् ॥ ३३ ॥ त्वजन्म शंकरशेन शिष्यस्तस्य जगद्वरोः ॥ वेदवेदांगविज्ञध सर्वज्ञो गुणा ॥ स्वयम् ॥ १८ ॥ अनख्या महासाध्वी कमलांशा तव प्रसूः ॥ न जाने केन दोषेण तव चैतादृशी मतिः ॥ १९ ॥ यस्य माता गुणवती स्त्री । तयोः पुत्रो दयाहीनो गतिः सूक्ष्मा श्रुते॥ १६॥ मम मृणाधिका कन्या दा लूयि समर्पितायाङ्क महागुणान्विता स्वल्पदोषेण परिमिश्रिता ॥ १७ वाग्दुष्टायाश्च देडो हि परित्यागः श्रुतौ श्रुतः । त्वया कोधाद्यदि त्यका पित्रा यत्नेन पालिता ॥ १८ ॥ मदपत्यं स्वल्पदोषे यतो भस्मीकृतं त्वया ॥ पराभवस्तव महान्भविष्यति न संशयः ॥ १९ ॥ महतां छ। क्षुद्रजंतूनां सर्वेषां जीविनां सदा॥ स्रष्टा पाता च शास्ता च भगवान्करुणानिधिः॥ २०॥ इत्युक्त्वा च मुनिश्रेष्ठो विलंप्य|४ के च पुनःपुनः । हेम्ब वत्से द्यायीत्युक्तो जगाम स्यालयं रुष् ॥ २१ ॥ गते मुनींद्र दुर्वासा विललाप भृशे पुनः ॥ ज्ञानेन् विस्मृतः |ओशोको बभूव द्विगुणः पुनः ॥ २२॥ शोकानलो हि कालेन विच्छिन्नो ज्ञानभस्मना ॥ बंधुदर्शनशुष्कंधदानेन् वर्धते पुनः । ॥ २३ ॥ स्मारंस्मारं प्रियां तत्र विलप्य च पुनःपुनः॥ बोधयित्वा स्वमात्मानं तपस्यायां मनो दधौ ॥ २४ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं तेजसा ॥ तेजस्वी को महानेव चकार तत्पराभवम् ॥ २६ ॥ श्रीनारायण उवाच । वंशसमुद्भवः ॥ श्रीकृष्णचरणांभोजे तन्मनाः संततं मुने ॥ २७॥ न राज्येषु न भार्यासु न पुत्रेषु प्रजासु च॥ न संपत्सु क्षणं चित्तं पुण्यकर्मार्जितासु च ॥ २८॥ ध्यायतेहर्निशं घूम स्वभे ज्ञाने हुएँ खुदा ॥ मदाजितेंद्रियः शीतो विष्णुव्रतपरायणः ॥झ्। ॥ २९ ॥ एकादशीव्रतरतः कृष्णपुंजासु तत्परः ॥ सर्वकर्मस्वलिप्तश्च कर्ता कृष्णार्पितेषु च ॥ ३० ॥ सुतीक्ष्णं षोडशारं च हरे ॐ अवकं सुदर्शनम् ॥ तेजसा हरितुल्यं च सूर्यकोटिसमप्रभम्॥ ३१॥ ब्रह्मादिभिः स्तूयमानं पूजितं च सुरासुरैः॥ प्रभुण रक्षितं शश्वद्भक्षायै नृपसन्निधौ ॥ ३२ एकादशीव्रतं कृत्वा द्वादशीदिवसे सति ॥ स्रात्वा विधाय पूजां च कालेन विधिपूर्वकम्। २३ ॥ १ एकदा स महम्-°q० । g "हे हैं इ व्रणरजतकिया शाङ्गणान्भोजयित्वा च भोजनार्थमुवास इ ॥ ३१॥ एतस्मिन्नंतरे विप्रस्तपस्वीझसंके झदैला दान आह्वयः क्षुधितो मुने ॥ दंडी छत्री शुञ्चासा बिभ्रत्तिलकमुत्ततम्॥ ३५ ॥ जटिलोतिकृशस्रस्तः शुष्ककंठोष्ठतालुकः ॥ तत्राजगाम भगझ अ• २५ अवान्दुर्वासा नृपतेः पुरः ॥ ३६ ॥ स च दृष्द्मा मुनींद तमुत्थाय च प्रणम्य च ॥ दत्त्वा पायं च संप्रीत्या स्वर्णसिंहासनं दद ॥ ३७ ॥ ४I . तस्मै दत्त्वाशिषं विप्रः समुवास सुखासने ॥ पप्रच्छ राजा तं प्रीतः काशं ते वद कामितम् ॥३८॥ नृद्वचनं श्रुत्वा तमुवाच महामुझ |निः ॥ बुभुक्षितस्य मे राजन्देनं विधिपूर्वकम् ॥ ३९ ॥ किं त्वघमर्षणमंत्रंतु जनयाम्यचिरेण वै॥ क्षणं प्रतीक्षतां राजन्नित्युक्त्वाथ् च गतो मुनिः ॥ ॥ ४० ॥ गते विप्ने तु राजर्षिर्धितां प्राप दुरत्ययाम् ॥ विलोक्य विगतप्राय द्वादशी भयसंयुतः ॥ ४४ ॥४ एतस्मिन्नंतरे तत्र समायांतं गुरुं मुदा ॥ नत्वा निवेद्य सर्व तु नृपतिः समुवाच ह॥ ४२ ॥ नायाति मुनिशार्दूलः प्रयाति द्वादशी|खें तिथिः ॥ संकटेऽस्मिन्निधेयं च विविच्य विधिपूर्वकम् ॥ शीर्मे वद मुनिश्रेष्ठ भद्रभद्रं च मामिति ॥ ४३ ॥ श्रुत्वा नृपोतं त्वरिदै तमुवाच मुनिपुंगवः॥ हितं तथ्यं च वेदोक्तं परिणामसुखावहम् ॥ ४८॥ ॥ वशिष्ठ उवाच ॥ ॥ द्वादश्यां समतीतायां त्रयोदश्यां तु पारणम् । पवासफलं इत्वा व्रतिनं इति निश्चितम् ॥ ६९ ॥ ब्रह्महत्यासमं पापं भवेत्स्य् श्रुतौ श्रुतम् ॥ भक्ष्य्द्रव्यं सुरातुल्यः मित्याह कमलोद्भवः ॥ ६६ ॥ न् भोजयित्वा मृदतेिथिं समुपस्थितम् । स चूस्तः क्षुधितो भुक्ते कुंभीपाके बजेट्सवम् ॥ ४७]] ॐ शतवर्ष तत्र तिष्ठन्नरश्चांडालतां व्रजेत्॥ व्याधियुक्तो दरिद्रश्च भवेजन्मनि जन्मनि ॥ ४८ ॥ अतिसूक्ष्मं किं इमोऽधुना पर संकटे ॥ रक्षां कुरु द्वयोर्धर्म समालोक्य वदामि ते ॥ ४९॥ उपवासफलं रक्ष कृष्णस्य चरणोदकम् ॥ भुक्त्वा शीघ्रमग्रे राजंस्तद् क्षणमभक्षणम् ॥ ६० ॥ इत्युका ब्रह्मणः पुत्रो विरराम मदार्पने॥ बुभुजे तजलं किंचित्कृष्णपादांबुजं स्मरन् ॥९३॥ एतस्मिन्नंतरेझ ब्राजगाम सुनीश्वरः॥ कोपात्सर्वज्ञः स्वजटां नृपैतेः पुरः ॥ ६२ ॥ ततः समुत्थितः शीनें पुरुषोऽग्निशिखोपमः ॥ खङ्गॐ १२ अस्त महाभीमो राजेंद्र हंतुमुद्यतः॥ हरेश्चक्रे च तं दृष्ट्वा सृयकोटिसमप्रभम्॥ चिच्छेद कृत्यापुरुषं ब्राह्मणं छेनुमुद्यतम् ॥ ९६ ॥|ऊ। सुदर्शनं विप्रो डुङ्गव अयविद् द्विजः पम्पातं ददर्श उवछदमिलोिपमम्॥ ९९ ॥ ब्रह्मांडक्रमणं कृत्वा निर्विण्णोऽति भयाकुलः । तं च मत्वा जगन्नाथं ऋणं शरणं ययौ ॥ ६६ ॥ वादित्राहीत्येवमुका विवेश ब्रह्मणः सभाम् ॥ डत्थायबल विगेंदं पप्रच्छ कुरालं मुने ॥ ६७ ॥ सर्व स कथयामास वृत्तांतं मूलतो विधिम् ॥ श्रुत्वा ब्रह्म निशश्वासं तमुवाच भया कुलः ॥ ६८ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ हरिदासं वत्स शप्सुं गतोसि कस्य तेजसा ॥ रक्षिता यस्य भगवांस्तं को हंता अग् श्रये ॥ ९९ ॥ क्षुद्राणं महतां चैव भक्तानां रक्षणाय च ॥ ररक्ष संततं चक्रे श्रीडरिर्भक्तवत्सलः ॥ ६० ॥ यो मूढो वैष्णवं वेष्टि विष्णुमाणसमं द्विज । तस्य संहारकर्तारं संहर्तुमीश्वरो हरिः ॥ ६३ ॥ शीघ्र स्थानांतरं गच्छ वत्स त्रणं न वाधुना । अन्यथाछं त्वां मया सार्धे हनिष्यति सुदर्शनम् ॥ ६२॥ किं ब्रह्मलोकं ब्रह्मांडं दग्धं शक्तं कृणेन यत् ॥ तेजसा विष्णुतुल्यं यत्केनान्येन निवार्यते ॥ ६३ ॥ ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा ततो दुद्राव ब्राह्मणः। त्रस्तो जगाम कैलासं शंकरं शरणं भिया ॥ ६६ ॥ मू नेत्युवाचू शंकरं भिया। न हि पप्रच्छ कुशलं सर्वज्ञ ब्राह्मणं शिवः ॥ ६६ ॥ उवाच दीनदीनेशः संइ जुगतां क्षणावर्छ स्थिरो भव द्विजश्रेष्ठ मदीयं वचनं श्रुणु ॥ ६६ ॥ ॥ शंकर उवाच ॥ ॥ पत्रस्त्वं जगतां धातुरश्च तनयो मुने ॥ वेदज्ञातासि सर्वज्ञ सूखीतुल्यं तु कर्म ते ॥ ६७ ॥ वेदेषु च पुराणेषु सेतिहासेषु सर्वतः । निरूपितो यः सर्वशस्तं न जानासि मूढवत् ॥ ६८ ॥४ अहं ब्रह्म च इंद्य आदित्या वसवस्तथा ॥ धकेंद्रौ च सुराः सर्वे मुनींद्र मनवस्तथा ॥ ६९॥ आविधृतास्तिरोभूता यस्य भूभंग |ऊ|॥२॥ नियुज्य चुकं इवयं स्वात्मतुल्यं च तेजस् । तथापि न प्रतीतिश्च स्वयं गच्छतूि रक्षितुम् ॥ ७३ ॥ स्वकीयगुणछ नाम्नां च दः " भवसंगै अन्य संततं बरिः॥ ७e " ता णाधिा शचन्न निकोपि ततोधिकः ।ङ| सं•2= २.भन्ने लुषं सा वैश्व त्यजलि । पर्छ ॥७६ ॥ सर्वेषां च श्रिया विप्राः स्वशरीराषेि द्विज॥ लगेभ्यः प्रिया भकाः ४० झुप्राणेभ्यय रेरपि ॥ ७६॥। ईश्वरस्य प्रियः को वाऽप्रियः को वा जगत्रये॥ यः शिष्टस्तं भजेच्छधदयायते सततं सदा ॥ ७७ ॥ मति प्रलये अर्न्ड्घे जलप्य्ते । न तत्र नाशो भक्तानां सर्वेषां च भविष्यति ॥ ७८ ॥ भज माझण गोविंदं स्मर तस्थु छु । ब• २५ पदांबुजम् ॥ सर्वापदो विनश्यंति श्रीहरेः स्मरणादपि ॥ ७९ ॥ व्रज शीघं च वैकुंठ वैकुंठः शरणं तबू । दास्यत्येवामयं तुभ्यंकु करुणासागरो विभुः॥ ८ एतस्मिन्नंतरे व्याप्तं कैलासं चकतेजसा । यथा च सूर्यकिरणेः सुप्रीतं मीतलम् ॥ ८॥ णानिधिः॥ पार्वत्या सह संप्रीत्या ब्राह्मणायाशिषं ददौ॥ ८३ ॥ तेजः सत्यं तपः सत्यं यदि चेचिरसंचितम् । कृतापराधो| भीतश्च द्विजो भवतु विज्वरः॥ ८४ ॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ यत्प्रभोर्मम पुण्येषु ब्राह्मणः शरणागतः॥ ममाशिषा महाभीत्यां शीतं भवतु विज्वरः ॥ ८॥ इत्येवमुक्त्वा कृपया विरराम शिवा शिवः॥ मुनिः प्रणम्य देवेशं वैकुंठं शरणं ययौ ॥ ८६ ॥ गत्वा|ऊ। वैकुंठभवनं मनोयायी सुनीश्वरः ॥ दृश्वा सुदर्शनं पञ्चद्विवेशांतपुरं हरेः ॥ ८७ ॥ ददर्श श्रीहरिं विप्रो रजसिंहासनस्थितम् 'क्षरं श्वेश सेवितं वेतचामरैः ॥ पद्मसेवितपादाब्जं सरस्वत्या स्तुतं पुरः ॥ ९१ ॥ सुनंदनंदकुमुदप्रचंडादिभिरावृतम् ॥ गुणानुवाद मार्षतं तंत्रैः पश्यंतमीप्सितम् । | ॥ दुर्वासा उवाच ॥ ॥ त्राहि मां कमलाकांत त्राहि म करुणानिधे ॥ दीनबंधोऽतिदीनेश करुणासागर् प्रभो ॥ ९४॥|ऊ|॥ ८० ॥ वेदवेदांगसंस्रष्टुर्विघातुम स्वयं विधे ॥ मृत्योर्मुत्युः कालकाल त्राहि मां संकटार्णवे ॥ ९६ ॥ संहारकर्तुः सर्वेशःड्ड संहारः ० ० सर्वकारणः । महाविष्णुतरोबीज रक्ष म भवसागरे ॥ ९६ ॥ नारायण नमोस्तु ते ॥ ९७॥ वेदेष्वायं च यद्वस्तु वेदाः स्तोतुं न च क्षमाः ॥ सरस्वती जडीभूता किं स्तुवंति विपश्चितः॥ |॥ ९८ ॥ शेषः सहस्रवक्त्रेण यं स्तोतुं जडतां व्रजेत् ॥ पंचवको जडीभूतो जडीभूतश्चतुर्मुखः ॥ ९९ ॥ भृतयः स्मृतिकर्तारो वाणी चेत्स्तोतुमक्षमा ॥ कोई विप्रश्च वेदज्ञः शिष्यः किं स्तौमि मानद ॥ १ ॥ मनूनां च महेंद्राणामष्टाविंशतिमे दिवानिशं यस्य विधेरष्टोत्तरशतायुषः ॥ १०१ ॥ तस्य पातो भवेद्यस्य चक्षुरुन्मीलनेन च ॥ तर च किं स्तौमि पाहि मां प्रभो ॥ ३०२ ॥ इत्येवं स्तवनं कृत्वा पपात चरणांबुजे। नयनांबुजनौरण सिषेच भयविह्वलः ॥ १०३ ॥ दुर्वाससा कृतं स्तोत्रं हरेश्च परमात्मनः ॥ पुण्यदं सामवेदोक्तं जगन्मंगलनामकम् ॥ १०८ ॥ यः पठेत्संकटग्रस्तो भक्तियुक्तश्च संयतः॥ नारायण स्तं कृपया शीघ्रमागत्यरक्षति ॥ १०६॥ राजद्वारे श्मशाने च कारागारे भयाकुले ॥ शत्रुग्रस्ते दस्युभौ हिंस्रजंतुसमन्विते ॥ १०६ ॥ वेष्टिते राजसैन्येन मने पोते महार्णवे ॥ स्तोत्रस्मरणमात्रेण मुच्यते नात्र संशयः ॥१०७॥ इति ब्रह्मवैवर्ते दुर्वाससा कृतं – श्रीकृष्णस्तोत्रं समाप्तम् ॥ ॥ नारायण उवाच ।। ॥ मुनेश्च स्तवनं श्रुत्वा भगवान्भक्तवत्सलः । प्रहस्योवाच मधुरं पीयूषवृष्टि|ऊ। वन्मुदा ॥ १०८ ॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥ ॥ उत्तिष्ठोत्तिष्ठ भद्रं ते भविष्यति वरेण मे ॥ किं तु मे चवनं नित्यं शृणै.सत्यं सुखा छ। वहम् ॥ १०९। अन्येषां च भवेज्ज्ञानं श्रुत्वा शास्त्रं सतां मुखात् ॥ ॥ स्वमूर्तिमंति शास्त्राणि भवेत्संतश्चरंति हि ॥ ११० ॥|छ| कर्मवेदविरुद्धं च सर्वेषामतिगर्हितम् । करोति विद्वांचेज्ज्ञात्वा स च जीवन्मृताधिकः ॥ १११ ॥ पुराणेषु च वेदेषु चेतिहासेषुझे ब्राह्मण । वैष्णवानां च मङिमा श्रुतः सर्वेकैश्च सर्वतः ॥ ११२ ॥ अहं प्राणा वैष्णवानां मम प्राणाश्च वैष्णवाः । तानेव द्वेष्टि यो मूढोझ ममाम्नां च हिंसकः ॥ ११३ ॥ पुत्रान्पौत्रान्कलत्रांश राज्यं लक्ष्म विहाय च॥ ध्यायंते सततं ये मां को मे . तेभ्यः परः प्रियः ॥॥ " 34 परा भक के प्राणा न च ख्मीर्न शंकरः ॥ न भारती न च मन्ना न दुर्गा न गणेश्वरः ॥ ३३१ ॥ न शत्रणा न परां ॐ गोषन च गोपाळ “राधां प्रणतः प्रियाः ॥११८॥ इत्येवं कथितं सर्वं सत्यं सारं च वास्तवम्। सं• ४: निरयं चिरम् ॥ ११८ ॥ ये द्विषंति चमद्भक्तान्प्राणानामधिकं प्रियान् तेषां शास्ता त्वहं तूर्ण पत्र नियं चिरम् ॥११९॥ प्रभावोहं च सर्वेषामीश्वरः भरिपालकः । न च व्यापीस्वतंत्रोहं भक्ताधीनो दिवानिशम् ॥१२०॥ गोलोके वाथ वैकुंठे द्विभुजं च चतुझ भुजम्॥ रूपमात्रमिदं शश्वत्प्राणा मे भक्तसन्निधौ ब्राह्मण चे सेतः सततं सर्वजंतुषु ॥ तान्द्विषंति च ये मूढास्तेषां हताहमेव च ॥ १२७ ॥ भक्तानां हिंसकं शत्रुमहं रक्षितुमक्षमः॥ अंबरीषार्क लयं गच्छ स त्वां रक्षितुमीश्वरः ॥ १२९॥ ॥ नारायण उवाच ॥ मानसस्तस्थौ स्मरन्कृष्णपदांबुजम् । १२६ ॥ एतस्मिन्नंतरे ब्रह्म भवान्या सह शंकरः । धर्मश्चेंद्रादयो देवा आजग्मुर्मुनिपुङ्गवाः | १२७ ॥ प्रणम्य तुष्टुवुः सर्वे परमात्मानमीश्वरम् ॥ पुलकांचितसर्वागा भक्तिनम्रात्मकंधराः ॥ १२८ ॥ ब्रह्मोवाच । निर्लिप्त भक्तानुग्रहकातर ॥ भक्कापराधजनकं रक्ष ब्राह्मणपुङ्गवम् ॥ १२९॥ महादेव उवाच ॥ दीनबंधो जगन्ना य नायं विमो जगद्वहिः । कृतापराधं दीनं च पाद्रीमं शरणागतम् ॥ १३० ॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ भक्त एवांबरीषस्ते न द्वि न मुरा वयम् । सर्वेषामीश्वरस्त्वं च रक्ष विप्रे कृतागसम् ॥ १३१ ॥ धर्म उवाच ॥ ॥ सर्वेषां जनकस्त्वं च पाता दंड कुबीश्वरः । शिशुहेतोः शिषं इति पितेत्येवं कुतः प्रभो॥ १३२ ॥ इंद्र उवाच ॥ कृपया समता शश्वत्सर्वेषु जीविषु प्रभो॥ अपसघनं भूतमधुना पातुमर्हसि ॥ १३३॥ ॥ रुद्र उवाच ॥ शांतिं कर्तुं समुचितमुचितं सांप्रतं कुरु ।। कृतकुंठस्य मूल ॥ ८१ ॥ स्पपालनं कर्तुंसि ॥१३८॥ ॥ दिक्पाल उवाच ॥ ॥ कृतापराधं विप्रं च छेत्तुमर्हसि न श्रुतौ ॥ अपराधशमें) सदा पाति सदीश्वरः ॥ १३६ ॥ ग्रहा ऊचुः । ॥ यो द्वेष्टि वैष्णवं मूढस्तं रुष्टः सर्वदेवतः । पीडां कुम वयं शश्व |पक्षाएँ पात्रैर्मर्हसि ॥ १३६ ॥ मुनय ऊचुः । ॥ नाथ विप्रे पराभूते सर्वे जीवन्मृता वयम् ॥ दंडं विधातुमेकस्य भवेळ स्वजातिषु॥ १३७॥ ॥ त्वयैव दत्तः पुत्रो मे क्रोधी वत्सेवकः सदा ॥ न कं बिभेति त्रैलोक्ये तेजस्वी तेजसा तव ॥ १३८ ॥॥ लक्ष्मीरुवाच ॥ क्षमापराधं भगवन् ब्राह्मणं शरणागतम् ॥ स्तुवंति देव विप्राश्च न विषं हंतुमर्हसि ॥ १३९॥ ॥॥ बोधयिष्यामि देवानां जनकं कामदं धृतिम् ॥ भगवन्स्वाङ मी सर्वेषां सर्वाश्च पातुमर्हसि ॥ १४० ॥ पार्षदा उचुः । भवतः स्वृतिमात्रेण सर्वेषां सर्वमंगलम्॥ भवेत्सर्वापदो यांति पाहीम ॥ १११ ॥ । नर्तका ऊचुः ॥ ॥ दारिद्रयभंजन वयं भिक्षुकास्तव संततम् । भिक्षां नः सांप्रतं देहि परित्राणं द्विजस्य ॥॥ सर्वे शृणुत मद्वाक्यं नीतियुक्तं सुखावहम् । विप्ररक्षां करिष्यामि युष्माकमाज्ञया ध्रुवम् ॥ १४४ ॥ किं त्वयं यातु वैकुंठादंबरीषालये कुपुत्रः । करोतु पारणं तत्र राज्ञः सुप्रीतये मुनिः ।। १८८ ॥ विभुस्तस्यातिर्दूित्व निदषं शत्रुमुद्यतः ॥ सुदर्शनं तु तं रक्ष्यं ब्राह्मणं हंतुसंयतम् ॥ १४६ ॥ पूर्ण वर्षमयं भीतो भ्रमत्येव भुवं मुदा उपवासीस राजेंद्रः सर्नकश्च चान्वितः ।। १८७ ॥ ततोह |Jयस्तु प्रीत्या कृत्वा सुधोपमम् ॥ १६०॥ लक्ष्मीदत्तं च यद्दव्यं न चाहं भोकुमारः । विना भक्तप्रदानेन न तृप्तिं दातुमीश्वरः । सुदा यूयं सर्वे मुदा युक्ताः प्रणम्य जगदीश्वरस् ॥ १६३ ॥ ब्राह्मणश्च मनोयायी जगास नृपमंदिरम् । सुदर्शनं ३. :च तंबुकं स्र्यकोटिसमप्रभम् । ॥ ३६८ ॥ उपोष्य वत्सरं राजा शुष्ककंठोष्ठतालुकः ॥ सिंहासनस्थों ददर्श पुरतो मुनिपुंग्र|कुसं• १ x ॥ ८२ "|द्विजश्रेष्ठो युयुजे परमाशिषम् ॥ जगाम स्वालयं तूर्णं प्रशशंस पुनःपुनः॥ १९७ ॥ उवाच पथि विजेंदो मनसा विस्मयाकुलः ॥ आदृग् ॥ १४९ ॥ उत्यायू संभ्रमात्सवः प्रणम्य सारं सुदा ॥ भोजयित्वा तु मिष्टान्नं ब्राह्मणं बुभुजे स्वयम् ॥ १९६ ॥ भुक्त्वा तुढे ङ्अ• २६ ॐ|माहात्म्यं दुर्लभमहो वैष्णवानामिति द्विजः ॥ १५८॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे सुनिमो कुक्षणप्रस्तावो नाम पंचविंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ द्वादशीलंघने दोषः श्रुतस्त्वन्मुखतो मुने ॥ । |परभावो मुनेचैव नृपत्राणं हरेरणे॥ १ ॥ अधुना श्रोतुमिच्छामि सर्वेषामीप्सितं च मे॥ एकादशीव्रतस्यास्य विधानं वद निश्चिॐ घृतम् ॥ २ ॥ अहो श्रुतौ श्रुतं किंचिन्मतभेदान्न निश्चितम् । श्रुतीनां कारणमुखाच्छूोतुं कौतूहलं मम ॥ ३ ॥॥ नारायण उवाच .। आ। जुएकादशीव्रतमिदं देवानामपि दुर्लभम् ।। श्रीकृष्णप्रीतिजनकं तपःश्रेष्ठं तपस्विनाम् ॥ ६ ॥ देवानां च यथा कृष्णो देवीनां प्रकृति _ छयथा ॥ आश्रमाणां यथा विप्रो वैष्णवानां यथा शिवः॥९॥ यथा गणेशः पूज्यानां यथा वाणी विपश्चिताम् ॥ शास्त्राणां च यथा कुवेदास्तीर्थानां जाह्नवी यथा ॥६॥ तैजसानां यथा स्त्रणं प्राणिनां वैष्णवो यथा ॥ धनानां च यथा विद्या संगिनां च यथा प्रिया॥७॥झ| ॐप्रमथानां यथा रुद्रः श्रेयसां च यथा मतिः । आत्मा यथेद्रियाणां च चंचलानां यथा मनः ॥ ८॥ गुरुचीणां यथा माता बंधूनां च छ|यथा पतिः ॥बलिष्ठानां यथा देवं कालः कलयतां यथा ॥९ मुशीलं चैव मित्राणां शङ्कणं रुग्यथा सुने। यथा कीर्तिः झुदिणां च यथा गुदम् ॥ १०॥ यथा खलो हिंसकानां दुष्टानां चैव पुंश्चली ॥ तेजस्विनां महेशश्च सहिष्णूनां यथा क्षितिः ॥ ११॥ङ्। यथाऽमृतं भक्षणानां दाहकानां यथानलः॥ यथा श्रे सतीनां च यथा सती ॥ १२ ॥ प्रजेशानां यथा गङ्गा सरितांश्च ८२ ॥ क्षुसागरो यथा । यथा साम सृतीनां च गायत्री छंदशं यथा १३ ॥ वृक्षाणां च यथाश्वत्थः पुष्पाणां तुलसी यथा ॥ यथा माग छु।" |हि मासानामृतूनां च यथा मधु ॥ १४ ॥ । आदित्यानां यथा स्यों रुद्राणां शंकरो यथा ॥ यथा भीष्म वसूनां च वर्षाणों भारते ) – यथा ॥ १९ वर्षाण यथा त्वं च ब्रह्मर्षीणां यथा भृगुः ॥ नृपाणां च यथा रामः सिदानां कपिलो यथा ॥ १६ ॥ यथा.सनत्कु |माश्च योगिनां ज्ञानिनां वरः ॥ ऐरावतो गजेंद्णां पशूनां शरभो यथा ॥ १७॥ यथा हिमाद्रिः शेलनां मणीन् कौस्तुभो झयथा ऊसुमाली ॥ सरस्वती रक्षसां यथा नदीनां ॥ १९च ॥ यथा यथा पुण्यस्वरूपिणी श्रेष्ठा च नारीणां ॥ १८ शतरूपा ॥ गंधर्वाणां वरा परा चित्ररथो ॥ मनूनां यथा च यथा श्रेष्ठभ श्रेष्ठः नारदृ स्वयं स्वायंभुवो ॥ यथा मनुः कुबेरो ॥ यक्षाणां २० ॥४ सुंदरीणां यथा रम्भा यथा माया च मायिनाम् ॥ एकादशीव्रतमिदं व्रतानां च वरं तथा ॥ २१ ॥ कर्तव्यं च चतुर्णा च वर्णानां नित्य छ|मेव च ॥ यतीनां वैष्णवानां च ब्राह्मणानां विशेषतः ॥ २२॥ सत्यं सर्वाणि पापानि ब्रह्महत्यादिकानि च । संत्येवौदनमाश्रित्यञ्च ॐ|श्रीकृष्णत्रतवासरे ॥ २३ ॥ भुक्त्वैतानि च पापानि यो भुक्ते तत्र मंदधीः॥ इहातिपातकी सोपि यात्यंते नरकं ध्रुवम् ॥ २४ ॥४ |एकादशीप्रमाणानि युगूसँख्याकृतानि च ॥ कुंभीपाके महाघोरे स्थित्वा चांडालतां व्रजेव ॥ २६ ॥ गलितव्याधियुक्तश्च ततः सप्तसुङ जन्मख । पोन्मुक्तो भूवेत्पापादित्याह कमलोद्भवः ॥२६॥ इत्येवं कथितं ब्रह्मन् दोषस्तत्र भोजने ॥ द्वादशीलंघने दोषो मयोक्तश्च |श्चतुः पुरा ॥२७दशमीलंघने दोषं निबोध कथयामि ते । पुरा श्रुतो धर्मवक्रमेदसारोतोपि च ॥ २८॥ दशमीं यः कलामात्र/। छ|सूढज्ञानेन लंघयेव । याति श्रीस्तद्वदातृणं शापं दत्वा तु दारुणम् ॥ २९ ॥ इह तदंशहानिश्च यशोहानिर्भवेद्भवम्. ॥ अंते मन्वंछु तरशतमंधकूपे वसेडिज ॥ ३० ॥ . दशम्येकादशी वापि द्वादशी यत्र वासरे । तत्र भुक्त्वा परदिने उपोष्य व्रतमाचरेत् ॥ ३१॥ द्वाद चै|श्य च व्रतं कृत्वा त्रयोदश्यां च पारणम् ॥ द्वादशीलंघने दोषो व्रतिनां तन्न विद्यते ॥३२॥ संपूर्णकाशी यत्र प्रभाते किंचिदेव सा ॥ तत्रोपोष्या द्वितीया च परा चेद्यदि वर्धते ॥ ३३ ॥ षष्टिदंडात्मिका यत्र प्रभाते च तिथित्रयम् ॥ कुर्वंति गृहिणः पूर्वं वैव यत्यादयङ स्तथा ॥ ३४ ॥ परत्रानशनं कृत्वा नित्यकृत्यं समाचरेव ॥ व्रते जागरणं सर्वं पूर्वत्रैवाचरेदुधः ॥ ३६॥तत्पूर्वदिवसे नित्यं व्रतं कृत्वा/3 ॐ|परेनि ॥ एकादश्यां व्यतीतायां पारणं तु समाचरेव ॥ ३६ ॥ वेष्णवानां यतीनां च विधवानां तथैव च ॥ सर्वाः समा उपोष्या

• २ = : ४

ई. कस्ता भिक्षुणवचारणाशमेव तु कुर्वंति दिण वेतराः ॥ न कृष्णार्लघने दोषस्ते वैख नेदं hि| ८२ ॥ शयनीबोधिनीमध्ये यां कृष्णेकादशी भवेत् । सैवोपोष्या गृहस्थेन नान्या कृष्णा कृदाचन ॥ ३९॥ इत्येवं कथितो हृन्निर्णयोयं | अत: |ऊ| श्रुतौ श्रुतः। व्रतस्यास्य विधानं च निबोध कृथयामि ते ॥३० ॥ कृत्वा हविष्यं पूर्वाहे न च भुक्ते पुनर्जलम् ॥ एकाकी कुशm|ङ| य्यायां नक्तं शयनमाचरेव ॥ ४१॥। त्रात्रे मुहूर्ते चोत्थाय प्रातः कृत्यं विधाय च॥ नित्यकृत्यं विधायाथ ततः स्रानं समाचरेत् ॥ ॥ ४२॥ व्रतोपवासं संकल्प्य श्रीकृष्णप्रीतिपूर्वकम् ॥ कृत्वा संध्यां तर्पणं च विधायाह्निकमाचरेत्॥ ४३ ॥ नित्यपूजां दिने कृत्वा डुछबद्धव्यं समाहरेत् ॥ कृत्वा षोडशोपचारं प्रदृष्टं विधिबोधितम् ॥ ४८ ॥ आसनं वसनं पाद्यमध्यं पुष्पानुलेपनम् ॥ धूपं दीपं च|ः निर्वेवं यज्ञसूत्रं च भूषणम् ॥ ३६॥ गंधं स्नानीयतांबूले मधुपर्क पुनर्जलम् ॥ एतान्याहृत्य दिवसे व्रतं नक्तं समाचरेत् ॥ १६॥ उप झ|विश्यासने पूतो भूत्वा धौतेयवाससी। आचम्य श्रीहरिं नत्वा स्वस्तिवाचनमाचरेत् ॥ ८७ ॥ आरोप्य मंगलघटं धान्याधारे आवृणे ॥ फलशाखाचंदनातं वेदोक्तं मुनिभिर्मुदा ॥ ८॥ देवपदकं समावाह्य पृथग्धान्यैः समाचरेत् ॥ पूजां पंचोपचारैम प्रकृ→ में ४विचक्षणः ॥ ४९ ॥ गणेश्वरं दिनकरं वह्नि विष्णु शिवं शिवाम्॥ संपूज्यैतान्प्रणम्याथ व्रतं कुर्यादरिं स्मरन् ॥ ९०॥ नाराध्य देऊ वषट्कं च यदि कर्म समाचरेत् ॥ नित्यं नैमित्तिकं चापि तत्सर्वं निष्फलं भवेत् ॥ ६१॥ इत्येवं कथितं सर्वं व्रतांगभूतमेव च ॥फै। कण्वशाखोकटिं च व्रतं शृणु महामुने॥ ६२॥ सामवेदोक्तध्यानेन ध्यात्वा कृष्णं परात्परम् ॥ पुष्पं च शिरसि न्यस्य पुनर्याने समाचरेत् ॥ ६३॥ ध्यानं पूर्ण निगूढं च सर्वेषामपि वांछितम् ॥ न प्रकाश्यमभक्ताय भक्तप्राणाधिकं परम् ॥ ९४ ॥ नवीननीरदो/* पदच्छयामसुन्दरविग्रहम् ॥ शरत्पार्वणचर्नियास्यमनुत्तमम् ॥९५॥ शरत्सुयद्याब्जानां प्रभाम्बूनदाबूनम् । स्वांगसौं|ङ्क ॥ ८ः शोभाभी रत्नभूषणभुषितम्॥६६ ॥ गोपीलोचनकोणेश्य प्रसन्नेरतिसूचकैः ॥ शश्वन्निरीक्ष्यमाणं तत्प्राणेरिख विनिर्मितम् ॥५७॥ झ|# रासमंडलमध्यस्थं रासोछाससमुत्सुकम् ॥ राधावक्रशरचंद्रसुधापानचकोरकम् । ९८॥ कौस्तुभेन मणद्वेण वक्षःस्थलसमुज्वलम्। परिजातप्रसूनानां मालाजालैर्विराजितम् । ६९ + सद्रत्नसारनिर्माणं किरीटोज्ज्वलशेखरम् । विनोदमुरलीन्यस्तहस्तं पूज्यं सुरा ] सुरैः ॥ ६० ॥ ध्यानासाध्यं दुराराध्यं ब्रह्मादीनां च वंदितम् । कारणं कारणानां यस्तमीश्वरमहं भजे ॥ ६१॥ ध्यात्वानेन तमूवा ह्य चोपहाराणि षोडश ॥ दत्त्वा संपूजयेद्भक्त्या मंत्रैरेभिश्च नारद ।। ६२ ॥ आसनं स्वर्णनिर्माणं रत्नसारपरिच्छदम् ॥ नानाचित्र विचित्राढ्यं गृह्यतां परमेश्वर ॥ ६३ ॥ वह्निप्रक्षालितं वस्त्रं निर्मितं विश्वकर्मणा । मूल्यानिर्वचनीयं च गृह्यतां राधिकापते ।। | ६४ ॥ पादप्रक्षालनादं च सुवर्णपात्रसंस्थितम् ॥ सुवासितं शीतलं च गृह्यतां करुणानिधे ॥ ६६ ॥ इदमध्यें पवित्रं च शंख अतोयसमन्वितम् ॥ पुष्पदूर्वोचंदनाक्तं गृह्यकं भक्तवत्सल ॥ ६६ ॥ सुवासितं कुपुष्पं चंदनागुरुसंयुतम् । सद्यस्ते प्रीतिजनकंॐ गृह्यतां सर्वकारण ॥ ६७॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमोशीरमुत्तमम् ॥ सर्वेप्सितमिदं कृष्ण गृह्यतामनुलेपनम् ॥ ६८॥ रसो वृक्षविशेखें कुषस्य नानाद्रव्यसमन्वितः ॥ सुगंघियुक्तः सुखदो धूपोऽयं प्रतिगृह्यताम् ॥ ६९॥ दिवानिशं सुप्रदीप्तो रत्नसारविनिर्मितः ॥ पुनर्वा | |तनाशबीजं दीपोयं प्रतिगृह्यताम् ॥ ७० ॥ नानाविधानि द्रव्याणि स्वादूनि सुरभीणि च ॥ चोष्यादीनि पवित्राणि स्वात्माराम |प्रगृह्यताम् ॥ ७१ ॥ सवित्रीग्रंथिसंयुक्तं स्वर्णतंतुविनिर्मितम् । गृह्यतां देवदेवेश रचितं चारुकारुणा ॥७२॥ अर मूल्यरत्नंरचितं सर्वा चैं

1. वयवंभूषणम् । त्विषा जाज्वल्यमानं च गृह्यतां नंदनंदन ॥ ७३ ॥ प्रधानो वर्णनीयश्च सर्वमंगलकर्मणि ॥ प्रगृह्यतां दीनबंधो गंधोये ।

|मंगलप्रदः॥ ७४ ॥ धात्रीश्रीफलपन्नोत्थं विष्णुतैलं मनोहरम् ॥ वांछितं सर्वलोकानां भगवन्प्रतिगृह्यताम् ॥ ७६॥ वाञ्छनीयं च सर्वेषां छे ॐ कर्नूरादिसुवासितम्॥ मया निवेदितं नाथ तांबूलंप्रतिगृह्यताम्॥७६॥ सर्वेषां प्रीतिजनकंसुमिष्टं मधुरं मधु ॥ सद्रत्नसारपात्रस्थं गोपी कुछ ॐ|कान्त प्रगृह्यताम् ॥ ७७ ॥ निर्मलं जाह्नवीतोयं सुपवित्रं सुवासितम् । पुनराचमनीयं च गृह्यतां मधुसूदन ॥ ७८ ॥ इति षोडशो छ। ॐ|पचारान्दत्त्वा भक्तो मुह्यन्वितः ॥ मंत्रेणानेन पुष्पाणि माल्यं दत्त्वा, प्रयत्नतः ॥ ७९ ॥ नानापुष्पैश्च ग्रथितं कर्तुना. ||| आमक्रं शैवषाणैषि मर्ये च तां शुभो ॥ ८० ॥ इति पुष्पांजलिं दद्यान्मूलमंत्रेण च व्रती । कुर्यात्तुस्तद्वनं प्राप्य केके. लिसुतः सुधीः ॥ ८१ ॥ ॥ भक उवाच ॥ ॥ हे कृष्ण राधिकानाथ करुणासागर प्रभ । संसारसागरे घोरे मामुद्धर भा •७ , नके ॥ ८२ ॥ शतजन्मकृतौयासादुत्रिस्य मम प्रभो ॥ स्वकर्मपाशनिगडैर्बद्धस्य मोक्षणं कुरु ॥ ८३ ॥ प्रणतं पादपने ते ७|अ• २७ ८४

• |पश्य मां शरणागतम् । भवपाशभयाद्भीतं पाहि त्वं शरणागतम् ॥ ८९ ॥ भक्तिहीनं क्रियाहीनं विधिहीनं च वेदतः ॥ वस्तुमंझ

त्रविहीनं यत्तत्संपूर्ण कुरु प्रभो ॥ ८८ ॥ वेदोक्तविहिताऽज्ञानात्स्वांगहीने च कर्मणि । त्वन्नामोचारणेनेव सर्वं पुणं भवेद्धरे ॥८६ || छ|इति स्तुत्वा तं प्रणम्य दत्त्वा विप्रायं दक्षिणाम् ॥ महोत्सवं विधायाथ कुयीबागरणं व्रती ॥ ८७ ॥ कृत्वा व्रतोपवासं चयदि निद्रां |निषेवते ॥ पुनरेख जलं भुक्ते व्रतार्थफलभाग्भवेत् ॥ ८८ ॥ यत्नेन च हविष्यान्नं सकृदेव समाचरेत् ॥ मंत्रेणानेन विनेंद्र श्रीकृष्ण चरणं स्मरन् ॥ ८९ ॥ अत्रं हि प्राणिनां प्राणा ब्रह्मणा निर्मितं पुरा ॥ देहि मे विष्णुरूपं त्वं व्रतोपवासयोः फलम् ॥ ९० ॥ एवंॐ यः कुरुते भक्तया भारते व्रतमुत्तमम् । पूर्वान्सप्त परान्सप्त स्वात्मानमुद्धरेद्भवम् ॥ ९१ ॥ मातरं भ्रातरं चैव वर्थं च श्वशुरं सुताम् ॥| अजामातरं तथा भृत्यमुदरेन्निश्चितं नरः॥ ९२॥ इत्येवं कथितं विप्र श्रीकृष्णचरितव्रतम् ॥ सुखदं मोक्षदं सारमपरं कथयामि ते ४ ९३ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे एकादशीव्रतनिरूपणं नाम षडिंशोऽध्यायः छ|॥ २६ ॥॥ श्रीनारायण उवाच ॥॥ शृणु नारद वक्ष्यामि श्रीकृष्णचरितं पुनः ॥ गोपीनां वस्त्रहरणं वरदानं मनीषितम् | १ ॥ हेमंते प्रथमे मासि गोपिकाः काममोहिताः ॥ कृत्वा हविष्यं भक्त्या च यावन्मासं सुसंयुताः ॥ २ ॥ नात्र सूर्यसुतातीरे पार्वतीं वालुकामयीम् ॥ कृत्वाऽऽवाङ् च मंत्रेण पूजां कुर्वति नित्यशः ॥ ३ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमैश्च मनोहरेः ॥ नानाप्रकार पुष्पैश्च माल्यैर्बहुविधैरपि ॥ ४ ॥ धूपैर्दीपिघ नेवेधैर्वरैर्नानाफलैर्मुने ॥ मणिमुक्ताप्रवालैश्च वावैर्नानाविधैरपि ॥ ९ ॥ हे देविझ ८४ ॥ ॥ जगतां मातः सृष्टिस्थित्यंतकारिणि ॥ नंदगोपसुतं कांतमस्मभ्यं देहि मुन्नते ॥ ६ ॥ मंत्रेणानेन देवेशीं परिहारं विधाय च । 3ततः कृत्वा तु संकल्पं पूजयन् मूलमंत्रतः ॥ ७ ॥ मंत्रस्तु सामवेदोक्तोऽयातयामः सबीजकः ॥ ॐ श्रीदुर्गायै सर्वविमविनांशिन्यै नम इति ॥ ८ ॥ पुष्पं माल्यं च नैवेयं धूपं दीपं तथा शुभम् ॥ मंत्रेणानेन तद्भक्त्या ददुः सर्वा मुदान्विताः मालया भक्त्या चेमं मंत्रं सहस्रधा ॥ जपं कृत्वा च स्तुत्वा च प्रणेमुः शिरसा भुवि ॥ १ |ः शिवे ॥देहि मे वांछितं देवि नमस्ते शंकरप्रिये ॥ ११ ॥ इत्युक्त्वा च नमस्कारं कृत्वा दत्त्वा च दक्षिणाम् । नैवेद्यानि चर्चा सर्वाणि ब्राह्मणेभ्यो ययुर्मुहम् ॥ १२ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ स्तवराजं शृणु सुने तुष्टुवुर्येन पार्वतीम् ॥ भक्त्या छ। गोपांगनाः सर्वाः सर्वाभीष्टफलप्रदाम् ॥ १३ ॥ " । मधुना कैटभेन च ॥ पीडितः परितुष्टाव मूलप्रकृतिमीश्वरीम् ॥ १६ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ दुर्गे शिवेऽभये माये नारायणि छ। सनातनि ॥ जये मे मंगलं देहि नमस्ते सर्वमंगले ॥ १७ ॥ वाचको वेदसंमतः॥ १८ ॥ रेफो रोगनवचनो गघ भयशनम्नवचनश्चकारः परिकीर्तितः। स्मरणाद्यस्या एते नश्यंति निश्चितम् । अतो दुर्गा हरेः शक्तिर्हरिणा परिकीर्तित ॥२०॥ विपत्तिवाचको दुर्गश्चकारो नाशं कल्याणवचन इकारोत्कृष्टवाचकः । समूहवाचकवैव वाकारो दातृवाचकः कृष्टदात्री शिवा तेन प्रकीर्तिता । शिवराशिमूर्तिमती शिवा तेन प्रकीर्तिता॥ २४ ॥ शिवो हि मोक्षवचनश्चकारो दातृवाचकः स्वयं निर्वाणदात्री या सा शिवा परिकीर्तिता ॥ २९॥ अभयो भयनाशोक्तश्चकारो दातृवाचकः । प्रददात्यभयं सद्यः साभयाश्च ॥ २६ ॥ राज्यश्रीवचनो माश्च याश्च प्रापणवाचकः । तां प्रापयति या सद्यः सा माया परिकीर्तिता ॥२७ ॥ माझा मोक्षार्थवचनो याश्च प्रापणवाचकः ॥ तं प्रापयति या नित्यं सा माया परिकीर्तिता॥२८॥ नारायणावुगधृता तेन तुल्या च तेजसा। संवा तस्य शरीरस्था तेन नारायणी स्मृता ॥ २९॥ निर्गुणस्य च नित्यस्य वाचकश्च सनातनः ॥ सदा नित्या निर्गुणा या कीर्तिश्च सं• ? ता सा सनातनी ॥ ३०॥ जयः कल्याणवचनो याकारो दातृवाचकः॥ जयं ददाति या नित्यं सा जया परिकीर्तिता ॥ ३१॥ सर्व अ• २६ €५ ॥ मंगलश संपूर्णेश्वर्यवाचकः ।। आकारो दातृवंचनस्तदात्री सर्वमंगला॥ ३२॥ नामाष्टकमिदं सारं नामार्थसङ्गसंयुतम् ॥ नाराय णेन यद्दत्तं गह्णे नाभिपंकजे ॥ ३२३ ॥ तस्मै दत्त्वा निद्रितश्च बभूव जगतां पतिः ॥ मधुकैटभौ दुर्गा तो ब्रह्माणं हंतुख बतौ ॥ ३७ ॥ स्तोत्रेणानेन स ब्रह्मा स्तुतं नत्वाचकार ह ॥ साक्षात्स्तुता तदा दुर्गा ब्रह्मणे कवचं ददौ ॥ ३८ ॥ श्रीकृष्णकवचं झ| दिव्यं सर्वरक्षणनामकम् ॥ दत्त्वा तस्मै महामाया साँतर्धानं चकार ह ॥ ३६ ॥ स्तोत्रं कुर्वति निद्रां च संरक्ष्य कवचेन वै । निद्रानुग्रहतः सद्यः स्तोत्रस्येव प्रभावतः॥ ३७ ॥ तत्राजगाम भगवान्वृषरूपी जनार्दनः शक्त्या च दुर्गया साधं शंकरस्य जयाय च ॥ ३८॥ सरथं शंकरं मूर्भि कृत्वा च निर्भयं ददौ॥ अत्यूध्वं प्रापयामास जया तस्मै जयं ददौ ॥ ३९ ॥ स्तोत्रस्येव/J। प्रभावेण संप्राप्य कवचं विधिः । वरं च कवचं प्राप्य निर्भयं प्राप निश्चितम् ॥ ४० ॥ ब्रह्मा ददौ महेशाय स्तोत्रं च कवचं वरम् त्रिपुरस्य च संग्रामे सरथे पतिते हरौ ॥४१॥ ब्रह्मास्त्रं च गृहीत्वा स सनिद्रे श्रीहरिं स्मरन् ॥ स्तोत्रं च कवचं प्राप्य जघान त्रिपुरं हरः ॥ २॥ स्तोत्रेणानेन तां दुर्गां कृत्वा गोपालिकाः स्तुतिम्॥ लेभिरे श्रीहरिं कांतं स्तोत्रस्यास्य प्रभावतः ॥ ४३ ॥ गोपकन्या तं स्तोत्रं सर्वमंगलनामकम् ॥ वांछितार्थप्रदं सद्यः सर्वविद्भविनाशनम् वा वैष्णवो वापि शक्तो दुर्गात्प्रमुच्यते ॥ ६९॥ राजद्वारे श्मशाने च दावाग्नौ प्राणसंकटे ॥ हिंस्रजंतुभयुग्रस्तो मग्नः पोते दें। महार्णवे ।। ६६ ।शङ्कमस्ते च संग्रामे कारागारे विपढ़ते ॥ गुरुशापे त्रन्नशाणे बंधुभेदं च दुस्तरे ॥ १७॥ स्थानम्नष्टे धनभ्रटे जातिश्रेष्ठे = लान्विते ॥ पतिभेदे पुत्रभेदे खलसर्पविषान्विते ॥ ४८ ॥ स्तोत्रस्मरणमात्रेण सद्यो मुच्येत निर्भयः॥ वांछितं लभते सद्यः सर्वेश्वर्य ॥ ८ ततः गोपकन्याकृतं सर्वमंगलास्तोत्रम् । अनेन स्तवराजेन तुषुवुर्नत्यमीश्वरीम् । प्रणेमुः परया भक्त्या यावन्मासं व्रजांगनाः॥६१॥ ॥ एवं पूर्णं च मासे च समाप्तिदिवसे तथा॥ स्रातुं प्रजग्मुगप्यय वस्त्राण्याधायतत्तटे ॥ ६२॥ नानाविधानि द्रव्याणि रत्नमूल्यानि । नारद ॥ पीतलोहितकुनि चारूणि मिश्रितानि च ॥६३ ॥ तीरावृतान्यसंख्यानि तेथ तीरं सुशोभनम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीवा ) की युना सुरभीकृतम् । ६४॥नैवेद्यश्च बहुविधेः कालदेशोद्भवैः फलैः॥ धूपैः प्रदीपः सिंदूरेः कुंकुमैश्च विराजितम् ॥ ९६ ॥ जाले |क्रीडोन्मुखागोप्यो बभूवुः कौतुकेन च ॥ नग्नाः क्रीडाभिरासक्ताः श्रीकृष्णार्पितमानसाः ॥ ६६॥ दृष्ट्वा कृष्णश्च वस्त्राणि द्रव्याणि |विविधानि च॥ वासांस्यादाय वस्तूनि चखाद शिशुभिः सह ॥ ९७ ॥ गत्वा दूरं च गोपालास्तस्थुः सर्वे मुदान्विताः । वस्राणि । गुंजीकृत्यादावूनुः स्कंधेऽतिलोलुपाः ॥ ९८॥ श्रीदामा च सुदामा च वसुदामा तथैव च ॥ सुबलश्च सुपाश्र्वश्च शुभगः सुंदॐ |रस्तथा ॥ ६९ ॥ ॥ चंद्रभानो वीरभानः सूर्यभानस्तथैव च ॥ वसुभानो रत्लभानो गोपाळा द्वादश स्मृताः ॥ ६० ॥ श्रीकृष्णो बल आ देवय प्रधानाश्च चतुर्दशे ॥ गोपा हरेर्वेयस्याश्च कोटिशः कोटिशो सुने ॥ ६१ ॥ वस्राण्यादाय ते सर्वे तस्थुरेकत्र दूरतः । शतशःकॅ। ॐ पंजिकास्तत्र स्थापयामासुरुन्मुखाः ॥ ६२॥ किंचिद्वस्त्रं समादाय कृत्वा च पंजिकां ॥ समारुह्य कदंबाभ्रमुवाच गोपिको |छु। मुदा ॐहरिः मन्मथाव् ॥ ६२ ॥ ॥ ६८ ॥ ॥ श्रीकृष्ण संकल्पिते उवाच व्रताॐ ॥ च ॥ मासे भोभो मंगलकर्मणि गोपालिकाः ॥ यूयं सर्वा नग्नाः विनष्टा कथं व्रतकर्मणि तोये व्रतांगहानिकारकाः ॥ कृत्वा विधानं ॥ मद्वाक्यं ६६ ॥ श्रुत्वा परिधेयानि क्रीडतश्च /छ। वासांसि पुष्पमाल्यानि यानि च ॥ व्रतार्हाणि च वस्तूनि केन नीतानि वोऽधुना ।। ६६॥ व्रते तु नशा या स्राति तां रुष्टो वरुणःछ |स्वयम् ।। वरुणानुचराश्चक्रुर्वासोवस्तूपनिर्हतिम् ॥ ६७ ॥ कथं यास्यथ नग्नाश्च व्रतस्य किं भविष्यति ॥ व्रताराध्या कथं सा च ऊ वस्तूनि किं न रक्षति ॥ ६८ चिंतां कुरुत तां पूज्य तुष्टाव बलिरीश्वरीम् ॥ युष्माकमीदृशी देवी न शक्ता वस्तुरक्षणे ॥ ६९ ॥ कृथुङ झबतफलं सा वा दातुं शक्का सुरेश्वरी ॥ फलं प्रदातुं या शक्ता सा शक्ता सर्वकृर्मणि ॥ ७० ॥.श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा चिंतामापुढेज़ ॐ ३.३:विज्ञानात । ॥७१॥ चक्कुर्विषादं तोये च नमस्ता रुरुदुर्द्धशम् ॥क्क गतानि च वव्राणि वस्तूनीत्यू || सं• ४६ ६६ विषादं तत्रैव तसूनुगपकन्यकाः॥ सर्वा भक्त्या ॥७॥ ॥ गोपालिका चतुः x"परिघेयानि वस्त्राणि किंकरीणं सदीश्वर ॥ निबोधयात्मानमेव स्पर्श कर्तुं त्वमर्हसि ॥ ७४ ॥ व्रतार्हाणि च वस्तूनि देवस्वानि "चॐअ• २७ सांप्रतम् । अदत्तानि नोचितानि अहीतं वेदविदद ॥७५॥ देहि धौतानि श्रुत्वा च करिष्यामो नृतं वयम् । वस्तुनान्येन गोविंद छु वस्तूनां भक्षणं कुरु ॥७६॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र श्रीदामा वम्रपंजिकाम्॥ दर्शयित्वा च ताः सर्वा दूरं दुद्राव तत्पुरः ॥ ७७ ॥ दृष्ट्झ्। ॐ सवनं गोपालं सर्वासामीश्वरी परा ॥ सर्वा वयस्यायोवाच कोपयुक्ता जलधृता ॥७८॥॥ श्रीराधिकोवाच ॥। हे सुशीले शशिकले झु हे चन्द्रमुखि माधवि । कदंबमाले हे कुन्ति यमुने सर्वमंगले ॥ ७९ हे पद्ममुखि सावित्रि पारिजाते च जाह्नवि ॥ मुधामुखि शुभेछु पचे हे गौरि हे स्वयंप्रभे ॥८०॥ कालिके कमले दुर्गे हे सरस्वति भारति । अपूर्णे रति हे गंगे चांबिके सति सुंदरि ॥ ८१ ॥ ४ कृष्णभिये मधुमति चपे चंदननंदिनि । यूयं सर्वाः समुत्थाय बद्धानयत बछवम् ॥८२॥ सर्वा राधाज्ञया तृणं समुत्थाय जला|४ कुषा॥ प्रजग्मुर्गापिका नग्न योनिमाच्छाद्य पाणिना ॥ ८३ ॥ एतासां सहचारिण्यो गोप्यस्तृणं सहस्रशः ॥ प्रजग्मुस्तेन रूपेण४ "

• इकोपादारक्तलोचनाः ॥ ॥ वेगेन सर्वाः च बालिकाः ॥ वेगेन च प्रधावंतं बिभ्रतं वक्ष्टुंजिकाम् ॥ ८८॥४॥

८६ दुद्रुवुः श्रीदामानं ॐ जगाम शीर्षे श्रीवामा यत्र गोपाः सद्वांशुकाः ॥ जवेन दुद्रुवुगप्यस्तत्पशङ्गलसंयुताः॥ ८६ ॥ वस्त्रचोरां गोपथ वेष्टयामामुझे Eताः धर्वस्राणि । भिया माधवम् प्रदुद्रुवुबला ॥८८ ॥ यत्र माधवः कृष्णः स्थापयामास सशुकः ॥ स्कंधेस्कंधे ८७ ॥ श्रीकृष्णसहितान्बालान्वरयामासुराशु तोस्तथा ॥ कदंबवृक्षः शुशुभे वस्त्रैर्नानाविधैरपि च ॥ गोपिकानां भिया ॥ गोपा ॥ ८९वस्त्राणां| जिकाः सर्वाः स्कंघेषु विनिधाय च ॥ उवाच गोपिकाः कृष्णः परिदासपरं वचः ॥ ९०॥॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ भोछु॥ ८५ ॥ |ङों गोपालिका नग्ना इदानीं किं करिष्यथ ॥ वस्रयायां प्रकर्ते च कुरुताशु पुटांजलिम् ॥ ९१॥ गत्वा वत युष्माकमीश्वरीमथ। | यधिकाम् ॥ करोतु शीघ्र वस्राण याञ्चां कृत्वा पुटांजलिम् ॥ ९२ ॥ अन्यथाहं न दास्यामि युष्मभ्यमंशुकानि च । युष्माकमी खरी राधा किं करिष्यति मेऽधुना ॥ ९३ ॥ व्रताराध्या च या देवी सा वा मे किं करिष्यति । इत्येवं कथितं सर्वं बूत यूयं च राधि काम् ॥ ९७ ॥ श्रे दनं गत्वा यदुवाच हरिः स्वयम् ॥ श्रुत्वा जहास सा राधा बभूव कामपीडिता ॥ ९६ ॥ श्रुत्वा तासां च वचनं पुलकांचित वंयमीप्सितदं परम् ॥ ९८ ॥ स्मारंस्मार पदांभोजं साधुसंपूर्णालोचना ॥ भावातिरेकात्प्राणेशं तुष्टाव निर्गुणं परम् ॥ ९९॥ ॥ ॥ गोलोकनाथ गोपीश मदृश प्राणवठ्ठभ । हे दीनबंधो दीनेश सर्वेश्वर नमोस्तु ते ॥ १ ॥ गोपेश्च |श गोसमूहेश यशोदानंदवर्धन ॥नंदात्मज सदानंद नित्यानंद नमोस्तु ते ॥ १०१॥ शर तमन्योर्मन्युभम्न ब्रह्मदर्पविनाशक © @ कृष्ण ॥ १०३ ॥ चराचरतरैबज़ गुणातीत गुणात्मक गुणबीज गुणाधार गुणश्वस् नमोस्तु ते ॥ १०४॥ अणिमादिकसिदीश सिदेचें सिदैिस्वरूपक तपस्तपस्विस्तपसां बीजरूप नमोस्तु ते ॥ १०६ ॥ यदनिर्वचनीयं च वस्तु निर्वचनीयकम् । तत्स्वरूप तयो |॥ १०७ ॥ स्पर्शने यस्य भृत्यानां ध्यानेन च दिवानिशम् पवित्राणि च तीर्थानि तस्मै भगवते नमः ॥ १०८॥ सा देवी जले संन्यस्य विग्रहम् ॥ मनः प्रणांश्च श्रीकृष्णे तस्थौ स्थाणुसमा सती ॥ १०९ ॥ राधाकृतं हरेः स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पटेजरः ॥ हरिभक्तिं च दास्यं च लभेद्धागतिं ध्रुवम् ॥ ११ द्व्यं हतं नष्टं च लभ्यते ॥ १३॥ बंधुवृदिर्भवेत्तस्य प्रसन्नं मानसं परम्॥ चिंताग्रस्तः पठेद्भक्त्या परां निर्युतिमाप्नुयाव ॥ ११२ ॥ अ• • 4ः" पतिदेव मित्रभेदे व सं मासं भक्त्या यदि पटेलयः संबनं लभेव ॥ ३१३ ॥ आंत्या कुमारीस्तोत्रे |g2 मृणुयाद्वत्सरं यदि ॥ श्रीकृष्णसदृशं कांतं गुणवते लभेद्धवम् ॥ ११७ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते श्रीकृष्णजन्मखण्डे राधाकृतं श्रीकृष्ण स्तोत्रम् ॥ यमुनातीरं वव्रद्रव्यमयं मुने ॥ दृझा तंबाथवा स्वममिति मेने च राधिका ॥ ११६ ॥ यत्र स्थाने यदाधारे यद्रव्यं संस्थितं पुरा वस्त्रैश्च सहितं सर्वं तत्माणुर्गोपकन्यकाः सर्वाः स्वालयं ययुः ॥ ११८ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ व्रतस्य किं विधानं च किं नाम किं फर्के प्रभो ॥ कानि इव्याणि|ऊ| देयानि का देया तत्र दक्षिणा॥ ११९ ॥ व्रतांते किं रहस्यं च बभूव सुमनोहरम् । व्यासं कृत्वा महाभाग वद नारायण कथाम् ॥डै। |॥ १२० ॥ ॥ सूत उवाच ॥ ॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा प्रहस्य मुनिपुंगवः । कथां कथितुमारेभे कवींद्राणां गुरोर्गुरुः ॥ १२१॥ ॥ ॥ नारायण उवाच । ॥ सर्व व्रतविधानं च मत्तो वत्स निशामय ॥ यातं गौरीव्रतंनाम मार्गे मासि कृतं स्त्रिया ॥ १२२ ॥ पुंसां च धर्मकामार्थमोक्षदं कृष्णभक्तिदम् ॥ देशभेदे प्रसिदं च मतं पौर्वापरं स्मृतम् ॥ १२३ ॥ कामदं कामुकानां च फलं कांतनिमित्तकम् ॥ उपोष्य पूर्वदिवसे वस्त्रं प्रक्षाल्य संयता ॥ १२१ ॥ प्रातश्च मार्गसंक्रांत्यां भक्त्या गत्वा सरित्तटम्॥ श्रुत्वा धौते च स्रात्वा च नानाद्रव्येण कन्यका ॥ १२९ ॥ देव्दकं च संपूज्य कृत्वा चावाहनं घटे ॥ गणेशं च दिनेशं च वह्नि नाङ् रायणं शिवम् ॥ १२६ ॥ दुर्गा पंचोपचारैश्च संपूज्य मतमारभेत् ॥ घटाधः पिंडिकां कृत्वा चतुरस्रां सुविस्तृताम् ॥ चंद नागुरुकस्तूरीकुंकुमैश्च सुसंस्कृताम् ॥ १२७॥ निर्माय वालुकानां च दुर्गा दशभुजां पराम्॥ धृत्वा कपाले सिंदूरं तद्धबंदतेंदुकम्। A १२८ ॥ तां ध्यात्वाऽऽवाहयेद्देवीं ततो भूत्वा पूटजलिः । इमं मंत्रं पठित्वादौ ततः पूजां समारभेत् ॥ १२९ ॥ हे गौरि शंकरार्धा ॥ ८७२ यथा त्वं शंकरप्रिया । तथा म कुरु कल्याणि कांतकांत सुदुर्लभाम् ॥ १३० ॥ इमं मंत्रं पठित्वा तु ध्यायेद्देवीं जगत्मसूम्॥ | '; तंत्सामवेदोक्कं निगूढं सर्वकामदम् । १३१ ॥ शृणु नारद वक्ष्यामि मुनींद्राणां च दुर्लभम् ॥ ध्यायंत्यनेन सिद्धव दुर्गा ॥ १३२ शिव शिवप्रिये शैव शिववक्षःस्थलस्थिताम् ॥ ईषदस्यप्रसन्नस्य सुप्रतिष्ठां सुलोचनाम् * १३३ ॥ नवयौवनसंपन्नां रत्राभरणधूषिताम् ॥ रत्रकंकणकेयूररत्ननूपुरभूषिताम् । १३४ ॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलविराजिताम् ॥ मालती ॥ १३६ ॥ सिंदूरतिलकं चारुकस्तूरीबिंदुना सह ॥ वह्निशुद्धदांकां रत्नकिरीटं सुमनोहराम् |॥ १३६ ॥ मणींद्रसारसंसक्तरत्नमालासमुज्ज्वलाम् । पारिजातप्रसूनानां मालाजालानुलंबिताम् ॥ १३७ ॥ सुपीनकठिनश्रोणीं बिभ्रतीं च स्तनानताम् । नवयौवनभारौञ्चदीषन्नम्रां मनोहराम् ॥ १३८॥ ब्रह्मादिभिः स्तूयमानां सूर्यकोटिसमप्रभाम् । पक्वबिं| बाधरौष्ठीं च चारुचंपकसन्निभाम् ॥ १३९ ॥ मुक्तापंक्तिविर्निवैकदंतराजिविराजिताम् । मुक्तिकामप्रदां देव शरचंद्रमुखीं भजे ॥ षोडशोपचारान्प्रहृष्टं तत्र नित्यशः । पूर्वोक्तेनैव मंत्रेण मुदा भक्त्या व्रते व्रती ॥ १४२ ॥ पूर्वोक्तेनैव स्तोत्रेण स्तुत्वा च प्रणमेत्तदा । कृत्वा प्रणामं भक्त्या च संयतः शृणुयात्कथा म् ॥ १४३ ॥ ॥ नारद उवाच॥ (मदुत कुशध्वजस्य हि सुता नाना वेदवती सती । तया कृतं व्रतमि |कुंभविनिर्माणरथस्था परमेयरी। ईषद्धास्यप्रसन्नास्या तामुवाच मुसंयताम् ॥ १४८॥ ॥ हे वेदवति |पार्वती वाढतो हमने ख़ पुटांजलिता साध्वी प्रणम्योवाच नारद ॥ १०॥ ॥ देवि नारायणं कांतं मदं देहि मनीषितम् । है । रोय•२ ई. के. वन्यस्मिन्स्थूदा नास्ति दृढां मतिं च तत्पदे ॥ १६१ ॥ श्रुत्वा वेदवतीवाक्यं प्रहस्य जगदंबिका ॥ अवरुह्य रथात्तूर्ण शरैश्रियाम् ॥ १५२॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ ज्ञातं सर्वं जगन्मातस्त्वं च लक्ष्मीः स्वयं सती । भारतं पादरजसा तं कर्तु| समागता । त्वत्पादजसा. साध्वि सद्यः पूता वसुंधरा ॥ १५३ ॥ निखिलानि च तीर्थानि भूतानि परमेश्वृरि ॥ तं ते क्षार्थ तपश्चर तपस्विनि ॥ १९ ॥ नारायणस्य कांता त्वं प्रिया जन्मनिजन्मनि ॥ भारावतरणे विष्णुर्वसुधामागमिष्यति ॥ १९६ ॥ रामो दाशरथिः पूर्णः कथं दस्युविनिग्रहम् ॥ ब्रह्मशापाच्च च्युतयोमक्षणाय च भक्तयोः ॥ १८६॥ अयोध्याय च त्रेता यमाविर्भावो हरेरपि॥ वमेव मिथिलां गच्छ विधाय शिशुविग्रहम्॥१८७॥ वामिमां प्राप्य जनकोऽप्यजोनिसंभवां सुताम् ॥ पाल |यिष्यति यलेन सीता त्वं च भविष्यसि ॥१९८गत्वा रामोपि मिथिलां त्वद्वािहं करिष्यति ॥ नारायणस्य कांता त्वं कल्पेकल्ये भविष्यसि ॥ १९९ ॥ इत्युक्ता तां समालिंग्य पार्वती स्वालयं ययौ ॥ गत्वा सा मिथिलांसाध्वी शिशुरूपं विधाय च ॥ १६ लगलस्य च रेखायां क्रुखात्तस्थौ च मायया॥ विलोक्य जनकस्तां च नम्नां मुद्रितलोचनाम् ॥ १६१ ॥ तप्तकांचनवर्णां च रुदंतीं तेजसान्विताम् ॥ दृझा तां च गृहीत्वा च कृत्वा वझसि नारद ॥ १६२॥ गच्छंतं प्रति तत्रेव वाग्बभूवाशरीरिणी ॥ अयोनिसंभ वां कन्यां कमलां ग्रहणं कुरु ॥ १६३ ॥ नारायणस्ते जामाता भवितेत्येव मे वचः ॥ श्रुत्वा तदा देववाणीं गृहीत्वा कन्यकामृषिः। ॥ १६४ ॥ गत्वा ददौ स्वकताये पालनाय मुदान्वितः॥ सा लब्धयौवना प्राप रामं दाशरथिं सती ॥ १६५ ॥ व्रतस्यास्य प्रभावेण कांतं त्रिजगतां पतिम् । प्रकाशितं वशिष्ठेन पृथिव्यां भक्तिभावतः॥ १६६॥ राधा कृत्वा व्रतमिदं श्रीकृष्णंप्राणवल्छभंगु जुगोपांगनाथ तं प्रापुर्नतस्यास्य प्रभावतः ॥ १६७ ॥ इत्येवं कथिता विप्र कथा गौरीव्रतस्य च । भारते च व्रतमिदं या करोति ॥ ८ ॥ कुमारिका ॥ स्वामिनं कृष्णतुल्यं च सा प्राप्नोति न संशयः ॥ १६८ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ एवं व्रतं च छ|ता यावन्मासं च गोपिकाःपूर्वस्तोत्रेण तां देवं तुष्टुवुश्च दिनेदिने॥ १६९ ॥ समाप्तिदिवसे गोप्यो व्रतं कृत्वा मुदान्विताः ॥ इ/" द की X|राजीवलोचनम् कुण्डूशास्त्रोक्तस्तोत्रेण ॥ १७१ तुष्टुवुः ॥ परमेश्वरीम् ॥ जानक्युवाच ॥ १७० ॥ ॥ येन ॥ शक्तिस्वरूपे स्तोत्रेण तां स्तुत्वा सर्वेषां सीता सर्वाधारे सत्यपरायणा गुणश्रये ॥ ॥ सदाशंकयुक्ते सद्यः संप्राप च कांतं पतिं देहि च रामं न ॐ|मोऽस्तु ते ॥ १७२॥ रुधिस्थित्यंतरूपेण सृष्टिस्थित्यंतरूपिणी ॥ सृष्टिस्थित्यंतबीजानां बीजरूपे नमोऽस्तु ते ॥ १७३ ॥ हे गौरि ॐ|पतिमर्मज्ञ पतिव्रतपरायणे ॥ पतिव्रते पतिरते पातुं देहि नमोऽस्तु ते ॥ १७४ ॥ सर्वमंगलमांगल्ये सर्वमंगलसंयुते । सर्वमंगल |बीजे च नमस्ते सर्वमंगले ॥ १७६ ॥ सर्वप्रिये सर्वबीजे सर्वाशुभविनाशिनि ॥ सर्वेशे सर्वजनके नमस्ते शंकरप्रिये ॥ १७६ ॥|ः छ|परमात्मस्वरूपे च नित्यरूपे सनातनि । साकारे च निराकारे सर्वरूपे नमोऽस्तु ते ॥ १७७ ॥ घृष्णेच्छा दया श्रद्धा निद्वा तंत्रज्ञ छंस्कृतिः क्षमा ॥ एतास्तव कलाः सर्वा नारायणि नमोस्तु ते ॥ १७८॥ लज्जा मेधा तुष्टिपुष्टी शांतिसंपत्तिवृद्धयः ॥ एतास्तव ॐ कलाः सर्वाः सर्वरूपे नमोऽस्तु ते॥ १७९ ॥ दृष्टादृष्टस्वरूपे च तयोर्बजफलप्रदे ॥ सर्वानिर्वचनीये च महामाये नमोऽस्तु ते । ॐ|॥ १८० ॥ शिवे शंकरसौभाग्ययुक्ते सौभाग्यदायिनि ॥ हरिं कांतं च सौभाग्यं देहि देवि नमोऽस्तु ते ॥ १८१ ॥ स्तोत्रेणानेन युद्ध झ्स्तुत्वा समाप्तिदिवसे शिवाम् । नमंति परया भक्त्या ता लभंते हरिं पतिम् ॥ १८२ ॥ इह कतमुखं भुक्त्वा पतिं प्राप्य परात्परम् ॥ ॐ|दिव्यं स्यंदनमारुह्य ययंते कृष्णसन्निधिम् ॥ १८३ ॥ इति ब्रह्मवैवर्त सीताकृतं पार्वतीस्तोत्रम् ॥ ॥ समाप्तिदिवसे राधा छ|गोपीभिः सह संयुता ॥ देवों प्रणम्य स्तुत्वा च व्रतं पूर्ण चकार ह ॥ १८४ ॥ गोसहखं ब्राह्मणेभ्यः सुवर्णशतकं मुदा ॥ विप्राय चैं| गंतुमुद्यता ॥ ऊदक्षिणां ॐ|घनं ददौ दत्त्वा ॥ १८६ स्वगृहं ॥ एतस्मिन्नंतरे १८६ तत्र दुर्गा ॥ दुर्गतिनाशिनी ब्राह्मणानां सहस्र ॥ धंधा आविर्बभूव च भोजयामास गगनाज्ज्वलंती सादरम् ॥ ब्रह्मतेजसा वाद्यानि ॥ १८७ वादयामास ॥ ईषदास्यप्रसङ्ग भिक्षुकाय | कुन्नास्या योगिनीशतसंयुता ॥ सिंहस्था च दशभुजा रत्नालंकारभूषिता। १८८ ॥ शातकुंभमयाद्दिव्याट्सन्सारपरिच्छदाव् ॥ अव गंध आलाडौं आदि

34• गोपिकाधी मt षत्वा ताः संभाष्य च सादरम् ॥ उवाच राधिकां दुर्गा स्मेराननसरोरुहा ,। " १९१ / | h ॥ पर्वेद्युवाच । । राधे सर्वेश्वरप्राणादधिके जगदंबिके । ब्रतं ते लोकशिक्षार्थ मायामांनुषरूपिणि ॥ १९२ ॥ गोलोकनाथं

• |गोलोकं श्रीशैलं गिरिजातटम् । श्रीरासमंडलं दिव्यं वृन्दावनमनोहरम्। ॥ १९३ ॥ चरितं रतिचोरस्य त्रीणां मामसहारकम् । ४५१

3|विदुषः कामशास्त्राणां किंस्वित्स्मरसि सुंदरि ॥ १९८ ॥ श्रीकृष्णार्धांगसंभूता कृष्णतुल्या च तेजसा ॥ तवांशकलया देव्यः कथं || छुत्वं मातृधी सती॥ १९९ ॥ भवती च हरेः प्राणा भूवत्याध हरिः स्वयम् । वेदे नास्ति द्वयोर्भेदः कथं त्वं मानुषी सती ॥ १९६॥ बँ ब्रह्मा तवा तपः पुरा ॥ न ते ददर्श पादाब्जं कथं त्वं मानुषी सती॥ १९७ ॥ कृष्णाज्ञया च त्वं देवि गोपी/ इयं विषाय च ॥ आगूतास् िमह्नों शतेि कथं त्वं मानुषी सती ॥ १९८ ॥ सुयज्ञो हि नृपश्रेष्ठो मनुवंशसमुद्भवः । वत्त जगाम = । छगोलोकं कृयं त्वं मानुषी १९९ " त्रिसप्तकृत्वो निर्धपां चकार पृथिवीं भृगुः । तव मंत्रेण कूवचात्कथं त्वं मानुषी सुती { २०० शंकरात्माप्य त्वन्मंत्रं सिदं कृत्वा च पुष्करे ॥ जघान कार्तवीर्यं च कथ त्वं मानुषी सती ॥ २०१ ॥ बभंज दर्पदंते च गणेरास्य महात्मनः ॥ त्वत्तो नाम भयं चक्रे कथं त्वं मानुषी सती ॥ २०२ ॥ मय्युदतायां कोपेन भस्मसात्कर्तुमीश्वरः ॥॥ |रस्त्रागत्य मत्प्रीत्या कथं त्वं मानुषी सती ॥ २०३ ॥ कल्पेकल्पे तव पतिः कृष्णो जन्मनिजन्मनि ॥ व्रतं लोकहितार्थाय जगन्मा हैं। अतस्त्वया कृतम् ॥ २०८ ॥ अहो श्रीदामशापेन भारावतरणेन च ॥ भूमौ तवाधिष्ठानं च कथं वं मानुषी सती ॥ २०९॥ अयोनिसंभवा त्वं च जन्ममृत्युजरापहा कलावतीसुता पुण्या कथं वै मानुषी सती ॥ २०६ ॥ त्रिषु मासेष्वतीतेषु मधुमासे मैं मनोहरे ॥ निर्जने निर्मले रात्रौ सुयोग्ये "रासमंडले ॥ २०७ ॥ सर्वाभिगोपिकाभिश्च सार्ध वृन्दावने वने । हर्षेण हरिणा सार्ध खाते भविता सति ॥ २०८॥ विधात्रा लिखिता क्रीडा कल्पेकल्पे महीतले ॥ तव श्रीहरिणा साधु केन राघे निवार्यते हैं | | * २०९॥ यथा सौभाग्ययुक्ताई हरस्य श्रीहरिप्रिये ॥ तया सौभाग्ययुक्ता वं भव कृष्णस्य सुदार॥ २१० ॥ यथा क्षीषु धावा * व्यं यथा वह्नौ च द्वाहिका । भुवि गंधो जले शैत्यं तथा कृष्णे स्थितिस्तत्र॥ २११ ॥ देवी वा मानुषी वापि गाँधर्वा राक्षसी 3तंया । त्वत्तः परा च सौभाग्या न भूता न भविष्यति ॥ २१२ ॥ परात्परो गुणातीतो ब्रह्मादीनां च वेदितः ॥ स्वयं कृष्णस्त व था। छ|धीनो मद्रेण भविष्यति ॥ २१३ ॥ ब्रह्मन्नतशिवाराध्यो भविता त्वद्वशः सति ॥ ध्यानासाध्यो दुराराध्यः सर्वेषामपि योगिनाम् ॐ| २१४ ॥ त्वं च भाग्यवती राधे ऽजातिषु न ते परा ॥ कृष्णेन साधु पात्रे गोलोकं च गमिष्यसि ॥२१८॥ इत्युक्त्वा पार्वती |सद्यस्तत्रैवांतर्दधे मुने ॥ सार्ध गोपालिकाभिश्च राधिका गंतुमुद्यता ।२१६। एतस्मिन्नंतरे कृष्णो जगाम राधिकाथुरः । राधा ददर्श हैं। छ। श्रीकृष्णं किशोरं श्यामसुंदरम् । २१७॥ पीतवस्त्रपरीधानं नानालंकारभूषितम् ॥आजानुमालतीमालवनमालाविभूषितम् । ॥ २१८ ॥ |ऊ। |ईषदास्यप्रसन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरस् ॥ चंदनोक्षितसर्वांगं शरत्पंकजलोचनम् ॥ २१९ ॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं सद्रत्नमुकुटोज्वलम् छ। पक्कदाडिमबीजाभद्राशनं सुमनोहरम् ॥ २२० ॥ विनोदमुरलीहस्तन्यस्तलीलासरोरुहम् ॥ कोटिकंदर्पलावण्यं लीलाधाममनोहरम् ” ४२२३गुणातीतं स्तूयमानं ब्रह्मानंतशिवादिभिः। ब्रह्मस्वरूपं ब्रह्मण्यं श्रुतिभिश्चनिरूपितम् ॥२२२॥ अव्यक्तमक्षराव्यक्तं ज्योतीरूपं छ। ॐ|सनातनम् ॥ मगल्यं मंगलाधारं मंगलं मंगलप्रदम् ॥ २२३ ॥ दृष्ट्वा तदद्भुतं रूपं संभ्रमात्प्रणनाम तम् । ते दृङ् मूर्चिछता राधा ओं कामबाणप्रपीडिता ॥ २२४ ॥ दर्शदशं मुखांभोजं सस्मिता वकलोचना । मुखस्याच्छादनं चक्रे त्रीडया च पुनःपुनः ॥ २२९ ॥ |ऊ। दृष्ट्वा हरिस्तानुवाच प्रसन्नवदनेक्षणः । गोपालिकासमूहानां सर्वेषां पुरतः स्थितः ॥ २२६ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥॥ छ। |प्राणाचिके राधिके त्वं वरं वृणु मनीषितम् ॥ भोभो गोपालिकाः सर्वा वरं वृणुत वांछिंतम् ॥ २२७ ॥ कृणस्य वचनं श्रुत्वा वरं वने द्वै |च राधिका । गोपालिकाः प्रहृष्टाश्च सर्वसंकल्पपादपाद । २२८ ॥ ॥ राधिकोवाच ॥ ॥ त्वत्पादाब्जे मन्मनोलिः सततं भ्रमतुः। झ|प्रभो! पातुं भक्तिरसं पत्रं मधृपश्च यथा मधु ॥ २२२ ॥ मदीयप्राणनाथस्त्वं भव जन्मनिजन्मन् ि॥ त्वदीयचरणांभोजे देहि भार्ते |॥३• ॥ तव स्मृतणे चित्तं स्वप्ने ज्ञाने दिवानिशम्। भवेन्निमग्नं सततमेतन्मम् मनीषितम् ॥२३॥ ॥ोपालिकाडु अ.ज. चेलुः ॥ ॥ यथा राघ तथा नद्या प्राणबंधो दिवानिशम् ॥ भूविष्यसिं प्राणनाथः पास्यसि प्रतिजन्मनि ॥ २३२ ॥ आसांच वचनं| श्रुत्वा तथास्त्वेवमुवाच ह ॥ प्रसन्नवदनः श्रीमान्यशोदानंदवर्धन नः॥ २३३ ॥ क्रीडापत्रं राधिकायै सहस्रदलसंयुतम् ॥ ललित S० ॥ मालतीमालां ददौ प्रीत्या जगत्पतिः॥ २३१ ॥ मालासमूहं पुष्पाणि गोपीभ्यो गोपिकापतिः । प्रहस्य परमप्रीत्या प्रददावित्यु वाच ह॥ २३६॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ त्रिषु मासेष्वतीतेषु यूयं क्रीडां मया सह ॥ रासमंडलरम्ये च तृदारण्ये करिष्यथ ॥ २३६ ॥ यथाहं च तथ यूयं नाहं भेदः श्रुतौ ठूतः । प्राणोऽहं चैव युष्माकं यूयं प्राणा मम प्रभोः ॥ २३७ व्रतं नो लोकरक्षार्थ न हि त्रार्थमिदं प्रियाः ॥ सहागताश्च गोलोकाद्मनं च मया सह ॥ २३८ गच्छत वालयं शीघ्र |वोऽहं जन्मनिजन्मनि ॥ प्राणेभ्योऽपि गरीयस्यो यूयं मे नात्र संशयः ॥ २३९॥ इत्युक्त्वा श्रीर्हरिस्तत्र तस्थौ सुर्यमुतातटे तस्थुर्गापालिकाः सर्वा वीक्ष्य कृष्णं पुनपुनः ॥२४०सर्वाः प्रहृष्टवदनाः सस्मिता वक्रलोचनाः । प्रीत्या चुक्षुधकोराभ्यां मुखचं ॥ . नारायणनादसंवादे गोपिकावस्रहरणप्रस्तावोनाम सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥ नारद उवाच ॥ त्रिषु मासेष्वतीतेषु तासां च हरिणा सह ॥ वद केन प्रकारेण बभूव तनुसंगमः ॥ १ ॥ वृंदावनं किंप्रकारं किंविधं रासमंडलम्॥ हरिरेकस्ताश्च बह्वचः केन क्रीडा बभूव ह ॥ २॥ कुतूहलं भवति मे इदं श्रोतुं नवनवम् ॥ कथयस्व महाभाग पुण्यश्रवणकीर्तन ॥ ३ ॥ | रासयात हेरेर ॥ हरिलीलाः पृथिव्यां तु सर्वाः श्रुतिमनोहराः ॥ ४ ॥ सूत उवाच ॥ ॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा ऋषेिर्नारायणः स्वयम्॥ प्रेहस्य सुप्रसन्नास्यः प्रवक्तुमुपचक्रमे ॥ ५ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ एकदा श्रीहरिर्नक्त वनं ४तमस्यास्तीति भृत-अर्श आदित्वादच्।

1. } ॐ सवनं ययौ न शुभे शुक्रुझयोदश्यां षं चंद्रोदये सुने ॥ ६ ॥ यूथिकामालतीकुंमाघवीपुष्पवायुना ॥ वासितं कळनादेन म|ङ्क

या मनोदस्व ॥ ७ ॥ नवपद्धवसंयुक्तं पुंस्कोकिलरुतश्रुतम् । नवलक्षरासवाससंयुक्तं सुमनोहरम् ॥ ८ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुछ| मेन सुवासितम् ॥ कपॅरान्विततांबूलभोगद्रव्यसमन्वितम् ॥ ९ ॥ प्रसूनैर्जापकानां च कस्तूरीचंदनान्वितैः ॥ रतियोग्यैर्विरचितैर्ना नातल्पैः सुशोभितम् ॥ १०॥ दीप्तं रत्नप्रदीपेश्च धूपेन सुरभीकृतम् ॥ नानापुष्पैश्च रचितं मालाजालैर्विराजितम् ॥ ११ ॥ प्रेरितो छु। वर्तुलाकारं तत्रैव रासमंडलम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमेन सुसंस्कृतम्॥२॥ पुष्पोद्यानैः पुष्पितेश्च युक्तं क्रीडासरोवरैः ॥ हंसकारंभ ॐ डवाकीर्णजलकुक्कुट् जितेः ॥ १३ ॥ कीडनीयैः सुंदरेश्च सुरतश्रमहारिभिः । शुद्धस्फटिकसंकाशतोयपूर्णाः सुनिर्मलैः ॥ १४ ॥ ४ दचिपूर्णशुकुधान्यजलैर्निर्मन्छनीकृतम् । रंभास्तंभसमूहेन सुंदरेण सुशोभितम् । १६ ॥ आम्रपछवयुक्तेन स्त्रबँधेन चारुणा ॥ भूषि| तं मंगलघटैः सिंदूरचनान्वितैः ॥१६॥ मालतीमाल्यसंयुक्तैर्नारिकेलफूलान्वितैः ॥ स रासमंडलं दृष्टा जहास मधुसूदूनः ॥ १७ ॥ ३ ॐ चकार तत्र कुतुकाद्विनोदमुरलीरवम् ॥ गोपीनां कासुकीनां च कामवर्धनकारणम्। १८ ॥ तच्छुत्वा राधिका सय सुमोह मद्यै । नातुरा ॥ बभूव स्थाणुवद्देहा ध्यानैकतानमानसा ॥ १९ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य पुनः शुश्राव सा ध्वनिम् ॥ उवास सा समुत्तस्थौ; ये पाहिरा ध्यायंती चरणभोजं श्रीकृष्णस्य महात्मनः ॥ तेजसा च द्योतयंती सद्रत्नसारभूषणैः ॥ २२ ॥ बहिर्बभूवुस्तास्त्रस्ता वरेण हतचेझ तनाः ॥ कुलधर्म परित्यज्य निश्शैकाः काममोहिताः ॥ २३ ॥ त्रयस्त्रिंशद्वयस्याश्च ताः सुशीलाद्यः स्मृताः ॥ राधिकायाः अ ॐ प्रियतमा गोपीनां प्रवरा यसूः ॥२२ तासां पादयुगप्यस्तासां संख्यां निबोध मे॥ समा वेषेण वयसा रूपेण च गुणेन च ॥२८ ॐ ययुःसुशीलासंगेन सहस्राणि च षोडश ॥ ययुच्चंद्रमुखी पश्यात्सहस्राणि च षोडश ॥ २६ ॥ एकादशसहस्राणि माधव्याल्य-- निधेः सः कदंगसाळल्यः सहस्राणि प्रयोदश ॥ २७॥ ययुः कुन्तीवयस्याश्च सहस्राणि दश स्मृताः । चतुर्दशसहस्राणि झनझ • यसृगनुशाः । २८॥ आह्वीसचारिण्यः सहस्राणि ययुर्नव॥ ययुर्नवसहस्राणि पवमुख्याल्य एव च॥२९॥ सावित्र्याप झ• * पंचदश सहस्राणि ययुर्बजाव ॥ पारिजातापयस्याभव सहस्राणि ययुर्दश ॥ ३० ॥ स्वयंप्रभानुगाः सप्त सहस्राणि ययुर्वजा मूषामुखीगोप्यः सहस्राणि चतुर्दश ॥३३॥ शुभानुगा ययुगप्यः सहस्राणि चतुर्दश ॥ पदानुगा ययुर्गोप्यः सहस्राणि चतुर्दश॥३२॥ यच्छअ• (१ अ• २८ आद्यस्याम सहस्राणि ययुर्दश ॥ गंगावयस्याः प्रययुः सहस्राणि चतुर्दश॥ ३७ ॥ प्रजग्मुरंबिकापश्चात्सहस्राणि च षोडश ॥४॥ सतीपआययुगोप्यः सहस्राणि त्रयोदश ॥ ३८ ॥ नंदिनीसहचारिण्यः सहस्राणि ययुर्दश ॥ प्रययुः सुंदरीपशत्सहस्राणि त्रयोदश । त्रयोदश ॥ चंदनाल्यो ययुः पपात्सहस्राणि च षोडश ॥ ४१ ॥ सर्वा बभूवुरकच तत्र तस्थुः पलं मुदा । तत्राययुगपिकाया माळाडै स्ताव काञ्चन ॥ ४२ ॥ चारुचंदनहस्ताश्च काश्चित्तत्राययुर्नजाद ॥ श्वेतचामरहस्ताय काञ्चित्तत्राययुर्मुदा ॥ ४३ ॥ तत्रार्युगपकन्याः काश्चित्कस्तूरिकाकराः । तत्राययुगपकन्याः काश्चित्कुंकुमवाडिकाः ॥ ४४ ॥ कात्रि वाहिकाः । यावत्कांचनवस्त्राणां वाहिका गोपकन्यकाः॥ काञ्चित्तत्राययुःशीघ्र यत्र चंदावली मुदा।६८। सुर्वाचकत्र संभूय सस्मि तम मुदान्विताः॥ विधाय रचितवेषं स्थानाच प्रययुर्मुदा॥ ४६ ॥ चक्रुः पुनः पुनस्ताम हशब्दजपं पथेि। प्राप्तुंदावनं रम्यं रासमंडलम् ॥७॥ स्वर्गेभ्यः मुद्रं हौं राकापतिकरान्वितम्॥ सुनिर्जनं वासितं पुष्पवायुना। ७८॥ नारीणां काम । ५० स्वामिन्याः पदंग्रेमी यासु ताः । जननं सुनिमोईनकारणम् । शुश्रुवुस्तत्र ताः सर्वाः पुंस्कोकिळकळध्वनिम् । ४९ ॥ अतिसूक्ष्मकलं चातिभ्रमराणां मनोहरम् । झ| झ|असूनमधुमत्तानां अमरीसंगसंगिनाम् । ६० ॥ ञ्चमे क्षणे प्रविवेश राधिका रासूमंडलम्॥ सर्वाभिरालिभिः साधं ध्यात्वा कृष्णपदां |बुजम् ॥ ९१ ॥ राघमारात्तु संवीक्ष्य कृष्णस्तत्र मुदान्वितः ॥ जगामानुव्रजन्प्रीत्या सस्मितो मदनातुरः ॥ ६२ ॥ मध्यस्थ सङ्क खिसंघानां रत्नालंकारश्वषिताम् ॥ दिव्यवस्रपरीधानां सस्मितां वक्रलोचनाम् ॥६३॥ गजेंद्रगामिनीं रम्यां चूनिमानसमोहिनीम् |” नवीनवेषवयसा रूपेणातिमनोहराम् । ६४ ॥ तलश्रोणिनितंबानां भारशेषान्वितां पराम् ॥ चारुचंपकवर्णाभां शरचंद्रनिभानना ॐ | ॥ बिभ्रत कबरीभारं मालतीमाल्यसंयुतम्॥ ६६ ॥ राधा ददर्श श्रीकृष्णं किशोरं श्यामसुंदरम् ॥ नवयौवनसंपन्नं रत्नाभरणभूषिङ |तम् ॥ ६६ ॥ कंदर्पकोटिलावण्यलीलाधाम मनोहरम् । प्राणाचिकां तां पश्यंतं पश्यंतों वक्रचक्षुषा ॥६श परमाद्भुतरूपं च सर्वत्र चुिपमें परम् ॥ विचित्रवेषं चूडां च बिभ्रतं सस्मितं सुदा ॥५८॥ वलोचनकोणेन दर्शदर्श पुनःपुनः॥ सुखमाच्छादयचक्रे त्रीडया सस्मिता सती ॥५९ ॥ सूच्छमवाप सा सद्यः कामबाणप्रपीडिता ॥ पुलकांचितसर्वागी बभूव हतचेतना ॥ ६० ॥ कटाक्षकामबाङ झुणे विदःीड़ारसोयूखः ॥ सूच्यं प्राप्य न पपात त्स्थौ स्थाणुसमो हरिः ॐ ६१ ॥ पपात मुरली तस्य कीडाकूमळसुब्बलमूर्छ द्वितीयं पीतवस्त्रं च शिखिपिच्छे शरीरतः ॥ ६२॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य ययौ राधांतिकं मुदा ॥ कृत्वा वक्षसि तां प्रीत्या समालिङ ब्य कुटुंब सः॥ ६३ ॥ श्रीकृष्णस्पर्शमात्रेण संप्राप्य चेतनां सती॥ प्राणाधिकं प्राणनाथं समाश्लिष्य कुटुंब ह ॥६७ ॥ मनो जहार राधायाः कृष्णस्तस्य च सा मुने ॥ जगाम राधया स्वधं रसिको रतिमंदिरम् ॥ ६६ ॥ रत्नप्रदीपसंयुक्तं रत्नदर्पणसंयुतम् । चारुचंपकशय्याभिषेदनाक्तभी राजितम् ॥ ६६ ॥ कर्तुरान्विततांबूलैर्भागद्रव्यैः समन्वितम् ॥ उवास राधया साथै कृष्णस्तत्र|ङ | सुखान्वितः ॥ ३७ राधया दंततांबूलं चखाद मधुसूदनः ॥ रासेश्वरी कृष्णदत्तं तांबूलं बुभुजे भुवा ॥ ६८ ॥ दत्तं चर्विततांबूलं | राथाप्रीक झाला:. चखाद भक्त्या सा तूर्ण भवस्य मदनातुरा ॥ ६९ ॥ रामचर्विततांबूलं ययाचे माधवो मुदा । झ| कुक्षौविकां भीता पाते चरी ॥७०॥एतस्मिन्नंतरे तत्र संकामः सुरतोन्मुखः ॥ सुष्वाप राषया सर्च रतितस्यैकं• @ २ ॥ छ मनोहरे ॥ ७१ ॥ गुंगाराट्प्रकारं च विपरीतादिकं विभुः ॥ नखदंतकराणां च प्रद्रं च यथोचितम् ॥७२॥ कामशाचेषु यद् अ• २८ इञ्प्यं मुंबनाष्टविधं परम् ॥ कामिनीनां मनोहारि चकार रसिकेश्वरः ॥७३॥ अंगैरेंगानि प्रत्यंगेः प्रत्यंगानि स्मरातुरः । चकाराश्लेषणं|४| वत्र कासुकीनां सुखावहम् ॥७३॥ श्रृंगारकुशलौ तौ तु कामशास्त्रमुपंडितो ॥ रतियुद्धविराम अथ न बभूव द्वयोरपि ॥७३॥ एवं गृहेगृहे रम्ये नानासूतं विधाय च ॥ रेमे गोपगनाभिश्च सुरम्ये रासमंडले॥ ७६ ॥ गोपीनां नव लक्षाणि गोपानां च तथैव च॥ लक्षा ज्येष्ठादश सुने युक्तानि रासमंडले ॥॥ ७७ ॥ मुक्तकेशानि नजानि विच्छिन्नभूषणानि च ॥ स्मरेण च।७८। कंकणानां किंकिणीनां वलयानां च नारद । सङ्कलनूपुराणां च शब्दयुक्तानि संततम् ॥७९॥ एवं कृत्वा स्थलक्रीड़ा यूयुस्तानि जलं सुदा ॥ कृत्वा तत्र जलकीडां परिश्रतानि सांप्रतम् ॥८०॥ तृणं जलात्समुत्थाय वासांसि परिधाय च॥ ददृशु सुखपझानि सद्रत्नवर्षणेषु च ॥ ८१ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीद्रव्याणि पुष्पमालिकाः ॥ मुदा परिदधुस्तानि संप्रापुतनानि च ८२॥ सर्दूरं च तांबूलं भुक्त्वा सर्वाणि कौतुकात् ॥ ददृशुर्मुखपमानि सद्रत्ने दर्पणेमले ॥८३॥ काचित्कामातुरा कृष्णं कौतुकात् । इस्ताद्दशीं निजग्राह वसनं च चकर्ष ह ॥ ८४ ॥ च नग्नं कृत्वा तु माघवम् । निजग्राह पीतवनं पारिहस्य पुनर्वदा ॥ ८८॥ युक्तं शृण्वित्येवमुक्त्वा काचित्संगृह्य मधुनः ॥ ८६ ॥ सस्मितं सकटाशं च सुखचंद्र स्तनोन्नतम् ॥ काचिच्श्रोणीं सुललितां करे कृत्वा संस्थाप्य श्रोणिदेशतः । चकार चूडानिर्माणं मालतीमाल्यसंयुतम् । ८८॥ काचिच्चूडां समाकृष्य मयूरपिच्छी इसी ॥ धृजामाल्यं च चूडाय वेष्टयामास काचन ॥ ८९ ॥ प्रददौ स्वामिने कामात्मेमवर्धनहेतवे ॥ काचित्कचित्समाकृष्य | ॥ ९२४ न कृत्वा तु कामतः ॥ ९० ॥ प्रेषयामास कृष्णस्य कोडे चंदनचर्चिते । ननृतुश्च जगुः काश्चित्कांतिं कृत्वा तु कामतः ॥ ९१ ॥ पि )" GO तं च च । कृष्णश्च वधं कस्याथ विचकर्ष कुतूहलाव ॥ ९२ ॥ कांचित्कृत्वा तु नग्न कस्यैचिदंशुकं वद ॥ कृष्णो राधं समाकृष्य वासयामास वक्षसि ॥९३तस्याश्च कबरीं रम्यां सुनिर्माणं चकार ह ॥ सिंदूरं च भाले कस्तूरी बिंदुभिः सह ॥ ९८ ॥ अतिसूक्ष्मं चंदनैडु कौतुकात्तदधो ददौ ॥ पत्रावलों सुललितां सुकपोले चकार ह। | ९६ ॥ वह्निशुदकं चारु परिधाय्यं प्रयत्नतः ॥ पदोः सद्रत्नमंजीरे गृहीत्वा चरणांबुजे ॥ नखनिर्मार्जनं कृत्वा सुंदरं यावकं ददौ ॥ ९६ ॥ भूषणेर्मुषितां कृत्वा संप्रलिप्यानुलेपनैः ॥ दत्त्वा च मालतीमालां कुटुंब च पुनःपुनः ॥ ९७ ॥ चारुलोच नपरौ च चकारांजनसंयुते ॥ प्रददौ नासिकामध्ये दुर्लभं गजमौक्तिकम् । ९८॥ श्रोणिदेशे च स्तनयोर्नखच्छि चकार ह ॥९९॥ चकार दंतलनं पकबिंबाधरे वरे । सरसश्च तटे रम्ये पुष्पोद्याने सुनिर्जने ॥ १ ॥ बहिश्चंद्रोदये रम्ये पुष्पचंदनचर्चिते अणुरुचंदनाक्तेन वायुना सुरभीकृते ॥ १०१ ॥ ॥ १०२॥ पुनश्चकार श्रृंगारं गोपीनां चित्तहारकः ॥ किंकिणीनां कंकणानां नूपुराणां च नारद ॥ १०३ ॥ बभूव सुंदरो वरः ॥ सूच्छमवापुस्ताः सर्वा नवसंगममात्रतः ॥ १०४ ॥ बभूवुरचलस्पैदाः पुलकांचितविग्रहाः ॥ श्रृंगारविरते छ। भूते संप्राप्षेतनां पुनः ॥ १०६ ॥ नखदंषडूरं च भूचकार परस्परम् ॥ कृष्णः कररुदाघातं ददौ तासां कुचोपरि ॥१०६॥ङ्। श्रोणीदेशे सुकठिने नखचिह्न चकार ह ॥ नीवी विखंसिता तासां कबरी क्षुद्रघंटिकाः |हरम् ॥ आलिंगनं नवविधं डंबनाष्टविधं मुदा ॥ ३०८ ॥ श्रृंगारं षोडशविधं चकार रसिकेश्वरः ॥ अंगैरंगानि प्रत्यंगेः प्रत्यं गानि च योषिताम् ॥ १०९॥ चकारालिंगनं प्रीत्या कासुकीनां च कामुकः ॥ नारीणां षोडश कलाः श्रृंगारस्तत्प्रमाणकः | s• कलाभेदेन तद्वेदं कामशास्त्रविदो विदुः । प्राकृतं द्वादशविधं चकार रसिकेश्वरः ॥ १११ ॥ निरूषितं कामशास्त्रे चकारे शस्तानि आरंभे च मध्ये च विरते कर्म योषिताम् ॥ ११२ ॥ प्रीत्यर्यमपि कर्तव्यं चारैशस्ततोधिकम् ना . पालक्कचिकीर्शितः । शुभे कृष्णवेष यथाद्रिगैरिकेण च ॥ ११३॥ एवंभूते पूर्णरससंस्ते रास • ३ मंडले । समाजसुः सुराः सर्वे सकलत्राय सानुगाः ॥ ११४ ॥ सुवर्णस्यंदनस्थाय कौतुकात्स्वगणावृताः ४ ॥ वांगाः कामबाणप्रपीडिताः ॥ ११८॥ ऋषयो सुनयचैव सिद्ध पितरस्तथा ॥ विद्याधराश्च गंधर्वा यक्षराक्षसकिन्नराः अ• २८ सीकाक्ष समाजग्मुर्ददृशुश्च मुदान्विताः ॥ १३६ ॥ ॥ ११७ ॥ वह्निशुद्धांशुकेनेव वेष्टितं सुमनोहरम् ॥ घेतचामरयुक्तं च सद्रत्नदर्पणबुजम् ॥ ११८ ॥४ शतचकं चित्रयुक्तं मनोयायि मनोहरम् । सद्रत्नसारनिर्माणकलशोज्ज्वलखरम् ॥ ११९ ॥ समाजगाम भगवान्पार्वत्या सहङ्क शंकरः ॥ वामपार्थं महाकालो दक्षिणे नंदिकेश्वरः ॥ १२ पुरतः कार्तिकेयश्च स्वयं देवो गणेश्वरः ॥ पिंगलाक्षा वयः सर्वे पार्षदाः परतेस्तयोः॥ १२१॥ क्षेत्रपालादयः सर्वे तथा भैरवेश्वराः ॥ वक्षःस्थलस्थिता दुर्गा सस्मिता वकलोचना |॥ १२२॥ भारत्या सहं ब्रह्म च शातकभरथस्थितः॥ वामे सप्तर्षयस्तस्य दक्षिणे सनकादयः॥ १२३ ॥ सुवर्णस्यंदनस्थश्च धर्मः |साक्षी च कर्मणाम्॥ वक्षःस्थलस्थिता तस्य मूर्तिः स्मेरानना सती ॥ १२४ ॥ पश्यती पूर्णरासं च सकामा वकलोचना । परितः पार्षदाः सर्वे ज्वलंतो ब्रह्मतेजसा ॥ १२९॥ शच्या सह महेंबध रोहिण्या च कलानिधिः ॥ स्वाहासार्ह स्वयं वह्निः सूर्यस्य संक्षया सह ॥ १२६ ॥ समाजगाम कामश्च रतिं कृत्वा च वक्षसि ॥ सर्वं प्रदाय दिक्पाला आजग्मुः सकलत्रकाः ॥ १२७ ॥ अथ ददृशुः सरासं रासमंडलम् । केचिच्च मुमुहुस्तत्र सूर्युमायुध्य केचन ॥ ३२८ ॥ मुहूतं च सुराः सर्वे सस्मिताश्च मुदान्विताः ॥ चंदनद्रववृद्धिं च पुष्पवृष्टिं च चिक्षिपुः ॥२९॥ कस्तूरीयुक्तमाल्यानबूटिं चक्रुर्मुनीश्वराः॥ रासं दृष्ट देवपत्युः काम ॥ ३३० ॥ स्थले रतिरसं कृत्वा जगाम यमुनाजलम् ॥ राधया सह कृष्ण पूर्णब्रह्म सनातनः ॥१३॥ गोपीभिः ॐ| 4 = सह जम्मु मायाः श्रीकृष्णपिकाः । प्रपीडिताः कामबाणेः क्रीडां चक्रुर्जले मुदा ॥ १३२॥ जलं ददौ राधिकायै सकामो आघवः स्वयम् ॥ ददौ सा चमाधवाय कामार्तायांजलित्रयम् ॥ १३३ ॥ वधं जग्राह तस्याश्च सा च नग्ना बभूव ह ॥ माल-चिच्छे द कबरीं चकार शिथिलां हरिः॥ १३४ ॥ सिंदूरपत्रकं कृतं वेषं च जलताडनैः ॥ धविचित्रमोधरागं कृतं कमललोचनम् | १३ तां च नभं समाश्रेिष्य निममज् जले रेिः । प्रकृत्याभ्यंतरे क्रीडां सुतस्थौ च तया सह ॥ १३६ ॥ तां च नग्न वृहीत्वा सुरलीं कोपात्प्रेरयामास दूरतः ॥ १३८ हीत्वा पीतवसनं चकार तं दिगंबरम् ॥ वनमालां च चिच्छेद ददौ तोयं पुनः पुनः ॥ १३९ ॥ हरिं पुनः समाकृष्य प्रेषयामास पाथसि । गभीरे स्रोतसि सुने निमम जगत्पतिः ॥ १४० ॥ उत्थाय माधवः - ३६ सतीम् ॥ १४३ ॥ रात्रिकायै ददौ वस्त्रं रम्यां मालां च माधवः । प्रददौ हरये वस्त्रं वंशी रासेश्वरी तथा ॥ १४४॥ सगि कुंकुमान्विताम् । कृष्णस्य परया भक्त्या ददौ श्रोणिस्थितस्य नीम् ॥ शोभनेर्मालतीमाल्यैश्चकार वेष्टनं पुनः॥ ३४६ ॥ श्रीकृष्णो राधिकायाश्च कबरां सुमनोहराम् ॥ कृत्वा “कुंडलसंस्कारं निर्ममे पत्रकावलीम् १०९. | सः । कृत्वा वक्षसि संहॅिप्य सुटुंब च मुहुर्मुहुः ॥ १६० ॥ . ड. चंषीमडिकान शुष्पैश्च सुरभीकृतम् ॥ १५६ ॥ ह्वा च कुटितं पुष्पं चयनं कृर्तुमीश्वरी ॥ मोपीनियोजयामास & १ ॥ न च राषिका ॥ १४॥ काभिन्नियोजयामास मालानिर्माणकर्मणि ॥ काश्चित्तांबूलसर्वेषु कानिचुंबनघर्षणे ॥ १४६ ॥ चंदनतांबूलै गोपीदत्तं च सुंदरी। ददौ कृष्णाय संप्रीत्या सस्मिता वकलोचना ॥ १९७ ॥ अ• २५ |र्मणि ॥ मृदंगमुरजादीनां वादनेषु च काश्चन ॥ १९८ ॥ एवं रासे रतिं कृत्वा लीलया हरिणा सह ॥ विजहार च सर्वत्र निर्जन |g मनोहरम् ॥ १६९ ॥ पुष्पोद्यानेषु रम्येषु सरसां च तटेषु च ॥ कंदरे कंदरे रम्ये नदीषु च नदीषु च ॥ १६० ॥ अतीव छु निर्जनस्थाने स्मशाने गिरिगह्वरे॥ वांछितेषु च नारीणां त्रयस्त्रिंशद्वनेषु च ॥ १६१ ॥ भांडीरे श्रीवने रम्ये कदंबकानने तथा । तुलसीकानने छंदवने चंपककानने ॥ १६२॥ निंबारण्ये मधुवने जंबीरकानने तथा ॥ नालिकेरखने पूगवने च कदलीवने | १६३ ॥ बद्रीनने बिल्ववने नारिंगकानने ॥ अश्वत्थकानने वंशवने दाडिमकानने ॥ १६४ ॥ तिवने सुने ॥ १६६ ॥ न्यग्रोधगइने घोरे श्रीखंडकानने तथा ॥ प्रहृष्टकेसरखने सर्वतोऽपि विलक्षणे ॥ १६७ ॥ एवं रेमे कौतुकेन कामात्रिंशदिवानिशम् । तथापि मानसं पूर्ण न च किंचिद्भूव ह॥ १६८ ॥ न कामिनीन्तं कामय श्रृंगारेण निवर्तते ॥४॥ वर्धते शश्ववथान्निधृतधारया ॥ १६९ ॥ जग्मुर्देवाः स्त्रगेहं च देव्यश्च सुनयस्तथा । ते सर्वे प्रशशंसु विस्मयं यदा ॥ १७० ॥ गेहे गेहे नृपेंद्रण लेभिरे जन्म भारते । दग्धाः कामाग्निनांशेन देव्यः श्रृंगारलालसाः ॥ १७१ ॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे रासक्रीडाप्रस्तावोनाम अष्टाविंशोऽध्यायः २८ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ अथ गोपांगनाः सर्वाः काममत्तुतया मुने ॥ अतिप्रौढाथ ॥ ९४ ॥ मेनिरे पतिम् ॥ १ ॥ काचिदूचुर कृष्णं सस्मिता वक्रलोचनाः ॥ मालतीपुष्पसुत्तोल्य देहि मे मालिकाभिति ॥ २ ॥ पिचये कृष्ण कोडेऽस्मथ कुर्विति । गृहीत्वा श्रीहरेः स्कंधमारुरोद च काचन ॥ ३ ॥ उवाच काचिद्दर्पण प्रमत्ता प्रणव R|उभम्॥ स्वकीयपीतवसनं परिघारय मामिति ॥ ४ ॥ उवाच काचिदीशं तं सिंदूरं देहि मामिति ॥ उवाच चित्गणेशं शीघ्रमागम् त्य सप्रतम् ॥ ६ कृत्वा कुंतलसंस्कारं कुरु मे कबरीमिति । काञ्चित्संप्रेरयामासुः श्रीखंडं बछवाय च ॥ ६ ॥ स्वगवेषविधायि| न्यो भूषार्थं श्रुतिसृळयोः ॥ उवाच चित्कामेन परं संकेतपूर्वकम्॥ ७॥ पश्यंती तन्मुखांभोजं सस्मिता मैथुनाय च । काकूचि छु। बसाइ सुरलीं वादाकृष्य माधवम् ॥ ८॥ जहार पीतवसनं कृत्वा नग्नं च कामिनी ॥ कामिन्यः काश्चिदित्यूजुऑनिन्यो मधुकै झ|सुट्टनम् ॥ ९ ॥ अलक्तकद्रवं देहि पादयोर्नखरेषु च ॥ उवाच काचित्प्रेम्णा तं गंडयोःस्तनयोर्मम॥ १०॥ नानाचित्रविचित्राढयाँ|3| कुरु पत्रावलीमिति । कृत्वानुमानं मनसा दृष्ट्वा तासां प्रमत्तताम् ॥ ११ ॥ माधवो राधया सामंतर्धानं चकार ह ॥ अतीवॐ निर्जने स्थाने सुदा स्वेच्छामयो विभुः ॥ १२ ॥ कलामानप्रकारं च श्रृंगारं च चकार ह ॥ पर्वते पर्वते रम्ये द्वीपेद्वीपे सुनिर्जने छ। छ| ॥ १३ ॥ तटे तटे नदीनां च सर्वजंतुविवर्जिते ॥ श्रीगोष्ठे रत्नशैले च वेलागंगातटेऽपि च ॥ १४ ॥ कालिदे च पुलिंदे च झ|राष्ट्रीवेषं विधाय च ॥ ६ ॥ जगाम मलयद्रोण रम्य चंद्वायुना ॥ शय्यां पुष्पमयीं कृत्वा तत्र रेमे तयासद् ॥ १७॥ मंदिरे गंधमादने "मनोहरे कुन्दवने कावेरीतीरनीरजे ॥ १९॥ पुष्पभद्रापुलिनजे पुष्पोद्याने सुपुष्पिते । सर्वत्र रमणं कृत्वा/छ| |अतीव सुखसंभोगान्सूच्छां संप्राप्य राधिका ॥ कृत्वा वक्षसि गोविंदं पुलकांचितविग्रहा ॥ १८॥ दृष्ट्वा तां मूर्छिछतां कृष्णो घनश्र |ऊ| |णिपयोधराम् ॥ विलुप्तवेषां कामात नम्नां शिथिलकुन्तळम् ॥ १९ ॥ चेतनां कारयामास कृत्वा वक्षसि तंद्विताम् । वासयाङ्क |मास वसनं राधाया मेखलांबरम् ॥ २० ॥ कबरीं रचयामास किंचिद्वामेन वक्रताम् ॥ मालतीमाल्यसंयुक्तां कुंदपुष्पैश्च वेष्टिताम् ॥ | २२ । तस्याः कपाले सिंदूरतिलकं सुंदरं ददौ ॥ गंडयोः स्तनयोश्चित्रचकार पत्रिकां मुदा ॥ २२ सालक्तकाय नखरांश्चित्रि ॐ|तान्पदपधवो . नलैः कृत्रिमपमानि निर्ममे श्रोणिवचसोः ॥ २३ ॥ उत्थायाथ तया साईं जगाम ह सरोवरम् । नानाप्रकार

• २४४

... आनां रात्रिमिव विराजितम् ॥ २७ ॥ निर्मलस्कटिकाकारजलपूर्ण मनोहरम् ॥_ईसकारंडवाकीर्ण जळटकूजितम् ॥ २९॥ |सं• ४ मधुलुब्धमधुभ्राणां पञ्चस्थानं सुपद्मजम् ॥ चारुणा कलशब्देन शब्दितं शश्वदेव हि॥ २६ ॥ तत्र स्नात्वा जलीड चकार हैं। तया सह ॥ जलं ददौ राधिकाये सुदा सा माधवाय च ॥ २७॥ सहस्रदलपत्रे च गृहीत्वा माधवः स्वयम् ॥ एकं ददौ राषिक|ॐ अ• २९ ये ररक्ष स्वार्थमेककम् । २८॥ ॥ स्वगं दत्त्वा राधिकाये लिलेप राधिकेश्वरः ॥ २९॥ ततो गडुस्तया साई दर्श पुरतो वटम् ॥ च ॥ ३० ॥ मूले योजनपर्यंतं छायया परिवेष्टितम् उवास तत्र गोविंदः केतकीवनसंनिधौ ॥ ३१॥ पुष्पातेन सुशीतेन वायुना सुरभीकृते ॥ चित्रं रहस्यं सुचिरं पुराणं च पुरातनम् ॥ळे ॥ २॥ प्रहर्षितब श्रीकृष्णः कथयामास राधिकाम् । एतस्मिन्नंतरे तत्र ददर्श मुनिपुंगवम् ॥ ३३ ॥ आगच्छंतं च तं दृङ् प्रसन्न दिगंबरम् ॥ ३६ ॥ नाश्नाडवकं जटिलं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ सुखतोनिमुद्रितं तपोराशिमिवोत्थितम् तेजो मूर्तिमंतमिह स्वयम् । नखश्मश्रुमुखं च शतं तेजस्विनं परम् ॥ ३७॥ पुटांजलियुतं भक्त्या भीतं प्रणतकंधर। इझ संतीं राधं तां वारयामास माधवः ॥ ३८ ॥ प्रभावं कथयामास मुनींद्रस्य महात्मनः ॥ अथ प्रणम्य गोविंदं तुष्टाव मुनिपुंगवः । यत्स्तोत्रं च पुरा दत्तं शंकरेण महात्मना॥ ३९॥ ॥ अष्टावक्र उवाच ॥ ॥ सुणातीत गुणाधार गुणबीज गुणात्मक। उणीश कुणिनां बीज गुणायन नमोस्तु ते ॥ ३० ॥ सिदिस्वरूप सिदयंश सिद्धिबीज परात्पर । सिदिसिदगुणाधीश सिदानां सुखे नमः ॥ ११ ॥ हे वेबीज वेदज्ञ वेदिन्वेदविदां वर । वेदाङ्गताद्यरूपेश वेदनेश नमोस्तु ते ॥ ४२॥ नाद्नंतेश शेषंख्ष मॅदीनामचीवर ॥ सर्वे सर्वेश शर्वेश बीजरूप नमोस्तु ते ॥ ४३ ॥ प्रकृते प्राकृत प्रज्ञा प्रकृतीश परात्पर ॥ संसाधु तंदीज॥ ९९ फलरूप नमोऽस्तु ते ॥ १४ ॥ सृष्टिस्थित्यंतबीजेश सृष्टिस्थित्यंतकारण । महाविराट्रोड्रज राधिकेश नमोऽस्तु ते ॥ ३९ ॥ अहो यस्य पुत्रः स्कंधा अविशुमहेश्वराः ॥ शाखाप्रशाखा वेदायास्तपांसि कुसुमानि च ॥ ७६ ॥ संसारविफुला एख च । तदाधार निराधार सर्वाघार नमोऽस्तु ते ॥ ४७ ॥ तेजोरूप निराकार प्रत्यक्षान्हमेव च ॥ सर्वाकारातिप्रत्यक्ष स्वेच्छामय नमोऽस्तु ते ।। ४८ । इत्युक्त्वा स मुनिश्रेष्ठो निपत्य चरणांबुजे ॥ प्राणांस्तत्याज योगेन तयोः प्रत्यक्ष एव च ॥ ४९॥ पपात तत्र तद्देहः पादपद्मसमीपतः । तत्तेजः समुत्तस्थौ ज्वलदग्निशिखोपमम् ॥ ६० ॥ ५१॥ अष्टावक्रकृतं स्तोत्रं प्रातरुत्थाय यः पठेव ॥ परं निर्वाण मोघं च समाप्नोति न संशयः ॥६२ में प्राणाधिको मुमुक्षाणां स्तोत्रराजश्च नारद ॥ हरिणाहो पुरा दत्तो वैकुंठे शंकराय च ॥ ६३ ॥ इति श्रीब्रह्मवै० म• श्रीकृ० ज• नाराय• सुनिमोक्षणप्रस्ताव एकोनत्रिंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ |महामुने रहस्यं च श्रुतं ब्रह्मन्किमद्भुतम् ॥ मृते सुनौ किं चकार श्रीकृष्ण भक्तवत्सलः ॥ १ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ दृष्ट् |मृतं सुनिं कृष्णः संस्कांरं कर्तुमुद्यतः॥ कृत्वा वक्षसि तद्देहं रुरोदोचेर्यथा नरः ॥ २ ॥ बहुभ्यां च समाश्लिष्य पिपेषोद्रिक्तमोहतः ॥ ३ ॥ रक्तमांसास्थिहीनं तच्छरीरं च महात्मनः ॥ ष ॥ ॐ दग्धं लोहितमांसास्थि ज्वलता जठराग्निना । बाह्मज्ञानविहीनस्य इर्पािदाब्जचेतसः ॥६॥ चितां चंदनकाष्ठेन निर्मीय |मधुसूदनः । कृत्वाग्निकार्यं तत्रैव स्थापयामास शोकतः ॥ ६ ॥ ददौ चितायाममिं च काष्ठं दत्त्वा शवोपरि ॥ ज्वलितायांचिता |यां च सूच्र्छमाप क्षणं विभुः ॥ ७ तद्देवे भस्मसादृते नेदुर्देदुभयो दिवि ॥ बभूव पुष्पवृष्टिश्च तत्क्षणाद्गनादों. ८ ॥ एतस्मि यानंतरे तत्र रत्नसारविनिर्मितम् स्यंदनं च मनोयायि वस्रमाल्युपरिच्छदम्॥ ९ ॥ पार्षदप्रवरैर्युक्तं श्रीकृष्णसहोर्वरः॥ आविषं| व गोळकृभ्वरं पुरतो हरेः॥ ३• अवरुह्य रथांतूर्णं पार्षदप्रवस हरेः । सर्वे समानरूपास्ते प्रणम्यं राधिकेश्वरौ ॥ ११ ॥ वक्तं सर्वप्रथमस्य अनीश्वरम् ॥ रथे कृत्वा तु तं देहं ॥ ३२ ॥ गते मुनींद्रे गोलोकं वृन्दावनविनो छ ३ ईं। . साध्वी पत्र जगदी ॥ १२ ॥ ने श्रीराधिकोवाच ॥ ॥ कोऽयं नाथ मुनिश्रेष्ठः सर्वावयवव ? मिसः । । अतिखर्वजनाकारस्तेज़ीयानतिकुत्सितः ॥ १ ॥ कथं वा निर्गतं भस्म देहादस्य किमदुतम् ॥ साक्षाद्विलीनं यत्तेजस २ ॥ १९॥ रथस्थः पुण्यवान्सद्यो गोलोकं च जगाम ह। वया कृतं च सत्कामुद्धर्येन चक्षुषा ॥ सर्व विवरणं तृणं संव्यस्य कथय प्रभो ॥ १७ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा प्रहस्य मधुसूदनः |. कथितुमारेभे युगांतरगतामपि ॥ १८॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ रहस्यमश्वावकीयं विख्यातं सर्वतः प्रिये ॥ पथाच्छोष्यसि। प्रसंगे विदुषां सुखाव ॥ १९॥ अष्टाक्को सुनींद्रोपि विख्यातो भुवनत्रये॥ परिपूर्णं यद्यशसा जन्म जगत्रयम् ॥२०॥४ कृष्णस्य वचनं श्रुत्वा विमनस्का हरिप्रिया ॥ उवाच मधुरं यत्नाच्छुष्ककंठोष्ठतालुका ॥ २१ ॥ ॥ राधिकोवाच ॥ ॥ यत्तु गलोर्मनः पूर्ण न बभूव सुधांबुधे । स वितृप्तो भवति किं गोष्पदोदकपानतः ॥ २२ ॥ वेदानां वेदवतृणं विधातुर्जनकस्य च । महाविष्णोरीश्वरस्त्वं कोऽन्यो वस्ति त्वत्परः ॥ २३ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा तुष्टः कृष्णो बभूव ह॥ उवाच गोपनीयं च रहस्य परमादुतम् ॥ २४ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ शृणु कांते प्रवक्ष्येऽहमितिहासं पुरातनम् ॥ श्रवणात्कथनाद्यस्य सर्वे पापं ऊँ प्रणश्यति ॥ २९ ॥ महाविष्णोर्नाभिपपादभूव जगतां विधिः । ममांशस्य मत्कलया जलाकीर्णं जगत्रये॥ २६ ॥ पुत्रा बभूवु वारो णो मानसात्पुरा नारायणपराः सर्वे ज्वलंतो ब्रह्मतेजसा ॥ २७ ॥ शिशवः पंचवर्षीया नग्ना अज्ञानिनो यथा ॥ 5नविहीनाथ ब्रह्मतत्त्वविशारदाः ॥ २८ ॥ सनकश्च सनंद्य तृतीयश्च सनातनः ॥ सुनकमारो भगवानेते च आकार सह fतनयेष्ठ एव च॥ २९ गतेषु ॥.च तानुवाच ॥ पितुर्मुःखाय जगद्धाता प्रभवेत्वृत्रश्चेदवचस्करः त्रुटिं कुरुत पुत्रकाः ॥॥ ते ३१ न ॥ तस्थुः ज्ञानेन पितुर्वाक्यं निर्ममे प्रययुस्तपसे पुत्रान्स्वगेषु मम च ॥ तपोधनान् ३० ॥ विधाता ॥ वेदवेदांगवि विमन | |॥ ९६ ॥ और ज्वलतो तेजसा ॥ ३२ ॥ अत्रिः पुलस्त्यः पुलहो मरीचिभृगुरंगिराः॥ कतुर्वसिष्ठो वोऽथ कपिलवासुरिः कविः ॥ ३३ ॥ शंकुः शंखः पंचशिखः प्रचेतास्ते तपोधनाः । बहुकालं तपस्तथा चक्रुः स्मृष्टिं तदाज्ञया ॥ ३७ ॥ कलबवंतस्ते सर्वे संसारं कर्तुळाडू सुस्खाः बभूवुः पुत्रपौत्राश्च सर्वेषां च तपस्विनाम् । णु सुन्दरि ॥ ३६ ॥ प्रचेतसः सुतः श्रीमानसितो मुनिपुंगवः ॥ सकलत्रस्तपस्तेपे दिव्यं वर्षसहस्रकम् ॥ ३७ ॥ न बभूव मुत झस्तस्य प्राणांस्त्यक्तुं समुद्यतः॥ तं सम्बद्धं बभूवाथ सत्या वागशरीरिणी॥ ३८॥ कथं त्यजसि प्राणांस्त्वं गच्छ शंकरसन्निधिम् ॥|४ सिदं कुरु गृहीत्वा च मन्त्रे शंकरवक्रतः ॥ ३९ ॥ मंः त्राधिष्ठातृदेवी ते सद्यः साक्षाद्भविष्यति ॥ वरेणाभीष्टदेव्याश्च पुत्रस्ते भविता ध्रुवम् ॥ ४०॥ श्रुत्वैतचरितं विप्रो जगाम शिवसन्निधिम् ॥ योगिनामप्यगम्यं च शिवलोकं निरामयम् ॥ ४१ ॥ सकलत्रो यश्च या योगी तुष्टाव योगिनां गुरुम् ॥ पुटांजलियुतो भूत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरः गर्यो त्यभागि धबधबा नचल्लायडू गुणातीत गुणाधार गुणबीज गुणात्मक ॥ गुणीश गुणिनां बीज गुणिनां गुरवे नमः ॥ ४६ ॥ ब्रह्मस्वरूप ब्रह्मज्ञ ब्रह्मभावे च तत्पर जो चितविग्रहः ॥ ४८ ॥ असितेन कृतं स्तोत्रं भक्तियुक्तश्च यः पठेव । वर्षमेकं दंविष्याशी शंकरस्य महात्मनः ॥ ६९ ॥ स लभेद्दे ष्णवं पुत्रं ज्ञानिनं चिरजीविनम् ॥ भवेद्धनाढयो दुःखी च मूको भवति पंडितः॥६२॥ अभार्यो लभते भार्या सुशीलां च पतित्र ॐ ताम् ॥ इह लोके सुखं भुक्त्वा यात्यंते शिवसन्निधिम् ६ इदं स्तोत्रं पुरा दत्तं ब्रह्मणा च प्रचेतसे । प्रचेतसा स्वधुत्रायासिताय वत्तदुत्तमम् ॥ २ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ समाकण्ये सुनेः स्तोत्रं भगवाञ्छंकरः स्वयम् ॥ उवाच ब्रह्मणः पुत्रं स्वभक्तं भक्तव सख९ ॥ और व्याची स्थिरो भव सुनिश्रेष्ठ जानामि तव चास्ति । धुत्रस्ते भविता सन्यं मदेरोन च मत्समः "२" | ३: नेि मनुर्वैवं सुदुर्लभम् ॥ इत्वां च द्वौ मंत्रं तंवेव षोडशाक्षरम् ॥ ५५ ॥ : स्तोत्रं पूजाविधानं चॐ सं• १३ यचे परमाहृतम् ॥ संसारवैिजयंनाम पुरश्चरणपूर्वकम् ॥५६॥ वरं दातुमिष्टदेवी प्रत्यक्षा भवितेति च ॥ इत्युक्त्वा विरतो रुद्रः स तै| अ•x नत्वा जगाम ह॥ ५७ ॥ जजाप परमं मंत्रं सोऽसितः शतवत्सरम् । साक्षाद्रुत्वा वरस्तस्मै त्वया दत्तः पुरा सति ॥९८ ॥ पुत्रस्ते अविता सत्यं महाज्ञानी मुतेति च ॥ वरं दत्त्वा त्वमगमो गोलोकं मम सन्निधिं ॥५९कालेन च सुतस्तस्य शिवशेन बभूव ॥ ह॥ ग्रह्मिष्ठो देवलो नाम कंदर्पसमप्सुंदरः॥ ६० ॥ मुयज्ञनृपतेः कन्यां रत्नमालावतीं मुदा । तां सुंदरी विवाहेन जगृहे सर्वमो| दिनीम् ॥ ६१ ॥ स्थानेस्थाने च रहसि शतवर्षे तया सह ॥ स रेमे निपुणः श्रेष्ठः स्त्रीणां रमणकर्मणि ॥ ६२॥ कालंतरे स विरतोट्स बभूव मुनिपुंगवः ॥ सुखं सर्वं परित्यज्य धर्मिष्ठः श्रीहरिं स्मरन् ॥ ६३ ॥ उत्थाय रात्रौ शयनाद्विरक्तअ तपोधनः ॥ स ययौ तपसे कति गंधमादनपर्वते ॥ ५४॥ निद्रां त्यक्त्वा च तत्कता न दृष्ङ् स्वामिनं सती ॥ विललाप भृशं शोकात्प्रदग्धा विरहाग्निना॥६॥ उत्तिष्ठंती निर्विशंती ॥ तप्तपात्रे यथा धान्यं बभूव तन्मनस्तदा ॥ ६६ ॥ आहारं च परित्यज्य प्राणांस्तत्याज सुंदरी । चकार तत्सुतस्तस्याः कफं निर्हरणादिकम् ॥६७॥ तपश्चकार स मुनिगंधमादनगह्वरे॥ दिव्यं वर्षसहस्र च मम भक्तो जितें हैं विवः॥ ६८॥ तं ददर्श ह देवेन रंभामा श्रृंगारलोलुपा । अतीव सुंदरं शतं कंदर्पमिव सुंदरम् ॥ ६९॥ साच तं कथयामास निर्जने । समुपस्थिता॥ विधाय वेषं यत्नेन त्रैलोक्यचित्तमोहिनी ॥७० ॥॥ रंभोवाच ॥॥ निबोध साधो मद्वाक्यं कामिनीनां मनोहरम् ॥४॥ स्यका संगमः कठोरं ॥ ७२ रहसि या भंज कुर्वति मू सुखदायिकाम् भूपाला भारते ॥स्वर्गक्षेतृकम् ७५॥त्वं वधु । स्वर्गभोगनिमित्तं वः पृथ्व्यां वरारोहा च भोगसारा स्वयंवरा ॥ वयं विदग्धाया मुने ॥ ७३ विदग्धस्य ॥ स्तनयोर्युग्ममूवमें दुर्लभो नवडू संऽशुपंकम् ॥ शस्यश्चभंगसहितं दृङ् को न् लभेत्सुखम्॥ ७६ ॥ क्षीरसः सुवसाश्च मुनीनामभिवांछितः॥ रसिकासुखसंभो छु | ९७० ने निर्जुने नातिदुर्लभः॥ ८॥ देवो वा मानवो वापि गंधर्वो वाथ राक्षसः॥ स्त्रीमुखेष्वप्यविज्ञेयो रंभाया रतिवंचितः ॥ ७६ ॥ |ङ्ग स्थति विश्रुता मोबिशापाद्यो भुवनत्रये ॥ ७८॥ येन् त्यूक्तोपस्थिता तं यथा पश्यति बली ॥ स्वाभिपुत्रस्त्रबधूनां तथा घातकं रुषा ॥ ७९ परं श्रियं च सर्वेषां जाएं जानाति पुंश्चली। यदि तेन परित्यक्ता तं हंतुं सा तु दक्षिणा ॥ ८०॥ र्वली हिंस्रजंतुभ्यो नवघातिभ्य एव च । दुष्टा शश्वद्याहीना दुर्रता प्रतिजन्मनि ॥ ८१ ॥ त्यज ध्यानं मुनिश्रेष्ठ मुंक्ष्वेदं तपसः फलम् ॥ रहस्युपस्थितां मां च गृहीत्वा सुचिरं मुखम् ॥ ८२॥ स रंभावचनं श्रुत्वा तामुवाच भयाकुलः ॥हितं तथ्यं नीतिसारं ॥८२ ॥ ॥ देवल डच ॥ ॥ –शृणु रंभे प्रवक्ष्यामि वेदसारं परं वचः ॥ कुलधमचितं सत्यं ब्राह्मणानां ॥८४॥ धमयं युक्तकाले च स्वयोषिति रतो द्विजः ॥ सर्वत्र पूजितः शश्वदिह लोके परत्र च ॥८६॥ प्राङ्गणः ॥८६॥ इतिनिंद्यः सर्वत्र नाधिकारी कामिनीनां शापभाक्पापभान्गृही ॥ ८८ ॥ ब्रह्मा जगद्धितापि न विरक्तः कलत्रवान् । त्यागे दोषस्तत्कदाचिन्नास्माकं च ॥ ९० ॥ च वृद्धेन मया किं ते प्रयोजनम् । सुवेषं सुंदरं मातर्युवानं पश्य सुंदरि॥ ९२॥ इत्येवं वचनं श्रुत्वा चुकोपाप्सरसां वरा ॥ उवाचङ् यो वाक्यं वै त्रस्ता प्रस्छुरिताधरा ॥ ९३ ॥॥ रंभोवाच ॥ चारुचंपकवर्णाभः कंदर्पसममुंदरः । तपःप्रभावात्स|| | इवेषः संमतः क्रियाः ९४ ॥ त्वृया विन्न्यं कं यामि को वास्ति वृत्परः पुमान् ॥ ऍशली वां परित्यज्य का जीवति स्मण्डू ९॥ शीतं भर्जविकेंद्र दग्घ कामाग्निना सदा ॥ कामो नश्यति मां त्वत्तो यथा रंभ मतंगजः ॥ ९६ ॥ न चेच्छाएं । Re अ. क. प्रलयामि वद वेद्यविद् वर ॥ मां वा दारुणशापं वा सत्वरं ग्रहणं कुरु ॥९७॥ दग्धाः प्राणां मनो दग्धं स्वात्मा वा इति संततम् ॥ |सं• ४ - ९८ दगुंगारपीयूषपाननिर्वाणतां व्रजेव ॥ ९८॥ स्वतद्रुःखेन दुःखार्ता यो यं शपति निश्चितम् । ते शापं संडितुं शक्तो न विधाता जगत्पतिः ॥ ९९॥ द्विजो रंभावचः श्रुत्वा बभूव ध्यानतत्परः॥ नोवाच किंचिन्मौनस्थः सा तं कोपाच्छशाप ॥ १ वकचित्त ते विप्र सर्वावयववक्रिमम्॥ शरीरभंजनाकारं रूपयौवनवर्जितम्। १ ॥ अतीव विकृताकारं त्रिषु लोकेषु गर्हितम् । द पदम् ॥ ३ ॥ बभूव ह॥ स्वांगं च दृशं विकृतं पूर्वपुण्यविवर्जितम्॥ १॥ कृत्वाग्निकुंडं शोकेन प्राणांस्त्य सत्वरः ॥ ७ ॥ षष्टि |णि दृझा तूर्णं महामुनेः ॥ ६ ॥ अष्टावक्त्रैति तन्नाम कौतुकेन मया कृतम् ॥ वर्षसहस्राणि चकार परमं तपः । तपोऽवसाने मद्भक्तो मया युक्तः कृतः प्रिये ॥८॥ य प्रिये ॥ ११०॥ अद्यावकाच मद्भक्तो न भूतो न भविष्यति । एवंभूतस्तपोनिष्ठः प्रपौत्रो ब्रह्मणो मुनिः ॥ १३॥ निष्कलः पुंश्चली शापाद्राज्यो यथा पुरा ॥ इत्येवं कथितं सर्वं रहस्यं च महात्मनः ॥ मुखदं पुण्यदं गूढं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ ११२ ॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे राधाप्रश्ने त्रिंशत्तमोऽध्यायः ॥ ३२० ॥ ॥ किमाश्चर्यं श्रुतं नय परितं सुमनोहरम्। अधुना श्रोतुमिच्छामि ब्रह्मणः शापकारणम्॥ १ ॥ यो विधाता त्रिजगतां तपसां कळदायकः । स कथं कुलटाशापाज्य बभूव ह ॥ २॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ मन्वंतरे रेवतस्य सुचंद्रो नृपपुंगवः । ॥ ९८ ॥ तपस्वी वैष्णवः श्रेष्ठो ज्ञानी परमधार्मिकः ॥ ३ ॥ स च पूर्वं तपः कुर्वन्नाजगाम मम प्रिये ॥ इमां च मलयद्रोणीं भारतेषु मनोदङ्क

• राम् ॥ ७ ॥ तपश्चकार राजेंद्र वर्षाणं च सहस्रकम् ॥ जीर्णं तस्य शरीरं च कठोरेण तपस्विनः ॥६॥ वल्मीकाच्छादितं देदै दृङ् ॥

घात् कृपानिधिः ॥ आजगाम वरं दातुं तपःस्थानं सुनिर्जनम् ॥३॥ कमंडलुजलेनेव मम देहोद्भवेन चुसिषेच तं च मंत्रेण मंया दृते। न योगविव ॥ ७ ॥ कुमंड्ळजलस्पर्शादुत्थाय नृपतिः स्वयम् ॥ ननाम भक्त्या जगतां स्रष्टारं च पुरभस्थितम् ॥८॥ स तं नमेतं छु ॐ राजानमुवाच कमलोद्भवः । वरं वृण्विति राजेंद्र यत्ते मनसि वांछितम् ॥ ९॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा वरं वनं परात्परम् । ममैव ह। ४ ॥ चरणे ११ भक्तिं ॥ एतस्मिन्नंतरे मदीयं दास्यमेव राजा ददर्श च ॥ रथमुत्तमम् १• ॥ कृपया ॥ च आकाशान्निपतंतं वरं ब्रह्म दत्तवानभिवांछितम् वे शतसूर्यसमप्रभम् । स ॥ च १२ तत्पुरतस्तस्थौ ॥ तेजसाच्छादितं कामदेवसमप्रभैः सर्वे सुप्रदीले ॥ /आँ ॐ| दिशो दश ॥ रत्नेंद्रसारनिर्माणंशतचक्रसमन्वितम् ॥१२अमूल्यरत्ररचितं विचित्रकलशोज्ज्चलम् ॥ मुक्तामाणिक्यहीराणां मालासँ जालैश्च राजितम् ॥ १४ ॥ सद्रत्नदर्पणेदतिरतीव सुमनोहरम् । भूषितं दिव्यवस्था वेतचामरकोटिभिः ॥ १६॥ पारिजातप्रसूनानां ॐ मालाजालेः सुशोभितम् ॥ मनोयायि महाश्चर्यं नानाचित्रेण चित्रितम् ॥३६वेष्टितं पार्षदैर्दिव्यै रनभूषणक्षपितेः ॥ चतुर्युजेः श्याम डू लेय ज्वलद्भिः स्थिरयौवनैः ॥ १७ ॥ पीतवस्त्रपरीधानैषीदनागुरुचर्चितैः ॥ दृष्ट्वा रथस्थान्देवांश्च ननाम नृपतिर्मुदा ॥ १८ ॥ सह सा तस्य शिरसि पुष्पवृष्टिर्बभूव ह ।। नेदुटुंदुभयः स्वर्गे चानकाश्च मूनोइराः ॥ १९॥ ऋषयो मुनयः सिब्दाः प्रकुर्वती सुदाशिष कें | ॥ प्रशशंसुः सुराः सर्वे राजानं हर्षनिर्भराः ॥ २०॥ राजा च पार्षदान्ध्यात्वा तदूपथ बभूव ह ॥ पार्षदास्तं रथे छत्वा नीत्वाङ्क जग्मुर्ममालयम् ॥ २१ ॥ मदीयः पार्षदो भूत्वा स च तस्य ममांतिके॥ ततः स्वमंदूिरं यांतं ददर्श मोहिनी विधिम् ॥ २२ । पुष्पोदाने च रम्ये च पुष्पचंद्रनवायुना ॥ सद्योमुमोह दृङ्प्रदग्धा मदनानलैः ॥२२॥ विलोक्यवक्रनयना जुगोप मितं सुखम्।|ङ्क । तं सिंदूरबिंद्धं दधती कस्तूरीबिंदुना सह ॥ २४॥ चारुचंपकवर्णाभा सततं स्थिरयौवना ॥ बृहन्नितंबयुगला पीनश्रोणिपयोधरा ॥ २६४ शरत्पार्वणश्रांशुप्रभामुष्टकरानना ॥ सूक्ष्मवस्रपरीधाना रत्नालंकारभूषिता ॥ २६ ॥ त्रैलोक्यं मोहितुं शक्का कटशैरेव लीलया ॥|ङ == नै तीख़ कामिनी शबूद्जेंड्मन्द्वामिनी ॥ २७॥ gळीवितसर्वागी स्ट संप्रष वर्षेनि ॥ सन्निरीक्ष्य चूताँ अझ जगाम श्रीहरि ॐ ०१ खंती निवसती शयनं कुर्वती क्षणम् ॥ ३१ ॥ तप्तपात्रे यथा सस्यं भ्रमत्येव तथा पथि। एतस्मिन्नंतरे रंभा विदग्घाप्ससी वरा ॥४ |॥ ३२॥ गच्छन्ती कमलोकं सा सकामा तेन वर्मना॥ हृदा सहचरी तत्र शुष्ककण्टोष्ठतालुकाम् ॥ अभिप्रायेण बुबुधे पप्रच्छ| सस्मिता तदा॥ ३३ ॥ ॥ रंभोवाच ॥ ॥ कथमेवंविधा त्वं हि ॥ ३४ ॥ वद शीघं महाभागे रंभाई चेतनं दें। कुरु ॥ समुद्दिश्य सकामा त्वं गच्छ त्वं कांतमीप्सितम् । ३८॥ कुलटा सर्वसौभाग्या न वयं कुलपालिकाः सर्वे ब्यग्रा इन्द्रियाणं 5य भुवनत्रये ॥ ३६॥ यांति प्राणा यतः काले का लद्वा तत्र जीविनाम् । न चात्मनः परः कश्चित्मियोऽस्ति भुवनत्रये ॥३७ ऽपत्ये स्वबन्धौ च मेदो यः स्वात्महेतुकः ॥ सम्बंधः स्वात्मनो यावत्तावत्स्नेहोस्ति आणस्त एव हि ॥ गच्छन्तीं कामलोकं च सकामां पश्य मां प्रिये॥ ३९॥ सह संख्या समालोच्य मनसा गच्छ तं प्रियम् । निब इस नीवीं केशांश्च कृत्वा वेषमभीप्सितम्। ४० ॥ सुनिमोहनबीजं च ते मोदं कुरु मोहिनि ॥ कथयस्व महाभागे वचनं इदयंग मर॥ ११॥ रन्नात्मानं प्रभावं च खीजातीनां जगत्रये॥ स्वाभिप्रायम सुरतौ न प्रकाश्यः कदाचन ॥ ७२॥ स्वांतं कांतं स्वानु राज्य संहचरं विना । तस्माद्यत्नेन इद्वाक्यं प्रकाश्यं च प्रिये प्रिये॥ १३॥ अन्यथा चोपहासाय मरणायैव कल्पते । तस्या वचनं श्रुत्या संमिता सा सुलक्षिता ॥ इयं च कथयामास यदेतोस्तादृशी गतिः ॥ ४४॥ ॥॥ यावह अया रंभे निर्जनेन्नतुराननः ॥४६॥ तावन्मनो मेतिदग्धं शश्वन्मनसिजानलैः ॥ न दत्तमात्मने भक्ष्यमंतरे न हि रोचते ॥ | ९९ ६ ॥ जार्नामि नाहृदयं यामिनीशदिनेशयोः। अधुना न हि भेदो मे सततं स्वमज्ञानयोः ॥ ४७॥ मम प्राणाः प्रतीक्षते भ्रातस्याधैिर्नरेव च॥ ऋणं विज्ञाय न चिरं यास्यन्ति नान्यथा प्रिये॥ १८॥ कामज्वालाकलापेक्ष्य स्वर्णकारं कलेवरम् ॥ अनाहाडू रिणं चेदानीं वधूग्घरौलवत्। * ७९ ॥ गंतुं स्थातुं न शक्ताहं शयनं कर्तुमुद्यता। धिगस्तु पुंश्चलीजातिं मामेव च विशेषतः॥६० । सुपायं करिष्यामि वद रंभेति सांप्रतम् । लघ्वां वापि शरीरं वा विसृजामि च किं द्वयोः ॥ ६१ ॥ मोहिनीवचनं श्रुत्वा प्रहस्याप्स रखा वरा । तामुवाच हितं नीतमुपायं शुभकारणम् ॥ ९२ ॥ , ॥ रंभोवाच ॥ ॥ एवमेतदहो भद्रे भद्रस्य कारणं तव ॥ सर्व त्व| |पनयिष्यामि भूपायं भयं त्यज ॥ ६२ ॥ कृत्वा वेषमपूर्व च पूर्वमाराध्य मन्मथम् । तेन पूर्वं स्त्रयं गत्वा मोदं कुरु च भामिनि । छा|॥ ६७ ॥ जितेंद्रियाणां प्रवरं साक्षान्नारायणमकम् ॥ विना कामसहायेन का शक्ता जेतुमीश्वरम् ॥ ६९ ॥ भज कामं तपः कृत्वा अपुष्करे ब्रज मोहिनि । सद्यः साक्षात्स भविता दयाळूयषितां प्रभुः ॥ ९६॥ इत्युक्त्वा तामप्सरसां प्रवर् काममंतिकम् । जगामें कें ||द्वियशांत्यर्थ सा जगाम च पुष्करम् ॥ ६७॥ पुष्करे च तपः कृत्वा कामं संप्राप्य मोहिनी ॥ जगाम तेन सादं च ब्रह्मलोकमना| मयम् ॥६८॥ द्रां निर्जनस्थं च मोहिनी कमलोद्भवम् । तमेव मोइनं कर्तुं समारेभे पुरः स्थिता ॥ ६९॥ क्षणं ननर्त सुचिरे हैं। ॐ। सुगानेन शू जगौ ॥.संगीतं मम संबंधि भक्तानां चित्तमोहनम् ॥ ६० ॥ विधाता जगतां तस्याः श्रुत्वा संगीतमीप्सितम् । पुळाडु झांचितसर्वांगो मुमोह साश्रुलोचनः ॥ ६१ ॥ हृञ्च मुग्धे चतुर्वी मोहिनी हष्टमानसा ॥ कलाप्रमाणे भावं च चकार तत्र लीलया या ॥ ६२ ॥ स्वगं संदर्शयामास स्मेरसँभेगपूर्वकम् ॥ का लवा तस्य संसारे यः महतचेतनः ॥ ६३ ॥ विज्ञांय ब्रह्मा तद्भवं ॐ हुनतवक्रो बभूव ह ॥ प्रदाय तस्या दानं च विरतः श्रीहरिं स्मरन् ॥ ६८ ॥ विज्ञाय ब्रह्मणो भावं शुष्ककण्ठोष्ठताळुका । इतोट्टमा छु सा तुष्टाव कामं कामप्रदं वरम् ॥ ६६ ॥ ॥ मोहिन्युवाच ।। सवेंद्रियाणां प्रवरं विष्णोरंशं च मानसम् । तदेव कर्मणां ॐ |बीजं तदुद्व नमोऽस्तु ते ॥ ६६ ॥ स्वयमात्मा हि भगवाञ्ज्ञानरूपो महेश्वरः॥ नमो ब्रह्मजगत्स्रष्टस्तदुद्व नमोऽस्तु ते ॥ ६७॥४॥ ॐ वधिः सर्पशरीटं दृष्टिक्ष योगिनामपि ॥ जगत्साध्य दुराराध्य दुर्निवार नमोऽस्तु ते ॥६॥ सर्वाजित जगतजींव जीवमनोधर ॥|सैं| रम रतिबीज रतिस्वामिन्नतिप्रिय नमोऽस्तु ते॥ ६९॥ श्वयोषिदधिष्ठान योषित्प्राणाधिकप्रिय ॥ योषिद्वाइन योषास्र योषिद्धो सं• &: ते ॥ ७० h श्रय ॥ सुगंधिवातसचिव मधुमित्र नमोऽस्तु ते॥ ७१ ॥ शक घार स्त्रीसंदर्शनवर्धन ॥ विंदग्धानां विरहिणं प्राणांतक नमोऽस्तु ते ॥ ७२॥ अकृपा येषु तेनर्यस्तेषां ज्ञानविनाशनम् |झ अ• ३२ अनूरूपभतेषु कृपासिन्धो नमोऽस्तु ते ॥ ७३ ॥ तपस्विनां च तपसां विस्रबीजावलीलया ॥ मनः सकामे सुक्तानां कर्तुं |शत नमोऽस्तु ते ॥ ७८ ॥ तपःसाध्यायाराध्याध सदैवं पांचभौतिकाः ॥ पंचंद्रियकृताधार पंचबाण नमोऽस्तु ते ॥ ७८॥४ मोहिनीत्येवमुक्त्वा तु मनसा सा विधेः पुरः । बभूव ध्यानतत्परा ॥ ७६ ॥ उक्तं माध्यंदिने कतेि स्तोत्रमेतन्म नोदरम् ॥ परा बुर्वाससा दत्तं मोहिन्ये गंधमादने ॥ ७७ ॥ स्तोत्रमेतन्महापुण्यं कामी भक्त्या यदा पठेत् । अभीष्टं लभते नूनं |निष्कलंको भवेद्भुवम् ।। ७८ ।। चेष्टां न कुरुते कामः कदाचिपि तं प्रियम् ॥ भवेदरोगी श्रीयुक्तः कामदेवसमप्रभः ॥ वनितां लभते साध्वीं पत्नीं त्रैलोक्यमोहिनीम् ॥७९॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे मोहिनी ॥ ३१ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ मोहिनीस्तवनेनैव कामस्तुष्टो बभूव ह ॥ चकार शरसं| धानमंतरिते स्थितः स्वयम् ॥ १ ॥ मंत्रपूतं महास्त्रं च चिक्षेप पितरं मुदा ॥ बभूव चंचलो ब्रह्मा कामात्रेण च कामुकः ॥ २ ॥ |हणं निरीक्षणं च मोहिन्यास्ये पुनःपुनः ।। ज्ञानं प्राप्य तदा धाता विरराम हरं स्मरन् ॥३॥ बुबुधे मनसा सवं चरितं मन्मथस्य च । शशाप तं सुतमपि विधाता कोधविह्वलः॥ ३॥ हे काम यौवनोन्मत्त सूटैश्वर्येण गर्वितः । भविता दर्पभंगस्ते सुरोमें हेलना द्विति ॥९॥ इतोयमो जगामाशु मन्मथो मधुना सह ॥ ब्रह्मणः शापभीतश्च शुष्ककंठोष्ठतालुकः ॥ ६ ॥ इत्युवाच जगदाता मोहिनीं मदनातुराम्॥ चतुर्वी चं पश्यंतीं सस्मितं वक्रचक्षुषा ॥ ७ ॥ ॥ब्रह्मोवाच ॥ ॥ मातमहिनि गच्छ त्वं निष्फलं ॥१० कर्म चात्र ते ॥ ज्ञातस्तवाभिप्रायश्च नाहं योग्योऽस्य कर्मणः ॥ ८ ॥ वेदे जुगुप्सितं कर्म तदेव कर्तुमक्षमः॥ वेदकर्ता स्वयमहं व्यव स्थाकारको भवे॥ ९॥ अकीतिं वेद्वर्ष निंदी च किमतः परम् ॥ उपस्थिता च या योषिदत्याज्या रागिणामपि ॥ १५. घृतो श्रुतमिति त्याज्या सर्वव तपस्विनाम् । अहो संधैः परित्याज्या गुंडली च विशेषतः ॥ ११ ॥ धनायुप्रणयशस नाशिंनी| |दुःखदायिनी॥ स्वकार्यतत्परा शश्वत्परकार्यविनाशिनी ॥ १२॥ निधुरा नवघातिभ्यः सर्वापदीजरूपिणी विद्युद्दीप्तिर्जले रेखा लोभान्मैत्री यथा भवेत् ॥ १३ ॥ परद्रोहाद्यथा संपत्कुलटाप्रेम तत्समम्॥ सर्वेभ्यो हिंस्रजंतुभ्यो विपी सदैव हि ॥ १e ॥ यो विश्वसेत्तां संमूढो विपत्तस्य पदेपदं । चपवती धन्या वंचिता कामुकैःसदा॥१८॥ यूनां संपत्स्वरूपा च विषतुल्या तपस्विनम्। त्वमेवाप्सरसां श्रेष्ठा सर्वदा स्थिरयौवना ॥६तवेव कर्म योग्यं च युवानं पश्य सुन्दरि । त्वं विदग्धा च योषित्सु विदग्धान्वेषणं कुरु ॥ १७ ॥ विदग्धाया विदग्धेन संगमो गुणवान्भवेत् ॥ जरातुरोहं वृद्धश्च तपस्वी वैष्णवो द्विजः ॥ १८ ॥ अस्त्रतंत्रः पराधीनः का रतिः पुंश्चलोषु मे । अये वत्से गच्छ शीघ्र विज्ञाय पितरं च माम् ॥ १९॥ नात्राहं च जगत्स्रष्टा तस्मात्तव पिता सदा । मन्मथं| चंद्रमित्रं च जयंतं नलकूबरम् । २० ॥ ववेंचो चंद्रतनयं दितिपुत्रांश्च क्षुद्रान्॥ कामशाग्रेषु निष्णातानतिकर्मविशारदान् । ॥ १ ॥ या मां यासि हि तांस्त्यक्त्वा सा विदग्धा च कामुकी ॥ सदा संभोगविषये खिये प्रार्थयते पुमान् ॥ २२ ॥ जी चेत्प्र याति पुरुषं विपरीतं विडंबनम् ॥.सर्वेषां चैव रत्नानां स्त्रीरत्नं दुर्लभं परम् ॥ २३ ॥ स्वयं प्रार्थयते स्यामी ने तु च ॥ योषिणतिषु चिक् ताश्च स्वयं याः समुपस्थिताः ॥२॥ भवेथूरं स्वल्पमूल्ये रत्नं स्वयमुपस्थितम् ॥ नित्यं पुमान्त्र्यिं याति स्त्री वा याति च न प्रियम् ॥ २९ ॥ लोकाचाख वेदेषु न खी याति परश्रियम् । स्त्रवस्तु भुक्ते यः काले शास्त्रोक्तविधिपूर्वकम् ।। २६ ॥ स पूज्यो न भवेत्पूज्यो यद्दतिः परवस्तुषु । कः कस्य शत्रुरवले निशामय जगत्रये ॥ २७स्कैंब्रियाः शत्रवः सर्वे शत्रुता यन्निमि ततः ॥ वेदोकाचरणे सर्वं मित्रं च जगतां जगत् ॥ २८॥ कृते वेदविरुद्ध च मित्रं शत्रुर्भवेद्भवम् ॥ वेदोक्तं कृतवंतं च हरिस्तु ॥ २९ ॥ हरौ तुष्टे जगचष्टं तस्मिन्नष्टे भवो रिपुः । कुत्रास्ति कुलटजातिः सावजातिश्च कुत्र वा ॥ ३० स्वकी भवे भवति प्रकृतेशा नारायणविनिर्मिता ॥ ३१॥ बुरीला ऍपली निंदा सुशीलो व्र पति| • ४ ३ ॥ |ञ्चकास्त्येवं कुलकजूला ॥ २३ ॥ भयं रत्यै स्वयं डङ्ग वेषं कृत्वा प्रयाति तम् ॥ दोभिता यदि पश्यैती भक्ष्यद्रव्यमसाध्यम्अ• १२ ३४ ॥ वैकुल्यान्नहि तत्साध्यं सामान्यमेव केवलम्॥ इत्येवमुक्त्वा जगतां विधाता विरराम च ॥ वक्तुं समुद्यता सा च कोपप्रस्फु रिताधरा ॥ ३४ ॥ ॥ ज्ञातं सर्वं जगदातधरितं तव सांप्रतम् ॥ ३६ ॥ मया निबोधिता नीतिर्मनो मे न स्थिरं भवेव ॥ भूतं त्वयि विशिष्टं च यावदृष्टः क्षणे भवान् ॥ ३७ ॥ त्वद्वक्रदृष्टिमात्रेण सर्वे जाराश्च विस्मृताः॥ देहं कामाग्निना। दग्धं यदा त्यक्तुं समुद्यता ॥ ३८ ॥ निषिषेध च मां रंभा प्रददौ मंत्रमीदृशम् । तदा कामसहायेन वत्समीपं समागता ॥ ३९॥ कुछटऽहं च कर्मणा ॥ ४२ ॥ संतो गर्व न कुर्वंति कर्मसाध्याश्च जीविनः । कश्चित्प्रयाति यानेन वजंति ते च केचन ॥ ४३ ॥ |रों द्वाति नृपतिः कर्मणा वदति प्रजाः ।। कश्चिसिंहासनस्थश्च नृपमात्रय कश्चन १४ ॥ कर्मणा वादकाः केखि ॥ सूकरीजठरं कश्चित्संप्रयाति स्वकर्मणा ॥ ४६ ॥ कश्चिच्छच्याच जठरं तव पुत्राश्च केचन । चित्कृत्वा हरेर्भकिं कर्मणा तस्य पार्षदाः ॥ ४६ ॥ केचिद्वंति कृमयो विष्ठायां दैवदोषतः ॥ स्वर्ग प्रयांति राजेंद्रः च स्वस्वकर्मणा ॥ ६७ ॥ केचित्त्रयांति नरकं विण्मूत्रे तत्र पच्यते । कर्मणा कमिदङ्गत्रः सुराणां प्रवरः स्वयम् ॥ ४८ ॥ किंचिखुरा नराः केचित्केचिच. क्षुद्रजंतवः । केचिच्च कर्मणा विप्रा वर्णश्रेष्ठा महीतले ॥ ६९ ॥ केचिद्वषा वैश्यशृङ्गः केचि ॥ १०॥ म्लेच्छजातयः । केचित्स्वकर्मणा प्राज्ञा ज्ञानेन सर्वदर्शिनः ॥६०॥ केचिन्मूर्वाः केचिद्धाः स्वांगहीनाय केचन । केचिंच्छास्त्रं कथयंति शिष्यवर्गान्स्वकर्मणा ॥ ६१ ॥ केचित्पठंति सर्वार्थ जानंति सुरुवक्रतः॥ भवंति कर्मणा केचिद्देहे स्थावरजंगमे ॥२॥ तपस्वी नवघाती च त्वं च ब्रह्म च कर्मणा॥ काचित्स्वकर्मणा साध्वी पूज्येह च परत्र च ॥६३॥ काचिद्देश्या तदाहारं भुक्ते कृत्वाँग छ|क्कियम् । स्वर्वेश्याहं सुरपुरे सुरभोग्या सुपूजिता ॥ ९४ ॥ येषामालिंगनेनेव कर्मणां खंडनं भवेत् ॥ मनःस्वभावबीजं च स्वभावः |ऊ|कमंजकः ॥ ६६ ॥ तत्कर्म फलबीजं च सर्वेषां जनको हरिः । फलं ददाति नियतं कर्मद्वारा विभुःस्वयम् ॥ ६६ ॥ सर्वेभ्यो.बळ स्वमे यस्य पढ्दं न हि पश्यंति योगिनः ॥ ६९८ तमीश्वरं पतिं कर्तुमिच्छया स्वयमागता ॥ गत्वा हि कस्यचित्पादरजसा यशसा भाँति योषितः । इत्युक्त्वा मोहिनी शीघ्र गत्वोवास हरेः पुरः ॥ ६० ॥ स्वयं विधाता जगतां चकंपे कुलटाभयात् ॥ सस्मिता वक्रनयना कामभावं चकार ह ॥ ६१ ॥ स्वांगं च दर्शयामास कामबाणप्र कम |षयमास संमोहाय पितुर्मुदा ॥ वसंतं कोकिलालीथ गंधवातं मनोहरम् ॥ ६६॥ नियुज्याभ्यंतरं गत्वा तद्विकारं चकार ह ॥ प्तुंस्कोकिलः कलं रावमुवाच तत्समीपतः ॥ ३ ॥ षट्पदः क्षुद्रं सूक्ष्मं शृणुजे पुरतः स्थितः । शश्वद्वौ गंधवहो मंदोतिशीतलः भावं प्रहस्य च पुनःपुनः ॥'अतीव वक्रनयना मान्नहतचेतना ॥ ६९ ॥ विधाता चुबुधे सर्वे सर्ववंघनिबंधनम् ॥ नियंते न मनः शुकस्वार श्रीहरिं भिया ७०॥ दृष्टाव मनसा कृष्णं शतं हुत्पंकृजस्थितम् । द्विभुजं मुरलीहस्तं हरिं पीतांबरं परम् । | ७५ में अतीव कमनीये चशिरं स्थिरयौवनम् । रत्नालंकारभूषाढयं सस्मितं श्यामसुंदरम्॥ ७२ ॥ ॥ अहोवाच ॥ .. रख हरे,मॉ च निमन् कामसागरे । दुष्कीर्तिजलंपणं च दुष्पारे बहुसंकटे ॥ ७३ ॥ भक्जेिविस्मृतिबीजे च विपत्सोपान्दुस्तरे । 5• ® जन्मोर्मिसंघसहिते योषित्रकौघसंकुले । रतिस्रोतःसमायुक्ते गंभीर घोर एव च अ• २ •२॥ ॥७६॥ बुदया तरण्या विज्ञानेरुद्धरास्मानतः |स्वयम् ।स्वयं च त्वं कर्णधारः प्रसीद मधुसूदन॥७७। मद्विधाः कतिचिन्नाथ नियोज्या भवकर्मणि ॥ संति विश्वेश विधयो हे विश्वे धर माधव ॥ ७८॥ न कर्मक्षेत्रमेवेदं ब्रह्मलोकोऽयमीप्सितः । तथापि नः स्वूश कामे त्वद्भक्तिव्यवधायके ॥७९॥ हे नाथ करुणा |सिन्धो दीनबन्धो कृपां कुरु । त्वं महेश महाज्ञाता दुःस्वप्नं मां न दर्शय ॥ ८० ॥ इत्युक्त्वा जगतां धाता विररामं सनातनः। ब्रह्मोहिनीसंवादे ॥ ३२ ॥ ॥ श्रीकृष्ण हैं। उवाच ॥ ॥ कृत्वा ब्रह्मा हरेः स्तोत्रं तस्थौ तस्याः समीपतः॥ मनोमत्तगजेंद्र चे कामासक्तं निवारयन् ॥ १ ॥ मया दत्तेन राधिके॥ उवाच मोहिनी तं च परिहासपरं वचः॥ २॥ ॥ ॥ इंगितेनैव नारीणां सद्यो मत्तं भवेन्मनः । करोत्याकृष्य संभोगं यः स एवोत्तमो विभो ॥ ३ ॥ ज्ञात्वा स्फुटमभिप्रायं नार्या संप्रेषितो हि यः । यथात्करोति |श्रृंगारं पुरुषः स च मध्यमः॥ 8 । पुनःपुनःशेषितव खिया कामार्तया च यः॥ तया न लिप्तो रहसि स जीवो न पुमानको ॥ तपस्वी कामी वा त्यजेत्स्त्रियमुपस्थिताम् ॥ व्रजेत्परत्र नरकमपूज्यश्च भवेदिह ॥ ६ ॥ नैषुश्रीर्जुष्टरूपश्च भ्रष्खद्धिर्भवेद्भवम् ॥ स ॥१०२ सद्यः छीक्त याति ब्रह्मञ्छापेन योषितःउत्तिष्ठ जगतीनाथ पारं कुरु स्मरार्णवे ॥ निमग्नां दुस्तरे घोरे कर्णधार भयानके॥८॥ अतीव निर्जनस्थाने सर्वजंतुविवर्जिते । सुगंधिवायुना रम्ये पुंस्कोकिलरुतश्रुते ॥ ९ सततं वन्मनस्क मां दासीं जन्मनि। | छ अन्यानि न कीणीहि रतिपयेनामूल्यरत्नेन सत्वरम् ॥ १• इत्युक्त्वा मोहिनी सद्यो जगत्स्रष्टुप् प्रह्मणः ॥ विचकर्ष वरं वव्र सस्मि इस ना कामविला ॥ ११ ॥ विशय समयं धाता तामुवाच भयातुरः॥ पीयूषतुल्यं वचनं वरं विनयपूर्वकम् । १२ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच । झ मोदिनि दायं सत्यसारं हितं स्फुटम् ॥ न कुरु त्वं च त्रैलोक्ये श्रीजातीनामपूत्रपाम् ॥ १३ ॥ त्यज मामंबिके पुत्रे |Fछ Eछ वृदं मपत्यं निष्काममेव च सर्वमेतन्न च॥ यत्नतः त्वत्कर्मयोग्यरोंसकं ॥ ३८॥ त्वया युवानं सह मम पश्य रते सुस्मिते निबंधो ॥ नास्ति १४ ॥ निषेकाछभते सुवते ॥ क्षुद्रे महद् पत्नी यत्कर्म गुरु भर्तुः सर्वे शुभाशूभम् देवनिबंधकम् ॥ मंत्रशिल्प ॥ १६ ॥ झु ४ | इत्युक्तवंतं प्रह्माणं स्मरंतं मत्पदांबुजम् । विचकर्ष पुनर्वेश्या कामेन हतचेतना ॥ १७ एतस्मिन्नंतरे शीघ्र स्थानं तत्सुमनोहरम् ॥ आ।आजग्मुर्मुनयः सर्वे ज्वलंतो ब्रह्मतेजसा ॥ १८॥ अत्रिः पुलस्त्यः पुलहो वसिष्ठः क्रतुरंगिराः ॥ भृगुर्मरीचिः कपिलो वोदुः पंचशि। हैिं। खो रुचिः ५ १९ ॥ आसुरिय प्रचेताश्च स्वयं शुक्रो बृहस्पतिः । उतथ्यः करकः कण्वः कश्यपो गौतमस्तथा ॥ २०॥ सनकष सनं →म्श्च सनातनः । सनत्कुमारो भगवान्योगिनां परमो गुरुः ॥ २१॥ शातातपः पिप्पलश्च कुः शुकः पराशरः॥ मार्जुण्डेयो लोमशश्च मृकंडध्यवनस्तथा॥ २२ ॥ दुर्वासाय जरत्कारुरास्तीकश्च विभडकः ॥ ऋष्यश्रृंगो भरद्वाजो वामदेव कौशिकः ॥ २३ ॥ दृपैतांय तपोनिष्ठानागतां मुनीश्वरान् । तत्याज मोहिनी शीघ्र त्रीडया कमलोद्भवम् ॥ २४ ॥ तत्रोवास जगदाता तदामपार्वतश्च सा ॥ प्रणेसुर्मुनयस्तं 'च भक्तिनम्रात्मकंधराः ॥ २६ ॥ आशिषं युयुजे ब्रह्म वासयामास तान्विभुः ॥ |तेषु मध्ये प्रजज्वाल यथा तारासु चंद्रमाः ॥ २६ ॥ पप्रच्छुर्मुनयो देवं कथमेषा तवांतिके ॥ स्वर्वेश्यानां च प्रवरा मोहिनीत्येवमेव च ॥ २७ ॥ श्रुत्वा मुनीनां वचनमुवाच तान्प्रजापतिः । जीजातीनां च वचनं ललाच्छादनमेव च ॥ २८ ॥॥ ह्मोवाच ॥ ॥ पूर्व सृत्यगीतं च चिरं कृत्वा शुभावहा ॥ उवासेयं परिश्रता यथा कन्या पितुः पुरः इत्युक्त्वा जगतां धाता दास सुनिदै संसदि ॥ २९+वर्धनधाः सर्वे सर्वशस्तत्र राषिके ॥ । सर्वं रहस्यं विज्ञाय जगत्त्रष्टुभःमानसम् ॥ ३•" सबङ्कोप कुट । ६ संसदि ॥ स्वांगझेपमाना सा कुलटा कुटिलानन॥ ३७ रकपंकजनेत्रां च कोपप्रस्फुरिताधरा ॥ इत्थाय चb• > सभामध्ये तेषां च पुरतः स्थिता ॥ संबोध्योवाच प्रणं मृत्युकन्या यथा रुषा ॥ ३२ ॥ ॥ ॥ अये ब्रह्मञ्ज अ•२३ गनाथ वेदकर्ता त्वमेव च॥ ३३ ॥ किं वा वेणिहितं कर्म किं तद्विपर्ययम् ॥ विचारं मनसा स्वेन कुरु वेदविदां गुरो ॥ ३४ ॥ स्वकन्यायां यत्स्पृहा स कथं हससि नर्तकीम् ॥ निर्मिताहमीश्वरेण स्ववंश्या सर्वगामिनी ॥ ३८ ॥ सतां कर्म विरुद्धं यत्तदूत्यंतवि ईषनम्॥ दासीतुल्यां विनीतां च देवेन शरणागताम् ॥ ३६ ॥ यतो हससि गर्वेण ततोऽपूज्यो भवाचिरम्॥ अचिराद्दर्पभंगं ते केर्ष्यति हरिः स्त्रयम् ॥ ३७ ॥ निबोध वचनं ब्रह्मन्वेश्यायाश्च तु सांप्रतम् । तवैव वचनं स्तोत्रं गृह्वाति यो नरः सदा ॥ ३८ ॥ भविता तस्य विभव स यास्यत्युपहास्यताम् । भविता वार्षिकी पूजा देवतानां युगेयुगे ॥ ३९ ॥ तव माघ्यां च संक्रांत्यां न भविष्यति सा पुनः कल्पांतत्र कल्पे वा देहे देहांतरेव वा ॥ ४ ॥ पुनः पूजा न भविता या गता सा गतैव च ॥ इत्युक्त्वा मोहिनी शीनें जगाम मनालयम् ॥ ४१ ॥ तेन साईं रतिं कृत्वा बभूव विज्वरा पुनः । पधात्सा चेतनां प्राप्य विललाप भृशं पुनः॥ ७२॥ अयं कथं मया शप्तो जगद्विधिरतिप्रियः॥ स्वर्वेश्थाय गतायां च मुनयो दुःखिता भृशम् ॥ ४३ ॥ स्वयं विधाता जगतां चकमे नतकंधरः ॥ उपायं मुनयस्तस्मै ददुः कल्याणकारिणः ॥ १४ ॥ शरणं व्रज वैकुंठमित्युक्त्वा ते गृहान्ययुः ॥ ब्रह्मा जगाम शरणं मम मूत्र्यतरं परम् ॥ ४९ ॥ शांतं तं कमलाकांतं भीमं नारायणाभिधम्॥ गत्वा विषण्णवदनः प्रणम्य च चतुर्युज वारणकारणम् ॥ श्रुत्वा रहस्यं तत्सर्वं प्रहस्योवाच तंबूत बंदिवासां घ्नरे तत्र: भीताः तेरंशा जगतां बीजरूपिणी ॥६०॥ स्त्रीणां विडंबनेनेव प्रकृतेश्च विडंबनम् । न तद्भारतवर्ष च पुण्यक्षेत्रमनुत्तमम् ॥ ९१ ॥ अवलोके कस्तवंद्रियनिग्रहः । यदि तद्रते दैवात्कामिनी समुपस्थिता ॥ ६२ ॥ स्वयं रहसि कामार्ता-न सा स्याज्या जितेंद्रियः ॥ त्यक्त्वा परत्र नरकं व्रजेदतिविडंबितः ॥ ६३ ॥ भवेदेव हि दुःखार्ता शापं दयाच तं ध्रुवम् ॥ विहाय स्वकलत्रं च यो भृति परस्रियम् ॥ ५७ लोभात्कामसुखाद्वापि सोऽधमो नात्र संशयः ॥ पातयित्वा स च पतेदश ॥६९॥ त्यक्त्वा स्वस्वामिनं या च परं गच्छति कामतः ॥ न पुमान्न च वेश्या च कुलस्त्री तत्र दुष्यति ॥ |॥९६ ॥ उपायेन च या साध्यं करोति परपूरुषम् ॥ तिष्ठत्येवांधकूपे सा यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ ६७ ॥ स्वर्वेश्या च दिवं| याति सततं कुलधर्मतः ॥ ध्रुवं भवेत्सोपगंधी तस्या अप्यवमानतः क्षणं तिष्ठ जगन्नाथ पापिनश्च भवार्णवे ॥ ६९॥ एतस्मिन्नंतरे कश्चिदाजगाम हरेः पुरः ॥ द्वारपालः शीघ्रगामीत्युवाच नत|हैं। कंधरः ॥ ६० ॥ ॥ द्वारपाल उवाच । अन्यत्रझांडाधिपतिन्द्रा दशमुखः स्वयम् ॥ द्वारे तिष्ठन्महाभक्तस्त्वां द्रष्ठं स्वयमा गतः ॥ ६१ ॥ द्वारपालँवचः श्रुत्वा स चैनुमतिं ददौ ॥ द्वारपालाक्षया अदा तुष्टावाग्त्य भक्तितः ॥ ६२॥ स्तोत्रेरतेिविचित्रेश्चक्षु चतुर्वेऽधुतैरहो । स्तृत्वोवासाज्ञया विष्णोः कृत्वा पधाच्चतुर्मुखम् ॥ ६३ ॥ नारायणो द्वारपालानित्युवाच चतुर्धजान् ॥ आगेडू |तुकं जनमपि प्रवेशयत सादरम् ॥ ६४ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र वृन्दावनविनोदिनि । आजगामात्प्रिणतो ब्रह्मा शतमुखः स्वपम् ॥|ऊ| ॥ ६ दिव्यैः स्तोत्रेश्च तुष्टाव. निगूढमतिसुन्दरैः ॥ स्तुत्वोवास वरैः स्तोत्रेः सर्वेषामश्रुतेरहो ॥ ६६ ॥ तदनन्तरयोरग्रे भक्त्या |शतमुखः स्वयम् ॥ जगद्विधौ सभायां च तत्र तिष्ठति तत्क्षणे ॥ ६७ ॥ ब्रह्मा हरेः पुरः ॥ श्रीमान्भक्त्या नम्रात्मकंधरं ॥ ६८ ॥ स्तुत्वोवास वरैः स्तोत्रैः सर्वेषामधृतैरहो । तं च पप्रच्छ सर्वेषां ब्रह्मांडानां च ब्रह्मणाम्॥४ A ६९ वार्ता विषयिणां चैवं सुराणां च क्रमेण च । चतुर्मुखस्य तान्दृष्ट्वा दर्पभंगो बभूव ह ॥ ७० ॥ आत्मानं विष्णुसहशे अन्य आनयवर्षतः अन्यान्न दर्शयामास ब्रह्मांडस्थान्विषीन्हरिः ॥ ७१ ॥ हृञ्च च कृपया तत्र मृततुल्ये चतुर्मुखम् । यावंति गात्रलो| संति नारायणस्य मे । तत्राणाय सांडा बाणः संति सन्ततम्॥ नारायणं प्रणम्याशुजग्मुस्ते स्वालयं प्रति ॥se॥ , सं• १ #ख मेने विधिरात्मानमत्यसविषयाधिपम् ॥ पप्रच्छ प्रणतं विष्यूर्लवानत्रचतुर्मुखम् ॥ ७९ ॥ वद तत्किमिदं दृष्टं स्वप्रवह्न क्ताधुना॥ नारायणवचः श्रुत्वा विधिरित्युक्तवांस्तदा॥ ७६॥ भूतं भव्यं भविष्यं च तव मायासमुद्भवम् ॥ इत्येवमुक्त्वा स विचिस्तॐअ• १४ स्थौ संसदि लज्जया ॥ सर्वांतर्यामी भगवांस्तस्योपायं विनिर्ममे ॥ ७६ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे मोहिनीशापदादर्षभगोनाम त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३३ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच । । एतस्मिन्नंतरे तत्र शंकरः समुपास्थितः ॥ सस्मितो वृषभेन्द्रस्थो विभूतिभूषणः स्वयम् ॥ १ ॥ व्याघ्रचर्मांबरधरो नागयज्ञोपवीतकः ॥ स्वर्णाकारज टाघोरमर्धचन्द्रं च सन्घव॥ २॥ त्रिशूलपट्टिशको बिभ्रत्खद्वाङ्गसुत्तमम्॥ सद्रत्नसूररचितस्वरयंत्रकरो मुदा ॥ ३ ॥ वाहनादव लाशु भक्तिनम्रात्मकंधरः प्रणम्य कमलाकांतं वामे चोवास भक्तितः ॥8॥ आजग्मुर्मुनयः सर्वे सुराः शक्रादयस्तथा॥ आदित्या वसवो रुद्रा मनवः सिद्धेचारणाः ॥ ६ ॥ पुलकांचितसर्वांगास्तुष्टुवुः पुरुषोत्तमम् । प्रणम्य तं शिवं सर्वे मुराय नम्रकंधराः ॥ ६॥ एतस्मिन्नन्तरे तत्र संगीतं शंकरो जगौ ॥ कृत्वातीव सुतालं च स्वरयंत्रसमन्वितः । ॥ ७॥ आवयोश्च गुणाख्यानं राससंबंधि सुन्द रम् 0 ९॥ ॥ समयोचितरागेण गमकेनातिदीर्घण मनोमोहनकारिणा मदेन मधुरेण च॥ ॥८भवेतिदुर्लभं ॥ यत्र कण्ठेकतानेन सृष्टं प्रीत्या चैकमानेन स्वेन विनिर्मितम् चारुणा ॥ पदभेदविरामेण ॥ १० ॥ पुलकांचितसर्वांगः गुरुणा लघुना साश्रुनेत्रःङ्क क्रमात्। । ॐनःपुनः। तदेव तिमात्रेण सूर्यं प्राप्नुर्विचेतनाः ॥ ११ ॥ बभूवू रुद्ररूपाश्च सुनयः पुरतः प्रिये । रुद्ररूपाः सुराः सर्वे विषालुङ ॐ रियार्षदाः ॥ १२॥ नारायणय लक्ष्मीय गायकप शिवः स्वयम् । जलपूर्ण च वैकुण्ठं दृश्न त्रस्तोइमीश्वरि ॥ १३ ॥ गत्वा सूतविं निर्माय सर्वाय तादृशीरिति । तत्स्वरूपास्तद्धाम तत्स्ववाहनभूषणाः ॥ १४ ॥ तत्स्वभावास्तन्मनस्कास्तत्तद्विषयमानसाः झ॥१५॥ स्थानं निर्माय पारितो वैकुण्ठस्य चतुर्दिशि ॥ १८॥ तदधिष्ठातृदेवी च आजगाम स्वमालयम् । शरीरजा सुराणां सा बभूव सुर । १६ । अविद्या च सुमुक्षुणां भक्तानां हरिभक्तिदा । कोटिजन्मार्जितं पापं विविधं पापिनाम ॥ १७ यस्या स्पर्श | संपर्केण विनश्यति ॥ किं वा न जाने प्रणेशि स्पर्शदर्शनयोः फलम् ॥३८ किमुत मानजन्यं च कथयामि निरूपणम् सर्वतीर्थात्परं पुण्यां पुष्करं परिकीर्तितम्। ॥ ३९ ॥ वेदोकं च तदेवास्याः कलां नार्हति षोडशीम् ॥ भगीरथेन चानीता तेन भागी रथी स्मृता ॥ २१ गामागता स्रोतसोंशाहूंगा तेन प्रकीर्तिता ॥ जानुद्वारा पुरा दत्ता जपूनाऽऽपीय कोपतः ॥ २१ ॥ तस्य कन्यास्वरूपा सा जाह्नवी तेन कीर्तिता ॥ भीष्मः स्वयं वसुर्जातस्तस्यांशात्तेन भीष्मः ॥ २२ ॥ स्वर्ग शुथिवीमतलं तथा ॥ ममाज्ञया च गच्छंती तेन त्रिपथगामिनी स्मृता योजनायुतविस्तीर्णा प्रस्थे च योजना स्क्रुता ॥ २४ ॥ ॥ वैकुंठाउँ वलोकं च ततः स्वर्गे समागता ॥ २९ ॥ स्वर्गादिमाद्विमार्गेण पृथिवीमागता मुदा ॥ सा धारालकनंदाख्या लवणोदेन मिश्रिता ॥ | २६ ॥ द्धस्फटिकसंकाशा बहुवेगवती सती । पापिनां पापशुष्कंधं दुग्धं पावकरूपिणी ॥ २७ ॥ अहो सागरवंशेभ्यो निर्वाण छ। मुक्तिदायिनी ॥ वैकुंठगामिनी सा च सोपानरूपिणी वरा ॥ २८॥ अतौषि मृत्युसमये सतां पुण्यस्वरूपिणाम् ॥ आदौ पादौ च संन्यस्य मुखे तोयं प्रदीयते ॥ २९ ॥ संतो यांति निरामयम् ॥ आजह्मलोकं संलंघ्य रथस्थाश्च निरापदः ॥ ॥ ३२ दैवात्रा प्राक्तनेन मषी चेत्कृतपातकैः॥ लोमप्रमाणवर्षे च मोदंते हरिमंदिरे ॥ ३१ ॥ ततो भोगो भवेत्तेषां निश्चितं पापसँ ऊ भकिं भवंति हरिरूपिणः ॥ २३ ॥ मृतबिजा देहांश्च देवाच्छूद्र वदंति चेव । पदप्रमाणवर्षे च तेषां च नरके स्थितिः ॥३४॥ तत स्ते च साहाय्यं करोति इरिसेपूिर्ण ददाति सुकिं तेभ्योपि क्रमेण च कृपामयी॥३५/ जन्म् पुण्यवतां गेहे कारयित्वा च भारते दें। स्थलं ददाति वैकुठे निश्चितं जन्मभिस्त्रिभिः ॥ ३७ ॥ यात्रां कृत्वा तु यः खदो भ्रातुं याति सुरेश्वरीम् । पदप्रमाणवर्षे च वैकुंठे शुम् ॥ ३७॥ गंगां प्राच्यानुवेण भ्रति चेन्समलो नरः ॥ सुच्यते सर्वपापेभ्यः पुनर्यदि न लिप्यते ॥ ३८॥ कलौ पंच ॐ|d•e सहसाब्दं स्थितिस्तस्याश्च भारते । तस्यां च विद्यमानायां कः प्रभावः कलेरदो ॥३९॥ कूलौ दशसहस्राणि वर्षाणि प्रतिमा मम। तिङति चपुराणानि प्रभावस्तत्र कः कलेः॥ १०॥ अतलं याति या धारा सा च भोगवती स्मृता ॥ पयःफेननिभा शश्चदतिवेगXअ• ३४ वती सदा ॥४१॥ आकरामूल्यरत्नानां मणींद्रणां च संततम् ॥ नागकन्याश्च यत्तीरे कीडंति स्थिरयौवनाः ॥ ४२॥ स्वयं देवी च वैकुंठं वेष्टयित्वा च संततम् ॥ सहस्रयोजना प्रस्थे दैघ्र्ये च लक्षयोजना ॥ ४३ ॥ अस्या विनाशः प्रलये नास्त्येव दुहितुर्मम ॥४॥ नानारत्नाकरं दिव्यं तत्तीरं सुमनोहरम् ॥ ४८ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं जाह्नवीजन्म पुण्यदम् । ब्रह्मणश्च प्रतीकारो भोहिनीशापतः पृथु ॥ ६६॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे जाह्नवीजन्मप्रस्तावोनाम चतुस्त्रिंशोऽध्यायः |॥ ३४ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ नारायण ब्रह्माणमुवाच कृपया पुनः ॥ दृष्टा गंगां च सर्वे तां मम मायां च मेनिरे ॥ १ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ उत्तिष्ठ गच्छ भद्रं ते भविष्यति चतुर्मुख । अत्र स्रात्वाभिशप्तस्त्वं पूतो भव ममाज्ञया ॥२॥ त्वं चेत्। यं स्वयं पूतः स्पर्श वांछंति तानि ते । वेष्णवेशस्य तीर्थानि सर्वाणि सततं मुने॥ ३ ॥ तथापि शापमुक्तस्त्वमत्र प्रकृतिहेलनात् । अहंकारश्च सर्वेषां पापबीजममंगलम् ॥१॥ शीतुं वं गच्छ गोलोकं ममालयं परात्परम् । प्रकृत्यंशां मंगलदां तत्र प्राप्स्यसि भार ग् ॥ ६४ प्रकृतिं भज कल्याण सृष्टिबीजस्वरूपिणीम् ॥ अहो कल्पांतपर्यंतं तपस्तप्तं त्वयाधुना ॥ ६॥ तव मंत्रं न यहूति केपि वेश्याभिशापतः । यदन्यदेवपूजायां तव पूजा भविष्यति ॥७॥ त्वमेव जगतां धाता स्वात्मारामश्च योषितः॥ सर्वरूपी च पूजा च सर्वदेहेषु सर्वतः ॥८॥ तदा ममाज्ञया ब्रह्मस्नात्वा च जाह्नवीजले । शीघ्र जगाम गोलोकं मां प्रणम्य जगद्रुः ॥ ९ ॥ ते कि कुनयः सर्वे प्रजग्मुः स्वालयं मुदा ॥ सुनिर्मलं मम यशो गायंतश्च पुनःपुनः ॥ १० ॥ विधिरागत्य गोलोकं संप्राप्य भारत • संतीम सर्वविद्याधिदैवीं तां मदजविनिर्मिताम्॥ ११ वागीश्वरी च संप्राप्य ब्रह्म प्रमुदितः स्वयम् ॥ कामास्राणां च व्या हा । करमनुमेने स्वयं विदुः ॥ १२॥ तत आगत्य मां नत्वा प्राप्य त्रैलोक्यमोहिनीम् ॥ क्रीडां चकार भगवान्स्थानेस्थानेऽतिनिर्जने १३। रतिं चिरतरं कृत्वा विरराम स्वयं विधिः । वागीश्वरीमुवाचेदं त्वं वे ब्रह्म च कर्मणा॥१४॥ काचित्स्वकर्मणा साध्वी पूजा च ||स्थिरयौवना तवैव कर्मयोगी च युवानं पश्य सुन्दरि ॥ १६॥ विदग्धाया विदग्धेन संगमो गुणवान्भवेत् ॥ जरातुरोऽहे वृद्ध |तपस्वी वैष्णवो द्विजः ॥ ३६ ॥ अस्वतंत्रः पराधीनः का रतिः पुंश्चलीषु मे ॥ आजगाम ब्रह्मलोकं पुनरेख निजालयम् ॥१७॥ ॐदृशुर्नद्रलोकस्थास्तां देवीं कौतुकान्विताः । अतीव सुंदरी रम्यां शुभ्रवर्णां च सस्मिताम् ॥ १८ ॥ शरच्छीतांशुवदनां शरत्पंकजचै |लोचनाम् । पक्कबिंबप्रभामुष्टदीप्तौष्ठाधरपर्छवाम् ॥ १९मुक्तापंक्तिविनिंचैकदंतपंक्तिमनोहराम् ॥ रत्नकेयूरवलयरत्ननूपुरशोभिश्च " |४||ताम् बिभ्रतीं ॥ २० नवयौवनाम् ॥ रत्नकुंडलयुग्मेन ॥ अतीव कमनीयां कर्णसूलविराजिताम् च पीनश्रोणिपयोधराम् ॥ रजेंद्रसारहारेण ॥ २२ वक्षःस्थलसमुज्ज्वलाम् ॥ वीणापुस्तकहस्त ॥ च २१ व्यायामुद्राकरां ॥ वह्निशुद्धांशुकं वराम् सूक्ष्मं ॥के ४॥ |ते च निर्मञ्छनं कृत्वा चक्रुः परममंगलम् ॥ २३ ॥ पुरां प्रवेशयामासुर्नाह्मणं भारतों मुदा ॥ ब्रह्म तया सह ीडां चकार । ॐस दिवानिशम् ॥ २४ ॥ अतीव सुखसंभोगे निमग्नः सततं मुदा ॥ गूढं सर्वपुराणेषु किं पुनः श्रोतुमिच्छसि ॥ २६॥|मै| ४| ॥ः ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ प्राणेशवचनं श्रुत्वा प्रहस्य परमेश्वरी ॥ भूयोपि परिपप्रच्छ कौतुकान्मानसं पुरा ॥ २६ ॥ ॐ ॥ श्रीराधिकोवाच ॥ ॥ ब्रह्म कथं न जग्राह वेश्यां स्वयमुपस्थिताम् । न कर्मक्षेत्रे रहसि फलदाता च कर्मणाम् ॥ २७ ॥ |ऊ। छ|उपस्थितायास्त्यागे च महान्दोषो हि योषितः ॥ ज्ञात्वा देवो विधाता स कथं तत्याज मोहिनीम् ॥ २८ ॥ ॥ श्रीनारायण ॐउवाच ॥ ॥ राधिका वचनं श्रुत्वा प्रहस्य मधुसूदनः । पाद्मकल्पस्य वृत्तांतमुवाच परमेश्वरीम् ॥ २९ ॥ ॥ श्रीकृष्ण छ। ॐ|॥ ॥ कांते प्रवक्ष्यामि पुरावृत्तांतमीप्सितम् । अकथ्यं गोपनीयं च महतामभिनिंदितम् ॥ ३० ॥ एकदा च प्रजाःझ् उवाच झ्वछं विधाता श्रेरितो मया ससर्ज मनसा पुत्राचलतो भग्नतेजसा ॥ ३१ ॥ सनकं चसनंदं च सनातनमनुत्तमम् । सनछ| |" २. ६. ठ. वोढं च कविं पंचशिखं विभुम् ॥ ३२ ॥ असितं कपिलं सिद्धे सिदान्मम कलोद्भवांत ॥ तालिबान्पंचवर्षीयान्पिता स्रष्ट जगा • & द ह॥ २३ ॥ प्रजाः स्रष्टुं प्रेरकं च जनकं तेऽवमन्य च॥ प्रजग्मुस्तपसे तूर्णं ममार्चनपरायणाः ॥ ३७ ॥ तदा रुष्टो जगद्धता पुनःड्ड 3-६॥ पुत्रान्विनिर्ममे ॥ रुद्रानेकादश वरानुदतो भीमविग्रहान पुत्रान्विनिर्ममे ॥ योगी योगेन अ• ३ " की "युनिसच खगदुः न देखो बभूव ह॥ कन्या षोडशवर्षीया रत्नभूषणभूषिता ॥ ३९॥ उवाच पुत्रं स विधिः सुदीप्तं पुरतः स्थितम् ॥ दुर्निवार्यं मक |ग्रां स्वात्मारामं मनोहरम् ॥ ४० ॥ ॥ ब्रह्मोवाच । |ामधिष्ठानं करिष्यसि ॥ ४१ ॥ संमोहनं समुद्गं बीजस्तंभितकारणम् ॥ उन्मत्तबीजं ज्वलदं शश्वचेतनहारकम् । ४२ ॥ प्रय तान्मया द्विधिः ॥ हृञ्चोवाच दुहितरं वरं दातुं समुद्यतः ॥ १४ ॥ एतस्मिन्नंतरे कामो मनसालोच्य मंत्रणाम् ॥ कर्तुं शश्नपरीक्षां च बाणां विशेष अणि ॥ ४८॥ मंत्रपूतेथ बाणेश्च दुर्वाणैः स्मरणेन च ॥ अतिविदो महायोगी मूर्छितो इतचेतनः ॥ ७६ ॥ क्षणेन चेतनां शाप्य ददर्शने च कन्यकाम्॥ तसंभोक्तुं मनधके सा दुद्राव भिया सती॥ ६७ ॥ दृङ् पश्चाच पितरं धावंतं हतचेतनम् । छैजगाम शरणं शीगं भ्रातृण च तपस्विनाम् ॥ १८ ॥ ते तां समीपे संस्थाप्य तसूनुः पितरं क्रुधा । हितं तथ्यं च वेदोकं नीतिसारं परं वचः ॥ ४९ ॥ ॥ ऋषय ऊचुः ॥ अहो किमेतजनक कर्म तेऽतिविगर्हितम् । नीचानां चरितं यत्तत्करोषि, व जगदिवे ॥८• पश्चूंति सततं संतः प्रमिव् परस्त्रियम् । ये ते सर्वत्र पूज्याय परत्रेह जितेंद्रियाः॥ ९७ ॥ त्वं स्वयं वेदकर्ता | b• 3च कन्यां संभोक्तुमिच्छसि ॥ कन्या च मातृवर्गेषु प्रविष्टा च श्रुतौ श्रुता ॥२ ॥ गुरोः परली राजपली विप्रपली च याङ्क चली आ पत्नी च आमुक्तयोर्मित्रपत्नी च तत्प्रभुः ॥ ६३ ॥ प्रसूः पित्रोस्तथा भ्रातुः पत्नी खः स्वकन्यकाः ॥ जननी तत्सप च भगिनी सुरभी तथा ॥ ६४ ॥ स्वाभीष्सुरपत्नी च धात्रिकान्नप्रदायिका ॥ गर्मधात्री स्वनाम्ना च भयाद्धातुप कामिनी ७९६ ॥ एता वेदप्रणीताश्च सर्वेषु मातरः स्मृताः ॥ एतास्वपि च सर्वासु न्यूनता नास्ति कासु च ॥ ६६ ॥ कन्यादातान्नदाता च ॐज्ञानदाताभयप्रदः जन्मदो मंत्रदो ज्येष्ठभ्राता च पितरः स्मृताः ॥ ६७ ॥ एता वहंति ये मूढ य एताञ्जनकानपि ॥.पच्यं छ| ६९ त्वमेव विश्वकर्ता च शास्ता वै शमनस्य च स्वयं विधाता जगतां तेन हासि कन्यकाम् ॥ ६० ॥ अस्माकं पुरतो दूरं गच्छ कामार्तमानस ॥ न कुम भस्मसास्कर्तुं शक्ताश्च जनकं वयम् ॥ ६१ ॥ गुरोदंषसहस्राणि शंतुमर्हति पंडिताः ॥ सर्वगं तं ॐ|विनिघ्नंति नीतिज्ञाः स्वगुरुं विना ॥ ६३ ॥ गृहृतं यदि सर्वस्वं शप्तं निधुरं गुरुम् । साधवस्तं न निंदंति प्रणमंति स्वभक्तितः |॥ ६३ ये द्विषंति च निंदंति गुरुमिष्टं सुरात्परम् ॥ पच्यंते तेंऽधकूपे च यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ ६९ ॥ पुरीषं अंजुते नित्यं क्षुभिताङ ॐयमताडनैः ? सर्पप्रमाणकोटेश्च दंशिताश्च दिवानिशम् ॥ ६८॥ इत्येवमुक्त्वा मुनयः प्रणेमुस्तत्पदांबुजम् ॥ सर्वं भवति देवेन प्रशां|४ तपनस् पृथुश् ॥ ६६॥ उन्मुखा मुनयः सर्वे बभूवुश्च स्वकर्मणि ॥ ब्रह्म शरीरं संत्यक्तुं श्रीडया च समुद्यतः ॥६७! योगेन भित्त्वा षट्चकं सर्वान्प्राणान्निरुदम च ॥ झरंभं समानीय तत्याज स्वेन वर्मना ॥६८मनसा श्रीहरिं स्मृत्वा नमस्कारं चकार ह॥ न मे मनः परद्रव्ये भविता स्तोकमीश्वर ॥६९॥ प्राणत्यागात्परं दुःखमयशश्च यशस्विनाम् ॥ बभूव हृदि कृत्वैकं ब्रह्मा लीनश्च ब्रह्मणि ॥ |3| ७० ॥ कन्या तातं मृतं दृङ् विलप्य च भृशं मुहुः । योगेन देईं तत्याज सा प्रलीना च ब्रह्मणि ॥७१ मृतं तातं च भगिनीं दृङ् च ऊ सुनिपुंगवाः ॥ सस्मरुः श्रीहरिं कोपात्स्वात्मारामं विलप्य च॥॥७२॥नारायणो मदंशश्च कृपयागत्य सत्वरम् ॥ ब्रह्माणं जीवयामास महानाउवां च ताम् ॥ss । अझ पुरो इरिं दृशं वरं वने स्म वांछितम् । भक्तिं त्वचरणे शश्वन्निश्चलामनपायिनीम् ॥७॥ अह्माणं अभयं सुझाच कृपानिधिः अगोचवचनं सत्यं नीतिसारं मनोहरम् ॥ ७४॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ शृणु । • ४६ •७'॥ सुखसुतोल्य प्रवक्ष्ये सांप्रतम्॥ त्यज लयां जगन्नाथ हृद्यज्वरभषिणीम्। ७६ सत्कीर्तिरपकीर्तिव सुप्रतिष्ठापद्रवः ॥ " इक्षुद्रणं चैव महत् भवत्येव स्त्रकृर्मणा ॥७७सर्वेषामपि सर्वेभ्यः स्वकर्म बलवत्तरम्। तस्मात्संतः प्रकुर्वंति नित्यं सत्कर्म संततम् ऊअ• ३ ||॥७८॥ केचित्कुर्वंति निस्लं सर्वेषामपि कर्मणाम् । कृतं कर्म परं भुक्वा हरिपादाब्जूचेतसः ॥ ७९ ॥ कुकर्मणश्चपकीर्तिस्ततो ला भवेद्भवम्॥ सुकृर्मणः सुप्रतिष्ठा सर्वत्र निर्मलं यशः॥८०॥ कालेन रजसा देहो बलं रूपं शुभाशुभम् ॥ कीर्तिर्या त्रिगुणा चेवं मोह-पयशो विधे ॥ ८३॥ झणव्रणापवादाश्च जंतूनां यांति कालतः । महतां तो च पूर्वोक्तो नेतरश्च कदाचन ८२ ॥ ॥ सदापकीर्तिर्वसति परस्त्रीषु च वस्तुषु । तस्मात्ते नैव गृहंति संतः स्वकृशकारणे॥ ८३ ॥ स्मर मामंतरे ब्राने मदीयं विषयं कुरु ॥ अतस्ते न मनो लोलं भविता परवस्तुषु ॥८३ ॥ योषिद्पा च मे माया सर्वेषां मोहकारिणी । लीलया कुरुते मोहं स्वात्मारामस्य संततम् ॥८॥ नानाप्नुद्राश्रये देशे रागिणां संततं रतिः॥स्तनाभिधे मांसपिंडऽधरे लालालयेऽशुचौ ॥८६॥ श्रोणिवक्रस्तनं तासा मदेवालयं सदा । तस्मात्ते न हि पश्यंति संतो हि धर्मभीरवः ॥८७॥ को धर्मः किं यशस्तेषां का प्रतिष्ठा च कं तपः। किं बुदि या दानं च परस्त्रीषु च यन्मनः ॥ ८८ ॥ इहाप्यपयशो दुःखं नरकेषु परत्र च ॥ वासः प्रहारस्तेषां च ताडनैः कृमिभक्षणेः ८९॥ सुखबीजं मुखं मत्वा मूढाश्च देवदोषतः ॥ परस्त्रीसेवनं प्रीत्या कुर्वंति संततं मुदा ॥ ९०॥ उत्तमा मत्पदांभोजं सत्कर्म अध्यमाः सदा॥ स्मरंति शश्वद्धमाः परस्त्रीसेवनं मुदा ॥ ९१ ॥ विपत्तिः संततं तस्य पवस्तुषु यन्मनः । विशेषतः परंस्त्रीषु सुवर्णञ्च च सुमिषु ॥ ९२॥ देवात्परस्त्रियं दृष्ट् विरमेयो हरिं स्मरन् ॥ दृष्णू पसुवर्णं च इस्तप्रक्षालनाच्छुचिः ॥ ९३ ॥ सततं नैव संसक्तः संतःस्वनी कामतः ॥ यक्ष्मव्याधिज्ञानदानिलोकनिंदाभयेन च ॥ ९४ ॥ तपस्विनस्तपस्यायशास्त्रार्चितासु पंडिताः ॥ङ्क १० ||योगिनो योगर्चितासु वेदार्थेषु च वैदिकाः॥ ९६ ॥ साध्व्यश्च पतिसेवासु गृहस्या हकर्मसु ॥ विषयेषु विषयिणो मतो मम सेव " ४९ । एते नियूका एतेश्च संभावु च प्रशंसिताः ॥ वेकाचरणेनैव तद्विरुदेन निंदिताः ॥ ९७ ॥ सर्वे नित्यं प्रशंसंति शञ्चत्सं मार्गगामिनम् ॥ झालिका अपि निंदंति कुवर्मगामिनं विधे ॥ ९८ ॥ भविता न परस्त्रीषु परवस्तुषु ते मनः ॥ अद्यप्रभृति जीव तं निविष्टं मद्रेण च ॥ ९९ ॥ मदीयविषये बातें मया दत्तं कुरु प्रियम् ।। अंतरा मत्पदांभोजचिन्तां विनविनाशिनीम् ॥ १ ०० ॥ वता ॥ १ ॥ इत्येवमुक्त्वा ब्रह्माणमाश्वस्य कमला ॥ १०२॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे राधाकृष्णसंवादोनाम पंचत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३६॥ ॥ श्रीराधिकोवाच । एतेन नियमेनैव ब्रह्म तत्याज मोहिनीम् ॥ कथं कुलटाशापादपूज्यः संबभूव ह ॥ १॥ कथं तस्य दर्पभंगं चकार कमलपतिः । कथयस्व सर्वबीजं सर्वेषामीश्वरः स्वयम् ॥ २॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ रासेश्वरीवचः श्रुत्वा प्रहस्य रसिकेश्वरः ॥ निगूढमितिहासं च त ॥ ३ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ ब्रह्म चिरं तपस्तप्ता मत्तो लब्ध्वा वरं वरम् । सृष्टिं नानाविधां कृत्वा विधाता स बभूव ह ॥ ४ ॥ तपसां फलदाता च सर्वेषां शास्तिकृत्प्रभुः ॥ आत्मानमीश्वरं ज्ञात्वा महागर्वो बभूव ह ॥ ६॥ ब्रह्मांडेषु च सर्वेषु गर्वपर्यंतसुन्नतिः इति मत्वा ब्रह्मणश्च दर्पभंगः कृतो मया ॥ ६ ॥ येषां येषां भवेद्दर्पो ब्रह्मांडेषु परात्परः ।। विज्ञाय सर्वं सर्वात्मा तेषां शास्ताहमेव | ७ ॥ प्रथमे ब्रह्मणो गर्वो मया चूर्णीकृतः श्रुतः ॥ शंकरस्य च पार्वत्याश्चंद्रस्य च रवेस्तथा ॥ ८॥ वर्तेर्दूर्वाससश्चैव तथा धन्वंतरेः |प्रिये । क्रमेण दर्पभंगं च कथयामि निशामय ॥ ९ ॥ क्षुद्वाणां महतां चेव येषां गर्वो भवेत्प्रिये ॥ एवंविधमदं तेषां क्षीभूतं करोमि चः॥ १०॥ श्रीपारायण उवाच ॥ ॥ श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा शुष्ककंठोष्ठतालुका ॥ पप्रच्छ राधा यत्नेन संत्रस्ता भय विया ॥ ११ ॥ ॥ कस्य केन प्रभावेण महादर्पो बभूव ह॥ त्वया केन प्रभावेण तस्य भंगः कृतः |gा. १२थयस्वट्झरनाथ सर्वेषां दुर्लभंजन । दुर्पदो भयदः प्राणदानैककारणेन थर : १३ ॥'. श्रीकृष्ण उवाच । ढं चेन तं गर्वद्वारं क्षुतं बिंगत विचः अन्येषांऽयतां राधे व्यासेन कथयामि ते ॥ १e स्वयं शिवो मशय संदर्भजतां गङ् सं०० ३- ८ य ॥ तेजसा मत्समः पूर्णा ज्ञानेन च हूणेन च॥ १४॥ ध्यायंति योगिनो यं स योगींद्राणां गुरोर्गुरुः। ज्ञानानंदस्वरूपोऽयं तस्या ।। अ०३ "स्नं शृणु प्रिये ॥१३॥ युषष्टिसहस्राणि तपस्तत्र दिवानिशम् ॥ धृत्वा च मत्कलापूर्णं बभूव मत्समो विभुः ॥१७ तपसातेजसाझ° धत्तेजोराशिर्बभूव ह ॥ सूर्यकोटिप्रभावश्च भक्तानां कल्पपादपः ॥१८॥ ध्यायंष्यायं च योगींद्रस्तत्तेजो बहुकालतः । तदंतरे च पश्यंति स्वरूपमतिसुन्दरम् । १९॥ शुद्धस्फटिकसंकाशं पंचवक्त्रं त्रिलोचनम् । त्रिशूलपट्टिशकरं व्याघ्रचर्मावरं वरम् ॥ २०॥ जपतं स्वात्मनात्मानं श्वेताब्जबीजमालया । ईदास्यप्रसन्नास्ये चंद्रचूडं परात्परम् ॥ २१॥ स्वर्णकारं जटाभारं दधतं शिरसा मुदा ॥ |ऊ। शाँत कांत त्रिजगतां भक्तानुग्रहकातरम् ॥ २२॥ अथ स्वमीश्वरं मत्वा प्रदाता सर्वसंपदाम् ॥ ददाति सर्वे सर्वेभ्यो वांछितं कल्पपा वपः ।२ यो यं वांछति तं तस्मै वरं दत्त्वा वरेश्वरः। बभूव गर्वसंयुक्तः स्वात्मारामः स्वलीलया ॥ २८॥एकदा च वृको दैत्यस्त स्तेपे शिवस्य च ॥ केदारे च कठोरेण वर्षमेकं दिवानिशम् ॥ २६॥ नित्यं याति तत्समीपं कृपया च कृपानिधिः ॥ वरं दातुं यथाभीष्टं न जग्राह्यस्रो वरम् ॥ २६ ॥ वर्षात शंकरः शश्वत्तस्थौ तत्पुरतः स्वयम् ॥ वरदो भक्तिपाशेन क्षणं गंतुं न स क्षमा। |॥ २७॥ सर्वेक्षयं सर्वसिदिं भुक्तिं मुक्तिं हरेः पदम्। दैत्यः किंचिन्न गृह्वाति परितः शूलपाणिनः ॥ २८ ॥ ध्यायमानं तूत्पदाब्जं इझ त्रस्तो महेश्वरः ॥ अयाचितारं निश्रेष्टं रुरोद प्रेमविह्वलः ॥ २९ ॥ अतीव रोदनात्तस्य ध्यानभंगो बभूव ह ॥ ददर्श पुरतः दातारं सर्वसंपदाम् ॥ ३०॥ यन्मायया वरं वने दैत्येंद्रो भक्तिपूर्वकम् ॥ इस्तं दधे च यन्मूर्थेि स भस्म भवितेति च ॥ ३१ ॥ ओमित्युक्त्वा प्रयांतं तं दुद्राव दैत्यपुंगवः । मृत्पुंजयो मृत्युभयादुद्राव वासविह्वलः ॥ ३२ ॥ पपात डमरुस्तस्य व्याघ्रचर्म मनो इस्ल दियंवरो दशदिशो भभेजे दानवभीतये ॥ ३३ ॥ न हंति ते च कृपया भक्तं च भक्तवत्सलः । दुष्टानुसारं साधु न करोति||१०८ केदाचन ॥ २४ साधवो भृति मंतं च भृत्यं पुत्रं प्रियां विना ॥ प्रबोधितुं न शक्तश्च स्वात्मानं कृपया समम् ॥ ३६ शिवः स्क्वङ् । F = मत्वा च भीतम् निरंकृतः । स्मारंस्मारं च मां भद्रे मामेव शरणं ययौ ॥ ३६ ॥ इज़ स्वाश्रममायतं शुष्कंठोष्ठताङ ३ कस् ॥ हे हरे रक्ष रक्षेति जप्तं भयविह्वलम् ॥ ३७ ॥ संस्थाप्य तत्समीपे च स दैत्यो बोधितो मया ॥ पृष्टश्च सर्ववृत्तांतमुवाच मङ ॐ क्रमेण च ॥ ३८ तदा ममाज्ञया तृणं वंचितो माययासुरः ॥ दत्त्वा स्वस्रमेिं इस्तं च सयो भस्म बभूव ह ॥ ३९ ॥ तदा सिद्धः ॐ अद्य मुनींद्रा में मनवो दा । तुङ्खुमा सुभक्त्या च लघया लक्षितः शिवः॥ ४० ॥ बभूव चूर्णस्तद्रवों जगाम बोधितो मया ॥४ ॐ वरं ददाति वरदस्ततो बोध्यो हं शिवः ॥ ६१ ॥ अथ गर्वान्वितो रुद्रो हंतुं त्रिपुरसुल्बणम् ॥ मत्वा मनसि संहर्ता सर्वं जगता/खें ॐ मिति ॥ ४२ कोऽयं पतंगवदैत्य इति मत्वा ययौ रणम् । विहाय शूलं मद्दत्तं मदीयकवचं परम् ॥ ४३ ॥ चिरे बभूव स समरं वर्षऊ मेकं दिवानिशम् ॥ न कोपि जेतुं कं शक्तो द्वौ समौ समरे तदा ॥ ४४ ॥ पृथिव्यां चरणं कृत्वा दैत्येंद्रो मायया प्रिये ॥ अत्यूध्वंछु ॐ च समुत्तस्थौ पंचाशत्कोटियोजनम्। ४६॥ उत्तस्थौ शंकरस्तृणं हंतुं दैत्यं जगत्प्रभुः ॥ बभूव तत्र युद्धे च मासमेकं निराश्रयेऊ । १६ । अत्राणि चापं चुिच्छेद शंकरस्यासुरो बली॥ रथं बभंज दैत्येंद्रोपमत्राणि शंकरात् ॥ ४७ जघान सुष्टिना रुड़ दें ॐ दानवेंद्रं प्रकोपतः ॥ वर्गमुष्टिप्रहारेण सद्यो मूच्र्छमवाप सः ॥ ३८ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य कोपादानवपुंगवः । शिवं शयानचे झ ताल्य पातयामास भूतले ॥ ७९॥ सरथे पातिते रुद्र देवा देवर्षयो भिया ॥ तुष्टुवुर्मा परित्राहि कृष्णेत्युक्त्वा पुनपुनः ॥ ६० ॥ ऊ इरः सस्मार मामेव निर्भयो भयकारणम् । तुष्टाव भक्त्या स्तोत्रेण मया दत्तेन संकटे ॥ ९१ ॥ तदाहं कलया शीतं वृषरूपं विधाओं |य च ॥ शयानं शंकरं श्रुत्वा विषाणाभ्यामुरुक्रमम् ॥ ६२॥ ददौ तस्मै स्वकवचं स्वशूलमरिमर्दनम् । प्राप्य तदानवस्थानमत्यूध्वंङ्क ॐ च निराश्रयम् ॥ ६३ ॥ मया दत्तेन शूलेन जघान त्रिपुरं हरः । मामेव दर्पहंतारं तुष्टाव त्रीडितः पुनः ॥ ६४ संयः पपातः ॐ दैत्येंद्रचूर्णीभूतश्च भूतले ॥ देवता मुनयः सर्वे तुष्टुवुः शंकरं मुदा ॥९६ ॥ तत्याज शंकरो दपं विभबीजं ततो विभुः ॥ ज्ञानानं छु स्वपय निसिः सर्वकर्मसु ॥६८॥ ततोहं वृषरूपेण वदामि तेन तं श्रियम् ॥ मम प्रियतमे नास्ति त्रैलोक्येषु शिवात्परः ॥६७॥ | २९ अ 7. , मनस्वरूपो सा मे ज्ञानरूपो महेश्वरः ॥ बुदिर्भगवती दुर्गा मूलप्रकृतिरीश्वरी ॥९८॥ निखादयः शक्तयो यास्ताः सर्वाः प्रकृतेःई सं• = . कलाः ॥ वागधिष्ठातृदेवी या सा स्वयं च सरस्वती ॥५९ मम कल्याणाधिदेवो दर्परूपो गणेश्वरः॥ परमार्थः स्वयं धर्मो मम भक्तोऽ_ * हुताशनः ॥ ६० ॥ सर्वेश्वर्याधिदेवी मे सर्वगोलोकवासिनःप्राणाधिष्ठातृदेवी त्वं सदा प्राणाधिका मम ॥ ६१ ॥ गोपांगनास्तव||ब• २९ कला अत एव मम प्रियः ॥ मछोमकूपजा गोपाः सर्वे गोलोकवासिनः ॥ ६२ ॥ तेजस्वरूपः सूर्यश्च प्राणा मे वायवः स्मृताः ॥ जलाधिदेवो वरुणः पृथिवी मे मलोद्भवा ॥ ६३ ॥ मम शून्यो महाकाशो मनो मानसोद्भवः॥ इंद्रादयः सुराः सर्वे मक्कलशांशसं भवः ॥ ६४ ॥ एतानि मुष्टिबीजानि महदादीनि चैव हि । सर्वेषां बीजरूपोऽहं स्वयमात्मा निराश्रयः ॥६५॥ जीवो मे प्रतिबिंबध कर्मभोगाधिकारकः ॥अहे साक्षी निरीह न भोगी सर्वकर्मसु ॥ ६६ ॥ भक्तध्यानार्थदेयं मम स्वेच्छामयस्य च ॥ प्रकृतिः क्षु पुरुषोऽहं च एक एव परात्परः ॥६७ ॥ इत्येवं कथितं राधे शिवदर्पविमोचनम् ॥ सृष्टिबीजं च शृणु मे पार्वतीदर्पमोचनम् ॥ ६८ ॥|—| आकोवाच । श्रीनारायण भगवन्सर्वतत्त्वज्ञ उवाचू ॥॥ इत्युक्तवंतं सर्वबीज श्रीकृष्णंपरमात्मानमीश्वरम् सनातन ॥ वद मे वांछितं प्रश्न ॥ पप्रच्छ सर्वसंदेहभंजनम् राधिका देवी ॥७० निगूढमूभिवांछितम् ॥ सर्वज्ञानाधिदेवश्च ॥६९ शंकरः ॥सर्वतत्त्व श्रीराधि ॥ ॥ विव ॥ मृडंजयः कालकालो भगवांस्त्वत्समो महान् ॥७१॥ कथं विभूतिगात्रश्च पंचवक्रस्रिलोचनः॥ दिगंबरो जटाधारी नागसं ॐ आतभूषणः ॥ ७२॥ वृषेणाति देवेंद्रो विहाय वरवाहनम् ॥ न बिभर्ति कथं रत्नं सारनिर्माणभूषणम् ॥७३॥ वह्निशुद्धांशुकं त्यका लले शार्दूलचर्मकम् ॥ धत्ते धत्तूरकुसुमं पारिजातं विहाय च ॥७eनास्ति रत्नकिरीटेच्छा जटायां प्रीतिरुत्तमा । दिव्यलोकं परि प्यज्यश्मशानेषु स्दा विभोः ॥ ७६॥ चंदनागुरुकस्तूरीसुगंचिकुसुमानि च ॥ त्यक्त्वा स्थूदा बिल्वपत्रे बिल्काष्ठानुलेपने I७६॥|ऊ| तद्वेदितुमिच्छामि व्यासेन कथय प्रभो॥ श्रोतुं कौतूहलं नाथ वर्धते मे मनःस्पृहा ॥ ७७ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा प्रहस्य मधुछ|Ju१५ इनः । कथां कथितुमारेभे कृत्वा राधा स्ववक्षसि ॥७८ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ युगषष्टिसहस्राणि तपः कृत्वा महेश्वरः ॥ विरराम । तमो ध्यात्वा मां मनसा सुदा ॥ ७९॥ एतस्मिन्नंतरे म च ददर्श पुरतः स्थितम् । अतीव कमनीयगं किशोरं श्यामसुंदर ॐ |८० अनिर्वचनीयं च इझ रूपमनुत्तमम् ॥ न बभूव वितृष्णश्च लोचनाभ्यां त्रिलोचनः ॥८१॥ पश्यन्निमेषरहित इति मत्वाऽऽ स्वमानसे । भक्तपुङ्गकान्मद्भक्तो रुरो प्रेमविह्वलः ॥८२॥ सहस्रवदनोऽनंतो भाग्यवांश्च चतुर्मुखः॥ बहुभिलोचनैर्हञ्च तुष्टाव । बहुभिर्मुखैः ॥ ८३ ॥ पश्यामि किं वा किं स्तौमि संप्राप्य नाथमीदृशम् ॥ आस्येकेन लोचनाभ्यां चतुर्दा स पुनःपुनः॥८३ ॥ स्वज्ञ ॐमानसे बभूव तेन कुर्वतीदं तन्नाम शंकरे पंचवकृत्रिलोचनः च तपस्विनि । ॥ तदभूव ८६ ॥ चतुर्वकं स्तवनादधिकप्रीतिः पूर्वेण सूदू पंचमम् शिवस्य ॥ ८८ दर्शने ॥ मम एकैकं ॥ तेनाधिकानि शुशुभे लोचनेऽ तस्यैवं बभूवुलचनानि त्रिभिस्त्रुिभिः 'च॥। धृ। ॥ ८७ ॥ चचूंषि गुणरूपाणि तस्य ब्रह्मस्वरूपिणः ॥ सत्त्वं रजस्तम इति तस्य हेतुं निशामय ॥ ८८ ॥ सत्त्वांशेन दृशा शंभुः४ |पश्यन्पाति च सात्त्वृिकान् । राजसेन राजसिकांस्तामसेन च तामसान् ॥ ८९॥ चक्षुषस्तामसात्पह्लाटस्थावरस्य च.॥ संहार काले संवर्तुरभिराविर्भवकुषा ॥ ९०॥ कोटितालप्रमाणश्च सूर्यकोटिसमप्रभः॥ लेलिहानो दीर्घशिखस्त्रैलोक्यं दग्धुमीश्वरः॥९१॥ ४ |विभूतिगात्रः स विभुः सतीसंस्कारभस्मना ॥ धत्ते तस्या अस्थिमालां प्रेमभावेन भस्म च ॥ ९२॥ स्वात्मारामो यद्यपीशस्तथापि|झ अपूर्णमब्दकम् ॥ सतीशवं गृहीत्वा च आमंभ्रामं रुरोद ह ॥ ९३ ॥ प्रत्यंगं चापि तस्याश्च पपात यत्र यत्र ह ॥ सिबपीठस्तत्र तत्र बभूव मंत्रसिदिकृत् ॥ ९४ ॥ तदा शवावशेषं च कृत्वा वक्षसि शंकरः । पपात मूर्छिछतो भूत्वा सिद्धिक्षेत्रे च राधिके ॥ ९६ ॥ तदाझ् छगत्वा मद्रेशं तं कृत्वा कोडे प्रवोष्य च ॥ अददं दिव्यतत्त्वं च तस्मै शोकहरं परम् ॥९६॥ तदा शिवश्च संतुष्टः स्वं लोकं च जगाम झ उद॥ सूयेतरेण कालेन तां संप्राप प्रियां सतीम् ॥ ९७॥ दिव्यस्रग्धारियोगेन नेच्छा नित्ये परे विभोः ॥ जटां तपस्याकालीनां । धरायापि विवेकतः ॥ ९८॥ चेच्छा केशसंस्कारे स्वगवेषेण योगिनः॥ समता चंदने पंके लोटे रले मणीवरेगरुडढे| ॐ|बलेन विरल"ॐनभाते बंया स्लेव तामेषशयोगिता ॥१००॥ वाहनं वृषरूपोऽहमन्यस्तं बहुमतमा । त्रिषु छै। क. a• • वधे च । पारिजतादिकं पुष्यं सुगंधिचंदनादिकम् ॥ मयि संन्यस्य तेष्वेवं प्रीतिर्नास्ति कदाचन ॥२॥ प्रदूरे तत्सदा श्रीतिर्बिल्वपत्रानुलेपने ॥ गंचीने सुगंधं च योगीठे व्याघ्रचर्मणि ॥३॥ दिव्यलोके दिव्यतल्पे जनतीयां न तन्मनः॥ रहसि ध्यायते ग्रामहर्निशम्॥ा आब्रह्मस्तंबपर्यंतं समं च मन्यते शिवः॥ ममानिर्वचनीयेऽब्र रूपे तन्मतमानसम्। अ• • बाणःपतनेनापि लपाणेः क्षणो भवेत् । तस्यायुषः प्रमाणं च नाहं जानामि का श्रुतिः ॥६॥ ज्ञानं मृत्यंजयः शूलं धत्ते मत्तेजसा समम् । विना मया न कश्चित्तं शंकरं जेतुमीश्वरः ॥ ७॥ शंकरः परमात्मा मे प्राणेभ्योऽपि परः शिवः । त्र्यंबके मन्मनः शश्वन्न प्रियं मे भवात्परः ॥८॥ अझडनिकरं छन्नं मया मन्मायया सदा ॥ स कंपति हरं शयनं च तं मोडितुं क्षमः ॥ ९॥ न संवसामि गोलोके वैकुंठे तत्र. वक्षसि ॥ सदा शिवस्य हृदये निबद्धः प्रेमपाशतः॥ ११० ॥ स्वरसिद्धं सुतानेन पंचवण शंकरः शश्वद्यति प्रज्ञायां तेनाहं तत्समीपतः॥ ११ ॥ स्रष्टुं शक्तो हि नष्टुं च भूभंग्लीलयापि यः । ब्रह्मांडनिकरं योगान्न योगी शंकरात्परः ॥ १२॥ दिव्यज्ञानेन यः स्रष्टं नष्टं शुभंगलीलया॥ मृत्यु कालाँदिकं शक्तो न ज्ञानी शंकरात्परः ॥ १३ ॥ मम भक्तिं च दास्यं च मुक्तिं च सर्वसंपदः॥ सर्वसिद्धेि दातुमीशन दाता शंकरात्परः॥3॥ पंचक्रेण मन्नाम योहि गायत्यहर्निशम् । मदूषं ध्यायते शयन भक्तः शः ख शंकरस्य यशोऽमलम्। तथाप्यस्य दर्पभंगं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि। ११७॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे| श्रीकृष्णकृतशंकरप्रशंसानाम षदत्रिंशोऽध्यायः ॥३६॥ श्रीराधिकोवाच ॥ एवंभूतस्य च विभोः सर्वैशंस्य ॥ न शस्तं कथमुच्छिष्टं हि संदेहभंजन ॥१॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ मृणु देवि प्रवक्ष्येऽहमितिहासं पुरातनम् ॥ इने ज्वलदग्निशिखोपमम् ॥२॥ सनत्कुमारो वैकुंठमेकदा च जगाम ह ॥ ददर्श भुक्तवंतं च नाथं नारायणं द्विजः ॥३॥ गूढेः स्तोत्रे प्रणम्य भक्ति मुदा ॥ अवशेषं ददौ तस्मै संतुष्ट भक्तवत्सलः ॥ ४ ॥ प्राप्तमात्रेण तत्रैव भुक्तं तेनेव किंचन ॥ • स ना गणाय च दुलभम् । सदाश्रम च यद्दत्त गुरव लपाणन ॥ भक्त्युद्भकाच तत्सर्वं भुक्तं च प्राप्तिमात। मुक्त्वा सुदुर्लभं वस्तु ननर्त प्रेमविह्वलः । पुलकांकितसर्वागः साश्रुनेत्रो मुदान्वितः ॥ ७॥ गायन्मम गुणान्भक्त्या सुकंठः पंचव तः । रागभेदैकतानेन तालमानेन सुंदरम्॥ ८ पपात डमरुईस्ताच्छेषं च व्याघ्रचर्म च ॥ स्वयं निपत्य पथाच रुद्न्सूच्र्छम् वाप ह ॥ ९॥ अतीव कमनीयं तद्यं ध्यात्वैकमानसः ॥ सहस्रदलमध्यस्थं मां पश्यन्हृत्सरोरुहे ॥ १० ॥ एतस्मिन्नंतरे देवी दुर्ग बुर्तिनाशिनी ॥ सुदाजगाम शैनं तत्प्रसन्नवदनेक्षणा ॥ ११॥ रुदंतं सूच्छितं दृङ् निपतंतं च भक्तितः । प्रहस्य वार्ता पप्रच्छ कुमारं शूलपाणिनः ॥ १२॥ सर्व त कथयामास कुमारः संपुटजलिः श्रुत्वा चुकोप सा देवी शिवं प्रस्फुरिताधरा |॥ १३ ॥ तां शप्तुसुवतां देवीमुत्थाय च त्रिलोचनः॥ बोधयामास विविधं तुष्टाव संपुटांजलिः ॥ १४ ॥ श्रुत्वा मनोहरं स्तोत्रं न शशाप शिवं शिवा । दुष्टं चक्रे तदुच्छिष्टमभक्ष्यं विदुषामपि ॥ १६ ॥ न लोकानां प्रभावश्च तपःसौभाग्यतेजसाम् ॥ ब्रह्मांडे सर्वसंहर्ता चकंपे पार्वतीभये॥ १६॥ उवाच ते जगन्माता नीतिसारं परं वचः ॥ गणप्रसूः सकोपा च रक्तपंकजलोचना ॥ १७॥ अशे तपःअभावश्च तेजंसय न जीविनाम् । स ब्रह्मांडस्य संहर्ता चकंपे शैलकन्यका ॥ १८॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ त्वं पोष्ट जगतां पाता ममेव च विशेषतः ॥ वक्का चतुर्णां वेदानां जनकश्च स्त्रयं विभुः ॥ १९॥ त्वं चेत्करोषि दुर्नीतिं को वा धर्म च पाति वे ॥२०॥ सदा ते परिपाल्याई पोष्या भक्त्या च किंकरी । वंचिता कर्मदोषेण हरनि वेदेषु निश्चितम् ॥ २३ ॥ अनिवेद्यमभक्ष्यं च नैवेद्यमुदरे हरे ॥ त्यक्त्वा करोति यो भक्त्या पार्षदप्रवरो भवेव ॥ २४ ॥ अमृतं सर्ववस्तूनामिष्टसारं सुदुर्लभम् । विष्णोर्निवेदितान्नस्य कथं नार्हति रोडशीम् ए२९ ॥ इत्यकालिकमृद्धं तदमृतं सृढरंजनम् । नैवेवं च हरेव हरितुल्यं करोत्यहो ॥ २६ ॥ यदृच्छया ते नैवेयं यो min " ^ a ^iarai. TOHviH rt i*r ^m^ f ^#rggg »» ^ ^rrar f ftfot w*N$ h fc*% n liM ^ tntMr w ^sR^ift^: n wn Pf% srcn^r ^Nnt w *r4t m v n *rat h t^ <^i (IWP W 3ffit *ffit Wtawftl qfrff H ^l N 3W5|#l ^ ^T %^I 3P^eR[ II ^ wfa m ^n^RN^^n^H ^r ii ^i^r qr^ft irtt ^t^ s^t f^t : «^ft : w?i?r^ ffa$ii tn-tnttn w!f^ : f^ wn f^ ^ sro h <n*n^ ii ^r ^pWR ste*q*r 3* II 4fr*iww RffMtfai^;fflfc u Vi » jter^^i W ^frc spre s Mjg rc ^ r^nRr Rnh^hw nf^#ltTO ch #nwm$H*i n w wPr $tai«KR4 ^ «tdwi n tpn ^ ^■ *Ht»WW^ tt-^ gg ^ toheto ft ^nPr ^ n *& ,ii f§s%ft *r ^ afopng*iterc n g*r M ^m -I WPRwPiBhWL tt n M ^pt^r gr Mt %t rqtg speit w srcat tocksei* ^t ^ ?Nfa fn*»n NtacwtN. n farci ?m *rtr%ft ^fe% «wj w ii «romranRiS m$fe &ft h 4*1 » Ht «4 aWT *ft f*lf f* *nrtaft M wAw&iMt #1^ STOTpT II « N 9Vfl ^MWmI P#f m qfaft*t»ft n #r wmftft ii nHmAtpRN^ Pr^ ^nti PA.Nittr liMR* mmiRr ttatii s« n «M*h^ ^ gtrcti itfift n #Prf§e£ ^Pr iPi^ f*n*rpi^ u ^ n ^^w^^ii^w»i^^qftrq^ W *nr Pr|3t h^ii ^swr &m*ftnM nnil सूच्यते ॥ ४८ ॥ मित्रभेदो भवेदूरं तत्संप्रीतिर्भवेत्पुरा ॥ पार्वती परितुष्टा च न त्यजेत्तस्य मंदिरम् ॥ १९ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ श्रुत्वा प्रतिज्ञों नाथस्य परितुष्टा बभूव सा ॥ जगाम स्वर्णदीं तूर्णं नानार्थ शेकराज्ञया ॥ ६० ॥ स्रात्वा संपूज्य भक्त्या च सुरभिष्टं च निर्गुणम् ॥ चकार प्रस्तुतं शीघ्र मिष्टान्नं व्यंजनानि च ॥६१ ॥ शिवः स्रात्वा च संपूज्य प्रज्योतिः सनातनम् । तुष्टाव परया भक्त्या मामेव हृदयस्थितम् ॥६२॥ गत्त्रा सर्वमहं भुक्त्वा तस्मै दत्वाभिवांछितम् पार्वती लेभे तव मूलं समागता ॥ ६३ ॥ भुक्त्वावशेषे सा देवी सह भत्र मुदान्विता । तुष्टाव शंकरं भक्त्या प्रणनाम मुहु मुहुः ॥६६ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं त्वया पृष्टं सुरेश्वरि ॥ अभिशतं शंकरस्य निर्माल्यं येन हेतुना ॥ ९६॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते| महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डेनारायणनारदसंवादे हरनिर्माल्यशापप्रसंगोनाम सप्तत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३७ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच । दर्पभगः श्रुतो देवि शंकरस्य जगद्वरोः । अधुना श्रूयतां मत्तो दुर्गादर्पविमोचनम् ॥ १ ॥ तेजसा सर्वदेवानामाविधैय जगत्प्रसूः ॥ दधार कामिनीरूपं कमनीयं मनोहरम् ॥ २॥ निहत्य दानवेंद्रांश्च ररक्ष देवताकुलम् ॥ लेभे जन्म ततो देवी जठरे दक्षयोषितः ॥ ३ ॥ पिनाकपाणिं जग्राह सा देवी मुरसाधनम् ॥ शश्वत्परमभक्त्या च सिषेवे स्वामिनं सती ॥ ६ ॥ दक्षेण सादं देवेन बभूव शिवंशभृता ॥ निरर्थकं दैवयोगात्पुरा वे मुरसंसदि ॥ ६ ॥ दक्षश्चकार यज्ञे च तत आगत्य कोपतः॥ सर्वान्विज्ञापयामास तत्रैव शंकरं विना ॥ ६ ॥ सस्रका देवताः सर्वा आजग्मुर्दक्षमंदिरम् । सगणः शंकरः ॥ ७ ॥ सती पतिं च मोहेन बोधयामास यत्नतः ॥ न तं चालयितुं शक्ता बभूव चंचला स्वयम् ॥ ८ ॥ आजगाम पितुर्गेहं दुषीत्तस्य विनाज्ञया । तस्य शापेन तस्याश्च र्पभंगो बभूव ह ॥९॥। न हि संभाषणं चक्रे वाइमात्रेण पिता च ताम् ॥ श्रुत्वा च निंद भर्तुश्च देवें तत्याज मानलः ॥ १०॥ एवं प्रिये निगदितं सतीदर्पविमोचनम् । तस्या जन्मांतरं नित्यं दर्पभंगश्च भूयताम् ॥ ११ ॥,लेभे जन्म सती शीम जठरे शेलयोषितः । शिवस्तस्याधिताभस्म चास्थि जग्राह भक्तितः ॥ ३२ ॥ चक्रार मालामस्त्रं च भस्मना तनुलेप गम् स्मारंस्मारं सतीं प्रेम्णा शामेश्रामं पुनशुनः ॥ १३ ॥ मुचाव मेना तां देवीमतीव सुमनोहराम् ॥ |सं•2= ऽक्षमा नास्ति कुत्र च ॥ १४॥ सा ॥ सर्वाश्च देवपत्न्यस्तत्कलां नार्हति शततया ११२॥ बभूव वर्दमाना सा शुठे चंद्रकला यथा ॥ अतीव यौवनस्था च शेलगेहे दिनेदिने॥ ॥ १६॥ च तां हैं। अ• ३८ जगत्स। शिवे शिवं च तपसा कठोरेण लभेति च ॥ १७ ॥ विनेश्वरं न तपसा प्राप्त हि गर्भसंभवम्॥ प्रहस्य तस्थौ श्रुत्वेति साङ ॥ १८॥ मम जन्मांतरीयं च भस्मास्थि च विभर्ति यः॥ स मां प्रौढां कृयं दृष्ट्वा न शुद्धात्येन जन्मनि | ९॥ यो विदग्धश्च भांडं बभ्राम मम शोकतः । स कथं मां न यद्भाति दृझा परमसुंदरीम् ॥ २० ॥ क्षयज्ञे यो बभंज मम हेतोः कृपानिधिः । स कथं मां न गृह्वाति पलीं जन्मनिजन्मनि ॥ २१॥ या यस्य पत्नी यो यस्या भर्ता प्राक्तनतः पुरा ॥ कुतो विषे तयोर्भेदो निषेको नान्यथा भवेत् ॥ २२॥ सर्वरूपगुणाधारं मत्वा स्वमतिमानतः॥ न चकार तपः साध्वं न विज्ञाय तमी वरम् ॥ २३ ॥ सुंदरीषु च सर्वासु मत्तो नास्त्येव सुंदरी ॥ हृदीति मत्वा गर्वेण न चकार तपः शिधा ॥ २४ ॥ रूपयौवनवेण पुमान्नादी स्वयोषिताम् । शिवो मच्छुतिमात्रेण म यद्भाति विना तपाः ॥ २९ ॥ हृदीति मत्वा गिरिजा तस्थो हिमगिरेर्दै ॥ |R; जलिः ॥ २७॥ ॥ सूत उवाच ॥ । उत्तिष्ठोत्तिष्ठ शैलेंद्र गच्छायवद्वांतिकम् ॥ आजगाम महादेवः सगणो वृषवाहनों ॥ २८॥ मधुपर्कादिकं दत्त्वा भक्तिनम्रात्मकंधरः । पूजनं कुरु शैलेन्द्र देवेन्द्रं तमतींद्रियम् ॥ २९ ॥ सिद्धिस्वरूपं सिदेशे योगींद्र ऍरोर्गुरुम्॥ मृडंजयं कालकालं ब्रह्मज्योतिः सनातनम् ॥ ३० ॥ परमात्मस्वरूपं च सगुणं निर्गुणं विभुम् ॥ भक्तध्यानार्थम गलं दधानं देहमीपरम् ॥ ३१ ॥ शैलो दूतवचः श्रुत्वा समुत्तस्थौ मुदान्वितः । मधुपर्कादिकं नीत्वा जगाम |॥ २२॥ देवी दूतवचः श्रुत्वा प्रसन्नवदनेक्षणा॥ ढदीति मेने मदेराजगाम महेश्वरः ॥ ३३ ॥ चकार वेषमतुलं दधार वखलत्त मम् ॥ 'रत्नेंद्रसारालंकाराद्रत्नमालां मनोहराम् ॥ ३४ ॥ पारिजातप्रसूनान मालां चंदनसंयुताम् ॥ चकार शंकरार्थं च मत्वा मालं मनोहराम् ॥ ३६ ॥ रत्नसिंहासनस्था सा ददर्श दूर्पणे सुखम् ॥ कस्तूरीबिंदुना सादं सिंदूरबिंदुभूषितम् ॥ ३६ ॥ आरक नेत्रयुगलं निर्मलोजनसंयुतम् ॥ शरन्मध्याह्नममलं यथालिंपंक्तिवेष्टितम् । ३७॥ सुकोमलौष्ठयुगलं तांबूलरागसंयुतम् ॥ अतीव सुंदरं । |रम्यपक्कबिंबफलं यथा ॥३८॥रत्नकुंडलीया च गंडस्थलविराजितम् । सूर्योदयेनज्वलितं सुमेरुशिखरं यथा ॥३९॥ अत्यनिर्वच |नीयं च दैतपंक्तिमनोहरम् । यथामुक्तासमूहं च सजलं जलदागमे ॥४० गजमुक्तासमायुक्तं सुचारुनासिकोत्तमम् ॥ सुशोभितं यथा मेरुं स्वर्णदीजलधारया ॥४१॥ मालतीमाल्यसंयुक्तकबरीभारसंयुतम् ॥ बकपंक्तिमुशोभाढ्यं नवीनं जलदं यथा ॥४२॥ तप्तकांचन ऊ|वर्णाभं चारुवक्षःस्थलोज्ज्वलम् ॥ रत्नेंद्रसारहाराक्तं कस्तूरीकुंकुमान्वितम् ॥४३॥ चारुचंपकवर्णाभं स्तनयुग्मं मनोहरम् । बदरीफ लतुल्यं च चारुपत्रकशोभितम्। १४ ॥ मध्यं मनोहरं क्षीणं निम्ननाभिस्थलोज्ज्वलम् । अतीव सुंदरं रम्यमुदरं वर्तुलाकृति॥३८॥ ॐ||कसंयुक्तं रंभास्तंभविनिंचेकसूरुर्युग्मं सिद्धलक्तकभूषितम् मनोहरम् । ४७ ॥ ॥ कामालयं दधतं रत्नमंजीरं सुकठिनं राजहंसानुकारि निगूढशुकेन च च ॥ ॥स्नेंद्रसाराभरणं ६६॥ स्थळपप्रभासूष्टपद्युग्मं निर्मितं विश्वकर्मणा मूनोहरम् ॥ ६८ ॥ रत्नपाश ॥ करं छ|सुकोमलतरं सुंदरं कनकप्रभम् ॥ रत्नकंकणकेयूरशंखभूषणभूषितम् ॥ ४९॥ बिभ्रत्सद्रत्नमुकुरं ज्ज्वलम् ॥ रत्नांगुलीय छ|मतुलं दधतं सुमनोहरम् । ६०॥ दूङ् स्त्ररूपमतुलं दध्यौ शंकरमीश्वरम् । विशिष्य मनसा शश्वद्भर्तु-वरणपंकजम् ॥ ६१ ॥ ॥ छ|पितरं मातरं खंडं साध्वीवर्ग सहोदरम् ॥ अंतरे सा न सस्मार किंचिदेव शिवं विना ॥ २॥ अथ शैलेश्वरस्तत्र ददर्श चंद्रशेख रम् । स्वर्णदीपुलिनाडूम्याङ्गुत्पतंतं च सस्मितम् ॥ ६३ ॥ दधतं संस्कृत मालां जप्तं मम नामकम् ॥ तप्तस्वर्णप्रभजुष्टजटराशि विराजितम्॥ ६e ॥ वृषभस्थे शूलपाणिं सर्वभूषणराजितम् ॥ नागयज्ञोपवीतं च सर्पभूषणभूषितम् ॥ ९९॥ शुदस्फटिकसंकाशं के अंडे ३० मी• . २:३३व्याघ्रचर्माची परम् । विश्वतिभूषितांगं तमस्थिमातृ दिगम्बरम् ॥ ५६ ॥ पंचवी त्रिनयनं सूर्यकोटिसमप्रभम्॥ दुबेरो रुद्रान्परितोऽहं• &: A३॥ |बख्तो महातेजसा ॥६७॥शिववामे महाकालं दक्षिणे नंदिकेश्वरम् ॥ भूतप्रेतपिशाचांश्च कूष्मांडान्ब्रह्मराक्षसान्॥ ६८॥ वेता । छन्त्रपालय भैखान्भीमविक्रमान् ॥ सनकं च सनंदं च कुमारं च सनातनम् ॥६९ जैगीषव्यं देवलं च काणादं गौतमं झ| अ५ २८, तथा॥ पिप्पलादं कणखनं वोढं पंचशिखं कंठम् ॥ ६० ॥ जाजलिं करखं कृणं लोमशं सूर्यवर्चसम् ॥ कात्यायनं पाणि४ निं च शंखें दुर्वाससं ततः ॥ ६३ ॥ शातातपं पारिभद्रमष्टावकं मरुद्भवम् ॥ एतान्युरोगमानना प्रणनाम शिवं गिरिः ॥ ६२॥ ऊ|सूत्रं निपत्य भूमौ स दंडवत्संपुटांजलिः ॥अथो अनल्पया भक्त्या धृत्वा तचरणांबुजम् ॥ ननाम चाश्रुनेत्रः स पुलकांचितवि त्रदः॥ ६३ ॥ धर्मदत्तेन स्तोत्रेण तुष्टाव परमेश्वरम् ॥ तुष्टे जाने दिनेऽतीते पुष्करे सूर्यपर्वणि ॥ ६४ ॥ ॥ हिमालय उन्न च ॥ ॥ त्वं ह्मा सृष्टिकर्ता च त्वं विष्णुः परिपालकः ॥६८॥ त्वं शिवः शिषदोऽनंतः सर्वसंहारकारकः । त्वमीश्वरो गुणातीतोअ ज्योतीरूपः सनातनः ॥ ६६ ॥ प्रकृतः प्रकृतीशय प्राकृतः प्रकृतेः परः॥ नानारूपविधाता त्वं भक्तानां ध्यानहेतवे॥ येषु रूपेषु यत्प्रीतिस्तत्तद्वयं बिभर्षि च ॥६जा सूर्यस्त्वं मूषिजनक आधाः सर्वतेजसाम् ॥ सोमस्त्वं सस्यपाता च सततं शीतरश्मिना ॥६८॥ यमांतकः ॥ ७० ॥ वेदस्त्वं वेदकर्ता च वेदवेदांगपारगः ॥ विदुषां जनकस्त्वं च विद्वांष विदुषां गुरुः ॥ ७१ ॥ मंत्रस्त्वं हि जप|” स्त्वं हि तपस्त्वं तत्फलप्रदः ॥ वाक त्वं वागचिदेवी त्वं तत्कर्ता तद्वरुः स्त्रयम् ॥७२॥ अशी सरस्वतीबीजं कस्त्वां स्तोतुमिहेश्वरः॥ अत्येवमुक्त्वा शैलेंद्रस्तस्थौ धृत्वा पदांबुजम् ॥७३॥ तत्रोवास तमाबोध्य चावरुह्य वृषाच्छिवः ॥ स्तोत्रमेतन्महापुण्यं त्रिसंध्यं यः ॥ ७८ ॥ मुच्यते सर्वपापेभ्यो भयेभ्यश्च भवार्णवे। अपुत्रो लभते पुत्रं मासमेकं मानविशेष १ कचम्-इ-पा० ॥ २ जावालिय०० । ३ करयं कथम्-३० पा० ॥ सुमनोहराम् । चिरकालगतं वस्तु लभते सहसा ध्रुवम् ॥ ७६ ॥ राज्यभ्रष्टो लभेद्यं शंकरस्य प्रसादतः । कारागारे श्मशाने च शय्यस्तेऽतिसंकटे ॥ ७७ ॥ | गभीरेऽतिजलाकीर्णे भनपोते विषादने । रणमध्ये महाभीते हिंस्रजंतुसमन्विते ॥ ७८ ॥ सर्वतो मुच्यते स्तुत्वा शंकरस्य प्रसादतः ॥ ७९ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्री कृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे ॥ ३८ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ इति स्तुत्वा हिमगिरिर्वसतः शंकरस्य च ॥ उवास पुरतो दूरे लब्धा समागत्य मेनका श्रीगणैः सह ॥ ददर्श वटमूलस्थे शंकरं चंद्रशेखरम् ॥ ३ ॥ ईषदास्यप्रसन्नास्यं वसंतं व्याघ्रचर्मणि ॥ मध्ये सुनिगणानां च ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ ४ ॥ यथाकाशे तारकाणां द्विजराजं विराजितम् । परमाडादकं रूपं कंदर्पकोटिसन्निभम् । ८॥ |विहाय वाद्भकावस्थां दधतं नवयौवनम् । अतीव सुंदरं रम्यं चित्तचोरं च योषिताम् ॥ ६ ॥ कामं कामातुराणां च सतीनां च सुतं यथा ॥ वैष्णवानां महाविष्णु शेवानां च सदाशिवम् ॥ ७॥ शक्तिस्वरूपं शाक्तानां सौराणां सूर्यरूपिणम् ॥ कालस्वरूपं दुष्टानां शिष्टानां परिपालकम् ॥८॥ कालकालसमे मृत्योर्युत्युमृत्थं भयानकम्।व्यात्रचर्मचारुवनं बभूव भस्मचंदनम्॥९॥ सर्पः सुंदरमाल्या |नि कस्तूरी या विषप्रभा।। जटा सुललिता चूडा चंद्रस्वलिकचंदनम् । १०॥ सुचाव मालतीमाला गंगाधारा मनोहरा ॥ अस्थिमा ला रत्नमाला धतूरं चारुचंपकम् ॥३३॥ एकीभूतं पंचवी नेत्रयुग्माब्जशोभितम् ॥ शरत्पार्वणचंद्रभं प्रच्छाद्य दीप्तमुत्तमम् ॥ १२॥ ॥श्वेतषेद्रो वृषेद्घ धूताद्यनर्तका इव।१३सयो व्यतिक्रमं सर्व महेशस्य महेश्वरि ॥ दृष्टैवं शिव यं च मेना तुष्टा बभूव ह ॥ १४ ॥ काश्चिन्निमेषरहिताः कामेन पुलकांचिताः । अतिकामातुराः सत्यः प्राg&थं च काञ्चन ॥ | ॥ कश्चिद्विनिंद्य तव प्रशशंसुर्महेश्वरम् ॥ मनोरथेन मनसा समाश्लिष्यंति काचन ॥ १६ ॥ चिन्मानसिकं कामा अ. ३. ४६ कुर्वती चुंबनं मुदा ॥ ध्रुवं मं करिष्यामो वयं च कामसागरे ॥ ३७ ॥" अस्माकमेवं भाग चेत्पंचैव यशो भवेत् ॥ इदैवं कि|सं• ? करिष्यामो वयं कांते तैरलम् ॥ १८ ॥ दृङ् तमेवं सुचिरमिति जल्पंति काश्चन ॥ काश्चिद्वधू शिवं किंचिन्मुखमाच्छाद्य वाससाझ भ• ११४॥ ३९ ॥ १९ ॥ सस्मिता वक्रनयनाः पश्यंत्येवं पुनःपुनः । वयं गृहं न यास्यामो यास्यामः शिवसन्निधिम् ॥ २० ॥ वक्ष्यामोडर्निशं मुदा ॥ संरं करिष्यामः प्रविशामो हुताशनम् ॥ २१ ॥ भविता नः शिवः स्वामीत्येवैः जल्पंति कथन छु। अहो पुण्यवती दुर्गा श्लाध्यते जन्म भारते ॥ २२॥ यस्या अयं शिवः स्वामीत्येवं जल्पंति काश्चन ॥ सुदा मेना शिवं दृझा गृहं/के ह ॥ २३ ॥ शिवं संपूज्य शैलेंद्धः प्रणम्य स्वगृहं ययौ ॥ कृत्वानुमानं रहसि गिरीशो मेनया सह ॥ २४॥ दुगीझ प्रस्थापयामास शिवाय शिवसन्निधिम् । पार्वती सखिभिः सादं वेषं कृत्वा मनोहरम् ॥ २६॥ भावानुरक्ता हर्षेण जगाम शिवसं , |निचिम् ॥ दृश्च शिवा शिवं शांतं प्रसन्नवदनेक्षणम्॥ २६ ॥ सप्तमप्रदक्षिणं कृत्वा सस्मिता प्रणनाम सा ॥ अनन्यभावं गुणिनम परं ज्ञानिनां वरम् ॥ २७ ॥ सुंदरं लभ भर्तारं सुन्दरीत्याशिषं ददौ । भविता तव सौभाग्यं शुभे स्वामिनि संततम् ॥ २८ ॥ पुत्रस्ते भविता साध्वि नारायणसमो गुणैः भविता ते परा पूजा त्रैलोक्ये जगदंबिके॥ २९॥ ब्रह्डेषु च सर्वेषु सर्वेषां च परा भव ॥ सप्तप्रक्षिणाः कृत्वा यतो भक्त्या त्वया नतम् ॥ ३०॥ सप्तजन्मनि तुष्टोऽहं तत्फलं लभ सुन्दरि ॥ तीर्थं कांतेऽभीष्टदेवे गुरौ मंत्रे औतथौषधे ॥ ३१ ॥ आस्था च यादृशी यासां सिद्धिस्तासां च तादृशी ॥ इत्युक्त्वा शंकरस्तूर्णं ब्रह्मज्योतिः परं च माम् ॥ ३२ ॥ आदध्यौ योगासनं कृत्वा योगीशो व्याघ्रचर्मणि ॥ प्रक्षाल्य चरणौ देवी पपौ तच्चरणोदकम् ॥ ३३ ॥ चकार मार्जनं भक्त्या |चेन वाससा ॥ रत्नसिंहासनं रम्यं विश्वकर्मादिनिर्मितम् ॥ ३८ ॥ अपूर्वं कांस्यपात्रस्थं नेयं प्रददौ किल ॥ अयं मंदाकिनीतोय ११४ औसंयुक्तं चरणे ददौ ॥३०॥ सुगंधिचंदनं चारु कस्तूरीकुंकुमान्वितम् ॥ प्रददौ मालतीमाल गले गरलसुंदरे ॥ ३६ ॥ भक्त्या पूजे || "" १ च परत्र चपतो भवेत् । इदैवकं करिष्यामो वयं कान्तं रतौ रतम्-३० पा०। च तुष्येअ पीठं स्वर्णपात्रस्थं प्रददौ मधुरं मधु ॥ ३७ ॥ रत्नप्रदीपशतकं समंतावूपमुत्तमम् ॥ थैलोक्ट्स →में वस्त्रं स्वर्णयज्ञोपवीतकल् (३८: सुगंचिशीततोयं च पानार्थं पार्वती ददौ । अतीव सुन्दरं रम्यं रत्नसारेन्द्रभूषणम् ॥ ३९ ॥ भां कामधेठं च स्वर्णमृगसमन्विताम् । स्नानीयं तीर्थतोयं च तांबूलं च मनोहरम् ॥६०॥ दत्त्वा षोडशोपचारं प्रणनाम|ङ्क सरो ननर्त हर्षसंयुतः ॥ ६२॥ दूतद्वारा कामदेवमानिनाय त्वरान्वितः ।। इंद्राज्ञया कामदेवः प्रजगामामरावतीम् ते च यत्र शिवः शिवा ॥ पंचसायकसंयुक्तो जगाम पंचसायकः ॥ ८ ॥ प्रसन्नवदनः श्रीमान्यत्र शक्तियुतः शिवः ॥४॥ चतुः ॥ ४६ ॥ चिक्षेपास्त्रं दुर्निवार्यममोघं शेकरे सुदा ॥ वभूवामोघमत्रं च मोघं तत्परमात्मनि ॥८७॥ आकाश इव निर्हिते निंछिते न्कामः शक्रादीन्भयविह्वलः ॥ ४९॥ आययुर्देवताः सर्वाः शंभुकोपेन वेपिताः ॥ चक्रुः स्तुतिं च स्तोत्रेण शंकरं त्रिदशेश्वरम् ॥६० कोपनिमुद्रिंतें तं कृपाललोचनादहो । स्तुतिं कुर्वत्सु देवेषु स वह्निः शंभुसंभवः ॥ ६१ ॥ जज्वाळवंशिखो दीप्तः प्रलयाशिखो दें। पमः ॥ उत्पत्य गगने सून्निपत्य धरणीतले॥ आमं श्रमं च परितः पपात मदनोपरि ॥ ६२॥ बभूव भस्मसात्कामः क्षणेन हर कोपतः । विषण्णा देवताः सर्वा नतवक्रा च पार्वती ॥६२॥ विललाप बहुतरं हरस्य पुरतो रतिः । तुष्टुवुर्देवताः सर्वाः कुपिताधंद्रशे वरम् ॥६४॥ रतिसूचुः सुराः सर्वे रुरुदुश्च मुहुर्मुहुः ॥ किंचिद्भस्म गृहीत्वा च रक्ष मातर्भयं त्यज ॥८६॥ वयं तं जीवयिष्यामो यस् िश्रियं पुनः ।:इरकोषापनयने सुप्रसन्ने दिने तथा ॥६६ ॥ दृशं रतेर्विलापं च मृच् संप्राप पार्वती । तद्वियं दृणातीत asईत पार्वतीं त्यक्त्वा स्वस्थानं प्रययौ शिवः सचो बभूव तत्रैव ऋर्वतीर्पमोक्षणम् ८ पयोनयो। ६. . के. रैव तत्याज़ शैलकन्यका ॥ सुखे दगंयितुं यया तद्भूव सखीगणे॥६४॥ सुराभ रविमाश्वस्य सर्वे जग्मुः स्वंमंदिरम् । प्र/: | सं• ४ g. म्य दंडवद्भद्रे शोकादुद्विग्नमानसः ॥ ६० ॥ स्तुत्वा रुदित्वा शोकेन भयेन कामकामिनी । कोपरक्तेक्षणं रुद्रं राधिके स्वालयं ययौ ""ङ| ६१ ॥ न जगाम पितुर्गेहंपार्वती सा तु लक्या । स्वालिभिर्वीर्यमाणापि जगाम तपसे वनम् ॥ ६२ ॥ प्रजग्मुः सहचारिण्यश्च अ० १० १५ फुस्तत्पयाच्छोकविह्वलाः । मातृभिर्वीर्यमाणा सा स्वर्णदीतीरजं वनम् ॥ ६३ ॥ सुचिरं च तपस्तत्र सा संप्राप त्रिलोचनम् ॥ रतिः|ऊ| ॥ ६ ॥॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे एकोनचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ३९ ॥ श्रीराङ्क आधिकोवाच ॥ ॥ अहो विचित्रं चरितमपूर्व किं श्रुतं विभो ॥ सुन्दरं श्रुतिपीयूषं निगूढं ज्ञानकारणम् ॥ १ ॥ न विशयं समासं ॐ ऊच श्रुतं न व्यासमीप्सितम् । अधुना श्रोतुमिच्छामि विस्तीर्णं कथय प्रभो ॥ २॥ किं किं तपः कठोरं च चकार पार्वती स्वछं इयम् ॥ ॐ कं वरं वा संप्राप्य कथप मद्रेश्वरम्॥ ३॥ रतिः केन प्रकारेण जीवयामास मन्मथम् । पार्वतीशिवयोः कृष्ण विवाहंझ लवणीय प्रभो ॥ ४ ॥ तयो रहसि संभोगं पापिनां पापमोचनम् ॥ कथ्यतां करुणासिंधो दुःखिनां दुःखमोचनम् ॥९॥ दंपतीविरहो/। कुक्तिय कर्णज्वाला च योषितः ॥ श्रोतुं कौतूहलं कृष्ण पुनः संमेलनं तयोः ॥ ६॥ अग्निज्वाला विषज्वाला क्षमा सोढं च योषिके तः ॥ दंपतीविरहज्वाला न श्रोतुं च क्षणं क्षमा ॥ ७ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा विस्मितश्चकिताननः ॥ विस्तीर्णं वक्तुमारेभे हृदयेनङ् विदूयता ॥८॥ दंपतीविरहोक्तिं च यां राधा श्रोतुमक्षमा ॥ विच्छेदे शतवर्षीये किमस्या भविता मम ॥ ९ ॥ इत्येवं मानसे त्या मायेशो माययान्वितः॥ कृपासिंधु कृपया कथां कथितुमुद्यतः ॥ १० ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ प्राणाधिके कुराचिके त्वं श्यतां प्राणवठभे॥ प्राणाधिदेवि प्राणेशि प्राणाधारे मनोहरे ॥ ११ ॥ वटमूलाढ्ते रुद्र पार्वती तपसे ययौ ॥ पुनःपुनः । छ| 39a छ|स्वभातं पित्रा च विनिवारिता ॥१२ गत्वा सा स्वर्णदीतीरं स्रात्वा त्रिषवणं मुदा ।। संदेशे च मया दत्तं जजाप तं मठं खुदा॥३२|| , वर्षमेकं संधमनाहारा स्वभक्तितः ॥ तत्र तपः कठोरं च चकार जगदंबिका ॥ १६ ॥ ग्रीष्मे च परितो वह्नि प्रज्व चतं दिवानिशम् ॥ कृत्वा प्रतस्थौ तन्मध्ये संततं जपती मनुम् ॥१॥ शश्वत्स्मंमशाने वर्षासु कृत्वा योगासनं शिवा ॥ शिलो दृश्च च संसिकां बभूव जलधारया ॥ १६॥ शीते जलांतरे शश्खमतस्थौ भक्तिपूर्वकम् । अनाहारा शरद्रौद्रनीहारासु दिशासु च ॥ १७॥ एवं कृत्वा परं वर्षमप्राप्य शंकरं सती ॥ शुचा कृत्वाग्निकुंडं च प्रवेष्टुं सा स्मुद्यता ॥१८तामग्निकुंडं विशतीं तपसातिकृशां सतीम्। झ|डदा शिवः कृपासिंधुः कृपया तां जगाम हैं ॥ १९॥ अतीव वामनौ बालो विप्ररूपी स्वतेजसा ॥ प्रज्वलन्मनसा दृष्टो दंडी छत्री जटाधरः ॥ २० ॥ श्वेताजबीजमालां च बिभ्रत्तिलकमुज्वलम्। ॥ २१ ॥ निर्जने बालकं दृष्ट्झ स्रिग्धा सापि जगाद ह ॥ तङ्कजंसातसनितया छ सुनने स्थितम् ॥ मनसालिंगनं कर्तुमिच्छंती परमादरम् ॥२३ ॥ श्रुत्वा शैलसुताप्रभं प्रहस्य परमेश्वरः ॥ उवाचातीव मधुरं कर्णपीयूषमी वरीम् ॥ २४ ॥ ॥ शंकर उवाच ॥ इच्छागामी बटुरहं तपस्वी विप्रबालकः॥ का त्वं कांतातिकांतारे तपश्चरसि सुन्दरि ॐ ॥ २६ ॥ अहो वा तपसां|४ राश्टिं स्वयं मूर्तिमती सती । तपो वा लोकशिक्षार्थ करोषि कमलेक्षणे ॥ २७ ॥ स्वयं तेजःस्वरूपा वा मूलप्रकृतिीश्वरी ॥ वि धाय भक्तध्यानाथं विग्रहं भारते जनुः ॥ २८ ॥ किं वा त्रिलोके लक्ष्मीस्त्वं संपद्पा सनातनी ॥ रक्षां विधातुं जगतामागता धातु रंतिके ॥ २९॥ किं वांबिका त्वं देवानां स्वयं मूर्तिमती सती सावित्री भारते जन्म स्वेच्छया लब्धुमागता ॥ ३० ॥ ऊ|वृदेवी वा स्वयं साक्षात्सरस्वती ॥ सर्वविद्यः प्रकटितुं स्वेच्छया जन्म भारते ॥ ३१ ॥ एतासु मध्ये का वा त्वं नाहे तर्कितुमीश्वरः । या सा भवति कल्याणि परितुष्टा च मां भव ॥ ३२ ॥ सति त्वयि प्रसन्नायां प्रसन्नः परमेश्वरः । पतिव्रतायां तुष्टायां तुष्टो नारा |यणः स्वयम् ॥ ३३ ॥ तुष्टे नारायणे देवे शश्वजुष्टं जगत्रयम् ॥ तरुसूलेषु सिक्तेषु शाखाः सितो यथा प्रिये ॥ ३४ ॥ वै श्रुत्वा प्रहस्ये परमेश्री ॥ उवाच वचनं चारु कर्णपीयूषमीश्वरी ॥ ३८ ॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ नाही ,वेद्भर्तुर्लक्ष्मीर्वांग सं• ४ - b५६" इत9 अ= ४ ॥ ३७ ॥ ॥ अत्र जन्मनि पुण्येन संप्राप्ते शंकरे द्विज ॥ मां त्यक्त्वा भस्मसात्कृत्वा मन्मथं स जग झु मह ॥ ३८ ॥ प्रयाते शंकरे तापाद्रीडयाई पितुएंझाव् ॥ आगमत्तपसे चित्तं ममेदं स्वर्णदीतटे ॥ ३९ ॥ तपः कृत्वा कबेरं च सुचिरं प्राणवछभम् ॥ अप्राप्यानिं प्रवेष्टुं च त्वां च दृष्ट्ठा क्षणं स्थिता ॥ ४० ॥ गच्छ त्वं प्रविशाम्यग्नौ प्रलयाग्निशि खोपमे ॥ कृत्वा स्त्रकामनां विप्र हरप्राप्तिमनीषितम् ॥ ४१ ॥ यत्र यत्र जनुर्लब्ध्वा लभिष्यामि शिवं परम् ॥ भणाधिकं प्रियं कतं विषं जन्मनि जन्मनि ॥ १२॥ सूत्रं हि स्वयिं लब्धं लभंति जुनस वांछितम् । तजन्म पतिलाभार्थं सर्वासां च् धूतौ ॐ श्रुतम् ॥ ४३ ॥ प्राक्तनीयो हि यो भर्ता स तासां प्रतिजन्मनि॥ या स्त्री येषां सुनियता सा तेषां जन्मजन्मनि ॥ ४४ ॥ तद्देहमिह। न प्राप्य कृत्वा घोरतरं तपः॥ कृत्वाग्निकुंडे काम्यं च लभिष्याभि परत्र तम् ॥ ४८ ॥ इत्युक्त्वा पार्वती तत्र तत्पुरः प्रविवेश ह। निषिध्यमाना पुरतो ब्राह्मणेन पुनःपुनः॥ ३६॥ वह्निप्रवेशं कुर्वत्याः पार्वत्याः परमेश्वरि। बभूव तपसा सद्यो वह्निञ्चनवद्भवम्। ॥ ४७ क्षणं तदंतरे स्थित्वा चोत्पतंत शिवां शिवः । पुनः प्रपच्छ सहसा धंदावनविनोदिनि ४८॥ ॥ श्रीमहादेव उवाच।ङ्क अहो तपस्ते किं भ न बुदं कंचिदेव हि ॥ न दग्धो वह्निना देहो न च प्राप्तो मनीषितः ॥ ९९॥ शिवं कल्याणरूपं च भर्ता|४ कटॅमिच्छसि ॥ अविग्रहं पतिं कृत्वा किं वा ते वांछितं भवेत् ॥ ६०॥ संहर्तारं च भर्तारं यदीच्छसि शुचिस्मिते ॥ कांतभिच्छेति का वा त्री ॥ ६१ ॥ मोहं वांछसि चेद्देवि कृत्वा कतं स्त्ररूपिणम् ॥ सर्वमुक्तिप्रदा त्वं च तपस्या विफला तव॥४॥ | १२॥ शिक्षा मंगळे मते संहर्ता न च दृश्यते । शिवशब्दस्य चान्योऽयं न हि वेदे निरूपितः॥ ९३ ॥ तं च संहारकर्तारै ५ ११६ |यदि वाञ्छसि सुंदरि ॥ लभिष्यसे रतं रुजं सर्वलोकभयंकरम् ॥ ९१ ॥ न भविष्यति मोक्षस्ते स्वाभीष्टं देवसेचनम् ॥ हस्थितिरङ् 3g 9 H 9 5? ^#TOW« wn*M fgf?aff v mt flm *&i fcrc#m n pf *pft ft#ft nsr^ qrfoft n ^ h gi^gm? grn frrenr ^ form: n P*mLi *s w^^rtlw^i^M^mM: ii qft?f: qft<Tt ^n^ t^ ri^ n <• u <rf^ ^*""^- " iM^WM*fiwjJw«H*lH? : W« 93^3lW^ft 3pffMsHTTftpT: II ^T^Pt*?' 3*1 ^P* *NmFU|-1I|$: II ftf^3pT^I^H^Mf^^ II & II Sjft^ *m %W *&$ ffa$ £* II §srcrjft sp=lT srat OT3P**rfafi n Vi H sRr^R^n ^t ^Pt: stt=tt^ ft n ^n^rt <ft ^^^rt ^ mtf* n n w nl^ ^a^ ^ft ^rBw^hi^ aE5*f(^ II %% II g^FT TO<ft <ft ff ?#T^TH^ II W^T^cT?: ^ *FTT*T ^^f f*Tft: II *• II frH>T ^RT * [$m* ^ J5I »1 ^Tfi^ PT^^ gm^: II ^ II ^O^ 3n^m ^^^T^ 5^T II WR «w*^ ^ ^%q> cre r u ^ n f*y t^ I^iijlsRiagDJ H srcrg*: ii ss*iNt ^^rtt: ^EstsRpRt m nv n witm ^nmA £ttt %& H*a*i 11 ^rwra *&i ^r m ot# <t*tt ii w n ^ m^hhk i

• |3l Slfe*R g#RpT: Hl gT ^Ht pfoPjft I^W^T: II ** II ^T 3 S 5 ^ »iW ^HH^j^H I» *RST

55f: ^ %sf jf#rr9^ II *% II S*3f *TTq 3T g»IT wf ^ ^is^ « Bj**mR*wk ^IWM ^ Kmn रम्यमचिमणं निषेधच । ईषदास्यमसन्नास्यं सुप्रसन्नं त्रिलोचनम् ॥ ७८ ॥ मालाएँ पंच्डै ज्ञात | | असं• ४ ई. ॥ वरं वृण्वित्युक्तवंतं सुन्दरं चंद्रशेखरम् ॥ ७९ ॥ हृदयस्थं हरं दृङ् मनसा तं ननाम सा । वरं वने मानसे सा त्वंपर्क 5"|अंतिर्मे भवेति न च॥८०॥ एवं दत्त्वा शिवस्तस्य चांतर्धानं चकार सः ॥ न दृष्णू दि तं दुर्गं संप्राप्य चेतनां पुनः ॥ ८१॥ ददर्श |ॐ |अ• ४• १७ चक्षुरुन्मील्य भिक्षुकं गायकं पुरः ॥ नृत्यसंगीततः सा तु भिक्षुकस्य च मेनका ८२ ॥ दृढं ययौ सा रत्नानि स्वर्णपात्रस्थितानिऊ व. भिक्षां ययाचे भिक्षुस्तां दुर्गा नान्यां गृहीतवान् ॥८३ ॥ पुनश्च नर्तनं कर्तुमुद्यतः कौतुकेन च॥ मेना तद्वचनं श्रुत्वा चुकोट्स लप विस्मयं ययौ ॥ ८ ॥ भिक्षुकं भर्सयामास बहिः कर्तुमुवाच तम् ॥ पत्री त्रिलोकनाथस्य शिवस्य परमात्मनः ॥ ८९॥४ |याशमिमां क्त्वा नारायणाचां प्रकुर्वतं च दूरं रौशातीरे कुरु सुभाषिणम् मनोहरे । ॥ ८७ एतस्मिन्नंतरे ॥ तन्मूर्तिध्यानविश्लेषशोकादुद्विग्नमानसः तवागिरिः स्वालयमाययौ। ८६॥ ॥ ददर्श श्रुत्वा पुरतो मेनामुखाद्वार्ता भिक्षु प्रांगणस्थं जहास मनोहरम्छ च चुकोप | इस ॥८८॥ आज्ञां चकार स्वचरं बहिः कर्तुं च भिक्षुकम् ॥आकाशमिव दुःस्पर्श प्रज्वलंतं स्वतेजसा ॥८९॥ न शशाक बहिः कd|चें समीपं गंतुमक्षमः॥ दी भिक्षुकं शैलः झणं चारुचतुर्युजम् ॥९०किरीटिनं कुंडलिनं पीतांबरधरं परम् ॥ सुवेषं सुंदरश्याममीय दास्यं मनोहरम् ॥ ९१॥ चंदनोक्षितसर्वागं भक्तानुग्रहकातरम्. । यद्यत्पुष्पं प्रदत्तं च पूजाकाले गदाभृते ॥ ९२॥ गात्रे शिरसि छु। तत्सर्वं भिक्षुकृस्य ददर्श हू। धूपः प्रदीपो यो दत्तो नैवेयं वा मनोहरम् ॥ ९३ ॥ द्र्श शैलस्तत्वं भिक्षुकस्य पुरः स्थितम्॥ झुणंडु ददर्श द्विभुजं विनोदसुरलीकरम् ॥ ९४ ॥ गोपवेषे किशोरं च सस्मितं श्यामसुंदरम् । मयूरपिच्छचूडं च रत्नालंकारभूषितम् ॥|४ | ९६ ॥ चंदनोक्षितसर्वागं वनमालाविभूषितम् ॥ झणं ददर्श स्वच्छं च शंकरं चंद्रशेखरम् ॥ ९६॥ त्रिशूलपट्टिशकरं व्याघ्रचर्मा छ। वरं , परम् ॥ विश्वतिगात्रमलमस्थिमालाविभूषितम्॥ ९७ ॥नागयज्ञोपवीतं च तप्तस्वर्णजटाधरम् ॥ डमरुभृगहस्तं च सुप्रशस्तं छ ॥११०॥ मनोहरम् ॥९८ ॥ प्रजप्तं हरेर्नाम घेताब्जबीजमालया ॥ ईषदास्यप्रसन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरम् ॥ ९९ ॥ स्वतेजसा प्रज्वलंतं| — . त्रिलोचनम् ॥ क्षणं ददर्श जगतां स्रष्टा च चतुर्मुखम् ॥ १ ॥ जपतं श्रीहरेर्नाम स्वच्छस्फटिकमालया ॥ क्षणं सूर्य स्वरूपं च ददर्श त्रिगुणात्मकम्। ॥ ३ ॥ ददर्श तमतीत्रं तु ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ क्षणमग्निस्वरूपं च ज्वलंतमतितेजसा ॥ २ । क्षणमाहादजनकं चंद्रलपे ददर्श ह ॥ झणं तेजःस्वरूपं च निराकारं निरंजनम् ॥ ३ ॥ निर्लतं च निरीहं च परमात्मस्वरूपिणम्। एवं स्वेच्छामयं दृढू नानारूपधरं परम् ॥ ४ ॥ हर्षाश्रुपुलकः शैलो दंडवत्प्रणनाम तम् ॥ भक्त्या प्रदक्षिणीकृत्य प्रणम्य च पुनः |gनः ॥६॥ समुत्पत्य हर्षयुक्तो ददर्श पुनरेव तम् । वास्तवं भिक्षुकं दृष्ट्वा शैलेंद्रो विष्णुमायया ॥ ६॥ विसस्मार च तत्सर्वं नाना रूपंधरं परम् ॥ भिक्षां ययाचे भिक्षुस्तं भिक्षास्थालीस्वपार्श्वकम् ॥ ७ ॥ रक्तांबरः भृगवायविचित्रडमरुः करे ॥ आदातुमुत्सुको दुर्गा नान्यां भिक्षुः कदाचन ॥ ८॥ न स्वीचकार शैलेंद्रो मोहितो विष्णुमायया ॥ भिक्षुः किंचिन्न जग्राह तत्रैवांतरधीयत ॥ ९ तदा बभूव ज्ञानं च मेनकाशैलयोः प्रिये । अहो दृष्टो जगन्नाथ आवाभ्यां स्वप्रवद्दिने ॥ ११० ॥ आवां शिवो वंचयित्वा स्वस्थानं गतवान्विभुः । तयोर्भक्तिं शिवे दृश्वा सर्वे देवाश्च चिंतिताः ॥ ११ ॥ चक्रुः शक्रादयो युक्ति सुमेरो क्षणे भराव् ॥ एकांतभया तस्मै प्रदास्यति ॥ १२॥ ध्रुवं निर्वाणतां सद्यः संप्राप्नोत्येव भारते । अनंतरत्नाधारश्चेत्पृथ्वीं त्यक्त्वा प्रयास्यति |॥ १३ ॥ रत्नगर्भाभिधा भूमेर्मिथ्यैव भविता ध्रुवम् । स्थावरत्वं परित्यज्य दिव्यरूपं विधाय सः ॥ १६ ॥ कन्यां शूलभृते दत्त्वा विष्णुलोकं गमिष्यति ॥ नारायणस्य सारूप्यं भविष्यत्येव लीलया ॥ १९॥ संप्राप्य पार्षदत्वं च हरिदासो भविष्यति । दशवा पीसमा कन्या दीयते ब्राह्मणाय तोम् ॥१६॥ वेदज्ञाय पवित्राय चाप्रतिग्रहशालिने । संध्यायज्ञवेदपाठकारिणे सत्यवादिने ॥ १७ ॥ अस्मै प्रदत्ता कन्या च दशवापीफलप्रदा ॥ त्रिसंध्याकारिणे सत्यवादिने हशालिने ॥ १८ ॥ वेदज्ञाय सुविप्राय दत्त्वा सुफलदा यिनीं । परदारीताय याजकाय द्विजातये ॥ १९ ॥ शठाय संध्याहीनाय वाप्यैकफलदा सुता ॥ शठाय च॥ २०॥ दृश्योद्घाय दत्ता या वाप्यर्धफलदा स्मृता ॥ पापिने शूद्रजाताय विप्रसत्रोद्वाय च ॥ २३ ॥ दश चाँडाल ffa^nfa fiFRtf fNrc -^ n r* u vkm% ^r ^ft£ R"g*ife<: n T^r ^*ri§dtef <i*R'ifcv-qr irs ii wro^q %*% g^ ^ ii f^^ w **qf ^ J^Nr^ ii^h s ^ft^q^ p Mtaw n H WkSM s*r : sq frfr * imj pft h^h p sr^ si^ gg m^ro *rft n tttt mm ^ p ^ ^Rtom r« n Ityihwit isn i$ f^f ^r $f^T : h fanf^f^s^fC5TFT *rft «i^r « r^ n 3T^f53qi gcit ^r ^ ^pl ^f^qf^ ii ^i%5T qr 3 ?i^?%Fft g^ $m mr%a *mm m ^r^^T ^l#II^FTT^Ff gr^T *$& *$&: «Q inv tt^NtoRCW ^IUIKW ^R *T II 3^

• *Rt^ ^JrT^: ll%1ll ^&tatani USWRt ^ £ II II If*qfiraPT II II *&$ ^: m | ^T:
  1. gra$r: h vt n ^Rktr *r ^* <rft*rwgsri^ n lArartlM ^ ^ ft<$r «nPr^: n ** u ^ hh i ^ i i

%^^qf^:HqftPrs*iN^ u #^i^i ^% I^iPrto: n ^^h^^t: ^tePr^ ^? |5tf?r ^mMiM^r ^ sjitpt ^€K sprairoiiwiiRri % M*$bw) 1 iiffr&f fa^ft n v » *r^n : aWN *f? i*ffcr sckth. h ^ ft<tft s<ftfci ^f4 ft*rr w mM n ft *g*Ttfor<; %* i^t ^ # toliu wt ^w *M *isr°rf*r spstt^trl n *«• Mmt^Is^ |nRm4<iSMi ww. n sHti^rr ^4^i : «ro^ <tt%sr: u si n ^tRrtt PjikttsR: #£: ^rt^: m ^ %TrRT %r- ^ ffft ^TtW[ IISRII #^iy5<lHlpiT fl *T*#r gtf^TT : II 3r*! *?<# m*i ?F# ^W 1111 <* 3?9 कराः ॥ ३३ ॥ त्रिसंध्ये तर्जनं कृत्वा कुर्वंति दंडताडनम् ॥ कुर्वंति मूत्रपानं च प्रहारैस्तृषितान्भिया ॥ ३७ ॥ तदा कल्पांतरे खं छिं च प्रथमे पूनः। तेषां भवेत्प्रतीकार इत्याह कुलोद्भवः ॥ ४४॥ कृत्वा हि शिवनिंदां च यास्यंति नरकं सुराः॥ इममेवोपकारं च कर्तुमिच्छथ पुत्रकाः ॥ ४६ ॥ ब्रह्मणा प्रेरितो दक्षो दत्त्वा शूलभृते मुताम् ॥ न पापं परमैश्वर्यं संप्राप इरनिंदकः | ६७ ॥ अनिच्छया सुतां दत्वा तुर्यपुण्यं ललाभ सूः। अहो विहाय सारूप्यं तुच्छं स्वर्गे ललाभ सः ॥ ४८ ॥ कश्चिन्मध्ये च युष्माकं गत्वा शैलगृहं मुराः ॥ संपाद्यतु स्वमतं शैलेंद्रस्य प्रयत्नतः ॥ ६९ ॥ अनिच्छया सुतां दत्त्वा सुखं तिष्ठतु भारते । तस्मै भक्त्या सुतां दत्त्वा मोक्ष प्राप्यति निश्चितम् ॥ १६० ॥ पछ यात्सप्तर्षयः सर्वे गृहीत्वा तामसुंधतीम् ॥ ध्रुवं तस्य गृहं गत्वा |बोधयिष्यंति पर्वतम् ॥६१ ॥ विना पिनाकिनं दुर्गा वरं नान्यं वरिष्यति ॥ अनिच्छया सुतां तस्मै प्रदास्यति सुताज्ञया ॥ ६२ ॥ इत्येवं कथितं सर्वे देवा गच्छंतु मंदिरम् । इत्युक्त्वा वाक्पतिः शीघं तपसे स्वर्णदीं गतः ॥ १६३ ॥ इति श्री ब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे चत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४० ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ । तदा देवाः समालोच्य जग्मुस्ते ब्रह्मणोंऽतिकम् । सर्वे निवेदनं चक्रुर्नक्षुणं जगतां पतिम् ॥ १ ॥ ॥ देवा ऊचुः । ॥ तव सृष्टौ जग |स्रष्टा रत्नाधारो हिमालयः । स चेत्प्राप्स्यति मोक्षे च रत्नगर्भा कुतो मी ॥ २ सुतां शूलभृते दत्वा भक्त्या शैलेश्वरः स्व यम् ॥ नारायणस्य सारूप्यं संप्राप्स्यति न संशयः ॥ ३ ॥ वं तस्य निंदनं कृत्वा विमतिं प्रतिपादय । स्त्रया विना क्षमो नान्यो गच्छ शेलहे प्रभो ॥ ३॥ देवानां वचनं श्रुत्वा तानुवाच विधिः स्वयम् ॥ वचनं नीतिसारं च कर्णपीयूषमुत्तमम् ॥ ९ ॥ । ब्रह्मोवाच ॥ ॥ नाहं कर्तुं क्षमो वत्साः शिवर्निदां सुदुष्कराम् । संपद्विनाशरूपां च विपदो बीजरूपिणीम् ॥ ६ ॥ भूतेशं प्रस्थाप्यत स्वात्मनिंदां करोति सः । परनिंदा विनाशाय स्वनिंदा यशसे परम् ॥७॥ प्रह्मणो वचनं श्रुत्वा तं प्रणम्य सुराः श्रिये । शीमं ययुस्ते कैलासं गत्वा च दृष्टुवुः शिवम् ॥ ८ ॥ सर्वे निवेदनं चक्रुः शंकरं करुणालयम्। स ययो शैलबुलं च तालाश्वस्य प्रद ॥ ".है. क. अस्य च ॥९॥ देवा सुसुदिरे सर्वे शीर्ष गत्वा स्वमंदिरम्॥ इष्टसिद्धिंदे शघूसिबिर्घःखधंनी १० ॥ अथ, शेलः सभामध्ये जुलै १ १९॥ [ससुवांस मुदान्वितः ॥ बंधुवर्गेः परिवृतः पार्वतीसहितः स्वयम् ॥ ११ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र विप्ररूपी शिवः स्वयम् ॥ समाजगाम छु । |अ• ४ |सहसो प्रसन्नवदनेक्षणः ॥ २॥ दंडी छत्री' दीर्घवासा बिभ्रतिलकमुत्तमम् ॥ झरे स्फटिकमालां च शालग्रामं गले दधत् ॥ १३lङ° * ते च दृष्ट्वा समुत्तस्थौ सगणश्च हिमालयः ॥ ननाम दंडवदूमौ भक्त्यातिथिमपूर्वकम् ॥ १४ ॥ ननाम पार्वती भक्त्या प्राणेशं विप्र ! कु|रूपिणम् ॥ आशिषं युयुजे विप्रः सर्वेषां प्रीतिपूर्वकम् ॥ १६ ॥शैलदत्तासने शीघ्रसुवास ब्राह्मणः स्वयम् । मधुपर्कादिकं सर्वं जज्ञे ग्रह प्रीतिपूर्वकम् ॥ १६॥ पप्रच्छ कुशलं शैलो ब्राह्मणं को भवानिति उवाच सर्व विजेंद्रो गिरींद्र सादरेण च ॥ १७ ॥झ ॥ ॥ ॥ ब्राह्मण उवाच ॥ ॥ घाटिकां वृत्तिमाश्रित्य भ्रमामि धरणीतले ॥ मनोयायी सर्वगामी सर्वज्ञोहं गुरोर्वरात् ॥ १८ ॥ मया। ज्ञातं शंकराय सुतां दातुं त्वमिच्छसि ॥ इमां पद्मसमां दिव्यामज्ञातकुलशीलिने ॥१९॥ निराश्रयायासंगायारूपाय निर्गुणाय च॥ श्मशानगामिने सर्वभूतनाथाय योगिने ॥२०दिग्वाससेऽह्निगात्राय विभूतिभूषणूय च ॥ व्यालग्राहिस्वरूपाय कालव्यापादनाय कु। झ|च ॥२१॥ अज्ञातमृत्यवेऽज्ञायानाथायाबंधवे भवे । तप्तस्त्रर्णजटाभारधारिणे निर्धनाय च ॥२२अज्ञातवयसेऽतीव वृदाय चाविका ऊरिणे ॥ सर्वाश्रयाय श्रमिणे नागहाराय भिक्षवे ॥ २३॥ निबोध ज्ञानिनां श्रेष्ठं नारायणं कुलोद्भवम् । स ते पात्रानुरूपश्च पार्वतीदा ||वृकर्मणि ॥ २४ ॥ महाजनः स्मेरसुखः श्रुतिमात्राद्भविष्यति । लक्षशैलाधिपस्त्वं च न तस्यैकोऽस्ति बांधवः ॥ २९ ॥ बांधवा |के न्मेनकां प्रश्नं कुरु शीतुं प्रयत्नतः ॥ सर्वान्पृच्छ च यत्नेन हे बंधो पार्वतीं विना ॥ २६ ॥ रोगिणे नौषधं शश्वत्कुपथ्यं रोचते सदा ॥| क्त्वा ब्राह्मणः शीनें स्नात्वा भुक्त्वा सुदान्वितः ॥ २७ ॥ जगाम स्वालयं शांतो वृन्दावनविनोदिनि । ब्राह्मणस्य वचः श्रुत्वा ॐ मेनोवाच हिमालयम् । शोकेन साश्रुनयना हदयेन विदूयता ॥२८॥ मेनकोवाच ॥ ॥ –शृणु शैलेंद्र मद्वाक्यं परिणामसुखावहम्झ|॥११९॥ | २९॥ पृच्छ शेलवरानस्मै न दास्यामि मुतामहम् ॥ त्यक्ष्यामि सर्वान्विषयान्भक्ष्यामि विषमेव च ॥ ३० ॥ गले बद्धांबिक • श्य यास्यामि घोरकाननम् ॥ गृहीत्वा पार्वतीं मेना गत्वा कोपालयं रुषा ॥ ३१ ॥ त्यक्त्वाहारं रुदंती च चकार शयनं.भुवि । एतस्मिन्नंतरे तत्र वसिष्ठो भ्रातृभिः सह ॥ ३२ ॥ आजगाम पुनस्तेश्च युक्ता पादर्घती ॥ प्रणम्य शैलस्तान्सर्वान्स्वर्ण झ| इनं वचनावर मर्यादा नक्रियताम् पश्यं शूलमंडं खराबंधन प्रणाम अक ॥ ॥ उत्तिष्ठ मेनके साध्वि त्वद्महेहमरुंधती ॥ ३६॥ पितृणां मानसी कन्या मां जानीहि विधेर्वधूम् । अग्न ॥ अहोऽद्य किञ्च |मिदं पुण्यमस्माकं पुण्यजन्मनाम् ॥ ३८ ॥ वधूर्जगद्धेिः पत्नी वसिष्ठस्य ममालये । संभ्रमेणेदमेवोक्ते गृहं तेहं च किंक्रीझ भोजयामास मिष्टान्नं अरुंधतीप्रसंगेन संबंधयोजनानि च ॥ अथ शैल मृषद्राय नीतिसारं परं वचः ॥ बोधयामासुः सबंधयोजनानि प्रसंगतः॥ ४२ ॥ ॥ ऋषय ऊचुः । ॥ शैलेंद्र शूयतां वाक्यमस्माकं शुभकारकम् ॥ ९३ ॥ शिवाय पार्वतीं देहि संहर्तुः श्वशुरो भव ॥ अयाचितारं देवेशं बोधयाशु प्रयत्नतः ॥ ४४ ॥ तव शंकाविनाशय ब्रह्मसंवेधकर्मणि । नेच्छतं दारसंयोगे शंकरो योगिनां वरः ॥ ४६॥ विधेः प्रार्थनया देव तव कन्यां ग्रही |ष्यति ।।.दुहितुस्ते तपस्यांते प्रतिज्ञानं चकार सः ॥ ४६ ॥ हेतुद्येन योगींद्रो विवाहं च करिष्यति ।। ऋषीणां वचनं श्रुत्वा प्रहस्य च हिमालयः ॥ उवाच किंचिद्भीतश्च परं विनयपूर्वकम् ॥ ४७ ॥ ॥ हिमालय उवाच ॥ ॥ शिवस्य राजसामग्रीं न हि पश्यामि कांचन ॥ किंचिदाश्रममैश्वर्यं किं वा स्वजनबांधवम् ॥ ४८ ॥ न कन्यामतिनिर्लिप्तयोगिने दातुमर्चति ॥ यूयं विधातुः पुत्राश्च सत्यं वदत निश्चितम् ॥ ३९ ॥ नानुरूपाय पुत्राय पिता कन्या ददाति चेव ॥ नर १८६० का आकर्मेिच्छयाऽच्यते । महिमानं भवेयम्मयस्तदिचीयताम् । ५१॥ माया छ सws बः नो वसिष्ठो विधिनंदनः ॥ वेदवेदांगविज्ञाता वेदोक्तं बहुसुवतः ॥ ५२ ॥ ॥ वसिष्ठ उवाच ॥ ॥, वचनं विविधं शेळ लौक्रिके वैदिके तथा ॥ सर्व जानाति शास्त्रज्ञो निर्मलज्ञानचक्षुषा ॥६३ ॥ असत्यमहितं पात्संप्रतं श्रुतिसुन्दरं । च ज° & खदं शत्रुर्वदति न हितं च कदाचन ॥ ६४ ॥ आपातप्रीतिजनकं परेणामसुखावहम् ॥ दयालुर्धर्मशीलश्च बोधयत्येव बांधवम् ॥ । ६॥श्रुतिमात्रात्सुधातुल्यं सर्वकाले सुखावहम् ॥ सत्यसारं हितकरं वचसां श्रेष्ठमीप्सितम् ॥ ९६ ॥ एवं च त्रिविधं शेल नीति मन्मिषित॥ कथ्यतां त्रिषु मध्ये किं वदामि वाक्यमीप्सितम्। ९७॥ बाह्यसंपद्विहीनश्च शंकरस्त्रिदशेश्वरः ॥ तत्वज्ञानसमुद्रेषु सन्निमन्नेक्रमानसः॥१८॥ आपातभ्रमसंपत्तिर्वियुच्ीरिख नाशिनी ॥ सदानंदस्येश्वरस्य स्वात्मारामस्य का स्वृता ॥६९॥ गृही ) । गति स्वसुतां राज्यसंपत्तिशालिने । कन्यां विवेषिणे दत्वा कन्याघाती भवेत्पिता ॥ ६० ॥ को वदेच्छंकरो दुःखी कुबेरो यस्य कंकरः॥ अभंगलीलया लुटं स्रष्टुं नष्टं क्षमो हि यः ॥६३॥ निर्गुणः परमात्मा चय ईशः प्रकृतेः परः॥सर्वेशः स च निलिस लिस ३ जंतषु ॥ ६२ स एकः वृष्टिसंहारे स सर्वः सृष्टिकर्मणि ॥ निराकारश्च साकारो विभुः स्वेच्छामयः स्त्रयम् ॥६३॥ य ईशद्भिविषहैं मूर्ति विषते सृष्टिकर्मणि॥ सृष्टिस्थित्यंतजननीं ब्रह्मविष्णुशिवाभिधाम् । ६१ ॥ गङ्गा च ब्रह्मलोकस्थो विष्णुः क्षीरोदवासकृत्। छं। शिवः कैलासवासी च सर्वाः कृष्णविभूतयः ॥६८॥ श्रीकृष्णस्य द्विघा भूतो द्विभुजश्च चद्भुज चतुर्युजश्च वैकुण्ठे गोलोके द्विभुजः सर्वम् ॥६३ तस्य देवस्य तोशाम ब्रह्मविष्णुमहेषराः केचिद्देवाः कलास्तस्य कर्तारायैव केचन ॥ ६७॥ कृष्णः दृष्टञ्चन्सुखमा सूतं तत्र निर्ममे ॥ निर्माय तां च तयोनौ वीर्याधानं चकार ह॥ ८॥ ततो ङ्भिः ससुतस्तन्मय्ये च महाविराट् ॥ मा ... रेडियो महाविष्णुर्वामपार्षात्संभूतो श्रीकृष्णछोडरांशकः ॥ विष्णुरेव ६९ ॥ नाभिपोद्भवो च ॥ सर्वे प्राकृतिकाः ब्रह्म तस्येव् शेल जलरायिनः अविष्शिवादयः ॥ भालोद्भवस्तस्य ॥७१॥ धत्ते छः चतुर्विघ रॉबंद " । ७• ॥ | इद ॥ अंरोव लीलया सृष्टये कलया बहुधा तया ॥ ७२ ॥ कृष्णवामाँगसंभूता राधा रासेश्वरी स्वयम् ॥ सुस्खोद्ध वा स्वयं वां रागाधिष्ठातृदेवता ॥ ७३ ॥ वक्षःस्थलोद्रवा लक्ष्मीः सर्वसंपत्स्वरूपिणी ॥ शिवा तेजःसु देवानामाविर्भावं चकार छ|सा ॥ ७४ ॥ निहत्य दानवान्सर्वान्देवेभ्यश्च श्रियं ददौ॥ प्राप्य कल्पांतरे जन्म जठरे दक्षयोषितः ॥ ७९॥ नाना सती शिवं प्राप। दक्षस्तस्मै ददौ च ताम् योगेन देहं तत्याज श्रुत्वा सा भर्तुर्नदनम् ॥७६॥ पितृणां मानसी कन्या मेनका तव गेहिनी॥ ललाभ तस्य ॐजठरे जन्म सा जगदंबिका ॥७७शिवा शिवस्य पत्नीयं शैल जन्मनिजन्मनि कल्पेकल्पे बुद्धिरूपा ज्ञानिनां जननी परा ॥७८॥ls४ जातिस्मरा च सर्वसिदिदा सिदिरूपिणी अस्या अस्थि चिताभस्म भक्त्या धत्ते शिवः स्वयम् ॥७९॥ देहि त्वं स्वेच्छया कन्यां देहि भद्र शिवाय च ॥ अथवा सा स्वयं कांतस्थानं यास्यति द्रक्ष्यति ॥ ८० ॥ प्राक्तनाथस्य या कांता सा तं प्राप्नोति वल्छभम् |ङ्क प्रजापतेर्निषेधं च न कोऽपि खंडितुं क्षमः ॥ ८१ ॥ विवाहेनोत्सुकः शंभुः स्वात्मारामश्च तत्त्ववित् ॥ धुवुस्तं सुराः सर्वे तारका”। छस्येन पीडिताः ॥ ८२ देवानां पीडनं दृष्ट्वा ब्रह्मणा प्रार्थितो विभुः । कृपया स्वीचकाराशु कृपालुर्देवसंसदि ॥ ८३ ॥ कृत्। प्रतिज्ञां योगींद्रो हद्द ठेशमसंख्यकम् ॥ दुहितुस्ते तपःस्थानमाजगाम द्विजात्मकं ॥ ८४ ॥ तामाश्वस्य वरं दत्त्वा जगाम निज४ मंदिरम् । तच्चुत्वेवाययुः सर्वे सुराः शक्रादयो मुदा ॥ ८६ ॥ नारायणश्च भगवान्ब्रह्म धर्म सांप्रतम् ॥ ऋषयो मुनयः सर्वे गंधर्वा यक्षराक्षसाः ॥८६ ॥ तत्र सर्वे मुदा युक्तैः समालोचनकर्तृभिः प्रस्थापिता वयं शीत्रमखुणा सा अरुंधती ॥ ८७ ॥ तव प्रबो| |धने प्रीतिर्वर्दते महती सदा ॥ संप्राप्तं शुभकार्यं च सर्वकालसुखावहम् ॥ ८८॥ शिवां शिवाय शैलेंद्र स्वेच्छया चेन्न. दास्यसि ॥ भविता वा विवाइया भवितव्यंबलेन च ॥ ८९ ॥ आगमिष्यति देवो यो नारायणसहायवान् । रत्नसाररथे कृत्वा देवानां प्रवरं । छावरम् ॥ ९० ॥ योगींद्राणां वरेण्यं ते ज्ञानिनां च गुरोर्गुरुम् ॥ आदिमध्यांतरहितमविकारमजं परम् ॥ ९१ ॥ वरीं ददौ शिवायै सश |राय तपसः स्थले ॥ न ईश्वरप्रतिज्ञाते दुर्लभं विफलं भवेत् ॥ ९२ ॥ ब्रह्मादिस्तंबपर्यंतं सर्वं नश्वरमस्थिरम् ॥ अहो प्रतिज्ञा | • 8 | कई नविनाशिनी ॥ ९३ ॥ ५ महेंद्रः शैलानां पलांश्चिच्छेद लीलया॥ पवनो लीलया मेरोः श्रृंगभंगं चकांर् ह ॥ झळ, ७४॥ के वा रौलेश्च योदारः सुरैः सह विमालय पतिष्यंति सङद्रेषु पवनैः प्रेरिताः क्षणात् ॥ ९८ ॥ एकामें यदि शैलेंद्र हे सर्वसंपद्विनश्यति ॥ सर्वाब्रवति तद्दत्त्वा विना च शरणागतम्॥ ९६॥ शरणागतरक्षार्थं प्राणश्च दातुमर्हति । पुत्रदारधनं सर्वां अअ• ४: मिति नीतिविदो विदुः॥ ९७ ॥ दूत्वा विप्राय स्वसुतामनरण्यो नृपेश्वरः॥ ब्रह्मशापाद्विमुक्तअ रश्न सर्वसंपदम् ॥ ९८॥ तमाशु घोषयामासुर्नीतिशास्त्रविदो जनाः ॥ ह्मशापनिमनं च ब्रह्मण्यमतिकातरम् ॥ ९९॥ वमेष शैलराजेंद्र सुतां दत्त्वा शिवाय चर्चा अत्र सर्वान्वंशुवर्गान्वशे कुरु सुरानपि॥ १००॥ वसिष्ठस्य वचः श्रुत्वा प्रहस्य पर्वतेश्वरः॥ पप्रच्छ नृपवृत्तांतं हृदयेन विदूयता ॥ १०१ ॥ हिमालय उवाच ॥ ॥ कस्य वंशोद्भवो ब्रह्मन्ननरण्यो नृपेश्वरः ॥ सुतां दत्त्वा स च कथमरक्षात्सर्वसंपदम् ॥ १०२ ॥४ | वसिष्ठ उवाच ॥ मनुवंशोद्भवो राजा सोनरण्यो नृपेश्वरः ॥ चिरंजीवी धर्मशीलो वैष्णवो विजितेंद्रियूः ॥१०३स्वायंभुवो मछुः छू ऊँचे पुत्रोऽतिधार्मिकः । राज्यं चकार धर्मेष युगानामेकसप्ततिम् । १०४ ॥ ततो जगाम वैकुंठं सहितः शतरूपया ॥ संप्राप्य स्यं सान्निध्यं हरेर्दासो बभूव ह ॥ १०६॥ मनुर्बभूव तत्पात्स्वयं स्वारोचिषो महान्॥ स्वारोचिषे गते शेल बभूव मनुरुत्तमः |॥ १०६ ॥ उत्तमे निर्गते धर्मी तामसो मनुरेव च॥ ततो मनुर्बभूवात्र रेवतो ज्ञानिनां वरः ॥ ७॥ चाक्षुषश्च ततो ज्ञेयः श्राद्धदेऊ सप्तमः ॥ सावर्णिरष्टमो ज्ञेयः श्रीसूर्यतनयो महान् ॥८॥ चैत्रवंशोद्भवो राजा पुरासीत्सुरथो भुवि ॥ नवमो दक्षसावर्णिहसाब छु को देश + ९॥ एकादशो मनुश्रेष्ठो धर्मसावर्णिरुच्यते ॥ ततश्च रुद्रसावर्णिर्विष्णुभक्तो जितेंद्रियः ॥ ११० ॥ तत्परो देवसावर्णि । ॥ इंद्रसाव मंतो निणार्ये ॥ १२ ॥ मनूनां प्रवरो धर्मो शुदभक्तो गदाभृतः ॥ चकार राज्यं धर्मेण सुगानामेकसप्ततिम् ॥ १३ ॥ राज्यं दत्त्वाअ. १२ कुमुदाय जगाम तपसे वनम् ॥सुरेंद्रस्य सुतः श्रीमानिकेतुर्महाबलः ॥१e॥ तस्य पुत्रो महायोगी पुरीषतरुरेख च । तस्य पुत्रोऽति | सृजस्वी गोमुख इति स्सृतः ॥ १४॥ वृद्धश्रवाः सुतस्तस्य तत्सूत्रो भानुरेख च ॥ पुंडरीकः सुतस्तस्य तत्पुत्रो जिह्वलस्तथा ॥|X | १७ डिलस्य सुतः शृगी तद्वषो भीम एव च ॥ तत्पुत्रोऽपि यशश्चन्द्रो यशसा च शशीजितः ॥ १७ ॥ तत्कीर्ति निर्मलां -संतो गायंति संततं सुराः । तस्य पुत्रो वरेण्यश्च पुरारण्यश्च तत्सुतः ॥ १८ ॥ तत्पुत्रो धार्मिकः श्रीमान्धरारण्यक्ष एव च ॥ तत्सूत्रो ॐ मंगलारण्यस्तपस्वी ज्ञानिनां वरः ॥ १९॥ अपुत्रको नृपश्रेष्ठस्तपसे पुष्करं गतः । सुचिरं च तपस्तधा वरं लब्ध्वा महेषरान् । X|॥ १२० ॥ संप्राप्य वैष्णवं पुत्रमनरण्यं जितेंद्रियम् ॥ दत्त्वा तस्मै च राज्यं च जगाम तपसे वनम् ॥ २१॥ अनरण्यो नृपश्रेष्ठः/छ। सप्तद्वीपमहीपतिः । चकार यज्ञशतकं भृगुणं च पुरोधसा ॥ २२ ॥ तुच्छं मत्वा शकन्त्वं न लेभे नश्वरं सुधीः॥ लीलया च जितः|3 |राकोलीलया चजितो बलिः॥ २३॥ जिताय दानवेंब्रा वै ज्वलता स्वेन तेजसा ॥ बभूवुः शतपुत्राय राज्ञस्तस्य हिमालय॥ २४ ॥ कन्यैकासुंदरी रम्या पद्म पलयासमा । सा कन्यायौ यौवनस्था च बभूव पितृमंदिरेचारं नृपतीश्वरः॥ ॥ २६॥ प्रस्थापयामास वराय । एकदा पिप्पळाव्य गंतुं स्वाश्रममुत्सुकः ॥ २६ ॥ तपःस्थाने निर्जने च गंधर्व स ददर्श ह ॥ त्रीषु निमग्नचित्तं च श्रृंगाररससागरे |॥ २७ ॥कामादतीव मत्तं च न जानंतं दिवानिशम्॥ दूङ्गा तं मुनिशार्दूलः सकाममा बभूव ह॥२८॥ततः सुभद्रचित्तः सञ्चिन्तयन्दारसं— प्रङ्गमे ॥ एकदा पुष्पभद्राय स्नातुं गच्छन्सुनीश्वरः ॥ २९॥ ददर्श पवां युवतीं पद्ममिव मनोरमाम् ॥ केयं कस्येति पप्रच्छ समीपस्थाञ्जनान्मुनिः ॥ ॥ १३० ॥ जना निवेदनं चक्रुः पझाऽनरण्यकन्यका ॥ मुनिः स्रात्वाभीष्टदेवं संपूज्य राधिकेश्वरम्। झ| ॥ ३१॥ जगाम कामी भिक्षार्यमुनरण्यसभाजिरे ॥ राजा शीघ्र सुनिं दृशं प्रणनाम भयाकुलः ॥ ३२ ॥ मधुपर्कादिकं वा पूजयामास भक्तितः ।। कामांत्सवं हीत्वा च ययाचे कन्यकां मुनिः ॥ ३३ ॥ मौनी बभूव नृपतिः किंचिन्निर्वकुमक्षमः ॥ सुनिः|ङ्क पुनर्ययाचे तं कन्यां देहीति मे नृप ॥ ३४ ॥ अथवा भस्मात्सर्वं करिष्यामि क्षणेन च ॥ सर्वे बभूवुराच्छन्ना गणाध्य तेजसा सुनेः झ| ॥ ॐ बंगेय राजा सगणोद् वृदं जरातुरम् । महिष्यो रुरुदुः सर्वा इति कर्तव्यमक्षमाः ॥३॥ सूच्ची प्रापमहाराज्ञी कन्या | के. के.के. माता सुचाकुला ॥ पंडितो नीतिशास्त्रज्ञो बोधयामास भूमिपम् ॥ ३७ ॥ महिषीं च नृपसुतोन्कन्यकानीतिमुत्तमाम् ॥ अब वाशैि| सं• १३

1. ..छ| दिनांते वा दातव्या कन्यका नृप ॥ ३८॥ पराय विश्रादन्यस्मै कस्मै वा दातुमर्हसि ॥ समात्रं ब्राह्मणादन्यं न पश्यामि जगत्रयेचें

१२२ " | झ|॥ ३९ ॥मुतां दत्वा च मुनये रक्षस्व सर्वसंपदम् ॥ राजकन्यानिमित्तेन सर्वसंपत्प्रणश्यति ॥ १४ ॥ सर्व रक्षति तत्त्यक्त्वा चै|" + अ• १२ | विना ते शरणागतम् । राजा प्राज्ञद्वचः श्रुत्वा विलप्य च मुहुर्मुहुः ॥ ४१॥ कन्यां सालंकृतां कृत्वा मुनींद्राय ददौ किल ॥ कांतां यहीत्वा स मुनिर्मुदितः स्वालयं ययौ ॥ २॥ पूजा सर्वान्परित्यज्य जगाम तपसे शुचा ॥ भर्तुश्च दुहितुः शोकात्प्राणांस्तत्याजसँ कुसुंदरीr&श पुत्राः पौत्राश्च भृत्याश्च सूच्छं प्रापुर्जेयं विना। अनरण्यस्तपस्तप्त्वा चिंतयन्राधिकेश्वरम् ॥&a गोलकनाथं संसेव्य छु। गोलोकं च जगामह ॥ बभूव कीर्तिमान्राजा ज्येष्ठपुत्रो नृपस्य च ॥ पुत्रवत्पालयामास प्रजाः सर्वा महीतले ॥ १४९ ॥ इतिश्रीब्रह्मवेछु आवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसम्वादे राधाकृष्णसंवादे एकचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४१ ॥ ॥ वसिष्ठ उवाच ॥४ अथानरण्यस्य कन्या सिषेवे भक्तितो मुनिम् ॥ कृर्मणा मनसा वाचा लक्ष्मीनारायणं यथा ॥ १॥ एकादा स्वर्णद त्रातुं गच्छंतीं|झ ॐ सस्मितां सतीम् ॥ ददर्श पथि धर्मश्च मायया नृपलिंगकः ॥ २ ॥ चारुरगरथस्थश्च रत्नालंकारश्वषितः ॥ नवीनयौवनश्रीमा न्कामदेवसमप्रभः ॥ ३ ॥ हन्ना तां सुंदरीं रम्यामुवाच मायया विभुः॥ विज्ञातुमंतस्तत्वं च तस्याश्च मुनियोषितः॥ ४॥ ! धर्म७ उवाच । अयि सुंदरि लक्ष्मीव राजयोग्ये मनोहरे ॥ अतीव यौवनस्थे च कामिनि स्थिरयौवने । ८॥ जरातुरस्य वृद्धस्यू समीपे त्वंछु |न राजसे ॥.चंदनादुरुसंलिप्त राजसे राजवसि ॥६॥ विनं तप्सु निरतं सत्यलं मरणोन्मुखम् । विहाय पश्य राजेंद्रे रतिशूरं स्मराङ्क ॐ सुरम् ॥७॥ प्रानोति सुंदरं पुण्यात्सौंदर्य पूर्वजन्मतः॥ सफलं तद्भवेत्सवं रज़िालिंगनेन च ॥ ८ ॥ सहस्रसुंदरीकांतं कामशाङ्क ॐ|विशारदम् ॥ किंकरं कुरु म तेि परित्यक्ष्यामि ता अपि ॥ ९॥ निर्जले निर्जने रम्ये शैलेशले नदेनदे ॥ पुष्पोद्याने पुष्पिते च५ ॥१२२॥ ॐ सुगंधिषुष्पवायुना ॥१॥ मलये चन्दनारण्ये चारुचंदनवायुना ॥ विहरिष्यामि कामेन कामिन्या च त्वया सह ॥११॥ कामंज्वरेण दग्धायाः शांतिं कर्तुमहं क्षमः ॥ विहरस्व मया साईं जन्मेंदें सफलं कुरु ॥ १२॥ इत्येवमुक्तवतं तंस्वरथादवरुह्य च ॥ णुहीतुमुत्सुकं| हस्ते तमुवाच पतिव्रता ॥१३ ॥ पन्नोवाच ॥ ॥ दूरं गच्छगच्छ दूरं पापिष्ठ भूमिपाधम ॥ म चेत्पश्यसि कामेन सद्यो भस्म भवि यसि ॥ १४ ॥ पिप्पलादं मुनिश्रेष्ठं तपसा पूतविग्रहम् । विहाय त्वां भजिष्यामि स्त्रीजितं रतिलंपटम् ॥१८ ॥ १६ ॥ मां मातरं च स्त्रीभावं कृत्वा येन ब्रवीषि च ॥ भवि ष्यति क्षयस्तेन कालेन मम शापतः ॥ १७ । श्रुत्वा धर्मः सतीशापं नृपमूर्ति विहाय च॥ धृत्वा स्वमूर्ते देवेशः कंपमान उवाच तवतर्विलातुमागतस्तव सन्निधिम् । युष्माकं च मनो जाने तथापि देवबोधितः ।। २०॥ कृतं मे दमनं साध्वि न विरुद्ध यथोचितम् । शास्तिः समुत्पथस्थानामीश्वरेण विनिर्मिता॥ २१॥ धर्म स्वधर्मे विज्ञातुं कालं कलयितुं क्षमः। विधातारं संविधातुं छु तस्मै कृष्णाय ते नमः ॥ २२॥ संहतुं यः क्षमः काले संहर्तारं भवं विभुः ॥ स्रष्टारं लीलया स्रष्टुं तस्मै कृष्णाय ते नमः ॥ २३ ॐ शठं विधातुं मित्रं च सुप्रीतिं कलहं क्षमः ॥ स्रष्टुं नष्टं तदेवं च तस्मै कृष्णाय ते नमः ॥ २४ ॥ शापं प्रदातुं सर्वाश्च सुखदुःखसँ वरान्क्षमः ॥ संपदं विपदं यो हि तस्मै कृष्णाय ते नमः ॥ २८ ॥ प्रकृतािर्निर्मिता येन् महाविष्णुश्च निर्मितः ॥ स्तस्मै कृष्णाय ते नमः॥ २६ ॥ येन शुक्लीकृतं क्षीरं जलं शीतं कृतं पुरा । दाहीकृतो हुताशश्च तस्मै कृष्णाय ते नमः ॥ २७ ॥ अतितेजः समुत्थाय तेजोरूपाय मूर्तये ॥ ऍणश्रेष्ठनिर्गुणाय तस्मै कृष्णाय ते नमः ॥ २८ ॥ सर्वस्मै सर्वबीजाय सर्वेषामंतरात्मने ॥४ सर्वबंधुस्वरूपाय तस्मै कृष्णाय ते नमः ॥२९॥ इत्युक्त्वा पुरतस्तस्यास्तस्थौ धमों जगद्रुः सा साध्वी तं च विज्ञाय सहसोद्धे कथं मनो मे विज्ञानं विडंबयसि किंकरीम् । यत्कृतं त्वत्कृते ब्रह्मन्नपराधो बभूव मे ॥ ३३२ ॥ त्वं च शप्तो मयाऽज्ञानात्रीस्वभावा ॐ विभोमंचूकतायामीति सांभ्य आक्षसौ विरोः ” यहि नश्यंति चूर्यः तथापेिऊ.., ॥ # ३४ ॥ त्वं च . पञ्चम्यहम् ॥ ३४ ॥ सत्ये पूर्णश्चतुष्पादेः पौर्णमास्यां यथा श। विराजसे देवराज सर्वकालं दिवानिशम् ॥ ३६ पादक्षयश्च त्रेता|अॅ अ•४२ यो भगवन्भक्ताि तव ॥ पादौ परौ द्वापरे च तृतीयश्च कलौ विभो ॥ ३७॥ कलिशेषे शेषपादस्तवाच्छन्नो भविष्यति । पुनः_ सत्ये समायाते परिपूर्णं भविष्यसि ॥ ३८॥ सत्ये सर्वव्यापकस्त्वं तदन्येषु च कुत्रचिव ॥ यत्र स्थानं तवाधारो वदामि श्रुयतां छविभो ॥ ३९ वैष्णवेषु च सर्वेषु यतिषु ब्रह्मचारिषु॥ पतिव्रतासु प्रादो वानप्रस्थेषु भिक्षुषु ॥ ३० ॥ नृपेषु धर्मशीलेषं सत्सु सदेऊ तमा यजातिषु जनाः ॥ ॥ द्विजसेविषु ४२ ॥ अश्वत्थवटबिल्वेषु शुझे सत्संसर्गस्थितेषु तुलसीचंदनेषु च॥ ७१ च ॥ ॥ एषु दीशपरीक्षाशपथगोष्ठगोष्पदभूमिषु वै सततं पूर्णं धर्मराज विराजसे । ॥ युगेयुगे ४३ ॥ तदाधारा विवाहेषु यत्र च पुष्पेषु पुण्य|हैॐ । विवमानोऽसि शाखिषु ॥ देवालयेषु तीर्थेषु सतां शबढ्देषु च ॥ ६४ वेदवेदांगश्रवणे जलेषु च सभासु च ।। श्रीकृष्णगुणनामोक्त; श्रुतिगीतस्थले च ॥ ४६ ॥ व्रतपूजातपोन्याययज्ञसाक्षिस्थलेषु च ॥ गवां गृद्धेषु गोष्वेव विद्यमानो हि पश्यसि ॥ ४६ ॥ कृशत) । तेन भविता घमें तेषु स्थलेषु च ॥ एतदन्येषु कृराता यदगम्यं च तच्छूणु ॥ ६७ ॥ ऐंथलीषु च सर्वासु गृहेषु नरघातिनाम् ॥४॥ नरघातिषु नीचेष्ठ सूखेषु च खलेषु च ॥ ४८॥ देवतागुरुविप्रेषुपाल्यानां धनहारिषु ॥ असन्नरेषु धूर्तेषु चौषु रतिभूमिषु ॥ १९ ॥४॥ रोदसुरापानकलहान स्थलेषु च ॥ शालयामसाधुतीर्थपुराणरहितेषु च ॥६०॥ दस्युमेहेषु वादेषु तालच्छायासु गर्विषु ॥ असिङ्गः विमर्घजीविवेचलामयाजिषु ॥ ६१ ॥ वृषवाइस्वर्णकारजीवहिंसोपजीविषु ॥ भर्तनिंदितनारीषु त्रीजितेषु च भृसु च ॥ ५२॥ ४॥ संयाविष्टुभक्तिविहीनेषु द्विजेषु च ॥ स्वांगकन्याविकयिषु स्वयोषिद्विकृयेष्वथ ॥९३॥ शाल्मसूत्रंथभूमिविकूयिष्ठञ्च १२ । ॐ श्रम को मित्रत्रोविकृतवेषु सत्यविश्वासघातिषु ॥६४॥ शरणागतदीनेषु चाश्रितमेषु तृष्वपि ॥ शश्वन्मिथ्योक्तिशीलेषु तथा सीमाङ ॥६६॥ कामात्क्रोधात्तथा लोभान्मिथ्यासाक्षिप्रवादिषु ॥ पुण्यकर्मविहीनेषु पुण्यकर्मविरोधिषु ॥ ९६ ॥ स्थातुमेतेष्ठ निधेषु नाधिकारस्तव प्रभो ॥ ममापि वचनं सत्यं बभूव तत्क्षणं तव ॥ ५७ ॥ यास्यामि पतिसेवायै गच्छ तात स्वमंदिरम् ॥ धर्म उवाच ॥ ॥ धन्यासि पति भक्तासि स्वस्ति तेऽस्तु च संततम् ॥ ६९ ॥ वरं गृहाण द्स्यामि मत्परित्राणकारिणि । युवा भवतु भर्ता ते रतिशूरश्च कन्यके । ॥ ६० ॥ रूपवान्गुणवान्साध्वि संततं स्थिरयौवनः परमैश्वर्यसंयुक्ता त्वं भव स्थिरयौवना ॥ ६१ ॥ चिरजीवी भवतु स मार्फ ता। ता भव त्वं जीवनावधि ॥ ६३ ॥ गूदा भवंतु ते सापि कुबेरभवनाधिकाः माता चे दशपुत्राणां गुणिनां चिरजीविनाम् | ६४ ॥ स्वभर्तुरधिकानां च भविष्यसि न संशयः ॥ इत्येवमुक्त्वा संतस्थौ धर्मराजश्च पर्वत ॥ ६८॥ सा तं प्रदक्षिणीकृत्य प्रणम्य स्वगृहं ययौ ॥ घर्मस्तमाशिषं युक्त्वा जगाम निजमंदिरम् ॥ ६६ ॥ पतिव्रतां प्रशशंस प्रतिसंसदि संसदि ॥ सा रेमे स्वामिना साईं यूना रहसि संततम् ॥ ६७ ॥ पथादव सत्पुत्रा तद्भरधिका गुणैः ॥ शैलेंद्र कथितं सर्वमितिहासं पुरातनम् ॥ ६८ ॥ दत्त्वाऽनरण्यः स्वसुतां ररक्ष सर्वसंपदम् । त्वमेव कन्यकां दत्त्वा सर्वेषामीश्वराय च ॥ ६९॥ रक्ष सर्वबंधुवर्गानात्मनः सर्वसंपदम्॥ सप्ताहे समतीते च दुर्लभेऽतिशुभे क्षणे ॥ ७० ॥ लग्नाधिपे च लभस्थे चंद्रे स्वतनयान्विते ॥ मोदते रोहिणीयुक्ते विशुदे चंद्रतारकेचें | ७ ॥ मार्गशीर्षे चंद्वारे सर्वदोषविवर्जिते ॥ सर्वसद्वदसंदृष्टे ह्यसद्वहविवर्जिते ॥ ७२॥ सदपत्यप्रदेतीव पतिसौभाग्यदायिनि अवैषध्यप्रदे सौख्यप्रदं जन्मन् िजन्मनि ॥ ७३ ॥ अर्जुनेमाविच्छेदायिनि परात्परे ॥ कन्यां प्रदाय देवाय त्वं कृती भर सानां रक्षणाय च । पल ९॥ इस। केचिद्वधूवुः शैलेंद्ध भस्मीभूताभ भूतले ॥ ७७ ॥ बिलं प्रविविशुः केचिन्मूत्रं प्राप्य बेचन । केचिईते तृषाकु - ४ ..’बिः ६. व जग्धुः शरणमीश्वरीम् ॥ ७८ ॥ केचिचिक्षिपुरस्स्राणि स्तंभिता अपि केचन A केचिर्चिरं रणं कृत्वा ययुः स्वर्ग - - - १३४ "||मनामयम् ॥ ७९॥ निशत्रवो बभूवुस्ते सुरा अस्याः प्रसादतः ॥ कृष्णाज्ञया सा कल्पांते दक्षकन्या बभूव ह ॥ ८० ॥| अ४२ अंदमय विधिवद्देवीं प्रददौ शूलपाणये ॥ देवेन मत्पितुर्यज्ञे सहसा सुरसंसदि ॥ ८१॥ बभूव कलहः शैल तेन शूलभृता महान् ॥ त्रह्माणं च नमस्कृत्य ययौ रुष्टत्रिलोचनः ॥ ८२॥ दक्षय सगणो रुष्टः प्रययौ स्वालयं तदा॥ । कोपात्संभृतसंभारो तो यतुं चक्षु ॐकार ह ॥ ८३ ॥ न ददौ यज्ञभागं च मात्सर्याच्छूलपाणये ॥ दृष्ट्वा सती प्रकुपिता जनकं रक्तलोचना॥ ८३ ॥.निर्भत्स्यं च वहुँतरं हृदयेन विदूयता । यज्ञस्थानात्समुत्थाय जगाम मातुरंतिकम् । ८९ ॥ भविष्यं कथयामास त्रिकालज्ञा परात्परा ॥ यज्ञ /छ| भंगादिकं वापि स्वपितुश्च पराभवम्॥ ८६ ॥ पलायनं च देवानां यज्ञस्थानुद्धिरीश्वरम् ॥ मुनीनाद्यविजां चैव पर्वतानां तथैव ॐ ऊच॥८७॥ जयं शंकूरसैन्यानां स्नात्मनो मृत्युमेव च ॥ शोकात्पर्यटनं भर्तुर्विरहातुरचेतसा ॥ ८८ ॥ निर्माणं नेत्रसरसः प्रबोधं कु, |-|च जनार्दनात् । मूर्तिभेदात्पुनः प्रातिं विहारं तस्य तत्समम् ॥८९॥ अपरं भवितव्यं च सर्वमुक्त्वा जगाम सा ॥ मात्रा भगि' । नीभिश्च प्रतिषिद्ध च दुःखिता ॥ ९० ॥ बभूवादर्शनायोगात्सर्वासां सिदियोगिनी ॥ गत्वा सा जाह्नवीतीरं स्मृत्वा संपूज्य शंकरम्। झ| ॥ ९१ ॥ स्मृत्वा तचरणांभोजं देहं तत्याज सुंदरी ॥ गंधमादनद्रोणीस्थं शरीरं प्रविवेश ह ॥ ९२ ॥ संजहार पुरा येन देयानाम खिलं कुलम्॥ हाहाकारं प्रचकुछ सुराः सर्वेतिविस्मिताः ॥ ९३ ॥ जग्मुः शंकरसेनाश्च दक्षयजं विनश्य च ॥ पराभवं च सर्वेषां ॐ कृत्वा शोकातुराः पराः॥ ९४॥ सत्वरं सर्ववृत्तांतं कथयामासुरीश्वरम् ॥ श्रुत्वा प्रवृतिं संहर्ता सर्वरुद्रगणैर्युतः ॥ जगाम स्वर्णदी “तोरं यत्र देवीकलेवरम् । ९६॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे सतीदेहत्यागो नाम द्विच ॥१२४॥ ॐ त्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४२ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ अथ दुर्गा महादेवस्सतीमूर्ति मनोहराम्॥ अम्लानपञ्चवक्त्रां तां शया ) छ।" | प्रणा न जाह्नवीतटे ॥ १ ॥ दधतीमक्षमालां च प्रतप्तकांचनप्रभाम् ॥ तेजसा प्रज्वलंतों च धानां कुवाससम् ॥ २ दृष्ट् सतीश |रीरं च प्रदग्धो विस्ताभिना । तत्चराशिर्मुर्तिमांश्च सूच्छां प्राप तथापि च ॥ ३॥ कलत्रशोको बलवान्स्वात्मारामं परात्परम् । ऊषाधते वेदबीजं ते योगींद्राणां गुरोर्गुरुम् ॥४ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य तामुवाच त्रिलोचनः ॥ निरीक्ष्य वदनांभोजं स्थाणुः स्थाणुरि श्रुनेत्रोऽतिदीनम दीनानां शरणप्रदः दीनदैन्यापहारी च विललाप परं वचः ॥ ६ ॥ ॥ शंकर उवाच ॥ शै|यस" मग तव॥ ७॥ शिवं शिवप्रदं सर्वसंपद्यं च सिद्धि छदम् ॥ सर्वात्मानं च सर्वेशं शवतुल्यं त्रया विना ॥ ८ ॥ शक्तोऽहं च त्वया साईं सर्वशक्तिस्वरूपया। शक्तिहीनः शवसमो निवे |ष्टः सर्वकर्मसु ॥ ९॥यश्च शक्तिं न जानाति ज्ञानहीनश्च निंदति । तं त्यक्तुमुचित विज्ञे कथ मां त्यजसि प्रिये ॥ १ स्वयं ब्रह्मा स्त्रयं विष्णुः साध्यभूता वयं तव ॥ सस्मितं सकुटाशं च वद किंचित्सुधोपमम् ॥ ११ ॥ मधुराभासदृष्ट्या च मां दग्धं सेचनं ॐकुरु ॥ मां हश्च दूरतः शीघं स्निग्धं वदसि सस्मितम् ॥ १२ कथमयापि रुषेव विलपंते न भाषसे ॥ प्राणाधिके समुत्तिष्ठ रुदंतै म न पश्यसि ॥ ३१३ ॥ परित्यज्य च नः प्राणान्गंतुं नार्हसि सुन्दरि ॥ जगदंबे समुत्तिष्ट प्राणाधारे परात्परे ॥ १४ ॥ पति व्रतं समुत्तिष्ठ कथं मां नाव सेवसे । कथं करोषि विज्ञाय व्रतभंगं श्रुतिप्रसूः ॥ १६ ॥ इत्युक्त्वा मृतदेहं च प्रियाया विरङ्गतुरः । समालिप्य पुनर्रच्म ॥ १८ ॥ सप्तद्वी सप्तासि निषामपि खंजुिन मुंडनमध्ये पर धरनाच मत न थी निर्जनेऽक्षयवटे गंगातीरे सरित्तटे॥ २०॥ रुरोदोचेः स्त्रयं कृत्वा सति साध्वीत्युदीर्य च ॥ त्रिनेत्रनेत्रनीरेण संबभूव सरोवर 1.२१ ॥ तनेत्रं चं सरोनाम सुनीनां तपसः स्थलम् ॥ योजनद्वयविस्तीर्णं पुण्यतीर्थं मनोहरम् ॥ २२ ॥ यत्र स्नात्वा पुनर्जन्म / न भवेद्विरे॥ शतजन्मकृतं पापं स्नानमात्रेण नश्यति ॥ २३॥ त्यक्त्रां मानवसूतिं नरा यांति हरेः पदम् । तत्र से सं• ४ - १२५। रोदनं त्यक्त्वा पुनर्बभ्राम मेदिनीम् ॥ २४ ॥ पूर्णमब्दं महायोगी विरहातुरमानसः ॥ सतीगलितप्रत्यंगैरंगैश्च पर्वतेश्वर ॥ २६ ॥| अ• ४३ सिद्धपीठानां समूहो वाञ्छितप्रदः ॥ शेषगानां महादेवः संस्कारं वे विधाय च ॥२६॥। अस्थिमालां विनिर्माय चकार कंठ पणम् ॥ नित्यं तद्भस्म भक्त्या च चकार गात्रलेपनम् ॥२७ सति प्राणेश्वरीत्युक्त्रा पुनर्मुच्छमवाप सः ॥ विसस्मार ब्रह्म परमात्मा ॥२८॥ स्वात्मारामः पूर्णकामो निवेद्यो विरहज्वरान्।तं शयानं गिरिखस्याभ्याशे वटमूलके ॥२९॥ दृश्वा देवाः समा” जग्मुर्विस्मिताः शिवसन्निधिम् ॥ नारायणश्च भगवानीश्वरः सह पार्षदैः ॥३॥ रत्नयानेनाजगाम पद्मार्चितपांबुजः! रत्नालंकार छु। शोभाढ्यः पीतवासाश्चतुर्द्धजः॥ ३१॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्यो वनमालाविभूषितः॥ ब्रह्मा शेषश्च धर्मज्ञ सुराः सर्वे महर्षयः ॥ २॥झ समृधुरीशसदसि लक्ष्मीकांतं प्रणम्य ते॥ श्रीहरिः शंकरमहो कृत्वा वक्षसि सूञ्छितम् ॥ रुदंतं बोधयामास ज्ञानीशो ज्ञानिना सुरुम् ॥ ३३ ॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥ स्वात्माराम निबोधेदं मदीयं वचनं शृणु ॥ ३४ ॥ च दुःखशोकनि छु। कृतनम्॥ सर्वाष्यात्मविद्यमानबीजं ज्ञाननिधिं विधिम्॥ ३४॥ तथापि बोधयामि वां सर्वज्ञ वेधसां विधिम् ॥ बुधं बोधयितुं शक्तोऽबुधोपि प्राणसंकटे ॥ ३६ ॥ व्यवहारोऽस्ति लोकेषु सर्वः सर्वपरस्परम् ॥ मायाश्रिता गुणाः सर्वे हेतवः सुखदुःखयोः |॥ ३७॥ विष्णुमाया बलवती गुणयुक्तं प्रवाधते । दुःखं शोकं भयं शंभो दुर्दिने भवतीश्वर ॥ ३८ ॥ तत्रातीते कुतस्तानि सुदिने |बीज सनातन ॥ ९०॥ चेतनां कुरु भद्रं ते सतीं प्राप्स्यसि निश्चितम् । तत्तोयं शीतता नित्यं नामेिं मुंचति दाडिका ॥ ३१॥ तेजः सूर्य महीं गंधो तथा त्वां च सती शिव ॥ शैलेत्येवं समाकृष्यै दरें किंचिदुवाच ह ॥ ४२ ॥ नेत्राण्युन्मीलनं कृत्वा त्रिनेत्रःझ १२७ ॥ ॥ त्रिनेत्र उवाच ॥ ॥ कस्त्रं तेजःस्वरूपोसि क इमे तव सन्निधौ ॥ ४३ ॥ किन्नाम भवतश्चैषां कानि नामानि | सती॥ कोई को मे भवान्ते छिंकराः कूत् आगताः ॥ ५३। क यास्यसि = यास्यामि क गच्छंत इमे वद ॥ इरिरित्येवमा सँ रुरोद सगणो गिरे ॥ ४६ ॥ नेत्रनीरेत्रिनेत्रं ते रुदंतं प्रसिषेच सः ॥ हरित्रिनेत्रयोर्नेत्रनीरपातेन तत्र वै ॥ ४६ ॥ बभूव सरसां |श्रेष्ठं तीर्थ भूवनपावनम् । भारतेऽस्तगिरेः पथात्तत्राक्षयवटांतिके ॥ ४७॥ स्थलं बभूव तपसां मुक्तिबीजं तपस्विनाम् ॥ अथो । ऊ|वाच पुनः शीघ्रमाध्यात्मं च हरं हरिः॥ ३८शृण्वतां सर्वदेवानां मुनीनामूर्ध्वरेतसाम् ॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥ ॥ *णु शंकर ॐ वक्ष्यामि ज्ञानानंद सनातन ॥ ४९ ॥ ज्ञानं ज्ञाननिधे शोकाद्विस्मृतोसि परात्पर । सुदिनं दुर्दिनं शश्वद्भवत्येव भवे भवे ॥६०॥झ " ॐ सर्वेषां प्राकृतानां च ते बीजे सुखदुःखयोः ॥ सुखाद्भवति हर्षश्च दर्पः शौर्यं प्रमत्तता॥५३॥ राग ऐश्वर्यकामश्च विद्वेषश्च निरंत /ईं। |रम् । :खाच्छोकात्समुद्रंगाद्यं नित्यं प्रवर्तते ॥ ९२ ॥ हतान्येतानि सर्वाणि इते बीजे महेश्वर । मुनिं दुर्दिनं चैव सर्वकृमद्भवं । भव ॥६३ ॥ तत्कर्म तपसों साध्यं कर्मणां च शुभाशुभम् ॥ तपः स्वभावसाध्यं च स्वभावोऽभ्यासतो भवेव ॥ ६४ ॥ संसर्गसाध्यो छ। 3ऽध्यासमा संसर्गः पुण्यतो भवेत् ॥ पुण्यबीजं मैनचैत्रे पापबीजं च चंचलम् ॥९॥ मनः शंभो ममांशश्च सर्वंद्रियपुरःसरम् । सर्वेषां । |जनकोऽहं च चित्त्वं ब्रह्मा पतिस्त्वयम् ॥ ६६ ॥ ब्रह्रकं मूर्तिभेदस्तु गुणभेदेन संततम् । तद्द् विविधं वस्तु सगुणं निर्गुणं शिवछ | ||॥ ४७ ॥ मायाश्रितो यः सगुणो मायातीतश्च निर्गुणः॥ स्वेच्छामयश्च विकरोति च ॥ ९८॥ इच्छाशक्तिश्च प्रकृ४ भगवानिच्छया |तिर्नित्या सर्वप्रमुः सदा । केचिदेकं वदंत्येव ब्रह्मज्योतिः सनातनम् ॥ ६९ ॥ केचिद्वदति द्विविधं ब्रह्म प्रकृतिपूर्वकम्. ॥ शृणु ये चट्स आ वदंत्येकं मायापुरुधूयोः परम् ॥ ६० ॥ तस्माद्भवति तौ द्वौ च तद्द् सर्वकारम् ॥ अथ चैकं परं ब्रह्म द्विविधं भवृतीच्छया । झ|॥ ६१ ॥ इच्छाशक्तिध प्रकृतिः सर्वशक्तिप्रसूः सदा॥ तत्राशतध सगुणः सर्वाधारः सनातनः ॥ ६२ ॥ सर्वेश्वरः सर्वसाक्षी सर्व त्रास्ति फलप्रदः । शरीरं द्विविधं शंभो नित्यं प्राकृतमेव च ॥ ६३ ॥ नित्यं विनाशरहितं नश्वरं प्राकृतं सदा । अहं त्वं चापिऊ ||२ ६e ॥ आवयोरंशभूता ये प्राकृता नष्टविग्रहाः । रुद्रादयस्त्वदंशाश्च मदंशा विष्णुरूपिणः ॥ ६६ ॥ . वे. क. ममाप्येवं द्विधा रूपं द्विभुजं च चतुर्धजम् ॥ चतुर्युजोऽहं वैकुंठे पद्मया पार्षदैः सह॥ ६६ ॥ गोलोके द्विभुजोऽहं च गोपीभिः सह |सं• ४ - ॥१२६॥ राधय। द्विविधं ये वदंत्येवें दो प्रधान तू तन्मूर्ते" ६७ पुरुष सदा नित्यो नित्यं प्रकृतिरीश्वरी ॥ सदा तौ द्वौ च संछिद्म झ| अ• १३ सतीमिच्छसि चेच्छंभो प्रकृतेः स्तवनं कुरु ॥ यत्स्तोत्रे च त्वया दत्तं पुरा दुर्वाससे मुदा ॥ ७० ॥ तद्दिव्यं कण्वशाखोक्तं भज तेन जगत्प्रसूम् ॥ शोकनाशो भवतु ते शिवं शिव ममाशिषा ॥ ७१ ॥ दूरं विप्लवहेतुश्च यातु स्त्रीविरहज्वरः ॥ इत्येवमुक्त्वा लक्ष्मीशो । श्रुत्वा पुलकांचितविग्रहः ॥ ७३ ॥ ॥ महेश्वर उवाच ॥ ॥ ओं नमः प्रकृत्यै मंत्रः॥ ब्राह्मि ब्रह्मस्वरूपे त्वं मां प्रसीद सनातूनिकै परमात्मस्वरूपे च परमानंदरूपिणि ॥ ७९ ॥ सर्वस्वरूपे सर्वेशि सर्वबीजस्वरूपिणि । सर्वाधारे सर्वविधे माँ प्रसीद जयप्रदे ॥ ७६ ॥ सर्वमंगलरूपे च सर्वमंगलदा |यिनि। समस्तमंगलाधारे प्रसीद सर्वमंगले ॥ ७७ ॥ निद्रे तंदो क्षमे श्रदं तुष्टिपुष्टिस्वरूपिणि ॥ लबे मेधे बुदिरूपे प्रसीद भक्तवत्सले ॥ ७८ ॥ वेदस्वरूपे वेदानां कारणे वेददायिनि ॥ सर्ववेदांगरूपे च वेदमातः प्रसीद मे ॥ ७९ ॥ ये जये ॥ ८ |भारति । मम क्रोडे महामाये विष्णुमाये प्रसीद मे ॥८१ ॥ कलाकाष्ठास्त्ररूपे च प्रसीद दीनवत्सले ॥८२॥ कारणे सर्वशक्तीनां कृष्णस्योरसि राधिके ॥ कृष्णप्राणाधिके भद्रे प्रसीद कृष्णपूजिते ॥ ८३ ॥ यश ॥ १२६ स्वये यशसां कारणे च यशःप्रदे । सर्वदेवीस्वरूपे च नारीरूपविधायिनि ॥ ८४ ॥ विधे ॥ ८६ ॥ आधारे सर्वजगतां रत्नाधारे वसुंधरे ॥ चराचरस्वरूपे च प्रसीद मम मा चिरम् ! ८७ ॥ योगस्वरूपे यीशे योगदे योगकारणे ॥ योगाधिष्टात्रि देवीशे प्रसीद सिदयोगिनि ॥ ८८ ॥ सर्वसिद्धिस्वरूपे च सर्वसिद्धिप्रदायिनि ॥ कारणे सर्व सिीनां सिदेश्वरि प्रसीद मे ॥ ८९ ॥ व्याख्यानं सर्वशास्त्राणां मतभेदे महेश्वरि ॥ ज्ञाने यदुक्तं तत्सर्वं क्षमस्व परमेश्वरि ॥ ९० ॥ झ|केचिद्वदंति प्रकृतेः प्राधान्यं पुरुषस्य च ॥ केचित्तत्र मतदं व्याख्याभेदं |ः ॥ ९१ ॥ महाविष्णोर्नाभिदेशे स्थिते ते| छ|कमलोद्भवम् । मधुकैटभौ महादैत्यो लीलया हंतुमुद्यतौ ॥ ९२॥ दृशं स्तुतिं प्रकुर्वतं ब्रह्माणं रक्षितुं पुरा ॥ बोधयामास गोविं|छ। विनाशहेतवे तयोः ॥ ९३ ॥ नारायणस्त्वद्भक्त्या च जघान तौ महासुरौ ॥ सर्वेश्वरस्त्वया सार्द्धमनीशोऽयं त्वया विना ॥ ९४ ॥ॐ शुपुरा त्रिपुरसंग्रामे गगनपतिते मथि । त्वया च विष्णुना सादं रक्षितोऽहं सुरेश्रि ॥ ९९ ॥ अधुना रक्ष मामीशे प्रग्धं विरहाग्नि आँ |ना ॥ स्वात्मदर्शनपुण्येन कीणीहि परमेश्वरि ॥९६इत्युक्त्वा विरतः शंभुर्ददर्श गगनस्थिताम् । रत्नसाररथस्थां तां देवीं शतभुजां आ सुदा ॥ ९७ ॥ तप्तकांचनवर्णाभां रत्नाभरणभूषिताम् ॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्य जगत मातरं सतीम् ॥ ९८॥ दृझा तां विरहासक्तः । पुनस्तुष्टाव सत्वरम् ॥ दुःखं निवेदयामास प्ररुदन्विरहोद्भवम् ॥ ९९॥ दर्शयामासास्थिमालां स्वांगस्थं भस्मभूषणम् ॥ कृत्वा बहु हैं। |परीक्षीरं तोषयामास सुंदरीम् ॥ १०० ॥ नारायणश्च ब्रह्मा च धर्मः शेषः सुरर्षयः । शिवं रक्षेश्वरीत्युक्त्वा तुषुवुस्ते सनतनीम् ॥॥डू ॥ |श्वभूव परितुष्टा सा तेषां स्तोत्रेण तत्क्षणम् ॥ उवाच कृपया शंभं प्राणेशं प्राणवल्छभा ॥ २॥_॥ प्रकृतिरुवाच ॥ ॥ स्थिरो भव । छ महादेव प्राणाधिक मम प्रभो ॥ भवानात्मा च योगीशः स्वामी जन्मनि जन्मनि ॥३॥ अहं शैलेंद्रकामिन्यां लब्ध्वा जन्म महेश्वर ।। तव पत्नी भविष्यामि मुंच घं विरहज्वरम् ॥ ३ ॥ इत्युक्त्वा शिवमाश्वास्य चांतर्धानं चकार सा । सुरा जग्मुस्तमाश्वास्य लनऊ, ॐ|प्रात्मकंधरम् ॥ ६॥ हर्षांतरात्मा गिरिश कैलासं तु जगाम ह ॥ ननर्त सगणस्तूर्णं संत्यज्य विरहज्वरम् ॥ ६॥ इदं शिवकृतं स्तोत्रे झ|प्रकृत्या यः पठेचरः ॥ न भवेत्कामिनीभेदस्तस्य जन्मनि जन्मनि ॥ ७॥ इह लोके सुखं भुक्त्वा स याति ) २२ ७॥ कर्ते नात्र संरायः॥ २॥ इति श्रीगायतें महाराणे श्रीकृष्णजन्मखडेज़रायणुनादसंवादे शंकरशोध नाम त्रिचत्वारिंशोऽध्यायः | ८३ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ वसिष्ठस्य वचः श्रुत्वा सगणोऽपि हिमालयः विस्मितो ब••c आर्यया साईं जहास पार्वती स्वयम् ॥ १॥ अरुंधती च तां मेनां बोधयामास ताम् । निराहारां रुदंत तां जले शोकं मुदा च सा ॥ २ ॥ अरुंधतीं मोजयित्वा बुभुजे भोगमुत्तमम् ॥ सर्वं प्रहृष्टमनसा मंगलं च चकार ह ॥ ३ ॥ ततः संभृतसंभारो वसिष्ठ स्नया प्रिये॥ पत्रं प्रस्थापयामास नानास्थानं त्वरान्वितः ॥ 8॥ ततः प्रस्थापयामास शिवं मंगलपत्रिकाम्॥ नानाप्तकाद्रव्या ग़ानि च चकार ह ॥ ६ तंदुलानां च शैलान्ये पृथुकानां च सुंदरि ॥ तेलानां च घृतानां च दभां वापीश्चकार ह ॥६॥ उडा च क्षीराणां च तथैव च ॥ अथो हेयंगवीनानां लवणानां परं मुने ।। लड्डुकानां शर्कराणां स्वस्तिकानां तथैव च । पूतानि तानि च ॥८॥ नानाप्रकारवस्त्राणि वह्निशौचानि यानि च । महारत्नप्रवाळानि सुवर्णरजतानि ९ ॥ आंब्याण्येतानि शेर्तेद कृत्वा तु विधिपूर्वकम् ॥ मंगलं कर्तुमारेभे तत्रैव मंगले दिने॥ १०॥ संस्कारं कारयामासुः पार्वत ॥ श्नापयित्वा वयुग्मं धारयामासुराश्च ताः॥ ११॥ कारयित्वा सुवेषं च रत्नभूषणभूषिताम् ॥ दर्पणं धारयामासुर्दूर्वा ॥ १२॥ दुपालतकं चारु पादबुलिषु पादयोः ॥ गंडे पत्रावलीं रम्यां नेत्रे कज्जलमुज्ज्वलम् ॥ १३ ॥ कबी कार पट्टसूत्रपिनद्धां तां वामवक्त्रां मनोहराम् ॥ १७ ॥ एतस्मिन्नंतरे राधे समाजग्मुः सुरेश्वराः ॥ नीत्वा नवरत्नयानस्थमीश्वरम् ॥ ३९॥ शैलः संसृतसंभारान्संभाषयितुमीश्वरान् ॥ शैलान्प्रस्थापयामास ब्राह्मणानपि पूजितान् । ॥ श्रमयं कारयामास रंभास्तंभैः समन्वितम् ॥ पट्टसूत्रसनिषदसालपछवान्वितैः ॥ १७॥ फलपवसंयुतैः कलशैर्जलसं ॥ १८॥ मालतीमाल्यसंयुक्ते संयुक्तं सुमनोहरम् ॥ देवेषरान्युरो डङ्क प्रणनाम डिझ२ S॥ रत्नसिंहासनं वाढू शैयामास किंकरान॥ नारायणो हि भगवानुवास पादः सह ॥ २०॥ अर्जुन = पार्षय रत्नचणभूषितैः ॥ २१ ॥ रत्नसुथिनिबद्धवन्सेवितः श्वेतचामरैः ॥ ऋषिश्रेष्ठे सुरश्रेष्ठेः “ स्तूप बन व संतुवि॥ २२ ॥ यदास्यप्रसन्नस्यो भक्तानुग्रहकातरः ॥ उवास च तद्भ्याशे अझ देवगणैः सह ॥ २३ ॥ झषयो मुनयश्चैव सूक्षुभेगळे स्थळे । एतस्मिन्नंतरे शंभुखरुल रथाओ॥ २४ ॥ रत्नासने समुत्तिष्ठन्ददर्श पर्वतालयम्॥ समाजग्मुः शिवं दुष्टं शैलें ब्रमगरस्त्रियः ॥ २६ ॥ मृदा बाळा युवत्यश्च वस्त्राभरणभूषिताः काश्चित्कबलहस्ताय वस्रस्ताव कोयन॥ २६॥ झबस्ताश्च कायिकंकतिकाकराः । पार्श्वभूषिताः काश्चित्काधिनेवार्धभूषिताः ॥ २७ ॥ काश्चिन्निर्भूषिताः काश्चित्सर्वाभरणभूषिताः ॥| “ अर्वा आगत्य संतस्थुः सस्मिताः पर्वतालये ॥ २८ ॥ षिकन्या देवकन्या नागकन्या मनोहराः गंधर्वशैलकन्याय राजकन्याः” समागताः ॥ २९ व अप्सरसो दिव्या रंभाद्यः समुपस्थिताः॥ मेना कन्यागणैः सादं ददर्श शंकरं वरम् ॥ ३०॥ चारुवंषधै| " कवणभमेकवक्त्रं त्रिलोचनम् ॥ ईदास्यप्रसन्नास्थं रत्नाभरणभूषितम् ॥ ३१ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीचारुकुंकुमभूषितम् । मालतीमा छ यसंयुक्तं सद्रत्नकुटोज्ज्वलम् ॥ ३२ ॥ वह्निशौचेनातुलेन चातिसूक्ष्मेण चारुणा ॥ अमूल्यवस्त्रयुग्मेन विचित्रेणातिभूषितम्। ४| . ३३ 4 रत्नदर्पणहस्तं च कबलोज्ज्वललोचनम्। सर्वया सुमनोहरम् ॥ ३४ ॥ अतीव तरुणं रम्यैर्दूषितांगेव ३ प्रभयाच्छन्नमतीव भूषितम् ॥ बिभृतं रूपमतुलं परं नारायणाज्ञया ॥ ३८ ॥ योगस्वरूपं योगेशं योगींद्राणां गुरोर्गुरुम् ॥ स्वेच्छामयं शुणातीतं ब्रह्म ज्योतिः सनातनम् ॥ ३६ ॥ गुणभेदादूपभर्दे धत्तेऽनंतमरूपकम् । तारणं ते भवस्थानां सृष्टिस्थित्यंतकारणम् ॥ ३७ ॥ सर्वाधारं सवयोजं सर्वेशं सर्वजीवनम् ॥ साक्षिरूपं निरीहं च परेमानंदमक्षरम् ॥ ३८ ॥ आब्रुतमध्यरहितं सूत्रं सर्वरूपकम् ॥ दृष्ट् जाङ |मामतरं मेना जाझ शोकं मुदान्विता॥ ३९॥ प्रशशंसुर्युवत्यश्च धन्या धन्या सतीति ताः॥ दुर्गा भाग्यवतीत्येवमूचुः कथनं कन्यकः ॥ ४० ॥ कमेन कञ्चित्कामिन्यो मौनीभूताय स्तंभिताः ॥ न दृष्टो वर इत्येवमस्माभिर्दानगोचरे ॥९७१ ॥ काबिक्रि बहिबस्य प्रपन का निनिंदुः स्वपतिं कश्चित्स्वेच्छां बकुभ काश्चन ॥ २ ॥ः काबिहान ठरे सुखकचितवि | ३. के. के. ४ भङ्गः ॥ जर्णधर्वपतयो ननृतुश्चाप्सरोगणाः॥ ९३ ॥ झा शंकररूपं च प्रदृष्टः सर्वदेवताः ॥ नानाप्रकाखायानि चारूणि मधु छू | सं• १३. |ङ्कराणि च वादका शिल्पेन तत्र वै ॥ एतस्मिन्नंतरे दुर्गा शैलांतःपुरचारिका ॥ ४८॥ बहिष्कार सद्रत्नासश्च १२e॥ छनस्थां रत्नवेदिकाम् ॥ कस्तूरीविं सांसिंदूर्बिभूषिताम् ॥६६ । चारुचंदनचंद्रभ नम्रभालस्थलोज्ज्वलाम् ॥ रत्नेंद्रसारा अ• ४४ ४|रेण वक्षस्थलविभूषिताम्॥ ४७ ॥ त्रिनेत्रदत्तनेत्रां तामन्यवारितलोचनाम् ॥ अतीषद्धस्ययुक्तास्यां सकटाक्षां मनोहराम्झ छ|॥ १८॥ रत्नकेयूरवलयरत्नकंकर्णमंडिताम् । रत्नपाशकसंसक्तां क्वणन्मंजीररंजिताम् ॥ ४९ ॥ अमूल्यातुल्यचिद्व्यवस्रयुग्मञ्छु झ मुशोभिताम् ॥ सहलकुंडलाभ्यां च चारुगडस्थलोज्ज्वलाम् ॥ ६० ॥ मणिसारप्रभामुष्टदंतराजिविराजिताम् । रत्नदर्पणहस्तां चls डष्पं विष्णुतीम् ॥६१॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमेनांगचर्चिताम् ॥ मुदिता ददृशुः सर्वे जगदायां जगत्प्रसूम् ॥ २॥ त्रिनेत्रो छ। झ|नेत्रकोणेन तां ददर्श मुदान्वितः॥ सर्वा सत्याकृतिं दृशं विजहौ विरहज्वरम् ॥ ५३ ॥ शिवः सर्वे विसस्मार दुर्गसंन्यस्तमानसः ॥४ झ| पुलकांचितस्वांग हर्षार्धयुक्तलोचनः ॥९४॥एतस्मिन्नंतरे शैलः प्रहृष्टः सपुरोहितः॥तं वरं वरयामास वग्नचंदनभूषणैः॥९८॥ भक्त्या छ। छुपायादिभिर्माल्यैर्दिव्यगंधमनोहरैः । ततः शीघं वेदमंत्रैः संप्रदानं चकार ताम् ॥ ९६ ॥ यौतुकानि ददौ तस्मै रत्नानि विविधानि छ |च । चारुरत्नविकाराणि पात्राणि संदराणि च ॥ ९७॥ गवां लहं गजेंद्रणां सहस्राणि च राधिके ॥ रत्नकंबलयुक्तानि सांकुशानि छ। कुमुदान्वितः ॥९८॥ त्रिंशल्छशं हयानां च सजितानामकातरः॥ दासीनामनुरक्तानां ललं सद्रत्नभूषितम् ॥६९॥ शतं द्विजबहूनां|४ |च पार्वतीभ्रातृकस्पकम् ॥ रथानां च शतं रम्यं रत्नेंद्रसारनिर्मितम् ॥ |६० ॥ पार्वत.वस्तुसहितां स्वस्तीत्युचार्य शंकरः ॥ जमाझ् |नंदमनसायलाच्छैलसमर्पिताम् ॥ ६१॥ हिमालयः मुतां दत्त्वा परिहारं चकार तम् ॥ माध्यंदिनोतस्तोत्रेण तुष्टाव संपुटांज छ| झ|लिः ॥ ६२॥ ॥ हिमालय उवाच ॥ ॥ प्रसीद दक्षयज्ञन्न नरकार्णवतारक ॥ सर्वात्मरूप सर्वेश परमानंदविग्रह ॥ ६३ ॥ |छ५१९८॥ बुणार्णव गुणातीत सुणयुक्तगणेश्वर ॥ गुणबीज महाभाग प्रसीद गुणिनां वर ॥ ६४ ॥ योगाधार योगरूप योगज्ञ योगकारण योगीश योगिनां बीज प्रसीद योगिनां गुरो ॥ ६८ ॥ प्रलयप्रलयापेकभवप्रलयकारण । प्रलयांते सृष्टिबीज प्रसीद परिपालक /* ॥ ६६ ॥ संहारकाले घोरे च सृष्टिसंहारकारण । दुर्निवार्य दुराराध्य चाशुतोष प्रसीद मे ।। ६७ ॥ कालस्वरूप कालेश काले ४ |च फलदायक ॥ कालबीजेककालन प्रसीद कालपालक ॥ ६८ ॥ शिवस्वरूप शिवद शिवबीज शिवाश्रय ॥ शिवभूतञ्च ॐ शिवप्राण प्रसीद परमाश्रय ॥ ६९॥ इत्येवं स्तवनं कृत्वा विरराम हिमालयः ॥ प्रशशंसुः सुराः सर्वे मुनयश्च गिरीश्वरम् ॥ ७०|चें झा|हिमालयकृतं स्तोत्रं संयतो यः पठेन्नरः॥ प्रदूह्याति शिवस्तस्मै वांच्छितं राधिके ध्रुवम् ॥ ७१ ॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे छु श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे पार्वतीसंप्रदाने चतुश्चत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ६e ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ अथ वेदवि छ| ऊधानेन संस्थाप्य वह्निमीश्वरः॥ यज्ञे चकार तत्रैव वामे संस्थाप्य पार्वतीम् ॥ १ ॥ निवृत्ते विधिवयज्ञे विप्राय दक्षिणां ददौ । शिवः” ॐ शतसुवर्णानि श्रृंदावनविनोदिनि ॥ २ ॥ अथ प्रदीपमानीय शैलेंद्रनगरव्रियः । निर्वर्य मंगलं कर्म गृहं संप्राप्य दंपती ॥ ३ ॥ ॐ ४छूत्वा जयध्वनिं श्रीत्या भनिमंछनादिकू ॥ सस्मिताः सकटाक्षाश्च पुलकांचितविग्रहाः ॥ ४ ॥ वासगेहं संप्रविश्य ददृशुः काम्छि। |नीगणाः ॥ शंकरं रूपवेषाव्यं रत्नभूषणभूषितम् ॥९॥ चन्दनागुरुकस्तूरीकुंकुमांचितविग्रहम् ॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्यं सकटाशं मनो छु ॐ हरम्॥ अपूर्वसूक्ष्मवेषादयं सिंदूरबिंदुभूषितम् सर्वावयवसुंदरम् ६ ॥ ॥ चारुचंपकवर्णाभं ॥ ७ ॥ नवीनयौवनस्थं च सुनींद्रचित्तमो दें। आइनम् । सरस्वतीं च लक्ष्मीं च सावित्रीं जाह्नवीं रतिम् ॥ ८॥ अदितिं च शचीं चैव लोपामुद्रामधतीम् ॥ अहल्यां तुलसीं स्वाहाङ श्रोहिणीं च वसुंधराम् ॥ ९॥ शतरूपां च संज्ञां च सतीस्त्रीणां च षोडश ॥ देवकन्या नागकन्या मुनिकन्या मनोहराः॥ १०॥ या याः|४ झुस्थितास्तत्र तासां संख्यां कर्तुं च कः क्षमः । ताभी रबसने दत्ते तत्रोवास शिवो मुदा ॥ तमूचुः क्रमशो देव्यो मधुरोक्तिं सुधामिव छै ॐ ॥ ११ ॥ ॥ सरस्वत्युवाच॥” ॥ प्राप्ता सती महादेवाधुना प्राणाधिका मुदा॥ हा प्रियास्यं चंद्रभं संतापं 'त्यज कामुक |छ . | १२ ॥ कांठं गमय कालेश सदा संश्लेषपूर्वकस् ॥ विश्लेषस्ते न भविता सर्वकालं ममाशिञ्च ॥ १३ ॥॥ लक्ष्रीरुवाच ॥ ॥ पू २. वै. कैं. लवां विहाय देवेश सत कृत्वा स्ववक्षसि ॥ तिष्ठ संप्रति का लवा प्राणा यांति यया विन॥ १७ ॥ ॥ सावित्र्युवाच ॥ ॥ ४| सं• १. ४ स्वर्णकं छे

.१२९

..॥ |छकतिकां |भोजयित्वा धृत्वा सतीं केशान्मार्जय शंभो शीगंभोजय योषितः ॥ मा खिदः कामिन्याः । तदाचम्य स्वामिसौभाग्यं सकपॅरं सुखं तांबूलं नातः देहि परं भक्तितः भवेत् ॥ ॥ १६ १८॥ ॥ ॥ ॥ रतिरुवाच जाह्नव्युवाच ॥॥ . ॥ ॥ गृहीत्वा छु। | अ• १५ |3|पार्वतीं देव सुगभामतिदुर्लभाम् ॥ कथं मम प्राणनाथो निःस्वार्थ भस्मसात्कृतः ॥ १७॥ जीवयसि विभो कामं कामव्यापारमा छु मनि ॥ कुरु दूरं च संतापं मम विश्लेषहेतुकम् ॥ १८॥ दंपतीविरहछेशं सर्वं ज्ञात्वा दयानिधे । तथापि मम कांतश्च कोपेन भस्म ” छ|सात्कृतः ॥ १९ । इत्युक्त्वा कामभस्माथ ददौ सा पृथिबंधितम् ॥ रुरोद पुरतः शंभोर्नाथ नाथेत्युदीर्य च ॥ २० ॥ इरिस्तद्रोदूनं छे छुश्रुत्वा करुणामयसागरः ॥ ब्रह्मा धर्मादिदेवाश्च ययुर्वासगृहं शिवम् ॥ २१॥ दृष्ट्वा नारायणं धर्मे ब्रह्माणं च सुरानपि ॥ जवेन पीवाञ् |वुत्थाय स्वाज्ञां कुर्वित्युवाच ह॥ २२ ॥शंकरस्य वचः श्रुत्वा तमुवाच हरिः स्वयम् ॥ कामं जीवय हे रुद्रेत्युक्त्वा शीगं जगाम सःड्ड ॐ| २३॥ऊचुर्देव्यो वहुतरं वाक्यं विनयपूर्वकम् ॥ कुधा दृष्ट्वा शूलभृतो भस्मतो निर्गतः स्मरः॥ २४॥ दृष्ट्वा कामं रतिस्तं च प्रणशै नाम महेश्वरम् ॥ तदूपं च तदाकारं सस्मितं सधनुशरम् ॥ २९ ॥ प्रणम्य शंकरं ऋामः स्तुतिं कृत्वा यथागमम् ॥ बहिर्गत्वा हरिं छु। ॐ|देवान्प्रणम्य ससुवाचू द ॥ २६॥ कामं संभूष्य देवाश्च युयुजुश्च तमाशिषम् ॥ काले रक्षा विनाशश्च निषेधः केन वार्यते ॥ २७ ॥ञ्च ॐ अथ शैलः सुरान्सर्वान्नारायणपुरोगमान् ॥ भोजयामास भक्त्या च शाययामास यत्नतः॥ २८ ॥ अथ शंभुर्वासगृहे वामे संस्थाप्य ङ् ॐ| पार्वतीम् । मिष्टान्नं भोजयामास तया सह मुदान्वितः ॥ २९ ॥ भुक्तवंतं शिवं तत्र देवमाताऽदितिः त्रयम् । उमाच सस्मितं राधे ” संप्रीत्या सरसं वचः ॥ ३० ॥ ॥ अदितिरुवाच ॥ ॥ भोजनांते शचि शभोः शौचार्थं जलमर्पय । देहि शीघ्र मम प्रीत्या छ| दंपत्योः प्रीतिपूर्वकम् ॥ ३१॥ ॥ शच्युवाच ॥ ॥ कृत्वा विलापं यदेतोः शवं कृत्वा स्ववक्षसि ॥ यो बभ्राम भुवं मोहात्काछ॥१२९॥ ६ |लेन प्राप तां सतीम् ॥ ३२॥ ॥ अरुंधत्युवाच ॥ ॥ मया दत्ता सती तुभ्यं मेना दातुमनीप्सिता । विविधं बोधयित्वेमां रार्तिकें च कर्तुमर्हसि ॥ ३३ ॥ ळ॥ अहल्योवाच ॥ ॥ वृध्दावस्थां परित्यज्य ह्यतीव तरुणोऽधुना । तेन मेना तु मेने त्वां सुतामपि। कें। ॐ तुमीश्वर ॥ ३४ ॥ ॥तुलस्युवाच ॥॥ सती त्वया परित्यक्ता कामो दग्धः पुराकृतः । कथं तदा वसिष्ठश्च प्रभो प्रस्थापितोऽधुना |ङ्क ॐ|॥ ३८॥ ॥ स्वाहोवाच ॥ ॥ स्थिरो भव महादेव त्रीण वचसि सांप्रतम् । विवाहे व्यवहारोऽस्ति पुरःस्त्रीणां प्रगल्भताओं ॐ|॥ ३६ ॥ ॥ रोहिण्युवाच ॥ ॥ कामं पूरय पार्वत्याः कामशास्त्रविशारद ॥ कुरु पारं स्वयं कामं कामिनां कामसागरम् ॥“ ॥ ३७ ॥ झ|॥ वसुंधरोवाच ॥ ॥ भोगद्रव्यं विना भोगी न हि तुष्टः क्षुधातुरः ॥ येन तुष्टिर्भवेच्छभो तत्कर्तुमुचितं स्त्रिया ॥ ३८॥ “ छ ॥ संज्ञोवाच ॥ । जानासि भावं सर्वज्ञ कामार्तानां च योषिताम् । न च स्वस्वामिनं शंभो सती जानाति संगतम् ॥ ३९ इ|शतरूपोवाच ॥॥ तृणं प्रस्थापय प्रीत्या पार्वत्या सह शंकरम्॥ रत्नप्रदीपंतांबूल तल्पं निर्माय निर्जने ॥१०॥॥श्रीकृष्ण उवाच॥ m/झ्। ॐ| स्त्रीणां तद्वचनं श्रुत्वा ता उवाच शिवः स्वयम् ॥ निर्विकारी च भगवान्योगींद्राणां गुरोर्गुरुः ॥ ४१ ॥॥ शंकर उवाच ॥। देव्यो मा| ऊवदतोक्तिं च ठेवंभूतां भैमंतिके॥ जगतां मातरः साध्व्यः पुत्रं चपलता कथम् ॥ ३२ ॥शंकरस्य वचः श्रुत्वू लजिताः सुरयोषितः ।ङ् |बभूवुः संभ्रमार्ष्णीं चित्रपुत्तलिका यथा ॥ ४३ ॥ भुक्त्वा मिष्टानि भगवानाचम्य च मुदान्वितः॥ सकढूरं च तांबूलं बुभुजे भार्यश्च छायां सह ॥ १e ॥ रत्नसिंहासने शंभुर्ननादत्ते मनोहरे ॥ सन्निधाय सुदा युक्तो ददर्श वासमंदिरम् । ४९ ॥ रत्नप्रदीपशतकैर्बलद्भि| छालितं श्रिया । रत्नपात्रघटाकीर्णं मुक्तामाणिक्यभूषितम् ॥ ४६ ॥ रत्नदर्पणशोभाढचे मंडितं खेतचामरैः ॥ चंदनागुरुसंयुक्तं चै। |छ|पुष्पशय्यासमन्वितम् ॥ ४७ ॥ नानाचित्रविचित्राढ्यं निर्मितं विश्वकर्मणा । रत्नसारेण खचितं रचितं हीरकैर्वरेः॥ ३८ ॥ कुन चैं। छ|चित्सुरनिर्माणवैकुंठसुमनोहरम् ॥ छंदावनं कुंजवनं कुत्रचिद्रसमंडलम् ॥ ४९ ॥ कैलासं च कुत्रचन कुत्रचिदिंद्रमंदिरम् । वृद्धाश्च ४ ॐ|यं महादेवः परितुष्टो बभूव ह ॥ ६० ॥ अथ प्रभातकालश्च बभूव प्राणवल्छभे ॥ नानाप्रकारवाद्यानि वाद्यांचक्रिरे जनाः ॥ ६१ ॥ ४ |ङ्ग|सर्वे सुराः समुत्तस्थुः सज्जीभूताः ससंभ्रमाः ॥ स्ववाहनान्समारुह्य कैलासं गंतुमुद्यताः ॥ ६३ ॥ वासगेहं समागत्य धम नारायणा। म. ३: क.छ|ज्ञया॥ उवाच शंकरं योगी योगीशं समयोचितम् ॥ ५३ ॥ ॥ धर्म उवाच ॥ ॥ उत्तिष्ठोत्तिष्ठ भद्रं ते भवतु प्रमथाधिप ॥ पार्व सं• ४ ...त्या सह महेंद्रे यात्रां कुरू हुएँ स्मरन् ॥१९॥ इत्यं धर्मवचः श्रुत्वा पार्वत्या सह शंकरः । यात्रां चकार महेंद्र .श्रृंदावनविनोदिनि |ऊ|अ• ४५ १३०"|४ |॥ ६४॥ यात्रां कुर्वति देवेशे पार्वत्या सह शंकरे॥ चे रुदित्वा सा मेना तमुवाच कृपानिधिम् ॥ ५६ ॥ | मेनोवाच ॥ ॥४ ||कृपानिधे कृप कृत्वा मद्वत्स पालयिष्यसि ॥ सहस्रदोषान्भगवानाशुतोषः क्षमिष्यसि ॥ ५७ ॥ त्वत्पदांबुजभक्तेषामद्वत्सा जन्म छ। ॐ|जन्मनि ॥ स्वप्ने ज्ञाने स्मृतिर्नास्ति महादेवप्रमुं विना॥१८ ! त्वद्भक्तिश्रुतिमात्रेण हर्षाश्रुपुलकान्विता ॥ वर्तृदया भवेन्मौनाङ्क | मृजय मृता इवृ ॥ ९९॥ इत्युक्ता मेनका शीथं तत्रागत्य हिमालयः ॥ च्चै रुरोद च तदा वत्सां कृत्वा स्ववक्षसि ॥ ६० ॥ कृञ्च अयासि वत्सेत्युच्चार्य शून्यं कृत्वा हिमालयम् । स्मारं स्मारं तद्वणौघं विदार्य मन्मनः स्फुटम् ॥ ६१॥ इत्येवमुक्त्वा शैलेंद्रः समर्य झ|च शिवां शिवे । स शेलः सहथुत्रश्च रुरोदृचैर्मुहुर्मुहुः ॥ ६२॥ नारायणश्च भगवानध्यात्मविद्यया स्वयम् ॥ सर्वान्प्रबोधयामां । आ कृपया स कृपानिधिः ॥ ६३ ॥ ननाम पार्वती भक्तया मातरं पितरं गुरुम् ॥ मायया च महामाया रुरोदोचैर्मुहुर्मुहुः॥ ६८ ॥डू पार्वतीरोदनेनेव रुरुदुः सर्वयोषितः ॥ सुनयश्च सुराः सर्वे सस्रकाः सगणा ध्रुवम् ॥ ६९ ॥ शीतं ययुस्ते केलासं देवा मानसशायि चै। नः । मुहूर्ताद्धेन मुदिताः संप्रापुः शंकरालयम् ॥ ६६ ॥ दृङ् गतं देवपत्न्यो मुनिपल्यश्च सत्वरम् ॥ आययुर्दीपमानीय मुदाङ झ|मंगलकर्मणि ॥ ६७॥ व्युपली कुबेरस्य कामिनी शुककुभिनी ॥ तारा मुगुरोः पत्नी पत्नी दुर्वाससस्तथा ॥ ६८ ॥ अत्रिभा छु ॐ यज्ञस्या च चंद्रपत्यस्तथैवृ च ॥ देवकन्या नागकन्या मुनिकुन्याः सहस्रशः॥ ६९ ॥ असंख्यकामिनीसंघ संख्यां कर्तुं च कः छ इक्षमः। ताश्च प्रवेशयामासुदंपती वासमंदिरम् । ७० ॥ रत्नसिंहासने रम्ये वासयामासुरीश्वरीम् ॥ सतीं तां दर्शयामास शिवः पूर्वाञ्च छलयं मुदा ॥ ७१ ॥ सति स्मरस्यतो गेहाद्यद्वता तातमंदिरम् । अधुना शैलकन्या त्वं तत्र दक्षसुता पुरा ॥ ७२ ॥फै। | ॥१३०॥ पर शक सः शभि प्रज्ञ मौनीभूतो भवेति तम् । शिवः संभृतसंभारो नानावस्तुमनोहरम् ॥ ७ ॥ भोजयामास देवांश्च नारायणपुरोगमान् ॥भुक्त्वा दिवाः प्रजग्मुस्ते नांनारत्नविभूषिताः॥ ७॥ सीकाः सगणाः सर्वे प्रणम्य चंद्रशेखरम् ॥नारायणं च ब्रह्माणं ननाम शंकरः स्वय म् ॥ ७६ ॥ तौ च तं च समाश्लिष्याशिषं कृत्वा प्रजग्मतुः ॥ अथ शैलश्च मेना च मैनाकमाशुझाव ह ॥ ७७ ॥ शीघ्रमानय भद्रं ते ॥ ७८॥ आजगाम समानीय पार्वतीपरमेश्वरो ॥ पार्वत्यागमनं |श्रुत्वा बाला बालिकास्तथा ॥ ७९॥ वृद्ध युवत्यो या याश्च शैलाश्च दुद्रुवुर्मुदा । मेना सुताभ्यां वध्वा च सह दुद्राव सस्मिता |॥ ८०॥ हिमालयश्च मुदितो दुद्रावानुव्रजन्भृताम् । अवरुह्य रथाद्देवी मातरं पितरं गुरुम् ॥८१॥ प्रणनाम प्रमुदिता निमग्नाऽऽनं 3|दसागरे ॥ पार्वतीं च समाश्लिष्य मेनका हर्षविह्वलः॥८२॥ हिमालयश्च मुदितो गताः प्राणा इवागताः॥ सुतां निधाय गेहे 3|स्खे रत्नसिंहासनं ददौ ॥ ८३ ॥ शूलभृते गणेभ्यश्च मधुपदिक मुदा । तस्थौ खड्गेहे च सगणचंद्रशेखरः ॥८e u नित्यं षोड ॐ|शोपचारैः पूजितः सह भार्यया ॥ इत्येवं कथितं राधे शंकरोद्वाहमंगलम् ॥ शोकनं हर्षजनकं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ ८६ ॥ छ| ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे शंकरविवाहो नाम पंचचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४६ ॥ ॥ सुचिरं च मृतं कामं शंकरेण च जीवितम् ॥ रतिः पुनः प्रियं प्राप्य किं च। |कार मुदान्विता ॥ १ ॥ स्त्रीणां स्वस्वामिविच्छेदो मरणादतिदुष्करः । पुनः संमेलनं भर्तुः सुखं परमदुर्लभम् ५ २॥ शिवः |सतीं तां संप्राप्य संगे मंगलकर्मणिं। चिरं प्रनष्टविरहः किं चकार मुदान्वितः ॥ ३ ॥ कलत्रविरहः पुंसां द्वयोः सुखम् ॥ ९६ ॥ तदेवं श्रोतुमिच्छामि परं कौतूहलं मम । कृपया विदुषां श्रेष्ठ सव्यासं कथय प्रभो ॥ ६ ॥ मेलनं शक्तिशि ॥ ७॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ इत्युक्त्वा राधिका देवी स ग. वै. क. ङस्मिता विरराम ह। कृष्णस्तद्वचनं श्रुत्वा सस्मितस्तामुवाच ह ॥ ८ ॥ ॥ कृष्ण कुंवाच ॥ मृतं कामं पुनः प्राङ सं• ४ ए. |कॅप्य कामार्ता कामकामिनी। स्वालयं तं समानीय हरोदाहगृहाददो ॥ ९ ॥ भर्तुः सुवेषं विविधं स्नात्मनः स्वलिभिर्मुदा ॥ कार/। १३१ अ• ४६ मूलेऽतिनिर्जने ॥ नदीपुलिनभूम्य च पुष्पिते पुष्पकानने॥ १३ ॥ भ्रमरध्वनिसंयुक्ते पुंस्कोकिलरुतश्रुते । सुगंधिायुनाकीर्ण दधती जलसीकरम् ॥ १४ ॥ चित्तेषु चेतनानां च हरणं योषितामहो । कलामानप्रकारेण श्रृंगारं च चकार सा ॥ १८॥ पूर्णम ब्दशतं दिव्यं स रेमे द्वामया सह । दिवानिशं न बुबुधे संसक्तः सततं मुदा ॥ १६ ॥ तस्थतुस्तौ च तत्रैत्र संसक्तो सततं सुदा.॥४ तिविच्छेदसंतापं विजह सा रतिर्मुदा ॥ प्राप्य रनमपहृतं कः क्षणं त्यक्तु। परमा रत्नस्यंदनमारुह्य रत्नसारपरिच्छदम्॥ रनसारेण खचितं रचितं विश्वकर्मणा ॥ २२ शतगेछु |४|सुवसने मलये गंधमादने॥ नंदने पुष्पभद्रे च पारिभद्रं च भद्रके॥ २३ ॥ पुलिंदे च कलिंदे च पंडू पिंडारोंऽधके ॥ वनेवनेऽति छ। कुस्म्ये च सागराणां तटेतटे॥२४ निकटैस्तभिः पूर्धवटमूले मनोहरे ॥ चकार कृकरुणां यत्र परित्यज्य सती शिवम् ॥ झ| स रेमे वामया सह ॥ २६ ॥ यत्रयत्र शिवं नीत्वा बभ्राम धरणीत दर्शयामास सतीं शंभुर्मुदान्वितः ॥ २७ ॥ कृत्वा विहारं सुचिरं न पूर्ण मानसं तयोः ॥ महागुंगारमारेभे सहस्राब्दं ४ ॥१३॥ । मायातीतोऽतिमायेशो मायासक्तः स्त्रमायया ॥ न कालं बुबुधे योगी सुखेन कालकारकः ॥ २९ ॥ शक्ति के शक्तिमतोस्तत्र न बभूव परिश्रमः ॥ जहतोः सर्वसंतापमन्योन्यविरहोद्भवम् । ३० ॥ सुर खसंसक्तमनसोः पुलकांचितगात्रयोः कामबाणमूच्छितयोः पुष्पशय्याशयानयोः ॥ ३१ ॥ नन्नयोः मुखसंभोगाद्रतिशास्त्रविधिज्ञयोः ॥ नखदंतप्रहारैश्च क्षतविक्षतदे बoवदन नां च सुंदरि ॥ वलयानां कुंडलानां शब्देः क्रीडां प्रकुर्वतीः॥ ३७ ॥ पुष्पतल्पं दलितयोर्बाष्पोत्कवं च बिभ्रतोः । तेजसा सम योः शश्वत्क्रीडया कौतुकेन च ॥ ३८॥ भारेण विश्वंभरयोर्भाराक्रांता वसुंधरा । सा विदीर्णं चकंपे च सरे ॥ ३६ ॥ तयोर्भरभराक्रतधरायाश्च भरेण च ॥ भाराक्रतो हि शेषश्च तद्रार्तापि कच्छपः ॥ ३७ ॥ कच्छपस्य भरेणेव सर्वाधाराः समी। ऊरणाः ॥ महाविकुवयुक्ताश्च सर्वप्राणाश्च स्तंभिताः ॥ ३८॥ स्तंभितेषु समीरेषु त्रिलोका भयविह्वलाः ॥ ब्रह्मादयः सुराः सर्वे वे कुंठं शरणं ययुः ॥ ३९॥ सर्वे निवेदनं चक्रुर्नारायणपदांबुजे ॥ नारायणश्च भगवानुवाच कमलोद्भवम् ॥ ४० ॥ ॥ उवाच ।। श्रृंगारभंगसमयो भविता नाधुना विधे ॥ कालप्रयुक्तं कार्यं च सिद्धदं तत्समयोचितम् ॥ ४१ ॥ पूर्णे वर्षसहस्त्रे च स्वेच्छया विरमिष्यतिं शंभोः संभोगमिष्टं च को भेदं कर्तुमीश्वरः ॥ ४२ ॥ स्त्रीपुंसो रतिविच्छेदमुपायेन करोति यः । तस्य स्त्री पुंसंयोर्भेदो भवेज्जन्मनिजन्मनि ॥ ४३ ॥ यात्यंते कालसूत्रे च वर्षलशं स पातकी ॥ अज्ञानो नथुकीर्तिरलक्ष्मीको भवेदिह ॥६॥ रंभायुक्तं शमिमं चकार विरतं रतौ ॥ महामुनींद्र दुर्वासास्तत्त्रभेदो बभूव ह ॥ ८६॥ पुनरन्यां स संप्राप्य निषेव्य शूलपाणि नम् । दिव्यवर्षसहधं च विजहौ विरहज्वरम् ॥ ४६ ॥ रोहिणीसहितं चन्द्रं चकार विरतं रतौ । महर्षिगौतमस्तस्य त्रविच्छेदो बभूव ह ॥ ६७ पुनः शिवं समाराध्य प्राप्याहल्यां च पुष्करे ॥ दिव्यवर्षसहस्र च विजहौ विरहज्वरम् ॥ ३८ मुनिः स्त्र भार्यासंसक्ते दिवसे निर्जने वने ॥ ब्रह्मांडकसुतं नीत्वा चकार विरतं रुषा ॥ ४९ ॥ बभूव पुत्रविच्छेदस्तस्य कल्पांतरे पुनः । शिवं निषेव्य संप्राप्य पुत्रं तत्याज विछवम् ॥ ६० ॥ हरिश्चंद्र झालिकं च वृषल्या सह संयुतम् । वारयामास निर्मुकं h « n m* M mw*i stctr <*Wmm n *Nt smrc 3fs *prot w *rpp* h«h annPiS fcr33 fwrt^^3^H^f^n^w9'5^cT^m %^r n «# ii Pr*# $Wft ^ s gggt gg fa s h

• wi*RqRtofl«i ^mm TOPpra; n ^ n st Prtwrt ^ Pft$t «wmiPA u (hh+wwiI Pft$:

%t qi$t ii « h <W ^^ ^ *fr *EMt J i*4*4 n Pfl*4***i#a PPtwot^ n *<* n '^r% ^ q3T<T5I q|w II ^T #f qft%ft Wift « lft PtPetc; H V II ^4ft ^ lftn **^t ^TRf: II m ^ ^tsj ?re ft qt *tPt pqfr h ^ ii agprt ?q gt *rsa ? wH<wfr 5% n vta tig; $fr? <nfar ss Pr#l II V H $*3*rTT WHti : tfft 3fr£ *T*ft II ^m JRTg^T: pT* ?^ ^ *<T: H $1 II II TOPTO 3qR II H igfMI ^Tpl^T f^l: ^RIT *T Hpq<TR II SPTTO ^PR Pl^ ^ ^PTT Sf II ^R II 3T#T Pt^T 3# *iPrtta l *Htet ii v n ftwwjfrwftm aqqqfiw r ^ qr u ^N #^r : f*°rt *Nfaq&rra<r: ii «^HW^^irTOt«ft^ii3rih *PrPr*ret i% w srtaPr^Prii^H ^ s#q**r: ^toJrPr srtPkt- ii * m Pu & R^Kt * ^tft to h ^ n jtsrtI^ wt ^ p^^rt; h ^?fqprf *r k% 5ff xrm ^r 5^f ^ ii 5<s h ii ^r zm n h srp^rr ^p^ ^ott ^rsPn 11 s* sgggr ^ Wfr Ag^iPw h 3% n ii ? Pr ^OiHAti Tirj^t srtesarspw ^rnmirrcst^ Jw^rc^TPT H^irmR 3f» 2* ^TRMI «S H 11^3^11 H3T«T^T^^I#qJF3^^llfj q»qf q»qqmTCr 1»«q<Tf HW* ,४ अकरुणानिधे ॥ १ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ उत्थाय सुखसंभोगाद्धं कृत्वा पुरो हरिः ॥ उवास मलयद्रोणीं वटमूले मनो| |हरे॥ २॥ राधा तं परिपप्रच्छ सस्मितं सुमनोहरम् ॥ दर्पभंगं वङ्गभृतो निगूढं श्रुतिसुन्दरम् ॥ ३ ॥ ॥ श्रीराधिकोवाच ॥ ॥ ४ अlश्रुतं यशः शूलभृतो दर्पभंगश्च देवतः॥ पार्वत्या दर्पभंगश्च विवाहश्च तयोरहो ॥ ४ ॥ अधुना श्रोतुमिच्छामि दर्पभंगं हरेर्दरे ॥ शेषा ण च क्रमेणैव वद व्यस्य जगदुरो ॥ ६ ॥॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥॥ । दर्पभंगं सुरपतेत्रिषु लोकेषु विश्रुतम् ॥ कर्णपी |उँ यूषमतुलं सुंदरं शृणु सुंदरि ॥ ६ ॥ पुरा शतमखो दर्पात्कृत्वा शतमखान्मुदा ॥ बभूव सर्वदेवानामध्यक्षः संपदा युतः॥ ७ ॥ दिनेछु छ|दिने तदैश्चूर्यं वदंते तपसां फलात् ॥ दीक्षां तं कारयामास सिद्मंत्रं बृहस्पतिः ॥ ८ ॥ स जजाप महामंत्रं पुष्करे शतवत्सरम्॥४ |बभूव मंत्रसिद्धश्च परिपूर्णमनोरथः ॥ ९ ॥ ब्रह्मस्वरूप प्रकृतिं संपन्मूढो न मन्यते । सा तं शशाप स्वगुरोः शापं लेभेतिकोपतः ॥४ झ|॥ १० ॥ एकदा प्रकृतेः शापादतबुद्धिः स्वसंसदि ॥ गुरुं दृष्ट्वा समुत्थाय न ननाम मुदान्वितः ॥ ११ ॥ वृहस्पतिस्ततः कोपान्नो छु। |वास गृहमाययौ ॥ न तस्थौ तारकाभ्याशे तपसे काननं ययौ ॥ १२॥ उवाच मनसा दीनो यातु संपदरोरिति ॥ अथ शक्रश्च ४|मतं प्राप्य कृ गतोऽतो मदीश्वरः॥ १३इत्युक्क वेगतः पीठाजगाम तारकांतिकम् । प्रणम्य मातरं भक्त्या नतस्कंधः पुटांजलिः ।ङ्क छु। 8 । सर्वे निवेदनं कृत्वा रुरोदोचैर्मुहुर्मुहूः । पुत्रस्य रोदनं दृष्ट्वा रुरोद तारका भृशम् ॥ १९ ॥ वत्स गच्छ हं नैव गुरुं ध्यॐ छ|सि सांप्रतम् ॥ दुर्दिनतेि गुरुं प्राप्य पुनर्लक्ष्मीमवाप्स्यसि ॥ ३६ ॥ अधुना कर्मणां भोगं भुञ्च मूढ दुराशय । दुर्दिने स्वगुरौ दोषः, छ|सुदिने परितोषणम् ॥ १७ ॥ सुदिनं दुर्दिनं शक्र कारणं सुखदुःखयोः ॥ इत्युक्त्वा तारक देवी विरराम पतिव्रता ॥ १८ ॥ जगाम छ ॐ|शक्रः स्नानार्थं स्वर्णदीं सुमनोहराम् ॥ ददर्श तत्र रुचिरां मार्जत च नितंबिनीम्॥ १९॥ सस्मितां सकटाक्षां तामहल्यां गौतमनि छ|याम् ॥ दृङ् च विपूलश्रोणीं स्तनयुग्मं मनोहरम् ॥ २० ॥ स तस्याः शक्रः संपश्यून्मुमोह काममोदितः । पुनः.स चेतनां प्राप्यङ् विहाय स्नानमीश्वरि ॥ २१ ॥ मूर्ति विधाय तद्भर्तुस्तत्समीपं जगाम ह॥ गत्वा तु स्निग्धवर्तुं तां समाकृष्य स्मरातुरः ॥ २२॥ २७ ब. २. . इचकार विविधं तत्र श्रृंगारं सुमनोहरम् ॥ सूच्र्यां संप्राप कामेन तंद्रां च मुनेिकामिनी॥ २३॥ निश्चेष्टासुखसंभोगान्निश्चेष्टत्रिदशाङ्तं• * ,, लघिपः । एतस्मिन्नंतरे तवा समागत्य मुनीश्वरः ॥ २४ ॥ ददर्श गेहे मिथुनं मैथुने च रतिप्रिये ॥ दृझा चुकोप स मुनिज्वलन्निव १४ अ• ४७ |इताशनैः ॥ २९ ॥ विज्ञानेनातिरोषेण बभंज मुरतिक्षणम् ॥ शक्रः स चेतनां प्राप्य दृष्ट्वा च मुनिपुंगवम् ॥ २६ ॥ कालस्वरूप त्रासेन दधार चरणांबुजम् ॥ कोपरक्तास्यनयनो देवं पादानतं भिया ॥ उवाच नीतिवचनं गौतमः शरणागतम् ॥ २७ ॥४ झ| ॥ गौतम उवाच ॥ ॥ चिकं त्वामिंद्र सुरश्रेष्ठ कश्यपात्मज पंडित ॥ २८ ॥ प्रपौत्र जगतांत्रष्टुडेंदिस्ते कथमीदृशी ॥ डु ॐ मायीमहः स्वयं दक्षोऽदितिर्माता पतिव्रता ॥ २९ ॥ कूर्मसाध्यः स्वभावश्च कुलधमं प्रबाधते ॥ वेदं विज्ञाय ज्ञानी त्वं योनि सँ आयुधोऽसि कर्मण॥ ३० ॥ योनीनां च सर्वं च त्व गात्रे भवत्विह ॥ पूर्णवयं च सततं योनिग्धं त्वमाप्नुहि ॥ ३१ ॥ ततः क्रु ॐ सूयं समाराध्य योनिश्चक्षुर्भविष्यति । मम प्राणेश्वरी दुष्टा येन मूढ त्वया कृता ॥ ३२॥ मच्छपेन गुरोः कोपार्जेट छु | श्रीर्भव सांप्रतम् ॥ गुरोरपेक्षया मूढ प्राणा नापहृतास्तव ॥ ३३ ॥ तेजस्विनोतिबंधोमें बंधुभेदभिया सुर ॥ उत्तिष्ठोत्तिष्ठ देखें । ४|इ गच्छ वत्स स्वमंदिरम् ॥ ३४॥ शुभाशुभं च यत्किंचित्सर्वं कर्मोद्भवं भवेत् । महामुनींद्वचनाद्तः शक्रश्च पुष्करम् ॥ ३९४ चकाराराधनं भक्त्या नैष्कृत्यं च चकार ह ॥ पादानतामहल्यां तामुवाच मुनिपुंगवः ॥ ३६॥ वनं गत्वा चिरं तिष्ठ विधाय मूर्ति|ञ्च छ|मश्मनः॥ अकामां चकमे शक्रः सर्वं जानाम्यहं प्रिये॥ ३७ ॥ तथा च परभोग्या मे न च भोग्या व्रजाधमे ॥ परखीयं यदुदरेझ ॐ|कामतोऽकामतोऽपि वा ॥ ३८ ॥ अहल्ये याति देवेन तदुपायं निशामय ॥ अकामतो न दुष्टा सा प्रायश्चित्तेन शुद्ध्यति ॥ ३९॥|झ कामभोगेन त्याज्या सा कमभोगेन शुदयति । पितृपाके दैवपाके पूजायां नाधिकारिणी ॥ ६० ॥ षष्टिर्वर्षसहस्राणि कालमूत्रे/। प्रयाति सा ॥ षष्टिर्वर्षसहस्राणि क्षयं कृत्वा स्वकर्मणः ॥ ११॥ स्वामिनो वचनात्सा तु प्रणम्य स्वामिनं भिया ॥ नाथनायेति |॥३२॥ उ|ऊर्वती रुदंती वनमाप सा ॥ ६२ ॥ षष्टिवर्षसहस्राणि भुक्त्वा भोगं सुनिश्रिया ॥ श्रीरामचरणस्पर्शात्सद्यः शुदा बभूव ह ॥ ९३ ॥४ च रूपं विधाय मुनिकामिनी ॥ जगाम गौतमाभ्याशं मुनिः सम्प्राप्य सुन्दरीम् ॥ १४ ॥ अथ शक्रस्य वृत्ता|४ तं परमं शृणु सुन्दरि ॥ पापनं पुण्यबीजं तत्संव्यस्य कथयामि ते ॥ १६ ॥ एकदा च गुरोः ॥ ब्रह्म७ हत्या वङ्गभृतो बभूव हतचेतसः ॥ ४६ ॥ शक्रस्त्यक्तगुरुर्देवग्रस्तो देत्यनिपीडितः ॥ जगाम शरणं भीतो ब्रह्माणं जगतां गुरुम् ञ् ॥ ४७ ॥ तदाज्ञया विश्वरूपं चकार च पुरोहितम् ॥ बभूव तत्र विश्वस्तो देवाद्वद्धिदतो हरिः ॥ ४८॥ दैत्यदौहित्रस्य भावं|४ विज्ञाय च विचक्षणः । प्रचिच्छेद शिरस्तमय तीक्ष्णबाणेन लीलया ॥ ४९ ॥ विश्वरूपपिता त्वष्टा श्रुत्वा सयक्षुकोप ह ॥ इंद्र|त्रु शत्रो विवर्दस्वेत्युक्त्वा यज्ञे चकार ह ॥ ६० ॥ यज्ञकुंडात्समुत्तस्थौ वृत्रो महासुरः ॥ चकार निग्रहं कोपाद्देवानामवलीलया नाम छु। ९१ ॥ शक्रो महामुनेरस्नां व कृत्वा सुदारुणम् ॥ जघान वृत्रं देवानां कंटकं दैत्यमर्दनः॥ ६२॥ ब्रह्महत्या शुनासीरं दुद्रावडू इतचेतनम् । रक्तवस्त्रपरीधाना वृत्रीवेषधारिणी ॥६३ ॥ सप्ततालप्रमाणा सा शुष्ककण्ठोष्ठतालुका। ईषाप्रमाणदशना महाभीतंझ चकार तम् ॥ ६४ ॥.धावंतं परिधावंती बलिष्ठा हतचेतनम्॥ खङ्गहस्ता दयाहीना वेगेन पारिधावति ॥ ६६ ॥ इंद्रो दृष्ट्वा च तां घोरां स्मारंस्मारं गुरोः पदम् । विवेश मानससरो मृणालसूक्ष्मस्त्रतः ॥ ९६ ॥ तत्र गंतुं न शक्ता सा ब्रह्मणः शापकारणात् ॥ साधु तस्थौ वटशाखायां सरसस्तटसन्निधौ ॥ ६७ ॥ अथात्र नहुषो भूपद्मिलोकेशो बभूव ह ।। स ययाचे शची देवान्बलिष्ठो दुर्बलान पि ॥ ९८॥ शची श्रुत्वा महाभीता तारकां शरणं ययौ ॥ ता निर्भत्र्य स्वपतिं भृत्यपत्र रक्ष च ॥ ६९ ॥ सूचीमाषास्युच्छं। स्वगुरुर्जजगाम तत्सरो मुदा। आजुहाव शुनासीरं कातरं हतचेतनम् ॥ ६०॥ वृहस्पतिरुवाच ॥ उत्तिष्ठोत्तिष्ठ हेछु वत्स भयं किं ते मयि स्थिते । त्वदीश्वरं वरेणेव निशामय भयं त्यज ॥ स्वरं बृहस्पतेर्जात्वा सर्वसिद्दीश्वरो हरिः ॥ ६१ ॥ |मरीचिङ नग्न न दृश अप बल्या व अंबा तडीगो मेइ नाम धान्य सह यवनञ्च क. के. के. झ|त्रिदशेश्वरः॥ ६१ ॥ पुटांजलिः पुलकितो भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ इंद्र उवाच ॥ ॥ इमस्व भगवन्वयं कृपं कुङ्क सं• ४ . |रु कृपानिधे ॥ ६५॥ भृत्याप्राधं सततं न गृह्वाति सदीश्वरः ॥ स्वभार्यासु स्वशिष्येषु स्वभृत्येषु सुतेषु च ॥ ६६ ॥ दुर्बलः|कुं १३१॥|सबलो वापि को दृढं कर्तुमक्षमः॥ त्रिषु कोटिषु देवेषु देवकोऽहमपंडितः ६७॥ त्वत्प्रसादात्सुरश्रेष्ठ कृपया वदंतस्त्वया । से क्षु अ• ५७ इर्तुमीशस्त्वं सर्वमई को वापि कीटवत् ॥ ६८ ॥ स्वयं विधातुः पौत्रश्च पुनः स्रष्टुं स्वयं क्षमः ॥ इति तस्य स्तवं श्रुत्वा परितुष्टो गुरुः स्त्रयम् ॥ उवाच वचनं प्रीत्यां प्रसन्नवदनेक्षणः ॥ ६९॥ ॥ गुरुरुवाच ॥ ॥ स्थिरो भव महाभाग निश्चलां कम ल.लभ ॥ ७० ॥ संप्राप्य परमैश्वर्यं पूर्वस्माच्च चतुर्गुणम् ॥ गच्छामरावतों वत्स राज्यं कुरु पुदर ॥ ७१ ॥ हतशत्रुर्ममसादा छूद्रत्वा पश्य शचीं सतीम् ॥ इत्येवमुक्त्वा से शुरुः सशिष्यो भृतुमुद्यतः ॥ ७२ ॥ ददर्श पुरतो घोरं बहुद्यां सुदुसहाम् ॥ दृष्घा शक्रो महाभीतस्तं गुरुं शरणं ययौ ॥ ७३ बृहस्पतिर्महाभीतः सस्मार मधुसूदनम् । एतस्मिन्नंतरे तत्र वाग्बभूवाशरीरि णी ॥ ७६ ॥ स्वल्पाक्षरा च बह्वर्था तां शुश्राव बृहस्पतिः॥ संसारविजयं नाम सर्वाशुभविनाशनम्॥ ७९॥ राधिके वचनं श्रुत्वा शिष्यं रक्षाधुनेति च ॥ तदा त्वत्कवचं दत्वा शिष्याय शिष्यवत्सलः ७६॥ चकार भस्मसात्तां च हुंकारेणेव लीलया । तदा शिष्यं गृहीत्वा च गत्वा ताममरावतीम् । ७७॥ ददर्श च्छिन्नभम्नां च शत्रुणा वचनाद्वरोः॥ भर्तुरागमनं श्रुत्वा शची संहृष्टमानसा ॥७८॥ प्रणम्य च गुरुं भक्त्या स्त्रकांतं प्रणनाम सा ॥ श्रुत्वाऽऽगमनमिंद्रस्य समाजग्मुः सुराः प्रिये ॥ ऋषयो मुनयषेव् हर्षगद्दमा नसाः ॥७९॥ योजयामास सत्कारं निर्मातुममरावतीम्॥ पूर्णमव्दशतं शिल्पी निर्ममे त्वमरावतीम् ॥८०॥ मणिरत्नेंद्रनिर्मिताम् ॥ मनोहरं निरुपमां न हि तुष्टो यथा हरिः॥८३॥ विश्वकर्मा गृहं गंतुं न शशाक विनाज्ञया ॥ परमोद्विचित्तः ऋणं शरणं ययौ ॥ ८२॥ विज्ञाय तदभिप्रायं तमुवाच विधिः स्वयम् ॥ तव कर्मक्षयादेव तावच्छो भवितेति च ॥८३॥ श्रुत्वा तद्ध ॥१३४॥ |चनं कारुः शीगं प्रापामरावतीम् । ब्रह्मा जगाम वैकुण्ठं प्रणम्योवाच मातरम् ॥८३॥ हरिर्नाह्मणमाश्वस्य प्रस्थाप्य स्त्रहं च तम् ॥७॥ , विप्रलयं समास्थाय चाजगामामरावतीम्॥ ८९॥ दंडी छत्री कुवासा बिभ्रत्तिलकमुज्ज्वलम् । अतिखर्वः शुक्कदंतः सस्मितः सुमनोहरः ॥ ८६ ॥ वयसातिशिच्छुद्धया ज्ञानवृद्धया विचक्षणः ॥ स्वयं विधातुर्धाता च दाता च सर्वसंपदाम् ॥८७ ॥ इंद्रद्वारे समुत्तिष्ठन्द्वारपाल्खुवाच ह ॥ बृहीदं ब्राह्मणो द्वारे शीतुं त्वां द्रष्टुमागतः ॥ ८८॥ इत्येवं वचनं श्रुत्वा द्वारिज्ञानं चकार तम् । सङ च शीघ्र समागम्य ददर्श ब्राह्मणार्भकम्। ८९ ॥ बालकानां बालिकानां समूहैः परिवेष्टितम् ॥ हसद्भिश्च महोत्साहात्सस्मितं तेज सान्वितम् ॥ ९० ॥ प्रणनाम हरिर्भक्त्या तं दरें शिशुरूपिणम् ॥ आशिषं युयुजे प्रीत्या तं हरिर्भक्तवत्सलः ॥ ९१ ॥ समागतोऽहं त्वां द्रष्टुं प्रष्टुं वचनमीप्सितम् । चित्रं नगरनि झर्माणं समाकण्यव्रतं हरे ॥ ९८ ॥ कतिवर्षे च निर्माणे भवान्संकल्पितो यथा । कतिचित्तां विश्वकर्मा निर्माणं वा करिष्यति ॥४॥ झ|॥ ९६ ॥ एवंभूतं च निर्माणं न केनेंद्रेण निर्मितम् । नैवंविधं सुनिर्माणे विश्वकर्मा परः क्षमः ॥९६॥ बालकस्य वचः श्रुत्वा जहास छूस सुरेश्वरः ॥ संपन्मदातिमत्तश्च पुनः पप्रच्छ बालकम् ॥ ९७ ॥ कतींद्राणां समूहः त्वया दृष्टः श्रुतोथवा । विश्वकर्मा कतिवि घस्ते मे ब्रूहि शिशोऽधुना ॥ ९८ ॥ शक्रस्य वचनं श्रुत्वा प्रहस्य विप्रबालकः ॥ तमुवाच श्रुतिसुखं पीयूषसदृशं वचः ॥ ९९॥|ङ्क | आढण् उवाच ॥ ॥ जानामिकृश्यूपं तात तवं तातं प्रजापतिम् ॥ मुनिं मरीचिनामानं तत्रालं च तणूोनिधिम् ॥ १ o |s. |नाभिपद्मोद्भवं विष्णो स्तुत्वा तं विधिमीश्वरम् । रक्षितारं च तं विष्णु परं सवण्णान्वितम् ॥ १ ॥ एकार्णवं च प्रलयं सत्वशून्यं ॐ भयानकम् ] सृष्टिं कतिविधां शक्र कल्पं कतिविधं ध्रुवम् ॥ २ ॥ ब्रह्मांडं च कतिविधं ब्रह्मविष्णुमहेश्वरान् ॥ ब्रह्मांडेषु कतिविधा कॅनिंद्वान्को गंतुमीश्वरः ॥३॥ यदि संख्यास्ति रेणूनां धरायां च सुराधिप । तथापि संख्या शाणां नास्त्येवेति विद्वर्जुधाः ॥ ४ ॥ शक्रस्यायुयाधिकारो युगानामेकसप्ततिः ॥ अष्टाविंशतिशक्राणां पतनेऽहर्निशं विधेः ॥ ६ ॥ विंधेरष्टोत्तरशतमायुरेव प्रमाणतः । सुरें . " ३. २. ४. झुलूणां च का संख्या नास्ति संख्या विधेरपि ॥ ६॥ ब्रह्मांडसंख्या यत्र क ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः॥ महाविष्णोलोमकूपोद्भवे तोये सुनिऊ सं• ? र्मले ॥ ७॥ ब्रह्मांडेऽस्ति यथा नौका भवतोये च कृत्रिमा॥ एवं लोम्नः प्रमाणेन ब्रह्मांडाः संत्यसंख्यकाः ८) ब्रह्मांडे च कति १३५ शु| अ• g७ विधा सुराः संत्येव त्वत्समाः । एतस्मिन्नंतरे तत्र ददर्श पुरुषोत्तमः॥ ९॥ पिपीलिकासमूहं च व्यायतं धनुषां शतम् ॥ क्रमश स्तान्संनिरीक्ष्य जहासोचेदिंजार्भकः ॥११॥ नोवाच किंचिन्मौनी च गंभीरः सगणो यथा॥। दृझा हास्यं विप्रबटोर्गाथां श्रुत्वातिवि |छ|स्मितः । पप्रच्छ च पुनर्विनं शुष्कंकंठोष्ठतालुकः ॥ ११ ॥॥ इंद्र उवाच ॥ कथं हसि विनेंद्र मां शीतं कारणं वद ॥ञ्च त्वं वा को मायया च्छन्नः शिशुरूपी गुणार्णवः ॥ १२॥ इंद्रस्य वचनं श्रुत्वा तमुवाच द्विजार्भकः । आध्यात्मिकं नीतिसारं ज्ञानच्छु कुबीजं परं वरम् ॥१३ब्राह्मण उवाच ॥ दृष्टः पिपीलिकासंघो हेतुरस्य निगूढकः ॥१8 मा मां पृच्छ शोकबीजं तवान्य |ज्ञानकारणम् ॥ सांसारिकाणां संसारवृक्षमूलनिकृतनम् ॥ १९॥ अज्ञानतमसि च्छन्नं ज्ञानदीपमनुत्तमम् ॥ निगूढं सर्ववेदेषु सिद्ध नामपि दुर्लभम् ॥ १६ ॥ योगिनां प्राणतुल्यं च मृढाहंकारभंजनम् ॥ इत्युक्त्वा तत्र संतस्थौ सस्मितो द्विजपुंगवः । पुनः चै। पप्रच्छ शक्रस्तं शुष्ककंठोष्ठतालु कः ॥ १७॥ शक्र उवाच ॥ ॥ इहि विप्रबंटो शीघ्र ज्ञानदीपं पुरातनम् ॥ न जानामि शिशुः ॐ|कस्त्वं ज्ञानराशिः स्वमूर्तिमान् ॥१८ इंद्रस्य वचनं श्रुत्वा विप्ररूपी जनार्दनः ।ज्ञानं भाषितुमारेभे योगोंढाणां सुदुर्लभम् ॥१९॥खें ब्राह्मण वाच ॥ ॥ सृष्टः पिपीलिकासंघ एकेकः क्रमशो मया ॥ १२० ॥ सर्वे स्वकर्मणा शक्र शक्रीभूताः सुरालये । अधुना कर्मणा सर्वे क्रमशो भूतजन्मनाम् २१ ॥ अतीतकाले संप्राप्ता भूतजातिं पिपीलिकाम् ॥ कर्मणा जीविनो यांति वैकुंठं च निरामयम् ॥ २२॥ कर्मणा ब्रह्मलोकं च शिवलोकं च कर्मणा॥ स्वर्गे स्वर्गसमास्थानं पातालं च स्वकर्मणा ॥ २३ ॥ कर्मणा नरकं घोरं स्वात्मदुखेककारणम् ॥ कूर्मणा सूकरीगर्भ कर्मणा क्षुद्रजीवनम् ॥ २९ ॥ कर्मणा पशुपत्नीनां कर्मणा पक्षियोषिताम् | ॥१३॥ कर्मणा कीटयोनिं च वृक्षत्वं च स्वकर्मणा ॥२३स्वकर्मणा मुखी दुःखी सेव्यः सेवक एव च । कर्मणा ब्राह्मणत्वं च दैवं चापि स्त्र कर्मणा ॥ २६ ॥ स्वकर्मणा च प्रेतत्वं ब्रह्मत्वं च स्वकर्मणा ॥ कर्मणा व्याधियुक्तश्च कर्मणैवातिसुन्दरः ॥ २७ ॥ कर्मणा स्वगहीनश्च दें। स्वांगवृद्धश्च कर्मणा ॥ विधाता कर्मसूत्रेण फलदाता च जीविनाम् ॥ २८॥ कर्मस्वभावसाध्यं च स्वभावोऽभ्यासजीवकः ॥ इत्येवं आँ वचः ॥ २९ ॥ सुखदं पुण्यदं सारं नरकार्णवतारकम् ॥ संसारः स्वनवत्सर्वे देवेंद्र सचराचरम् ॥१३९ ।। मृत्युश्च मस्तकस्थायी सर्वेषां कालयोगतः ॥ जलबुद्रुदवत्सर्वं जीविनां च शुभाशुभम् ॥ ३१ ॥ शक्र शवेंद्रमत्येव नाविष्टस्तत्र पंडितः ॥ इत्येवमुक्त्वा विप्रश्च तत्र तस्थौ च सस्मितः ॥ ३२ ॥ विस्मितस्त्रिदशाध्यक्षो नात्मानं बहुमन्यते । एतस्मिन्नंतरे। कुशीघ्रमाजगाम सुनीश्वरः ॥ ३३ ॥ अतिवृदों महायोगी ज्ञानेन वयसा महान् ॥ कृष्णाजिनी जटाधारी बिभ्रत्तिलकमुज्ज्वलम् ४|॥ ३४ ॥ वक्षःस्थले रोमचनं बिभर्ति मस्तके कटम् । स्थितं सर्वं मध्यदेशे किंचिदुत्पाटितं स्फुटम् ॥ ३८॥ समागत्य द्वयोर्मध्ये तस्थौ स्थाणुवदेव सः ॥ महेंद्रो ब्राह्मणं दृष्ट्वा प्रणनाम मुदान्वितः ॥ ३६ ॥ मधुपर्कादिकं दत्त्वा पूजयामास भक्तितः । पप्रच्छ कुशी विनं चकार विनयं पुनः ॥ ३७ ॥ तुष्टावातिथिभावेन मुदा सादरपूर्वकम् । विप्रार्भकस्तेन सार्दू संभाषां च चकार सः । छस्ववांछितं परं प्राह सर्वं विनयपूर्वकम् ॥ ३८ ॥ ॥ बालक उवाच कुतस्त्वमागतो विप्र किन्नाम तव वा वद ॥ को वात्रा गमने हेतुर्निवासः केन हेतुना ॥ ३६ ॥ कटं कथं मस्तके ते लोमचक्रे च वक्षसि ॥ अत्युन्नतं मध्यदेशे किंचिदुत्पाटितं मुने ॥ ॐ| ३१० ॥ मां चेत्कृपास्ति ते विप्र सर्वे संन्यस्य कथ्यताम् । अत्यद्भुतमिदं सर्वं श्रोतुं कौतूहलं मम ॥ ४३ ॥ स शिशोर्वचनं न कृता गृहाः ॥ न विवाहश्चोपजीव्यं भिझोपजीविनाधुर ॥ ८३॥ लोमशेति च मन्नाम हेतुर्विप्रस्य दर्शनम् ॥ वर्षणातपशांत्यर्थं| मस्तकस्थं कटं मम ॥ ४४ । वक्षःस्थलस्थितं रोमची तत्कारणं शृणु ॥ सांसारिकाणां भयदं विवेकजननं परम् ॥ ६९ ॥ आयुः संख्याप्रमाणं मे लोमचकं च वक्षसि ॥ शीकपतनं विप्र लोमैकोत्पाटनं मम ॥ ७६ ॥ उत्पाटितानि लोमानि तेन, मध्ये स्थितानि म. वै. छ. |च ॥। ब्रह्मणो द्विपरार्धे च मम मृत्युर्निरूपितः॥७७॥ असंख्यविषयो ब्रह्मन्मरिष्यंति मृता अपि । कलत्रेण च पुत्रे गृहेण किं प्रयो/छ सं• ४g ॐजनम् ॥ ४८ ॥ ब्रह्मणः पतने चक्षुर्निमेषश्च हरेर्भवेत् । तत्पादपद्ममतुलं चिंतयामि निरंतरम्॥ १९॥ दुर्लभं श्रीहरेर्दास्यं भक्तिर्न ||अ• ४८ ॥१३६॥| तर्गरीयसी ॥ स्वमवत्सर्वमंश्चयं तद्भक्तिव्यवधायकम् । १९६०॥ इदं मद्रुणा दत्तं शंभुना ज्ञानमुत्तमम् ॥ विना भक्तिं न गृह्यामि ॥ ९१ ॥ इत्येवमुक्त्वा स मुनिर्जगाम शिवसन्निधिम् । शिशुरूपी हरिस्तत्रैवांतर्धानं चकार ह ॥ ६२ ॥ छ|इंद्रस्तु स्वभवद्दष्टं बभूव तत्र विस्मितः । तृष्णामात्रं च संपत्तौ नास्त्येव परमेश्वरे ॥५३ ॥ विश्वकर्माणमानीय प्रियमुक्त्वा शत क्रतुः॥ दत्त्वा रत्नानि संपूज्य तं प्रस्थापितवान्गृहम् । १४॥ सर्वं विन्यस्य पुत्रे च शरणं गंतुमुद्यतः॥ शचीं राज्यश्रियं त्यक्त्र |ऊ|विवेकी क्षयकासुकः ॥६६॥ दृष्टा विवेकिनं कांतं दृदयेन विदूयता । शची जगाम शोकार्ता संत्रस्ता शरणं गुरोः ॥ ६६ ॥ सर्व ॥ विधाय च स्त्रयं प्रीत्या पाठयामास ते मुदा ॥ ९८॥ मुनिः शास्त्रविशेषं च बोधयामास वाक्पतिः। स चकार तदा राज्यं धंदावन छ|विनोदिनि ॥६९॥॥ इत्येवं कथितं सर्वं शकदर्पविमोचनम् ॥ साझाहटो दर्पभंगो नंदयज्ञे सुरेश्वरि ॥ १६ ॥ इति। आश्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे श्रीकृष्णराधासंवादे सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४७ ॥ ॥ श्रीराधि कोवाच ॥ ॥ कथितो भवता मघं दर्पभंगः श्रुतो हरेः ॥ र्पभंगं रवेश्वपि श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः ॥ १ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ एकदेवोदयं कृत्वा रविरस्तं जगाम ह ॥ माली सुमाली देवेंद्रौ दीतिं कर्तुं समुद्यतौ ॥ २॥ शंकरस्य वरेण च ॥ तयोश्च प्रभया रात्रिर्नुभवेदिति सुंदरि ॥ ३॥ रुष्टः सूर्यः स्त्रशूलेन तौ जघानावलीलया । पतितौ सूर्यलेन झ सूच्छितो धरणीतले॥ ४ ॥ भक्तापायं च विज्ञाय शंकरो भक्तवत्सलः ॥ आगत्य जीवयामास महाज्ञानेन तौ विभुः॥९॥ तो ॥१२६ आंच नत्वा शिवं भक्त्या जग्मतुर्निजमंदिरम् । दुद्राव च महादेवः सुयं हंतुं रुषा ज्वलन् ॥ ६ ॥ दृष्ट्वा संहारकतरं जिघांसतं हरं के रविः। भिया पलायमानश्च ब्रह्माणं शरणं ययौ ॥ ७ ॥ दुद्राव च महादेवो ब्रह्मणो निलयं रुषा ॥ शूलमत्यर्थमुद्यम्य कालका लो विधेर्विधिः ॥८॥ दृध्रा ब्रह्म हरं रुष्टं तुष्टाव परमेश्वरम् ॥ चतुर्वक्रेण वेदोक्तस्तोत्रेण जगतां पतिः ॥ ९॥॥ ब्रह्मोवाच । प्रसीद दक्षयज्ञन सूर्य मच्छरणागतम् ॥ त्वयैव सृष्टः सृष्टेश्च समारंभे जगद्वरो ॥ १० ॥ आशुतोष महाभाग प्रसीद भक्तवत्सल ॥ कृपया च कृपासिंधो रक्षा रक्ष दिवानिशम् ॥ ११ ॥ ब्रह्मस्वरूप भगवन्सृष्टिस्थित्यंतकरण ॥ स्त्रयं रविं च निर्माय ॐस्वयं संहर्तुमिच्छसि ॥ १२ ॥ स्वयं ब्रह्मा स्त्रयं शेषो धर्मः सूर्यो हुताशनः ॥ इंद्रचंद्रादयो देवास्त्वत्तो भीताः परात्पर ॥ १३ ॥ ऋषयो मुनयश्चैव त्वां निषेव्य तपोधनाः। तपसां फलदाता त्वं तपस्त्वं तपसां फलम् ॥ १९ ॥ इत्येवमुक्त्वा ब्रह्मा तं सूर्यमानीय |४|भक्तितः । प्रीत्या समर्पयामास शंकरे दीनवत्सले ॥ १॥ शंभुस्तमाशिषं कृत्वा विधिं ना जगद्विधिः । प्रसन्नवदनः श्रीमाना छलयं प्रययौ मुदा ॥ १६ ॥ इति धातृकृतं स्तोत्रं संकटे यः पठेन्नरः ॥ भयाप्रमुच्यते भीतो बद्धो मुच्येत बंधनात् ॥ १७ ॥ राज ऊद्वारे श्मशाने च मन्नपोते महार्णवे ॥ स्तोत्रस्मरणमात्रेण मुच्यते नात्र संशयः १८॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्म छ|खंडे नारायणनारदसंवांदे श्रीकृष्णराधासंवादे अष्टचत्वारिंशोध्यायः ॥ ४८॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ अथ वर्तेरुपाख्यानं सावधानं निशामय ।.गोपनीयं पुरा। |लुज प्रखताब जोश नियं पातैजना सञ्वका "तां शिखां कृत्वा भयानकीम् ॥३॥ क्षुभितः कुपितश्चैव भृगोः शापस्य कारणात् ॥ स्त्रं च तेजस्विनं मत्वा तुच्छं मत्वान्यमात्मनः ॥४॥ एतस्मिन्नंतरे विष्णुराजगामावलीलया ॥ भक्तिनम्रा त्मकंधरः ॥ ६ ॥ ॥ शिशुरुवांच ॥। कथं रुष्टोसि भगवन्भवान्मां कारणं वद ॥ त्रैलोक्यं भस्मसात्कर्तुमुद्यतोसि निरर्थकम् ॥७॥ त्वमेव भृगुणा शप्तोभृगोश्च दमनं कुरु ॥ एकापराधालोक्यं भस्मीकर्तुं न चार्हसि ॥८॥वित्रं च ब्रह्मणा सृष्टं वस्य पाता स्वयं . वै. कैं. |इरिः ॥ संहर्ता भगवान्रुद्ध एखमेव क्रमो भवेव ॥ ९॥ तत्कथं भस्मसाक्कर्तुमीषरे शंकरे स्थिते ॥ रक्षितारं हरिं जित्वा संहारं कुरु सं• ४ - |१३७ अ• • वद्ययौ ॥ १४ ॥ उक्तो वर्तेर्दर्पभंगः परं वै श्रोतुमिच्छसि ॥ नित्यनूतनमाख्यानं देवानां दर्पमोचनम् ॥ १६ ॥ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा सस्मितो भगवान्प्रभुः॥ कथां कथितुमारेभे श्रुत्वा रम्यां पुरातनीम् ॥ १७ ॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्री कृष्णजन्मखण्डे ना ॥४९॥॥ ४॥ श्रीकृष्ण उवाच॥॥ दुर्वाससो |पंपैगं कथयामि शृणु प्रिये । महामुनेयगतश्च रुद्रांशस्यातितेजसः ॥१॥ एकदा चांबरीषश्च कृत्वा च द्वादशीव्रतम् ॥ पारणं कर्तुं मारेभे भोजयित्वा द्विजान्बहून् ॥ २ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र चाजगाम मुनिः स्वयम् ॥ क्षुधार्तश्च तृषार्तश्च विष्णुव्रतपरायणः ॥ ३ ॥ G|म भोजय महाभागेत्येवं स नृपमुक्तवान् । राजा भक्त्या ददौ तस्मै परमान्नं सुधोपमम् ॥ ६ ॥ सकेशं पायसं दृझा राजानं शप्तुम् । प्रलयांतकः ॥ ६ ॥ नृपश्रेष्ठं स राजानं कोपेन हंतुमुद्यतः । भयेन कंपिताः सर्वे शुष्ककंठोष्ठतालुव काः ॥ ७॥ सस्मार च महाभीतो|ऊ। झराजा मम पदांबुजम् । सर्वविन्नस्योपशमः स्मृतिमात्रादव ॥१३७ | ॐ| रम् ॥ तेनासाच्छाद्य सूर्यं तं दीतिं कुर्वतमुत्तमाम्॥ १२ ॥ कैलासं सप्तवर्ग च ब्रह्मलोकमनामयम् ॥ विनेंद्रो भ्रमणं कृत्वा .वैकुंठं | ॐ शरणं ययौ ॥ १३ ॥ पादपने पतंतं च ददर्श विप्रपुंगवम् ॥ कृपया च कृपासिंधुर्ददो विप्राय निर्भयम् ॥ १४ ॥ नारायणवरेणेव = बभूव विज्वरो द्विजः॥पुनर्ययो हरिं स्तुत्वा नृपगेहं तदाज्ञया ॥ १४॥ राजा मुनींद्र संप्राप्य भोजयामास पायसम् । स्वयं च पारणं (। ऊचक्रे सस्त्रीकः सह बांधवः ॥ १६ ॥ राजानमाशिषं कृत्वा भुक्त्वा विप्रो गृहं ययौ ॥ मया नियोजितं चक्रे भक्तानां रक्षणाय च ॥१७॥३॥ नश्यंति सर्वे प्रलयेन मे भक्तः प्रणश्यति । सर्वेदेवा मम प्राणाभक्ताःप्राणाधिका मम ॥१८॥त्वं च लक्ष्मीर्महामाया सावित्री वा सर झु अ|स्वती ब्रह्मा शंभुरनंतश्च धर्मपुत्राह्मणास्तथां ॥ १९॥ गोपांगनाश्च गोपाश्च सर्वे प्रियतमा मम॥ तेभ्यः प्रियाः परा भक्ताः प्रियो भक्तान्न हैं। |कश्चन ॥२०॥ दत्त्वा सुदर्शनं चनं भक्तानां रक्षणाय च । तथापि न प्रतीतिमें स्वयं द्रष्टुं प्रयामि तान् ॥२॥। दुर्वाससो दर्पभंगः श्रुतो छ| झुमत्तः सुखारि iआज्ञाप्य मद्भागे किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ २२॥ श्रीराधिकोवाच ॥। धन्वंतर्दर्पभंगं कथयस्व जगद्वरो ||झ छ|पुराणे गोपनीयं च श्रोतुं कौतूहलं मम ॥ २३ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा जहास मधुसूद छ। झनःथ कृथितुमारेभे धृतिरम्यां पुरातनीम् ॥ २९ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे । कुदुर्वाससो दर्पभंगोनाम पंचाशत्तमोऽध्यायः ॥ ६० ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ नारायणांशो भगवाम्स्वयं धन्वंतरिर्महान् ॥४ ङ|पुरा समुद्रमथने समुत्तस्थौ महोदधेः ॥ १ ॥ सर्ववेदेषु निष्णातो मंत्रतंत्रविशारदः॥ शिष्यो हि वैनतेयस्य शंकरस्यपशिष्यकः ॥|४ झ|॥ २॥ शिष्याणां च सहखेण गतेः कैलासमीश्वरि ॥ ददर्श तक्षकं मार्गे लेलिहानं भयानकम् ॥ ३ ॥ लक्षनागैः परिवृतं शेलतुओं झूम बिग" शौचं क्लेशसमासेतें हम बसवें र दुइ घन्वंतः यिो भनवानघ अगस क्षेत्र में | ॥ ६ ॥ निश्चेष्टस्तक्षकस्तस्थौ तत्र मार्गे यथा मृतः ॥ गणा निवेदने चतुर्गना वासुकिसन्निधिम् ॥ १७ ॥ वासुकिस्तत्समाकण्यञ्च .. बळतिकोपतः ॥ संपन्प्रस्थापयामासासंख्यमेव विषोल्लुणान्॥ ८ ॥ सर्पसेनाप्रणीतं च मुख्यान्यंच विशारदान् । द्रोणका सं• १६ लीयकृकटपुंडरीकधनंजयान्॥ ९॥ सर्वे नागाः समाजग्मुर्यत्र धन्वंतरिः स्वयम् ॥ भयमापुः शिष्यगणा दृष्ट्' ना(गा । संख्यकाः ५, ३८ ॥ ॐ |॥ १० ॥ नागनिश्वासवातेन सर्वे शिष्या मृता इव ॥ निश्चेष्टा ज्ञानरहिताः शेरते धरणीतले ॥ ११ ॥ धन्वतरिश्च भगवान्पीछे अ• ५१ अषवर्षणेन च ॥ जीवयामास शिष्यश्च मंत्रेण च गुरुं स्मरन् ॥ १२॥ ॥ चेतनां कारयित्वा च शिष्याणां च जगद्वरुः ॥ चकार = आर्जुभितं मैत्रेः सर्पसंखं विषोल्बणम् ॥ १३ ॥ सर्वे बभूवुर्निश्रेष्ठा चूंभितास्ते मृता इव ॥ कोपि नालं ततो देवि वार्ता दांतुं गणेषु चx ॐ| ३६ ॥ वासुकिर्नूलुषे सर्वे सर्वज्ञः सर्वसंकटम् ॥ आजुहाव जगद्रां भगिनीं ज्ञानरूपिणीम् ॥ १९॥ ॥ वासुकिरुवाच ।॥ मनसे त्वं समागच्छ नागात्रक्षातिसंकटात् ॥ जगत्रये महाभागे पूजा तव भविष्यति ॥ १६ ॥ वासुकेर्वचनं श्रुत्वा प्रहस्योवाचlछु कन्यका ॥ वाक्यं पीयूषतुल्यं च विनयावनतस्थिता ॥ १७॥ ॥ मनसोवाच ॥ ॥ नागेंद्र शृणु मद्वाक्यं यास्यामि समरं प्रति। ।ङ्क भद्रभद्रं दैवसाध्यं करिष्यामि यथोचितम् ॥ १८ ॥ तं शठं संहरिष्यामि लीलया समरस्थले । अहं यं निहनिष्यामि ते कोझ रक्षितुमीयरः॥ १९॥ यदि प्रह्मादयो देवाः समायांति रणस्थले । तथापि तव शठं च प्रजेष्यामि न संशयः ॥ २०॥ गुरुमें भगळु वाच्छेषः सिद्धमंत्रं च दत्तवान् । नारायणस्य जगतामीशस्य परमाद्भुतम् ॥ २१॥ बिभर्मि कवचं कंठे परं त्रैलोक्यमंगलम् ॥” संसारं भस्मसात्कृत्वा पुनः स्रष्टुमहं क्षमा ॥ २२ ॥ शिष्याहं मंत्रशास्त्रेषु शंभोर्भगवतः पुर्॥ महाज्ञानं दूतवान्स मष्ठं च कृपया । अविः ॥ २३॥ शभोः शिष्यो गरुडो गणयामि न तं ध्रुवम् ॥ धन्वंतरिस्तच्छिष्याणामेकः किं गणयामि तम् ॥ ३२६ वा सा जगामैका त्यक्त्वा नागगणाक्षुषा । प्रणम्य श्रीहरिं शुद्धं शेषं च दृष्टमानसा ॥ २४॥ यत्र धन्वंतरिर्देवः प्रसन्नवदने झणः । तत्राजगसम सा देवी कोपरक्षणां रुषा ॥ २६॥ दृष्टिमात्रेण सर्वाश्च जीवयामास सुन्दरी ॥ विषदृष्टचा शत्रुशिष्यापेिक्ष क्व चकार ह ॥ २७ ॥ धन्वंतरिस्तु भगवान्मंत्रशास्त्रविशारदः ॥ मंत्रेण यत्नं कृतवानोत्थापयितुमीश्वरः ॥ २८ ॥ दृश् धन्वं झ|तरं देखी प्रहस्योवाच सत्वरम् ॥ बहूक्तिमर्थयुक्तां च साइंकारां सुरेश्वरि ॥ २९ ॥ ॥ मनसोवाच ॥ ॥ मंत्रार्थ मंत्रशिक्षु ॐच मंत्रभेदं मदोषधम् ॥ वद जानासि किं सिद्ध शिष्योऽसि गरुडस्य च ॥ ३९॥ अहं च वैनतेयश्च शिष्य शंभोश्च विद्यते । शुकछु झ|ल्पकालं सुचिरमहं धन्वंतरे शृणु ॥ ३१॥ इत्युक्त्वा सरसः पत्रं समानीय जगत्प्रसूः ॥ मंत्रसंवलितं कृत्वा प्रेरयामास कोपतः|ङ्क ॐ|॥ ३२॥ दृझागतं पद्मपुष्पं ज्वलदग्निशिखोपमम् ॥ (धन्वंतरिक्ष निःश्वासैर्भस्मसात्तचकार ह) ॥ ३३ ॥ तच्च धन्वंतरि€ समं|ङ्क =|ष्ठरेणुमुष्टिना ॥ चकार निष्फलं भस्म तां प्रहस्यावलीलया॥ ३४ ॥ देवी जग्राह शक्तिं च मसूर्यसमप्रभाम् ॥ मंत्रसंवलितां /सँ अकृत्वा प्रेरयामास तं रिपुम् ॥ ३८॥ दृझा जाज्वल्यमानां तां शक्तिं धन्वंतरिः स्वयम् ॥ विष्णुदत्तेन शूलेन स तु चिच्छेद लीलयाङ्क झ|॥ ३६ ॥ तां च शक्तिं वृथा दृष्ट्वा प्रजज्वालेश्वरी रुषा ॥ जग्राह नागपाशं च घोरमव्यर्थमुल्बणम् ॥ ३७ ॥ नागलक्षसमायुक्तंट्स झ||सिद्धमंत्रेण तूर्णमाजगाम मंत्रितम् खगेश्वरः । प्रेरयामास । ३९॥ सप्तमागतं कोपेन कालांतकसमप्रभम् दृष्ट्वा गरुडो हरिवाहनः ॥ ३८॥ ॥ धन्वंतरिर्नागपाशं विधाय चंचुना शीतं दृष्ट्वा बुभुजे च सस्मितो क्षुधितश्चिरम् मुदा ॥ ॥ सस्मार ४० ॥ गरुङ ना|छकें। । ॐ गाधं निष्फलं हृद्वा कोपरक्तेक्षणा भृशम् ॥ जग्राह भस्ममुष्टिं च शिवदत्तां पुरा प्रिये ॥ ४१ ॥ भस्ममुटिं मंत्रपूतां दृष्ट्वा चX झ|प्रेरितां यथा॥ पक्षवातेन चिक्षेप शिष्य पशून्निधाय च ॥ ६२॥ निरस्तां भस्ममुटिं च वृद्धादेवी नुकोप ह ॥ जग्राह शं छ ॐ|लमव्यर्थं हंतुं धन्वंतरं स्वयम् ॥ ४३ ॥शिवदत्तं च शूलं च शतसूर्यसमप्रभम् । अव्ययीशूलं लोकेषु प्रलयाग्निसमप्रभम्झ| ॐ|॥ ४७ ॥ अथ ब्रह्मा तथा शंभुराजगाम रणाजिरम् ॥ धन्वंतश्च रक्षार्थं शमनार्थं खगस्य च ॥ १४॥ दृश्वा शंखं जगदौरी विधिं च। |जगतां पतिम् ॥ भक्त्या ननाम तावेव निःशंका शूलधारिणी ॥ ४६॥ धन्वंतरिथ गरुडः प्रणनाम सुरेश्वरौ ॥ तुष्टाव परया| |भक्त्या तौ च चाशिषम् । ६७ ॥ उवाच ब्रह्मा मधुरं हितं धन्वंतरिं मुदा पूजार्थं मनसायाश्च लोकानां हितकाम्यया ॥ |-४८ ॥ अद्भवाय ॥ " धन्वंतरे महाभाग रद ॥ रणं ते "मनसासादं न हि साम्यं च मे मतम् ॥ १९ ॥ हैं। २७ ३. |४रिव्रतेन शूलेन दुर्निवार्षेण सर्वतः ॥त्रैलोक्यं भस्मसात्कृतं क्षमेयं त्रिदशेश्वरी ॥ ५ ॥ ध्यानं कौथुमशाखोक्तं कृत्वा भक्तयाॐसं• ४ . ६समाहितः ॥ दत्वा षोडशोपचारं देव्याश्च कुरु पूजनम् ॥ ९१॥ आस्तिकोक्तेन स्तोत्रेण स्तवनं कर्तुमर्हसि ॥ परितुष्टा च मनसा छअ• ५ ॥१९॥ || | ५१ वरं तुभ्यं प्रदास्यति ॥ ९२ ॥ ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा चुकाारानुमतिं शिवुः॥ वैनतेयश्च संप्रीत्या बोधयामास यत्नतः॥ ९३ ॥ एषां ङ |च वचनं श्रुत्वा स्रात्वा शुचिरलंकृतः । विधिं पुरोहितं कृत्वा पूजां कर्तुं समुद्यतः ॥ ९७ ॥ ॥ धन्वंतरिरुवाच ॥ इहागच्छ) " झ जगद्दौरि गृहाण मम पूजनम् ॥ पूज्या त्वं त्रिषु लोकेषु पुरा कश्यपकन्यके ॥ ६९ ॥ त्वया जितं जगत्सर्वं देवि विष्णुस्त्ररूपया ॥|४ |तः॥९७॥ चारुचंपकवर्णाभां सर्वांगसुमनोहराम् ॥ ईषदास्यप्रसत्रास्य शोभितां सूक्ष्मवाससा ॥६८॥सुचारुकबरों शोभां रत्नाडु ॐ|भरणभूषिताम् ॥ सर्वाभयप्रदां देवीं भक्तानुग्रहकातराम् ॥ ५९॥ सर्वविद्याभदां शतां सर्वविद्याविशारदाम् ॥ नागैवाहिनीं देवीं भजे । झनागेश्वरीं पराम् ॥ ६०॥ ध्यात्वैवं कुसुमं दत्त्वा नानाद्रव्यसमन्वितम् ॥ दत्त्वा षोडशोपचारं पूजयामास तां श्रिये ॥ ६३॥ स्तोत्रं— |चकार यत्नाच पुलकांचितविग्रहः ॥ पुटांजलियुतो भूत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥६२॥ ॥ धन्वंतरिरुवाच ॥ ॥ नमः सिदिस्वरूपायेऊ सिद्धिदायै नमोनमः ॥ नमः कश्यपकन्याये वरदायै नमोनमः ॥ ६३ ॥ नमः शंकरकन्यायै शंकरायै नमोनमः ॥ नमस्ते नागवारों झुदिन्ये नागेश्वर्यं नमोमनः ॥ ६e॥ नम आस्तीकजननि जनन्ये जगतां मम ॥ नमो जगत्कारणायै जरत्कारुखिये नमः ॥६०॥डू नमो नागभगिन्ये च योगिन्यै च नमोनमः ॥ नमश्चिरं तपस्विन्ये सुखदाये नमोनमः ॥ ६६॥ नमस्तपस्यारूपायै फलदाये छ नमोनमः ॥ सुशीलये च साध्व्ये च शताये च नमोनमः ॥ ६७ ॥ इत्येवमुक्त्वा भक्त्या च प्रणनाम प्रयत्नतः । तुष्टा देवी|४ छ वरं दत्त्वा सत्वरं स्वालयं ययौ॥ ६८॥ ब्रह्मरुद्रवैनतेयाः समाजग्मुर्निजालयम् ॥ धन्वंतरिश्च भगवाञ्जगाम निजमंदिरम् ॥ ६९॥४५१४ |जग्मुर्नागाः प्रदुद्यम नराजिविराजिताः॥ इत्येवं कथितं सर्वं स्तवराजं मया तव ॥७० ॥ विधिना मातरं भक्तिमास्तीक चकोर छुह। तदा तुष्टा जगद्भौरीपुत्रं नै तं मुनिपुंगवम् । ७१ ॥ _इदं स्तोत्रं महापुण्यं भक्तियुक्तश्च यः पठेत् । ॥ वंशजान् नागभयं नास्ति | कुतस्य न संशयः ॥ ७२ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे धन्वंतरिदर्पभंगमनसाविजयोऊ कुनामैकपंचाशत्तमोऽध्यायः कृत एव न संशयः ॥ १ ॥ ॥ अधुना ९१ " च समुत्तिष्ठ ॥ श्रीकृष्ण गच्छ उवाच धंदावनं ॥ वनम् ॥ सर्वेषां गोपिका भंगश्च विरहातश्च कथितूध श्रुतस्त्वया शीघी पर्धयामि ॥ क्षुद्राणां सुन्दरि महतां ॥ २चैवङ्क ॥४ ॐ |॥ श्रीनारायण उवाच ॥ इत्येवं वचनं श्रुत्वा मानिनी रसिकेश्वरी॥ " उवाच कृष्णं नय मां न शक्ता गंतुमीश्खर ॥ ३॥ राधिकाः वचनं श्रुत्वा प्रहस्य मधुसूदनः । मामारुहेत्यैवमुक्त्वा सोंतर्धानं चकार ह ॥ ४ ॥ सा मनोयायिनी राधा कृत्वा रोदनं क्षणम् ॥|ऊ र छ|इतस्ततस्तमन्वेष्य धंदारण्यं जगाम सा ॥६॥ विवेश चंदनवनं रुदंती शोककातरा ॥ दी गोपिकास्तत्र शोकार्ता भयविह्वलाः ॥ |॥ ६ ॥ ताम्रास्या घूर्णनयना भ्रमंतीः सर्वकाननम् ॥ नाथ नाथेति कुर्वतीर्निराहारा रुषान्विताः ॥ ७ ॥ ता दृष्ट्वा राधिका सा चक्षु अप्रमविच्छेदकातरा । कथयामास वृत्तांतं मलयभ्रमणादिकम्। ८॥ ताभिः सार्ध च सा राधा रुरोद विरहातुरा ॥ हा नाथ नाथेछु |त्युच्चार्य विलप्य च मुहुर्मुहुः ॥ ९॥ विनिंद्य कृष्णं कोपेन तर्जयामास च क्षणंम् । क्षणं शरीरमुत्स्रष्टुं कोपात्सर्वाः समुद्यताः।| | ॥ १० ॥ एतस्मिन्नंतरे कृष्णस्तत्र चंदनकानने॥ स्वात्मानं दर्शयामास राधिकां गोपिकागणम् ॥ ११। राधा गोपांगनाभिध४ दृष्ट् प्राणेश्वरं सुदा ॥ सस्मिता च प्रदुद्राव पुलकांचितविग्रहा ॥ १२॥ तृणं कृष्णं समाश्लिष्य जहार मुरलीं रुषा ॥ मालां च पीत/कु वसनं भग्नं कृत्वा च मानिनी ॥ १३ ॥ पुनः संधारयामास वक्तुं मालां मनोहराम् । विनोदमुरलीं तुष्टा वृंदावनविनोदिनी ॥ १४॥/ ४ ऊचंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमाक्तं च कातरम् ॥ मुहुर्मुहुर्मुखं वीक्ष्य सुखैब परमादरम् ॥ ३९ ॥ क्षणं संतयामास क्षणं स्तोत्रं चक्रुर् हसँ |सकरं च तांबूलं क्षणं तस्मै ददौ मुदा ॥ १६ ॥ अथ गोपांगनाः स्र्वा रुरुवुः प्रेमविह्वलाः ॥ सर्वे निवेदनं चक्रुः स्वदुःखं विडङ छूद्भवम् ॥ १७॥ देहत्यागं च ज्ञानं च स्वाहारस्य विसर्जनम् । वनेवनहर्निशं च शश्वद्धमणमेव न ॥ १८॥ क्षणं तं भर्सयामासुः स्तोत्रं ’चक्कु शणंडवा । २:क्षणं दुषां च क्षणं तस्यै च बढ्नम्॥ १९॥ काञ्चिदूचुः प्राणचोरें ५ श् तेति संततम् । एवं पुनर्न कर्तव्य छै| . सं० ४ ५ , झूमनेनेति च काश्चन ॥ २० ॥ काश्चिदूचुरिमं मध्ये यूयं कुरुत सत्वरम् ॥ निबबप्रेमपाशेन हृद्ये चेति ,काश्चन ॥ २१॥४ अ० ५२ काचिदूचुरयं न पुनर्वक्ते मां नास्ति च काञ्चनेति प्रतीतिर्न च कदाचन नारद ॥ । २३ यत्नाचेतनचोरं ॥ निर्जनानि च च पश्य रम्याणि पश्येति यानि काञ्चन यानि ॥२२ वनानि ॥ काचिदूचुर्निधुरोऽयं च । अमेयुगोंपिकास्तानि नरघातीतिकोपतः कृष्णेन ॥|इ छ| ॐ सह कौतुकात् ॥ २३॥ एवं तं गोपिकाः सर्वा मध्ये कृत्वा सदीश्वरम् ॥ ययुर्वनांतरे यत्र सुरम्यं रासमंडलम् ॥ २९॥ रासं गत्वा द्यु स्वर्णपीठे तस्थौ स रसिकेश्वरः ॥ निशि भाति यथाकाशे चंद्रस्तारागणैः सह ॥ २६ ॥ नानासूतींर्विधायात्र सह ताभिर्जनार्दनः ॥४ ॐ|चकार च पुनः क्रीडां कामुकीनां मनोहराम् ॥ २७॥ स्वयं राधां करे धृत्वा पूर्वोक्तं रतिमंदिरम् । विश्वकर्मविनिर्माणमारुरोह स्मरा | |तुरः ॥ २८॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमाक्तं मुवासितम् । तत्र चंपकतल्पे स सुष्वाप च तया सह ॥ २९ ॥ नानाप्रकारश्रृंगारं काम ४ |शास्त्रविशारदः । चकार कामी क्रीडां च कामिन्या सह कौतुकी ॥ ३० ॥ बभूव सुरतिस्तत्र सुचिरं च तयोर्मुने ॥ रतिनिष्ठा तयो|४| आ। रम्या विरतिर्नास्ति तत्क्षणम् ॥ ३१ ॥ एवं तौ तस्थतुस्तत्र राधाकृष्णौ रसोत्सुकौ ॥ तस्थुस्ता गोपिकाभिश्च सुरतौ कृष्णमूर्तयः|कु ॐ|॥ ३२॥ ॥ नारद उवाच। ॥ आदौ राधां समुच्चार्य पद्यात्कृष्णं विदुर्युधाः॥ निमित्तमस्य मां भक्तं वद भक्तजनप्रिय ॥३३॥डू | ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ निमित्तमस्य त्रिविधं कथयामि निशामय ॥ जगन्माता च प्रकृतिः पुरुषश्च जगत्पिता ॥ ३४ ॥ गरी |४| |यसी त्रिजगतां माता शतगुणेः पितुः ॥ राधाकृष्णेति गौरीरोत्येवं शब्दः श्रुतौ श्रुतः ॥ ३६॥ कृष्णराधेशगौरीति लोके न च कदाचें ॐश्चतः॥ प्रसीद रोहिणीचंद्र ग्रहाणार्यमिदं मम ॥ ३६ ॥ ह्मणाध्यं मया दत्तं संज्ञया सह भास्कर ॥ प्रसीद कमलाकांत - गृहाणश्च |मम पादावत्येव पूजनम् ॥ ससंभ्रमः ३७॥ इति ॥ आदौ दृष्टं सामवेदे पुरुषसुचार्य कौथुमे पत्नकृतिमुचरे मुनिसत्तम ॥ राशब्दोचारणादेव ॥ ३९ ॥ स भवेन्मातृघाती स्फीतो भवति च माधवः वेदातिकमणे ॥ ३८॥ सुने धाशब्दोचारतः ॥ त्रैलोक्येशै |धै| ॥१४०॥ भारतं धन्यं कर्मक्षेत्रं च पुण्यदम् ॥ ६० ॥ ततो धंदावनं पुण्यं राधापाब्जरेणुना॥ षष्टिवर्षसहस्राणि तपस्तप्तं च वेधसा ॥ राधिकृछ ॥ ४१ ॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे राधामाधवयो । महापुराणे रासवर्णनं नाम द्विपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥ ६२ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ समतीते पूर्णमासे किं चकार जगत्पतिः ॥ रहस्यं किं/छ। बभूवाथ तद्भवान्वक्झुमर्हति ॥ १ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ रासं निवर्य से च रासेध्यं समन्वृितः ॥ स्वयं रासेश्वरस्तस्माद्यखन्छं। ३ ॥ ततो ॥ ६ ॥ तंव रमणं कृत्वा ययौ चंदनाननम् ॥ चंदनोक्षितसर्वांगो गृहीत्वा चंदनोक्षितम् ॥ ७ ॥ रम्ये चंदनतल्पे च स्रिग्धे चंदन पटवे । पूर्णचंद्रे समुदिते विजहार तया सह ॥ ८॥ कृत्वा विहारं तत्रैव ययौ चंपककानन म् ॥ रम्ये चंपकतल्पे च चकार रतिमी| द्मपत्रसमाकीर्णं तल्पेतिसुमनोह ॥१०॥ साधु तत्र पङ्कमुख्या शीतेन पङ्कङ वायुना॥ चकार सुखसंभोगं ययं निद्रां तया सह ॥ ११ ॥ विहाय निद्रां निद्रशो ददर्श निद्रितां प्रियाम् । शयानां पद्मतल्पे च” ॥ १२ ॥ दृष्ट्वा मुखं च घर्माक्तं शरचंद्रवानदितम् । अतिसंतृप्तसिंदूरं लुप्तं कञ्जल्मुल्बण ॥ १३ ॥ संतृप्त धररागं च संलुप्तगंडपत्रकम् । विस्रस्तकबरीभारं नेत्रोत्पलविसुद्रितम् ॥ १४ ॥ रत्नड़ च ॥ १६ ॥ प्रेम्णा स्वसूक्ष्मवस्त्रेण वह्निशुद्धेन माधवः ॥ चकार मार्जनं भक्त्या तद्वक्त्रं - भक्तवत्सलःङ्क माधवीमालतीमालाजालेन परिशोभिताम् ॥ १७ ॥ रत्मपट्टसूत्रबद्धां वाम वक्रां मनोहराम् ॥ अतीव वर्तुलाकारं कंदपुष्पसुशोभिताम् ॥ १८ ॥ ददौ सिंदूरतिलमधधंदनमुज्ज्वलम् ! कस्तूरीबिंदुना | के. के.केंसाईं परितः परिशोभिताम् । १९॥ चकार पत्रकं गंडयुग्मे चित्रविचित्रितम् ॥ प्रददो कषबलं भक्तया नेत्रोत्पलसमुज्ज्वलम् ॥ॐ|सं• ४ . ॐ| ॥ २•॥ चंकाराधररागं च राधायाथानुरागतः । कर्णभूषणयुग्मं च चकारातीव निर्मलम् ॥ २१ ॥ अमूल्यरत्नहारं च स्तनभार छ "|युगोज्ज्वलम् ॥ ददौ कंठे च वैकुंठो मणिराजिविराजितम् ॥ २२ ॥ वह्निशुद्धांशुकं दिव्यममूल्यं विखरत्नतः ॥ वासयामास झ| अ• ५३ ऊवसनं कस्तूरीकुंकुमाक्तकम् ॥ २३ ॥ प्रददौ पादयुगुले रत्नमंजीररंजितम् ॥ चकारालक्तकं भक्त्या पादांगुलिनखेषु च ॥ २७ ॥४॥ चकार सेवां सेव्यायाः सेव्यस्त्रिजगतां सताम् ॥ अहो सेवकसंभक्त्या तेन चामरेण च ॥ २८ ॥ सर्वभावविदां श्रेष्ठो बोधज्ञः |श्शु| ॐकाशाद्भविव ॥ कामिनीं बोधयामास वासयामास वक्षसि ॥ २६ ॥ प्रेम्णा च प्रददौ तस्यै सङ्कलदर्पणं शुभम् ॥ भुवेछु ||इरिः षदर्शनार्थं ॥ २८च ॥ मुखचन्द्रं कस्तूरीकुंकुमाक्तं च मार्जितुम् च ॥ सुगंधि २७ ॥ चंदनं नानापुष्पैर्विचितामम्लानां ततः ॥ ददौ प्रियायाः सर्वागे चंदनोक्षिताम् प्रियः प्रेमभरेण । गंडे चसौभाग्ययुक्तायाः ॥ २९ ॥ पारिजातस्य सौभाग्येन कुसुमं ददौ। |झ४ | ज्ञदत्तं रङ्गसि ब्रह्मणा ॥ भदौ तत्कबर्या च ललितायाश्च नारद ॥ ३०॥ कमलं निर्मलं दिव्यं सहस्रदलमुज्ज्वलम् ॥ शिवेन दत्तं ङ ॐ रहसि ददौ तद्दक्षिणे करे॥ ३१ ॥ अतिसारं मणींद्राणां मणिरत्नं च कौस्तुभम् ॥ दत्तं रहसि धर्मेण तस्यै सुप्रीतये ददौ ॥ ३२ ॥|छै। ॐ|आसवं रत्नपात्रस्थं दस्रदत्तं च निर्जने ॥ पानार्थं प्रददौ तस्यै कामोन्मादकरं परम् ॥ ३३ ॥ मालतीमाधवीकुंदमंदारचंपकादिकम् ॥|ङ | पुष्पं सद्रत्नपात्रस्थं तस्यै सुप्रीतये ददौ ॥ ३४ ॥ मुदुर्लभं च तांबूलं कपॅरादिसुसंस्कृतम् ॥ भक्षणं कारयामास समयज्ञश्च त|ङ्। ॐ|प्रियाम् ॥३६॥ सुदुर्लभं च विश्वेषु वाक्पतेः पारिनिर्मितम् । अनुत्तमममूल्यं च वरुणेन रहःस्थले ॥ ३६ ॥ अतिसूक्ष्ममनुपमें हैं। दत्तं भक्त्या विराजितम्। वासयामास वसनं कृत्वा नम्नां च कौतुकात् ॥ ३७ ॥ देवराजेन दत्तं च गजराजेंद्रमौक्तिकम् ॥ नाद्विकाणूषणं चारु तस्यै सुप्रीतये ददौ ॥ ३८॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र सुशीलाद्यश्च गोपिकाः ॥ षष्टिः सत्सहचर्यश्च राधायाः ॥१४१॥ सुप्रतिष्ठिताः॥ ३९ ॥ षष्टिसत्कोटिगोपीभिः सार्ध संइष्टमानसाः ॥ आययुः पादचित्तेन प्रियस्य वहतः प्रियाम् ॥ १० ॥ञ्च छुधिनदताभ यभिचामरदायिकाः ॥ काधिकतािभ | काश्चन ॥ ४१ ॥ काश्चित्ककतिकाकराः ॥ काञ्चिदलक्तककरा वस्रहस्ताश्च काश्चन ॥ ४२ ॥ काश्चिद्दर्पणहस्ताय पुष्पपात्रधरा वराः ॥ काधि|४ छक्रीडापद्महस्ता मालाहस्ताय काश्चन ॥ ४३ ॥ काश्चिदासवहस्ताश्च काश्चिद्भषणवाहिकाः करतालंकराः काश्चिन्मृगंवा दिकाः पराः ॥ ४३ ॥ स्वरयंत्रकराः काश्चिद्वीणाहस्ताः श्च काश्चन ॥ षत्रिंशन्नगरागिण्यो गोपिकारूपधारिकाः ॥१५॥ गोलाकाङ् छूदागता याश्च भारतं राधया सह ॥ काश्चिजगुश्च ननृतुस्तत्रागत्य च काश्चन ॥ ४६ ॥ काश्चिचक्रुश्च सेवां च राधायाः श्वेतचामरैः॥ छकाश्चिच्चक्रुश्च देव्याश्च पादसंवाहनं मुदा ॥ ४७ ॥ काचिद्ददौ च तांबूलं भक्षणार्थं महामुने ॥ एवं कौतुकयुक्तश्च पुण्ये धंदावने वने ॥ |॥ १८॥ प्रतस्थ गोपिकासाॐ राधावक्षःस्थलस्थितः । क्षणं पपौ च माघीकं प्रियया सह माधवः ॥ ४९ ॥ क्षणं चखाद तां अलं क्षणं निद्रां ययौ क्षणं चकार श्रृंगारं रत्ननिर्मितमंदिरे ॥६ क्षणं जलविहारं च चकार यमुनाजले । इत्येवं कथि ता वत्स रासक्रीडा वा॥स्वेच्छामयस्यात्मनश्च परिपूर्णतमस्य च ॥ निर्गुणस्य स्वतंत्रस्य परस्य प्रकृतेः प्रभोः । ५२. ब्रह्मविष्णुशिवादीनामीश्वरस्य परस्य च॥ कृष्णजन्मरहस्यं च बालक्रीडनमीप्सितम्। ६॥ उक्तं किशोरचरितं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि। आ|॥ ६८ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे श्रीकृष्णरासक्रीडावर्णनं नाम त्रिपंचाशत्तमोऽध्यायः |॥ ९३ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ अतः परं किं रहस्यं बभूव मुनिसत्तम ॥ कथं जगाम भगवान्मधुरां नंदमंदिरात् ॥ १ ॥ नेदो दधार प्राणध विच्छेदेन हरेः कथम् । गोपांगना यशोदा वा कृष्णैकतानमानसाः॥२॥ चक्षुर्निमेषविच्छेदाद्या राधा न हि जीवति कथं दधार सा देवी प्राणान्प्रणश्वरं विना ॥ ३ ॥ येथे तत्संगिनो गोपाः शयनासनभोगतः । कथं विसस्मरुस्ते च तादृशं बांधवं छ। व्रजे ॥३॥ श्रीकृष्णो मथुरां गत्वा किं किं कर्म चकार सः ॥ स्वर्गारोहणपर्यतं तद्भवान्वक्तुमर्हति ॥ ५ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ऊपझार थेबं से माहूत पनुदेश ( , अंगम तब भगावने रामा ठूलमवतः वेति राग" अस्यापीयमान | भग हैं। .३. ४. |ऊषत्रियम् । अक्रूरः प्रेरितो राज्ञा गत्वा पुत्रेदमंदिर ॥७! श्रीकृष्णं च गृहीना स सगुणं सुधुरं गतः । कृष्णः श्रीमधुरं गत्वा ॐ । ? सं• कुजघान नृपतिं मुने॥८॥ जघान रज चैव चाणूरं मुष्टिकं गजम् ॥ चकार पित्रोरुदरं बांधवानां च बांधवः॥ ९कुब्जया सह १४३॥ |कुशृगारं कृत्वा च कौतुकेन च ॥तां च प्रस्थापयामास गोलोकं गोपिकापतिः ॥ १ ॥ चकार कृपया विष्णुर्मालाकारस्य मोक्षण झ| अ•५४ अप्र॥ कृपया चोद्धवरा योधयामास गोपिकाः ॥ ११ ॥ तदोपनीतो भगवानवंतीनगरं ययौ । चार विद्यमदणं मुनेः सांदीप|४ छ|नेब्रुरोः॥ १२ ॥ ततो जित्वा.जरासंधं निहत्य यवनेश्वरम् ॥ उग्रसेनं च नृपतिं चकार विधिपूर्वकम् ॥ १३ ॥ गत्वा समुद्रनिकटं |” झनिर्माय द्वारकं पुरीम् ॥ जहार सूक्मिणीं देवीं जिवा नृपतिसंचकम् ॥ १७ ॥ कालिंदीं लक्ष्मणां शैब्यां सत्यां जांबवंतीं सतीम् ॥झु छ|मिनुर्विदां नानजित समुदाहं चकार सः॥ १८॥ निहत्य नरकं धूपं रणेन दारुणेन च । पत्नीषोडशसाहस्र विहारं च चकार सः ॥४ |६ ॥ जहार पारिजातं च जित्वा शक्रे च लीलया॥ चिच्छेद बाणहस्तांध जित्वा च चंद्रशेखरम् ॥ १७ ॥ पौत्रस्य मोक्षणञ्च |छुधिष्ठातृदेवीं ॐकृत्वा पुनरागत्य च ददर्श द्वारकाम् तत्र राधिकाम् ॥ आत्मानं ॥ दर्शयामास १९॥ पूर्णं लोकांश्च च शतवर्षे प्रतिमंदिरम् च सुदाम्नः ॥ १८शापमोक्षणे ॥ योगे च ॥ वसुदेवस्य पुनर्ययौ तया तीर्थयात्राप्रसंगतः साईं पुण्यं ॥ वृन्दावनं प्राण||डै ४ कुवनम्॥ २०॥ पुनपतुर्दशाब्दं च तया सार्ध जगत्पतिः॥ चार रासं रासे च पुण्यक्षेत्रे च भारते ॥ २१॥ पूर्णमेळाडू छ|च निवृत्य नंदमंदिरे ॥ मथुरायां द्वारकायां पूर्णमब्दशतं विभुः ॥ २२॥ चकार भारहरणं पृथिव्यां पृथुविकमः॥ पंचविशतिवर्षे ” ऊच शतवर्षाधिकं मुने ॥ २३ ॥ तिष्ठञ्जगाम गोलोकं पृथिव्यां च पुरातनः॥ यशोदाये च नंदाय वृषभानाय धीमते ॥ २१ ॥४॥ ४|राधामात्रे युगेकलावत्यै ॥ इत्येवं वह्नौ कथितं सामीप्यमोङ्कणम् सर्वं समासेन महामुने । कृष्णेन ॥ २६ सार्दै ॥ गोपी श्रीकृष्णचरितं च राधिका रम्यं च चतुर्वर्गफलप्रदम् कुतूहूलात् ॥ २५ ॥ ब्रह्मादिस्तंबपर्यंतं ॥ निबध्य धूर्मसेतुं सर्वं च नश्वरमेव वेदोक्तं ॐ | ॥१४ ॐचक्रे २७॥ भजंतं परमानंदं सानंदं नंदनंदनम् ॥ स्वेच्छामयं परं ब्रह्म परमात्मानमीश्वरम् ॥ २८ ॥ परमव्ययमव्यक्तं भक्तानुग्रहवि | m^ m 4>»wMHWtt HKW^MKW^ *n* w KlPl*Whrt *!W ^ :{ NWtW^W: « <# H II efiflf ^wp^h ii^^mii «I «s^^naH n n n m « n 11 II ANYWAAAAANKAN AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA KANNAKKANNKANA ८०६ A*E है, EZZ4E,¥I, # , , , #] # # || ॐ IHDIBilliatibilantilladimital

=

== ==={ – ॐ| ॥ इति ब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे . पूर्वार्द्ध समाप्तम् ॥ ४ , असे . ImplementallaHalHIJURIHIHUDDHA " द b६|१६ | z»y}} £v# EV23 MANAMA AMAS भ्रूणहOएO28D ९ % %%%%%%% %%% %%%%% % + % नGrankara ॥ अथ ब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्ड उत्तरार्द्ध प्रारंभः । + * ++++++++++¥ +; X X & &&& &&&& &&& S & श्रीगणेशाय नमः ।। श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ स एव भगवान्कृष्णः सर्वात्मा पुरुषः परः ॥ दुराराध्योतिसाध्यश्च सर्वाराध्यः सुख निजभक्तातिसाध्यश्च भुक्तस्याराधय एव च ॥ शबड़यः स्वभक्तस्याक्तस्यादृश्य एव च ।२ दुर्जेयं तस्य चरितं कर्छ हृद्य एव च । बद्धस्तन्मायया सर्वे मोहिताश्च दुरंतया ॥ ३ ॥ यद्भयाद्वाति वातोयं कूर्म धत्ते निराश्रयः । कूमनंतं विधत्ते चॐ ॐ यद्येन निंरतरम् ॥ ३ ॥ बिभर्ति शेषो विधे च यद्येन च नारद ॥ सहस्रशीर्षा पुरुषः शिरसश्चैकदेशतः.६ सप्तसागरसंयुक्ता ॐ। सप्तद्वीपा वसुंधरा ॥ शैलकाननसंयुक्ता पातालाः सप्त एवृ च ॥ ६॥ सप्तस्वर्गाश्च विविधा ब्रह्मलोकसमन्विताः । एवं विधं त्रिभुवनं कृत्रिमं परिकीर्तितम् ॥ ७ ॥ यद्येन विधाय च प्रतिसृष्टं च निर्मितम् । एवं विधान्यसंख्यानि लोमकूपैर्महान्विराद ॥८॥ यद्येन छू|विधत्ते च यदंशो ध्यायते हि यम् । विष्णुः पाति च संसारं यद्येन कृपानिधिः ॥ ९ ॥ कालाग्निरुद्रो यीतः कालः संहरते |प्रजाः ॥ मृडंजयो महादेवो यद्भयादयायते च यम् ॥ १० ॥ षड्गुणैरनुरागैश्च विरागी विरतः सदा । यद्येन दहत्यग्निः सूर्यस्त|४| |पति यद्भाव ॥ ११ ॥ यद्भयाद्वर्षतींश्च मृत्युश्चरति जंतुषु ॥ यद्येन यमः शास्ता पापिनां धर्म एव च ॥ १२ धत्ते च धर्छ रणी लोकान्यद्वयेन चराचरान्॥ सूयते प्रकृतिः सृष्टौ यद्यान्महदादिकम् ॥ १३ ॥ दुर्जेयं तदभिप्रायं को वा जानाति पुत्रक॥४ यत्मभावं न जानंति ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः॥ १४ ॥ कथं जानामि तचेष्टामहं वत्स सुमंदधीः । कथं जगाम मथुरां त्यक्त्वा वृन्दा ऊ|वनं वनम् ॥ १६ ॥ कथं तत्याज गोपीश्च राध प्राणाधिकां प्रियाम् । यशोदां बांधवादींश्च नंदं वा नंदनंदनः॥ १६ ॥ दर्पहा दर्पदः सोपि सर्वेषां सर्वदः सदा तं बभंज राधा दपं च मुदामः शापकारणात् ॥ १७ ॥ अन्येषां भावनाहेतोर्जेदप्राप्तिस्तथा भवेछु ॥ ब्रह्मणश्च तथा विष्णोः शेषस्य शिवस्य च ॥ १९॥ धर्मस्य व यमस्यापि सांबस्य चंद्ख्ययोः ॥ गरुडस्य च वर्तेश्च ॥ २०॥ दौवारिकस्य भक्तस्य जयस्य विजयस्य च ॥ सुराणामसुराणां च भवतः कामशक्रयोः ॥ २१ ॥ लक्ष्मणस्यार्जुनस्यापि बाणस्य च भृगोस्तथा त शि.के. वायोश्च वरुणस्य च ॥ २२॥ सरस्वत्यास दुर्गायाः पद्मयाथ भुवस्तथा । सावित्र्याश्चैव गंगाया मनसायास्तथैव सं० ४ ८: औg" च ॥२३॥ प्राणाधिष्ठातृदेव्याश्च प्रियायाः प्राणतोपि च॥ प्राणाचिकाया राधाया अन्येषामपि का कथा ॥२३॥ हृत्वा दपं च सर्वेषां अ• ५५ च चकार सः । कर्ता हर्ता पालयिता स्रष्टा स्रश्च सर्वतः॥ २६ ॥ यं स्तोतुमीशो नालं च पंचवस्तु शंकरः स्तोतुं नालं छु। चतुर्वक्रो विधाता जगतामपि ॥ २६ ॥ स्तोतुं नालमनंतश्च सहस्रवदनैरहो ॥ स्वयं विष्णुर्विश्वव्यापी नालं स्तोतुं जनार्दनः ॥ २७ ॥डू महाविराण्न शक्कोपि यं स्तोतुं परमेश्वरम् ॥ कंपिता यस्य पुरतः प्रकृतिः परमात्मनः२८॥ सरस्वती जडीभूता यं स्तोतुं परमेश्वरम् ॥४| महिमानं न जानंति वेदा यस्य च नारद ॥२९॥ इत्येवं कथितो ब्रह्मन्प्रभावः परमात्मनः ॥ निर्गुणस्य च कृष्णस्य किं भूयः श्रोतुमि च्छसि ॥३०॥॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवादे श्रीकृष्णप्रभाववर्णनं नाम पंचपंचाश्च शत्तमोऽध्यायः ॥ ६९॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ किमपूर्वं श्रुतं ब्रह्मत्रहस्यं परमाद्भुतम् अनंतचरितं धन्यमनंतस्याच्युञ्ज तस्य च ॥ १ ॥ कथं कृष्णो महाविष्णोर्दर्पभंगं चकार सः । अन्येषां वा कथमहं तद्भवान्वक्तुमर्हति ॥ २ ॥ स्वतः श्रीकृष्णचरि तमतीव मधुरं श्रुतौ ॥ अतीव मधुरं रम्यं काव्यं कविमुखात्ततः ॥ ३ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ।। महाविष्णोरहंकारो बभूव सहसेति च ॥ सर्व मल्छोमकूपेषु विथान्येवाहमीश्वरः ॥8॥ संहारमेरखो भूत्वा तं सजप्रास लीलया ॥ स्थिते सूर्धावशेषे च प्रसादं तर्क चकार सः ॥९॥ सर्वात्मना ध्यायमानस्तुतो भीतं कृपानिधिः । तच्छरीरं सुसंपन्नं पुनरेव चकार सः ॥ ६ ब्रह्मणः सहसा|ऊ। कन्निति दपों बभूव ह ॥ अहं त्रिजगतां धाता कर्ताहमीश्वरः स्वयम् ॥ ७ ॥ मत्परः पूजितो नास्ति मत्परः पूजितेंद्रियः । इत्ये |वं मनसा कृत्वा बहुपों बभूव ह ॥ ८॥ तं ब्रह्मणां समूहं च दर्शयामास तत्क्षणम् ॥ गोलोके स्वसमीपे च वसृतं पुरतो विभोः ॥४ ॥१४५॥ ॥ १० ॥ पुनः प्रसादं कृपया तं चकार कृपानिधिः ॥ कालेन मोहिनीद्वारा तमपूज्यं चकार सः ॥ ११ ॥ स्वकन्यञ्च दर्शयित्वा तं सकामं च चकार ह ॥ पुनस्तद्दर्पभंगं च शिवद्वारा चकार सः ॥ १२ ॥ तत्याज लष्बया देहं पुनर्देह . द्धार सः । पुनश्चकार ते पूज्यं अह्मणं ब्राह्मणः प्रभुः ॥ १३, ॥ ज्ञानं ददौ महाज्ञानी ज्ञानानंदः सनातनः । विष्णोर्बभूव गर्वेश्व |जगत्पाताहमीश्वरः ॥ १४ ॥ तमात्मविस्तृतं कृष्णपूर रामजून्मनि ॥ अहं विश्वं बिभर्माति शो दर्पो बभूव ह ॥ १९॥|४ तद्दर्प गरुडद्वारा चूर्णीभूतं चकार सः । एकदा पूजितो नागैर्गरुडः कृष्णवाहनः ॥ ३६ ॥_न पूजितश्च शेषेण स्वदर्पणछ पुरा मुने ॥ गरुडेन जितं क्रोधात्तमनंतं मनस्विनम् ॥ १७ ॥ चकार मोक्षणं श्रीकृष्णश्च कृपानिधिः ॥ स्वयंसें तस्य शिवः स्वदपच्च विवाहं न चकार सः ॥ १८ ॥ तं कृत्वा मायया मोहं कारयामास वीयुतम् । पुनर्जहार पत्नीं च दक्षकन्य— महासतीम् ॥ १९ ॥ वयं शुशोच तद्देहं क्रोडे कृत्वा च शंकरः ॥ च बभ्राम रुदञ्छोकान्सुहुर्मुहुः ॥ २० ॥|ङ्क जन्मांतरे पुनः प्राप्य तां सतीं पार्वतीं मुदा ॥ विसस्मार च स्वज्ञानं दक्षशप्तः पुनः शिवः ॥ २१ ॥ पुनश्चांगिरसदार माइक्लकको वरं च सर्वस्मै दातुं शंभुः कृपानिधिः ॥ २३ ॥ स्वयं कल्पतरुर्भूत्वा प्रतिज्ञां च चकार सः । वृकासुरोऽनुष्ठानं च कृत्वा वने वरं विभुम् ॥ २४ ॥ दास्यामि हस्तं यन्भूमेिं भस्मासाद्भवतु क्षणात् ॥ जगाद जगतां नाथ ईप्सितं ते भविष्यति ॥ २९॥ इति लब्ध्वाङ वरं रुद्राद्च्छतं शंकरं विभुम् ॥ हस्तं दातुं च तन्मूर्भि प्राधावत्सत्वरं पुरा॥ २६ ॥ अतीव भीतः शंभुश्च जगाम शरणं हरिम् ॐ भगवांश्च शिवस्यार्थे देयं भस्मीचकोर सः ॥ २७ ॥ शिवं सुदं च कुर्वतं बाणयुदै पुरा विभुः॥ लीलया चुंभणास्त्रेण जडीभूतं चकार छ| सः ॥ २८ ॥ समागतं दक्षयज्ञे शंभु दंभेन लीलया । वारयामास भगवान्हस्तं दत्त्वा च तद्रले ॥ २९ ॥ केदारकन्यकाद्वारा शप्तो धमतिदेवतः ॥ बभूवातिकृशो भीतः कुह्नमेव यथा शशी ॥ ३० ॥ तदा तस्य च शापते सत्ये पूर्णा बभूव ह ॥ त्रिपादभूव त्रेतायां द्वापरं चुहियादिति॥ ३१ ॥ एकपाच कला सोऽपि कलेरेते पुनः क्षयः ॥ षोडशांशोति कुिएश्च सस्मार चरणं विभोः ॥ २२ ॥४॥ तदा सत्ययुगाउँमै परिपूर्णाभवर्द्धनी पुनर्गानुरोधेन कमेण च पुनः क्षयः ॥ ३३ ५ यमो मांडंब्यापेन् शूद्रयोनिमवाप ह ॥ सं० ४ ई. तृदा धुनः शैताब्दते पुनः शुद्धो बभूव ह ॥ ३१ ॥ सांबो विमातृशापेनू गलत्कुष्टी बभूव सः ॥ चद्रो दर्पमदेनेव. जहार च गुरोः प्रियाम् ॥ ३६ ॥ बभूव दर्पभैगोस्य यक्ष्मग्रस्तो बभूव सः । सूर्यो दत्तेजसश्च हंतुं शंकरकिंकरम् ॥ ३६ ॥ सुमालीत्यभिधं दैत्यं ॐ| अ० ५६ जगामाशु गिरिं प्रति । अहर्निशं दीप्तिकरं कुर्वीत विषयं रवेः॥ ३७ ॥ सूर्येण भीतो दैत्यश्च शंकरं शरणं ययौ ॥ सुर्यं दृझा शंकरश्च संप्राप्य शूलेन दर्पभंगो बभूव ह ॥ ३९॥ सांद्रांधकारः सहसा जग्राह पृथिवीतलम् ॥ आशुतोष महादेवो जीवयामास तत्क्षणम् | ॐ ठाव शंकरं सूर्यो लज्जितोषेि भयेन च ॥ कृत्वा तमाशिषं वचो ययौ गेहं कृपानिधिः ॥ ११ विभुर्गुरुमतो दर्प वमं । ल्या विभ में हिस्सा बन गयान च ॥ २ ॥ आगच्छतश्च वैकुंठं पृष्ठे कृत्वा शिवं पुरा ॥ द्रष्टुं समागतै|ऊ। |॥ ४४ दुर्वाससो दर्पभंगो बभूव हंबरीषतः सुदर्शनेन चक्रेण विष्णोर्तुर्विषहेण च ॥ ६९ ॥ जयस्य विजयस्यापि दर्पभंगे। चकार सः । वैकुंठात्पतितस्यापि ब्रह्मशापच्छलेन च ॥ ४६ ॥ नृसिंहण इतः सोपि हिरण्यकशिपुर्यथा ॥ सुकरेण हिरण्याक्षरों लील्या चू रसातले ॥ ६७॥ रावणः कुंभकर्णश्च निहतौ रामवृणतः जन्मांतरे च लंकायां ब्रह्मणा प्रार्थितस्य च॥ ३८॥ शिशुओं पालो हि निहतः कृष्णबाणेन लीलया॥ दंतवश्च सहसा पारिपूणैव जन्मनि ॥ ३९॥ सुराणां दर्पभंगं च दैत्यद्वारा चकार ह ।ङ असुराणां सुरद्वारा विरोधेन परस्परम् ॥ ५० ॥ विधिद्वारा दर्पभंग भवतश्च चकार सः भवानासीन्नारदश्च पुरा पुत्रः प्रजापतेः ६३॥ गंधर्वश्च पितुः शा पाद्रीपुत्रस्ततः क्रमात् । ततः पुनर्नारदश्च प्रसादादधुना विभोः ॥ ५२ मम् साध्यं विश्वमितिङ॥१४५॥ मद्य बभूव ह ॥ तं प्रमत्तं हरद्वारा भस्मसाच्च चकार सः ॥५३ । पुनः कृत्वा प्रसादं ते जीवयामास लीलया ॥ ऐकांतिकंट्स I> च तद्रक्तं स च नात्रं करोति हि ॥९७॥ चकार दर्पभंगं च दुर्मिणो लक्ष्मणस्य च ॥ रणे शंकरशूलेन रावणप्रेरितेन च ॥९९॥ पुनस्तं जीवयामास रामस्य स्तवनेन च ॥ स्वयं विस्मृतविष्णोश्च ब्रह्मशापेन नारद ॥ ९६॥ चकार दर्पभंगं च का च ॥ जामद्यस्य शस्त्रेणामोघेन पीना पुरा ॥ ६७ ॥ विप्रपुत्रस्य मरणे हरणे कृष्णयोषिताम् ॥ कर्णेन साई समरे पार्थ | बभंज सः ॥ ६८ ॥ बाणस्य चोषाहरणे चिच्छे च भुजान्विभुः ॥ भृगोश्च दक्षयज्ञे च द्र्पभंगं चकार सः ॥६९॥ पथुरामस्य शुरामस्य विवाहे पथि गच्छतः । बभंज दपं समरे रामद्वारा पुरा विभुः ॥ ६० ॥ सुमेरोः श्रृंगभंगं च वायुदारा चकार सः । समुद्धे ॥ ६१ ५ अकाले सुष्टिहरणे तत्पुत्रमरणे पुरा । कोपयुक्तस्य वायोश्च दर्पभंगं चकार सः।“ उषाहरणयात्रायां द्वारकागमने हरेः ।। बाणस्य च गवां हेतोर्वरुणं च शशाप सः ॥ ६३ ॥ कलहे गंगया सार्द वाण्या नारायणाग्रतः सरस्वतीं च तत्याज तस्या दर्प बभंज सः ॥ ६४ ॥ दर्पयुक्तां च दुर्गा च त्यक्त्वा शंभुर्हिमालये कामं च भस्मसात्कृत्वा तपसे च ययौ विभुः ॥ ६६॥ लज्जामवाप सा देवी तस्या ऍ बभंज सः ॥ सा ययौ तपसे विष्णोः प्राप्तिहेतोः शिवस्य च॥६६॥ भारते सुचिरं तत्र देवी विष्णोर्वरेण च॥ चकार स्वामिनं शंभु भगवतं सनातनम् ॥ ६७ ॥ महासी |= ॐ धृता पुरा देवी जयेन वियेन च॥ ६९॥ प्रविशेती विभोदरं दत्वा भक्ताय वांछितम् । निवारिता सा द्वाराच तेन दौवारिके |ण वै ॥ ७० ॥ यदात्मनस्तिरस्कारं साभिमाना महासती ॥ स्मृत्वा हरेः पादपजं देहं त्यक्तुं समुद्यता ॥ ७१ ॥ तदा ब्रह्मा महेश वरुणश्चैव जगत्माणो हुताशनः ॥ ७३ ॥ समाययू रुदंतस्ते पद्मयाः पुरतः पुरः । तुष्टुवुश्च महालक्ष्मीं मूलप्रकृतिमीश्वरीम् i७३ ॥ देवाः ॥ ॥ क्षमस्व भगवत्यंब क्षमाशीले परात्परे ॥ शुद्धसत्वस्वरूपे च कोपादिपरिवर्जते ॥ ७८ उपमे .. कः ॐ सर्वसाध्वीनां देवीनां देवपूजिते । त्वया विना जयत्सव मृततुल्यं च निष्फलम्॥ ७६ ॥ सर्वसंपत्स्वरूपा त्वं सर्वेषां सर्वरूपिणी । छ सं० ४ ड. झ|रासेश्वर्यधिदेवी त्वं त्वत्कलाः सवयोषितः ॥ ७७ ॥ कैलासे पार्वती त्वं च क्षीरोदे सिंधुकन्यका । स्वर्गे च स्वर्गलक्ष्मीस्त्वं मत्यं ङ् |... अ० ५७ [#४०५ |लक्ष्मीश्च भूतले ॥ ७e ॥ वैकुंठं च महालक्ष्मीर्देवदेवी सरस्वती ॥ गंगा च तुलसी त्वं च सावित्री ब्रह्मलोकतः ॥ ७९ ॥ कृष्णछ प्राणाधिदेवी त्वं गोलोके राधिका स्वयम् ॥ रासे रासेश्वरी त्वं च वृन्दा वृन्दावने वने ॥ ८० ॥ कृष्णप्रिया त्वं भांडीरे चंद्र चंदछ नकानने। विरजा चंपकवने शतगे च सुन्दरी ॥ ८३ ॥ पझावती पद्मवने मालती मालतीबने ॥ छंददंती कुंदवने सुशीला केतञ्च कीवनं ॥ ८२ ॥ कदंबमाला त्वं देवी कदंबकाननेपि च ॥ राजलक्ष्मी राजगेहे गृहलक्ष्मीगृहे गृहे ॥ ८३ ॥ इत्युक्त्वा देवताः सर्वे|डू |मुनयो मनवस्तथा ॥ रुरुदुर्नम्रवदनाः शुष्ककंठोष्ठतालुकाः ॥८६ ॥ इतिलक्ष्मीस्तवं पुण्यं सर्वदेवैः कृतं शुभम् । यः पठेषाङ्क ॐ|तरुत्थाय स वै सर्वं लभेद्धवम् ॥ ८९॥ अभार्यो लभते भार्या विनीतां च सुतां सतीम् । सुशीलां सुन्दरी रम्यामतिसुप्रियवादिनीमडू |॥ ८६ ॥ पुत्रपौत्रवतीं शुद्धां कुलजां कोमलां वराम्॥ अपुत्रो लभते पुत्रं वैष्णवं चिरजीविनम्॥८७ ॥ परमैश्वर्ययुक्तं च विद्ययै कुवंतं यशस्विनम् ॥ भ्रष्टराज्यो लभेद्राज्यं भ्रष्टश्रीर्लभते श्रियम् ॥८८इतबंधुर्लभेद्धं धनभ्रष्टो धनं लभेत् ॥ कीर्तिहीनो लभेत्कीर्तिश्च प्रतिष्ठां च लभेद्धवम् ॥ ८९॥ सर्वमंगलदं स्तोत्रं शोकसंतापनाशनम् ॥ इर्षानंदकरं शश्द्धमोक्षमुहत्प्रदम् ॥ ९० ॥ इति श्रीब्रह्मचै विवर्ते महाघ्राणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्दै नारायणनारदसंवादे भगवंद्वर्णने लूक्ष्मीस्तोत्रकथनंनाम षट्पंचाशत्तमोऽध्यायः ॥४ झ| ९६ ॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ देवानां स्तवनं श्रुत्वा त्यक्त्वा च रोदनं सती ॥ उवाच सुप्रसन्ना तांस्तेषां स्तोत्रेण नारद झ| | १ १ ॥ ॥ महालक्ष्मीरुवाच ॥ ॥ त्यजामि देहं न क्रोधान्न वैराग्येण सांप्रतम् । इदं हृदि समालोच्य देवास्तच्छूयताॐ |मिति ॥ २ ॥ यस्मिन्सदीशे महति सर्वसाम्ये च निर्गुणे॥ सर्वात्मनि सदानंदे समता तृणशैलयोः ॥ ३॥ क्षुभंगलीलया लक्ष्मीछ॥१४७॥ |व्वं स्रष्टुंमलं च यः ॥ भृत्ये स्त्रियां यत्समता किं काय तस्य सेवया ॥ १ ॥ तत्पत्नीनां प्रधानाई निरस्ता द्वारिणाधुना "झ् तवृत्यभृत्यभृत्येन पारिपूर्णेन नेप्सिता ॥ ९ ॥ त्यक्ष्यामि जीवनमङ्कमसौभाग्या च स्वामिनि ॥ वह्नौ च कामनां कृत्वा यथाओं ॐ भद्रं भवेत्पुरा ॥ ६॥ या स्त्री भर्तुरसौभाग्या सासौभाग्या च सर्वतः । शयने भोजने तस्या न सुखं जीवनं वृथा ॥ ७ ॥ यस्या| नास्ति प्रियप्रेम तस्या जन्म निरर्थकम् । तत्कि पुत्रे धने रूपे संपत्तौ यौवनेथवा ॥ ८ ॥ यद्भक्तिर्नास्ति कांते च सर्वप्रियतमे/ |श्चापरे ॥ साऽशुचिर्धर्महीना च सर्वकर्मविवर्जिता ॥ ९॥ प्रतिबंधुरैतिर्भर्ता दैवतं गुरुरेव च ॥ सर्वस्माच्च परः स्वामी न गुरुः स्वामि छनः परः ॥ १० ॥ पिता माता सुतो भ्राता क्लिष्टा दातुमिदं धनम् । सर्वस्वदाता स्वामी च मूढानां योषितां सुराः ॥ ११ ॥ काचिय देव हि जानाति महासाध्वी च स्वामिनम् अतिसद्वंशजाता च सुशीला कुलपालिका ॥ १२॥ असद्वंशप्रसूता या दुःशीला धर्म छ। |ऊ|वर्जिता । सुखदुष्टा योनिदुष्टा पतिं निंदतेि कोपतः ॥ १३ ॥ या स्त्री सर्वपरं द्वेष्टि पतिं विष्णुसमं गुरुम् ॥ कुंभीपाके पचति सा छ। |ऊ| यावदिंद्राश्चतुर्दश ॥ १३ व्रतं चानशनं दानं सत्यं पुण्यं तपश्चिरम् । पतिभक्तिविहीनाया भस्मीभूतं निरर्थकम् ॥ १९॥ अतः आकिंचिन्न वक्ष्यामि निरं पतिमीश्वरम् ॥ भृत्यापराधैर्देवस्य प्राणांस्त्यक्ष्यामि निश्चितम् ॥ १६ ॥ पतिदोषे महासाध्वी पतिं चानि|| शुपुरं वदेत् । यदि सोडुमशक्ता च प्राणांस्त्यजति धर्मतः ॥ १७॥ पतिसेवा व्रतं स्त्रीणां पतिसेवा परं तपः॥ पतिसेवा परो धर्मः |ङ्क छ|पत्तिसेवा सुरार्चनम् ॥ १८॥ पतिसेवा परं सत्यं दानतीर्थानुकीर्तनम् । सर्वदेवमयः स्वामी सर्वदेवमयः शुचिः ॥ १९ ॥ सर्व|= पुण्यस्त्ररूपश्च पतिरूपी जनार्दनः ॥ या सती भर्तुरुच्छिष्टं भुक्ते पादोदकं सदा ॥ २० ॥ तस्यादर्शमुपस्पर्श नित्यं वांछंति देवताः। ४ नम्रात्मकंधरः ॥ २२ ॥ ब्रह्मोवाच ॥॥ भविष्यति न भद्रे च जयस्य विजयस्य च ॥ त्वया न शप्तौ तो मूढो प्रियापराध छ|भीतया ॥ २३ ॥ सापराधं च”धर्मिष्ठः क्षमया न शपेद्यदि ॥ सर्वनाशो भवेत्तस्य निश्चितं मा चिरं सति ॥२८.यदि शप्तुं न शक्तयः न दंडं कर्तुमीश्वरः ॥ सापराधे च पुरुषे धमों दंडं करोति च॥ २६॥ सर्वं क्षमस्वहेमातर्गच्छ गच्छ प्रियांतिकम् ॥ म च त्वत्स्वाह ४|अ० ८ आंशिनो भी नियोज्य खर्षेि प्रति ॥ २६ ॥ इत्युक्त्वा तां पुरस्कृत्वा सादं देवैर्मुनींद्रकैः ॥ रांगं जगाम वैकुंठे वैकुंठं स्तोतुमीश्वरः|ऊ|सं• डें द ४८५ कमलोद्भव ॥३०॥ भक्ते कलत्रे बंधौ च सर्वत्र समता मम ॥ विशेषतोतिमद्भक्तः कलत्रात्पर एव च॥३१ मद्रको तत्र |पुत्रौ च द्वारपालौ दुरंतकौ ॥ झम मामपराधं च तयोश्च भक्तिपूर्णयोः ॥ ३२ ॥ मद्भक्तिपूर्ण बलवान्दैत्येभ्यो न विभेति च ॥ रक्षितो मम चक्रेण भक्तिमाध्वीकदुर्मदः ॥ २३ ॥ इत्युक्त्वा जगतां नाथो लक्ष्मीं कृत्वा स्ववक्षसि ॥ समानीय द्वारपालं तमुवाचेदमेव ॥ ३४ ॥ माभैर्वत्स सुखं तिष्ठ भयं किं ते मयि स्थिते ॥ मद्भक्तानां च कः शास्ता गच्छ वत्सात्मनः पदम् ॥३८॥ इत्युक्त्वा भगवां |स्तत्र विरराम महामुने ॥ ययुर्देवाश्च स्वस्थानं प्रणम्य जगदीश्वरम् ॥ ३६ ॥ नारायणवचः श्रुत्वा द्वारपाल उवाच तम् । पुलकांचित |ऊ|सर्वांगो भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ ३७ ॥ जय उवाच ॥ ॥ नाहं बिभेमि देवांश्च लक्ष्मीं मुनिगणांस्तथा। ॥ त्वदीयचरणभोजध्याङ् ३८ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे उत्तरार्द्ध वैराग्यमोचनंनाम सप्तपंचाइ ॥६॥ श्रीनारायण उवाच ॥ बभूव दर्पः पृथ्व्याश्च सर्वाधाराहमेव झह ॥ देवेन सहसा ध्वस्ता गोलोकादागता धराम् ॥७॥ वृषभानुखियां जाता कलावत्यां च नारद ॥ कृष्णस्तद्नुरोधेन कंसभीति १४८ कुशेवः अस्याः परमभिप्रायं को वा जानाति नारद ॥ ९ ॥ कथं जातः समायातो मथुरायाम गोकुळू । इत्येवं कथितं सर्वम छ|परं श्रयतामिति ॥ १० ॥ यथा जगाम मथुरां नंदात्स नंदनंदनः॥ शोकं नंदो यशोदा च यथा संप्राप देवतः ॥ ११ ॥ यथा गोपाछ ||श्च गोप्यश्च गावो धंदावने वने । वने वने वा वन्यास्ते वन्या जानंति किंचन ॥ १२ बुरीं ये वन्यपदमपि त्यक्त्वा वनेवने ॥४ ॐ|यंती प्रतिक्षणम् ॥ १॥ क्षणं क्षणं सा बसंती चिंतनं कुर्मीती क्षणम् ॥ क्षणं विशंती तल्पे च क्षणमुत्थाय तिष्ठति ॥ १६ ॥ इति छ। |श्रीब्रह्मवैवर्ते च ॥ ॥ इत्येवं महापुराणे कथितं श्रीकृष्णजन्मखण्ड सर्वं सर्वेषां दर्पभंजनम् उत्तरार्धे ॥ इंद्रस्य नारायणनारदसंवादे दर्पभंगं च विस्तरेण अष्टपंचाशत्तमोऽध्यायः निशामय ॥ १॥ ॥इंद्र ५८ ॥ दर्पात्सभायां ॥ श्रीनारायण च रत्नसिं उवा ॐछु । |४|हासनादरात् । नोत्तस्थौ स्वगुरुं दृष्ट्वा ब्रह्मिष्ठे च वृहस्पतिम् ॥ २॥ गुरुर्जगामातिरुष्टः स्वापमाने समत्सरः । तथापि कृपया धर्मार्क |स्नेहाच्च न शशाप तम् ॥ ३ ॥ विना शापेन तद्दर्पघूर्णीभूतो बभूव ह ।। अन्यश्चेन्न शपेद्धर्मात्मेम्णा वाचातिकिल्बिषम् ॥ ४ । तथा|४| छ|ऽपि तं च फलति धर्मस्तं हंति नारद ॥ यो यं हिंचें सापराधं शपेत्कोपेन धार्मिकः ॥ ६॥ विनाशः सापराधस्य धर्मो नष्टश्च धर्मि छ। |ण॥ तेनाधर्मेण शक्रस्य ब्रह्महत्यां बभूव ह ॥ ६ ॥ भीतस्त्यक्त्वा स्वराज्यं च प्रययौ स सरोवरम् ॥ सरसः पद्मसूत्रे च निवासं ङ छुच चकार सः ॥ ७॥ गंतुं न शक्ता इत्या च पुण्यं विष्णुसरोवरम् ॥ श्रेष्ठं भरतवर्षे च तपस्थानं तपस्विनाम् ॥ ८ तदेव पुष्कङ छ|रं तीर्थं प्रवदंति पुराविदः । राज्यभ्रष्टं हरिं दृष्ट्वा हरिभक्तो नराधिपः॥ ९॥ बलाजहार तद्राज्यं नहुषो नाम धार्मिकः ॥ दृश्च शचीं|ङ्क छ|वरारोहामनपत्यां च ॥ १० ॥ स्वर्गगंग च गच्छतीं हृदयेन विदूयता । नवयौवनसंपन्नां रत्नालंकारभूषिताम्_ छ]॥ ११ ॥ सुकोमलां तां सुदतीं वदंतीं च महासतीम् ॥ मुच् संप्राप राजेंद्रः कामेन यौवनेन च ॥ उवाच तत्पुरः स्थित्वा/3 |ऊ|वुविनीतमं दासवत् ॥१२ ॥ नहुष उवाच ॥ ॥ धातुर्गतिर्विचित्राहो न बोध्या च सतामपि ॥ १३ ॥ ईदृशी स्त्री भगाँगस्यॐ | के ने. क.लुब्धस्य परयोषिति ॥ ईदृशी सुन्दरी . यस्य परभार्यासु तन्मनः ॥ १४ ॥ अस्या अग्रे च का रंभा कोर्वशी का तिलोत्तमा । कावाङसं० ५ ३ "१"|जूना ॥१६इमां विहाय सूढोन्यां कथं गच्छति मंदधीः । अस्माकं योषितो याश्चेटीतुल्याध निश्चितम् ॥१७म भजस्व वरारो ॐ अ०५९ ४९ घृताची वा रणमाला कुलावती ॥१९। कालिका सुन्दरी भद्रावती चंपावती था। एताप्सरसंयान्याः कलां नार्हति षोडछु आँसुप्रीता भव किंकरम् ॥ यथा राधा च गोलोके कृष्णवक्षसि राजते ॥ १८ ॥ वैकुंठोरसि वैकुंठे यथा लक्ष्मीः सरस्वती ॥ ब्रह्मलोकेछु कुच ब्रह्माणी यथैव ब्रह्मवक्षसि॥ १९॥ यथा मूर्तिर्मदासाध्वी धर्मवक्षःस्थलस्थिता ॥ पातालतललक्ष्मीर्वा यथैवानंतवक्षसि ॥ २०॥४॥ |ञ्जय श्वर्गिणेशे च देवुसेना च कार्तिकेय वरुणे वरुणानी च यथास्वाहा हुताशने ॥ २१ ॥ यथा रतिः कामदेवे यथा संज्ञा दिनेश्वरे॥४ |ऊवायोः पत्री यथा वायौ यथा चंद्रे च रोहिणी ॥ २२॥ यथादितिर्देवमाता तव श्वभेष कश्यपे । यथा हिमालये मेना पितृकन्या चङ् मानसी ॥ २३ । लोपामुद्रा यथागस्त्ये यथा तारा बृहस्पतौ । कर्दमे देवहूती च वसिष्ठेर्धती यथा ॥ २४ ॥ मनौ च शतरूपेव । |दमयंती नले यथा । तथा भव त्वं सौभाग्या मम वक्षसि सुन्दरि ॥ २६॥ लीलया च सहर्वेद्वाञ्छेतुं शक्तोदमीश्वरः ॥ नारी वांछति_ जारं च स्वामिनो बलवत्तरम् ॥ २६॥ सुमेरुगिरिकूटे च दुर्गमेति रहःस्थले ॥ अथवा मलये रम्ये रम्ये चंदनवायुना ॥ २७॥ विभं छु भके सुरसने किं वा नंदनकानने ॥ निकटे शतश्रृंगस्य पुष्पभद्रानदीतटे ॥ २८॥ समीपे शीतवायुना ॥ चंपावती/3 कुनदीतीरे रम्ये चंपककानने ॥ २९॥ श्मशानेतिश्मशाने च रम्येतिनिर्जने वने। शैले शैलेतिरहसि कंडुरे कंदरे वने ॥ ३०॥ द्वीपेऊ ॐदीपे दुर्गदुर्गे नद्यां नद्यां नदे नदे । समुद्रपुलिने रम्ये सर्वजंतुविवर्जिते ॥ ३१ ॥ विदग्धाया विदग्धेन संगमो निर्जने मुखः । पुष्पलं X|चंदनशय्यायां पुष्पचंदनचर्चिते। ३२॥ मां गृहीत्वा कुरु रतिं पुष्पचन्दनचर्चितम् । ब्रह्मणश्च वरैर्देवि जरामृत्युविवर्जितम् । म ३३॥ |ऊ। |कुरुष्व पतिं भद्रे निस्यं सुस्थिरयौवनम्॥ सुवेषं सुंदरं धीरं कामशास्त्रविशारदम् ॥३४॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं चंद्रवंशसमुद्भवम् ॥ आगताऊ१४९२ (अथर्वशीमपश्यतते च सपती३२ ॥न मे स्पृहा परस्त्रीषु त्वां दृष्टा लोलुपं मनः॥ यक्ता मया स्वभार्याश्च रनभूषणभूषिता॥३३|सैं| अथवा रक्षिताः सर्वा दासीः कृत्वा वरानने ॥ रवैद्सारां मालां ते दास्यामि वरुणस्य च ॥ ३७ ॥ निर्जित्य वरुणं युद्ध अन्नमात्रेणातितेजसा ॐनिर्माणमकराकाकुण्डले व ह्निदं ॥ ३९वस्रयुगं ॥दास्यामि जित्वा देवान्निर्जित्य वह्नि सुदुर्बलम् देवमातुश्च ॥ ३८ सुंदरि ॥ दास्याम्यथैव । करभूषणयुग्मं ते देवि चात्यमूल्यरत्ननिर्मितम् नियोज्यं म नियोजय ॥।४० । मणींद्रसार । दास्याङ्क कॅम्यधैव रोहिण्यापदं जित्वातिदुर्लभम् । यक्ष्मग्रस्तमतिकृशं ममैव पूर्वपूरुषम् ॥ ६१ ॥ विना युद्धेन भीतो मां कृपया वा प्रदास्यतिक्षाि ।ङ अल्परत्रविनिर्माणं क्वणन्मंजीयुग्मकृम्॥ ६२ ॥ दास्याम्यखेव पार्वत्या भिक्षां कृत्वा महेश्वरम् ॥ आशुतोषं सूदत्विशं भक्तेशं चङ् ४|कृपामयम् ॥ ४३ ॥ सर्वसंपत्तिदातारं परं कल्पतवं शुभे ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणकेयूरयुतं प्रिये ॥ ६९ । दास्यामि तेच गंगाया युद्धे । छ|कृत्वा सुदुर्लभम् । बहुलीयुगुलं चारु सूर्यपत्न्या मनोहरम् ॥ ४६॥ सद्वलसारनिर्माणं दास्याम्यद्य सुशोभनेअमूल्यरत्ननिर्माणं - आदर्पणे चातिनिर्मलम् । ७६ ॥ दास्यामि ते कामपत्न्याः कामं जित्वा च लीलया ।। क्रीडाकमलमम्लानं कमलायाश्च मुन्दरि ॥४७॥ ।। |इंभिक्षां कृत्वा च दास्यामि स्तुत्वा च कमलापतिम्॥ अंगुलीयकरत्नानि विश्वेषु दुर्लभानि चू ॥ ६८ ॥ सावित्र्याश्च प्रदास्यामि | चै। कृत्वा च ब्रह्मणस्तथा ॥ स्वयं गीतं प्रगायंतीं मूर्छनाश्रुतिसंयुताम् ॥६९॥ वाणीचीणां प्रदास्पामि कृत्वा नारायणव्रतम् ॥ रत्नपाशकर्छ संखं च विश्वकर्मविनिर्मितम् ॥६॥ कुबेरपत्न्या दृस्यामि पादांगुलिविभूषणम् ॥ इत्येवमुक्त्वा नहुषः पपात तत्पदांबुजे ॥ १॥४ उवाच तं शची त्रस्ता राजमार्गगतं नृपम्॥ उत्थाप्य ते करे धृत्वा शुष्ककंठोष्ठतालुका स्मारं स्मारं पदांभोजं महासाध्वी हरेर्गुरोः॥ ।u६२॥ ॥ शच्युवाच ॥ ॥ शृणु वेत्स महाराज हे तात भयभंजन ॥९३॥ भयत्राता च राजा च सर्वेषां पालकः पिता ॥ भ्रष्टश्रीवश्च महेंद्रोय त्वं च स्वर्गे पोधुना ॥ ६४ ॥ यो राजा स पिता पात प्रजानामेव निश्चितम् ॥ गुरुपत्री राजपत्री देवपत्नी तथा वधूर्भ शै|॥९६॥ पित्रोः स्वसा शिष्यंपत्नी भृत्यपत्नी च मातुली । पितृपत्नी भ्रातृपत्नी खझुश्च भगिनी सुता ॥९६॥ गर्भधात्रीष्टदेवी च/ ॐ पुंसः षोडश मातरः । त्वं नरो देवभार्याहं माता ते देवसंमता ॥९७गच्छ वत्सादितिं रंतुं यदि चेच्छसि मातरम्। सर्वेष निष्कृति है. के. |आस्ति न वत्स मातृगामिनाम् ॥६८॥ कुंभीपाके ते पचति यावदे ब्रह्मणो वयः । तत’ भवंति कृमयः कल्पः सप्त मवंति |ङ| सं ४ pas ये ॥६९॥ ततश्च कुष्ठिनो म्छेच्छा भवति सप्तजन्मसु ॥ नास्त्येव निष्कृतिस्तेषामित्युद्द कमलोद्भवः ॥ ६२ ॥ एवं विक्षत्र छै. द. शूद्राणां प्राङ्गणीगमने नृप । वेदेषु निष्कृतिर्नास्ति चेत्यांगिरसभाषितम् ॥ ६१ ॥ स्वर्गसंपत्तिभोगश्च मुखं संसारिणां ध्रुवम् ॥॥ कुमुसुक्षणं च मोक्षश्च तपथैव तपस्विनाम् ॥ ६२॥ ब्राह्मणानां च ब्राह्मण्यं मुनीनां मौनमेव च ॥ वेदाभ्यासो वैदिकानां कवीनां— |लवर्तिनाम् । लक्षं च भारते जन्म पुण्येन बहुजन्मनाम् ॥ ६६ ॥ पञ्चानां चंद्रवंश्यान् नृपाणां सिहेतवे ॥ वमाविरासीस्ते जस्वी श्रीष्ममध्याह्नभास्करः॥ ६७ ॥ सर्वेषामाश्रमाणां च स्वधर्मश्च यशः परम् स्वधर्महीना नरके पतंति मूढचेतसः॥ ६८॥ छै। । ब्राह्मणस्य स्त्रधर्मश्च त्रिसंध्यमर्चनं दुः। तत्पादोदकनैवेद्यभक्षणं च सुधाधिकम् ॥ ६९ ॥ अन्नं विष्ठा जलं सूत्रमनियं इनृप ॥|ङ्क | भवंति सूकराः सर्वे ब्राह्मणा यदि गुंजते ॥ ७० ॥ आजीवं सृजते विप्रा एकादश्यां न पुंजते ॥ कृष्णजन्मदिने चैव शिवरात्रौ सुनि झ| छधितम् ॥ ७१ ॥ तथा रामनवम्यां च यत्नतः पुण्यवासरे । ब्राह्मणानां स्वधर्मश्च कथितो ब्रह्मणा नृप ॥७२॥ व्रतं पतिव्रतानां च । पतिसेवापरं तपः । यथा पुत्रः परपतिरेषधर्मश्च योषिताम् ॥ ७३ ॥ पालयति यथा भूपाः प्रजाः पुत्रानिवौरसान् ॥ प्रजात्रिये च/४ पश्यंति राजानो मातरं यथा॥ ७४ ॥ यज्ञे कुर्वंति विष्णोश्च सेवनं देवविप्रयोः ॥ निवारणं च दुष्टानां शिष्टानां प्रतिपालनम् ||४ |p७६॥ इति घर्षः क्षत्रियाणां कथितो ब्रह्मणा पुरा । वाणिज्यं चैव वैश्यानां स्वधर्मो धर्मसंचयः ॥७६॥। शूद्राणां विप्रसेवा च परोक्षु ऊधम विधीयते । सर्वन्यासो हरो भूप धर्मः संन्यासिनां ध्रुवम् ॥ ७७ ॥ रक्तैकवासा दंडी च बिभर्ति मृत्कमंडलुम् । सर्वत्र समदर्शी | "१५० + | १ वेश्यायोनिषु कल्पकान् इति पुस्तकान्तरे । स्मरेन्नारायणं सदा ॥ ७८॥ करोति भ्रमणं नित्यं गेहेगेहे न तिष्ठति । विद्यमंत्रं च कस्मैचिन्न ददाति च लोभतः ॥ ७९ ॥ झ् करोति नाश्रुमं मिश्च रोति नान्यवासनाम् ॥ झरोति नून्यसंगं च निमङ्गः संगवर्जितः ॥८५न स्वादु मुझे लोभाच स्त्रीमुखं न हि पश्यति तं छितं भक्ष्यवस्तु याचते गृहिणं व्रती ॥ ८१ ॥ इति संन्यासिनां धर्ममित्याह कमलोद्भवः ॥ इति तेऽ शूकथितं पुत्रगच्छ वत्स यथासुखम्। ॥ ८२॥ इत्युक्त्वा च मद्वंद्वाणी विरराम च वर्मनि ॥ उवाच नहुषो राजा शचीं वक्रप्रकंधर | नहुष उवाच । ॥ त्वया यत्कथितं देवि सर्वं तत्र विपर्ययम् ॥ यथार्थधर्म वेदोक्तं निबोध कथयामि ते ॥ ८८ ॐ| हिमालयादासमुद्रं पुण्यक्षेत्रं च भारतम् । श्रेष्ठं सर्वस्थलानां च मुनीश्च ॥ शश्वत्करोति विषयं विहाय सेवनं हरेः॥८८॥झ्। ॐ कृत्वा तत्र महत्पुण्यं स्वर्गं गच्छति पुण्यवान् ॥ गृहीत्वा सर्वकन्याश्च चिरं स्वर्गं प्रमोदते ॥ ८९ स्वर्गमागच्छति नरो विहाय अनेकजन्मपुण्येन चागतः स्वर्गमीप्सितम् । ततः किं केन पुण्ये न दर्शनं मे त्वया सह ॥ ९१ ॥ न हि कर्मस्थलमिदं स्त्रभोगस्थलमेव च ॥ भोगस्थले भोगवस्तु न हि त्यक्तुं प्रशस्यते ॥ ९२ ॥ शुभावानुरक्ता रसिका भोग्या त्वं भोगिनामिह । द्रव्यमस्त्रामिकं भोग्यं सुखं त्यजति मंदधीः॥ ९३ ॥ अविरोधसुखत्यागी पशुरेव न संशयः । गच्छ कांते गृहं गत्वा कुठे तल्पं मनोहरम् ॥ ९४ ॥ रमणीयं च रहसि वरं रतिकरं परम् ॥ त्यज द्वैधं च मनसो निश्चितं ऋा वरवर्णिनि ॥ ९६॥ वरान्ने मया सार्द मोदस्व वरमंदिरे ॥ अमूल्यरत्न्मालां ॥ ९६ ॥ भिक्षां कृत्वा चङ दास्यापि लक्ष्मीवक्षसि शोभितम् । मणिं चानंतशिरसः सर्वेषामतिदुर्लभम् ॥ ९७॥ दुष्प्राप्यं त्रिषु लोकेषु तुभ्यं दास्यामि सुन्दछ |रि मणिरत्नं कौस्तुभं च यो नारायणवक्षसि ॥ ९८॥ भिक्षां कृत्वा तु दास्यामि कृत्वा नारायणव्रतम् ॥ चंद्रशेखरमौलेय यदई च म। २६ ०० . . क. चंद्रभूषणम् ॥ ९९ ॥ जरामृत्युञ्याधिहरं शक्तं कीडाकूरं वृरम् । अतीव विश्वदुष्प्राप्यं विश्ववंधं च सुन्दरम् ॥ १ ॥ विश्वनाथन छ। लं० ४ ड. |तं कृत्वा तुभ्यं दास्यामि निश्चितम् । दास्यामि ते श्रीसूर्यस्य मणिश्रेष्ठं स्यमंतकम् ॥ १॥ भक्त्या सूर्यव्रतं कृत्वा त्रिषु लोकेषु। ७॥ | अ० ५९ दुर्लभम् । अष्टौ भारान्सुवर्ण च यश्च नित्यं प्रसूयते ॥ २॥ जरामृत्युहरं चैव परं क्रीडाकरं प्रिये ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणं पात्ररत्नं मनोहरम् ॥ ३ ॥ संततं मधुपूर्ण च.दास्यामि मदनस्य च ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणं सूर्यतुल्यं च तेजसा ॥३॥ |निर्माणमीश्वरेच्छया॥ निर्मलं मंडलाकारं मणिराजविराजितम् ॥९॥ इस्तलक्षपरिमितं चतुरत्रं च सुन्दरि । पद्मपद्मासनं श्रेष्ठं छ| ॥ ७॥ शच्युवाच ॥ ॥ अचेतनस्य मूढस्य कार्याकार्यमजानतः ॥ ९ श्रोष्याम्यद्य कतिविधां कथां कामातुरस्य HE |दिवसे म्लेच्छा तृतीये रजकी तथा ॥ शुद्धा भर्तुश्चतुर्युम्नि न शुद्ध दैवपैत्र्ययोः ॥ १३ ॥ |तेि प्रथमे दीि ॥ १९॥ अधमः स च सर्वेषां ॥ निंदितशयशस्करः १४ ॥ ब्रह्महत्याचतुर्थाशं द्वितीये लभते नात्र दिवसे संशयः नारीं ॥ यो स व्रजेच पुमान्न . हिडू ॥ १७ ॥ स मूढो भ्रूणहत्यां च लभते नात्र ॥१५१॥ संशयः । पूर्ववत्पतितः सोपि न चार्हः सर्वकर्मसु ॥ १९ ॥ असञ्ज्ञा चतुर्वेदिं न गच्छेतां वैिचक्षणः " यदि म मातङ झ|सूढ अहीष्यसि बलेन च ॥ १२०॥ ऋतावतीते दिवसे गमनं च करिष्यसि । शच्याश्च वचनं श्रुत्वा प्रहस्य नहुषस्तथा ॥२१ ॥४ छउवाच मधुरं शतः शक्रकांतां च सुत्रताम् ॥ देवपत्नी सदा शुदा तन्न्यूनं मानवं प्रति ॥ २२ ॥ शयने भोजने देवीछ कॅनासुद्धा मानवं प्रति ॥ रजस्वलायाः संभोगे कर्मक्षेत्रे च भारते ॥ २३ ॥ त्वयोक्तं च भवेत्पापं नात्र दुर्गे च सुंदरि ॥ कर्मक्षेत्रेऽपि|छ। तत्कर्म यदोदोक्तं शुभाशुभम् ॥ २४ ॥ न भवेद्वैष्णवानां च ज्वलतां ब्रह्मतेजसा॥ यथा प्रदीते वह्नौ च शुष्काणि च तृणानि च ।छ। |स्वतंत्रो "मत्तकुंजरः ॥ न विचारो न भोगश्च वैष्णवानां स्वकर्मणाम् ॥ २७ ॥ लिखितं सात्रि कौथुम्यां कुरु प्रश्नं ' बृहस्पतिम् ॥“ २६भवंति भस्मीभूतानि तथा पापानि वैष्णवे ॥ वह्निसूर्यत्राह्मणेभ्यस्तेयान्वैष्णवः सदा ॥ २६ ॥ रक्षितो विष्णुचक्रेण|डै कुअस्म/श्च सर्वे जानंति चंद्रवंश्यथ वैष्णवान् ॥ २८॥ देवमन्यं न सेवंते चंद्रवंश्या इरिं विना ॥ सदंशप्रभवो यो हि ब्राह्मणः क्षत्रि ज्योथवा ॥ २९ ॥ विष्णुमंत्रं न गृह्वाति वंचितो देवमायया ॥ को वा मंत्रश्व के देवा न हि शास्ता यमो मम ॥ १३० ॥ सर्वा छुच्छास्तुं समर्थोऽहं ब्रह्मविष्णुशिवान्विना ॥ शय्यां कुरु गृहं गत्वा शीघं यास्यामि ते गुहम् ॥ ३१ ॥ ऋतुपायं मयि भवेत्तव किं गच्छ” कुशोभने ॥ इत्युक्त्वा नहुषो राजा प्रफुल्छवदनेक्षणः ॥३२॥ रत्नयानं समारुह्य ययौ नंदनकाननम् ॥ न ययौ सा शची गेहं प्रजगाम छ| छगुरोर्गेहम् ॥ ३३ ॥ गत्वा कुशासनस्थं च ददर्श च बृहस्पतिम् । तारासेवितपादाब्जं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ ३४ ॥ जपमालाकरं शश्वद्धे जप्तं कृष्णमीप्सितम् । परमं परमानंदं परमात्मानमीश्वरम् ॥ ३६॥ निर्गुणं च निरीहं च स्वतंत्रं प्रकृतेः परम् ॥ स्वेच्छामयं परं ॐ |ब्रह्म भक्तानुग्रहविग्रहम्॥ ३६ ॥ तमानंदाश्रुनेत्रं च ननाम शिरसा भुवि ॥ रुदती साश्रुनेत्रा सा मनती भक्तिसागरे ॥ ३७ ॥ शोकाडु ऊर्णवे निमन्ती हृदयेन विदूयतो. तुष्टाव भीता स्वगुरुं ब्रह्मिष्ठं च कृपानिधिम् । ३८ ॥ ॥ शच्युवाच ।॥ रक्षरक्ष महाभाग ४ |मां भीतां शरणागताम् । त्वमीश्वरः स्वदासीं च निम शोकसागरे ॥ ३९ ॥ अनीश्वरवैधरो वा बलवान्वा सुदुर्बलः ॥ स्वशिष्यसँ |छुभार्या पुत्रस्य शासितुं च सदा क्षमः ॥ ११०॥ दूरीभूतः स्वराज्याच स्वशिष्यश्च कृतस्त्वया । शांतिर्बभूव दोषस्य चाधुना निग्रहं । 7. ने. क. कुरु ॥११अनाथां सर्वशून्यां मां शून्यां ताममरावतीम् ॥ संपच्छून्यमाश्रमं मे पथ रक्ष.कृपानिधे ॥ ७२ ॥ दस्युग्रस्तों च मां चै| सं• ३ है. झ देशं किंकरमानय । दस्रा चरणरेणुस्तं शुभाशीर्वचनं कुरु ॥ ४३ ॥ सर्वेषां च गुरूणां च जन्मदाता परो गुरुः । पितुः शत । १५२ |ऊअ० ५२ गुणा मता पूज्या वंद्य गरीयसी ॥ १४ ॥ विद्यदाता मंत्रदाता ज्ञानदो हारिभक्तिदः । पूज्यो वेद्यश्च सेव्यश्च मातुः शतगुणो गुरुः || ९ मंत्राद्युद्भिरणेनैव गुरुरित्युच्यते बुधैः । अन्यो वंद्यो गुरुरयमन्यथारोपितो गुरुः १६ ॥ अज्ञानतिमिरांधस्य ज्ञानांजन शलाकया । चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै श्रीगुरुवे नमः ॥ १७ ॥ अदीक्षितस्य मूर्धस्य निष्कृतिर्नास्ति निश्चितम् । सर्वकर्मस्त्रन ईस्य नरके तत्पशोः स्थितिः ॥ ६८ जन्मदाताऽन्नदाता च माताऽन्ये गुरवस्तथा ॥ पारं कर्तुं न शक्तास्ते घोरसंसारसागरे। ॥ ४९ ॥ विद्यमंत्रज्ञानदाता निषुणः पारकर्मणि ॥ स शक्तः शिष्यमुद्धर्तुमीश्वरश्रेञ्चरात्परः ॥ १९० ॥ गुरुर्विष्णुर्गुरुर्बह्मा गुरुर्देवङ महेश्वरः । गुरुर्धम गुर्रः शेषः सर्वात्मा निर्गुणो गुरुः॥६१॥ सर्वतीर्थाश्रयश्चैव सर्वदेवाश्रयो गुरुः सर्वदेवस्वरूपश्च गुरुरूपी ॐ हरिः स्वयम् ॥ ६२॥ अभीष्टदेवे रुष्टे च गुरुः शक्तो हि रक्षितुम् ॥ गुरौ रुष्टेऽभीष्टदेवो न हि शक्तश्च रक्षितुम् ॥ ६३ ॥ सर्वे ग्रहाश्च यं रुष्टा रुष्टश्च देवब्राह्मणाः । त्वमेव रुडो भवसि गुरुरेव हि देवताः ॥ ६४॥ न गुरोश्च प्रियधात्मा न गुरोश्च प्रियः सुतः ॥ धनं प्रियं च न गुरोर्न च भार्या प्रिया तथा॥९९न गुरोश्च प्रियो धमों न गुरोश्च प्रियं तपः॥ न गुरोश्च प्रियं सत्यं न पुण्यं च गुरोः परम् ॥५६॥ गुरोः परो न शास्ता च न हि बंधुगुरोः परः ॥ देवो राजा च शास्ता च शिष्याणां च सदा गुरुः ॥ ५७ ॥ याव च्छक्तो दातुमन्नं तावच्छास्ता तमन्नदः । गुरुः शास्ता च शिष्याणां प्रतिजन्मनि जन्मनि ॥६८॥ मंत्रो विद्यागुरुर्देवः पूर्वलब्धो यथा पतिः प्रतिजन्मनि बंधेन सर्वेषामुपरि स्थितः॥ ९९॥ पितागुरुव वंय यत्र जन्मनि जन्मदः । गुखोन्ये तथा माता गुरुबज्छु प्रतिजन्मनि॥ १६०॥ विप्राणां त्वं वरिष्ठ गरिष्ठश्च तपस्विनाम् । प्रह्मिष्ठो ब्रह्मविद्रह्मन् धर्मिष्ठः सर्वधर्मिणाम् ॥६१॥ तुष्टो भव मुनि |ऊ| ॥१५२॥ श्रेष्ठ मांच शतं चसांप्रतम्॥त्वयितुटे सदा तुष्टा भवंति ग्रहदेवताः ॥ ६२॥ इत्युक्त्वा सा शची ब्रह्मन्पुनरुच्चैरुरोद ह ॥ दृझ तद्वज्ञ

!

दनं तारा रुरोदोचेर्मुहुर्मुहुः ॥ ६३ ॥ पपात चरणेतारा रुरोद च पुनःपुनः॥ अपराधं क्षमेत्युक्त्वा गुरुस्तुष्टोप्युवाच ताम् ॥ ६४ ॥ गुरुङ रुवाच ॥ ॥ उत्तिष्ठ तारे शच्याश्च सर्व भद्रं भविष्यति । सद्यः प्राप्स्यति भर्तारं महेंद्रे च मदाशिषा ॥ ६९॥ इत्युक्त्वा स गुरुङ ॐ स्तत्र विरराम च नारद ॥ पपात चरणे तारा पुनरेव रुरोद च ॥ ६६ ॥ गृहीत्वा च शचीं तारा संस्थाप्य च-स्ववक्षसि ॥ बोधयामा $स ॥ ६७ ॥ शचीकृतं गुरुस्तोत्रं पूजाकाले च यः पठेत् । गुरुश्चाभीष्टदेवश्च संतुष्टः प्रतिजन्मनि छ |॥ ६८ ॥ अहदेवद्विजास्तं च पारितुष्टश्च संततम् ॥ राजानो बांधवाश्चैव संतुष्टाः सर्वतः सदा ६९ ॥ गुरुभक्तिं विष्णुभक्तिंचें ऊ|वांछितं लभते ध्रुवम् ॥ सदा हर्षो भवेत्तस्य न च शोकः कदाचन ॥ १७० ॥ पुत्रार्थी लभते पुत्रं भार्यार्थी लभते प्रियाम् । सुस्वरू |प गुणवतीं सतीं पुत्रवतीं ध्रुवम् ॥ ७१॥ रोगात सुच्यते रोगाद्वदो मुच्येत बंधनात् ॥ अस्पष्टकीर्तिः सुयशा मूखों भवति पंडितः कदाचिद्धुविच्छेदो न भवेत्तस्य निश्चितम् । नित्यं तद्वद्धेते धर्मे विपुलं निर्मलं यशः ॥ ७३ ॥ लभते परमैश्वर्यं पुत्र= । इह .सर्वमुखं भुक्त्वा प्राप्यते श्रीहरेः पदम् ॥ ७६ ॥ न भवेत्तत्पुनर्जन्म हरिदास्यं लभेद्धवम् । विष्णुभक्ति|४| छु|रसाब्धौ च निमग्नश्च मवेब्रुवम् ॥७९॥ शश्वत्पिबति शांतश्च विष्णुभक्तिरसामृतम् ॥ जन् ॥ ७६॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे महेंद्रदर्पभंगप्रकरणे शचीशोकापनो नामैकोनषष्टितमोऽध्यायः ॥ ९९ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ शचीस्तोत्रं समाकर्य परि|४ तुष्टो वृहस्पतिः॥ उवाच मधुरं शांतः कांतामिंद्रस्य नारद॥ १ ॥ ॥ बृहस्पतिरुवाच ॥ ॥ त्यज वत्से भयं सर्वं भूयं किं|ऊ| ते मयि स्थिते । यथा कचस्य पत्नी मे तथा त्वमपि शोभने॥ २॥ यथा पुत्रस्तथा शिष्यो न भेदः पुत्रशिष्ययोः ॥ तर्पणे पिं डदाने च पालने परितोषणे ॥ ३ ॥ यथाग्निदाता पुत्र तथा शिष्यश्च निश्चितम् । इतीदं कृण्वशाखायामुवाच कमलोद्भवः ॥ ४ ॥ तस्य सूतकम् । दैवे पित्र्ये न कईः सोपीत्याह महेश्वरः ॥ ६ ॥ कुरुते नखुफिं च मातरं पितरं गुरुम् । अयंशस्तस्य सर्वत्र झ|सं• में ड. मां च दृष्ट सभामध्ये नोत्तस्थौ पाकशासनः । तत्फलं भुज्यते साक्षात्सद्यः पश्य च सांप्रतम् ॥ ९॥ अहं कारोमि श्रोत्रं च तव |रलां सुनिश्चितम् ॥ शासितुं रक्षितुं शक्तः स एव गुरुरुच्यते ॥ १० ॥ न पश्यति सती त्वं च हृच्छुदायाश्च योषितः ॥ यन्मानसे छविकल्पश्च तस्य धर्मस्य नश्यति ॥३१ ॥ भविष्यति प्रभावस्ते दुर्गायाश्च समः सति । लक्ष्मीसमा प्रतिष्ठा च यशस्तद्यशसा कुमम् ॥ १२ ॥ सौभाग्यं राधिकातुल्यं तत्समं प्रेम भर्तरि ॥ततुल्यं गौरवं मान्यं प्रीतिः प्राधान्यमीश्वरे ॥ १३ ॥ रोहिण्याध समा कुपेिशा पूज्या च भारतीसमा । शुद्धा निरुपमा शश्वत्सावित्रीसदृशी सदा ॥ १६ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र आगती नहुषाच्चरः ॥ उवाच वचनं ॥ ॥ गुरुरुवाच ॥ नहुषं वद गत्वा त्वं शचीं चेद्रोचुमिच्छसि । अपूर्वं यानमारुह्य निशायामागमिष्यसि ॥ १८ |Fणां च स्कंधे च दत्त्वा स्वशिबिकां शुभाम् । तामारुह्य सुवेषश्च गमनं कर्तुमर्हसि ॥ ३९॥ वाक्पतेर्वचनं श्रुत्वा गत्वोवाच नृपं तदा॥ दूतस्य वचनं श्रुत्वा प्रहस्योवाच किंकरम् ॥ २०॥ गच्छगच्छ त्वरन् गच्छ सप्तर्षीघ्रमानय । उपायं च करिष्या छ|मि तैः सार्द्ध सांप्रतं चर ॥ २१॥ नृपस्य वचनं श्रुत्वा गत्वा दूतस्तदंतिकम् ॥ उवाच सर्वास्तत्रैव यथोक्तं नहुषेण च ॥ २२ ॥ |स्य वचनं श्रुत्वा ययुः सप्तर्षयो मुदा ॥ राजा दृष्ट्वा च तान्सर्वान्ननामोवाच सादरम् ॥ २३ | नहुष उवाच ॥ ॥ यूयं च|ङ्क ग्रामणः पुत्रा ज्वलंतो ब्रह्मतेजसा ॥ ह्मणः सदृशाः सर्वे सततं भक्तवत्सलाः॥ २४ ॥ नारायणपराः शश्वच्छुद्धसत्त्वस्वरूपिणः ॥४ १५३॥ मोडमात्सर्यनाव दपङ्कारवर्जिताः ॥ २९ ॥ नारायणसमाः सर्वे तेजसा यशसा सदा ॥ गुणेन कृपया प्रेम्णा वरदानेन निश्चि तम् ॥ २६ ॥ इत्युक्त्वा प्रणतो राजा तुष्टाव च रुरोद च ॥ दृष्ट्वा ते कातरं धूपसूचुः परहितेषिणः ॥ २७ ॥ ॥ अषय ऊचुः । ॥ वरं वृणीष्व हे वत्स यत्ते मनसि वांछितम् सर्वं दातुं वयं शक्ता नासाध्यं नश्च किंचन ॥ २८ ॥ इंद्रत्वं वा मनुत्वं वा चिरायुर्वा ततः परम् ॥ सप्तद्वीपेश्वरत्वं चाप्यतीव सूचिरं सुखम् ॥ २९ ॥ अथापि सर्वसिद्धित्वं सर्वेश्वर्यं सुदुर्लभम् । मुक्तिं व्झे। |बृहरिभक्तिं वा तपसा या सुदुर्लभा ॥ ३० ॥ किमीप्सितं ते हे वत्सू चूहि नः सांप्रतं मुदा । सर्व तुभ्यं प्रद्यैव यास्यामस्तपसे हैं। मुदा ॥ ३१ ॥ युगलक्षसमं यच्च क्षणं कृष्णाचनं विना ॥ दुर्दिनं दुर्दिनं यत्तध्यानसेवनवर्जितम् । ३२ ॥ विना तत्सेवनं यो हि झ. छ|विषयान्यं च वांछति ॥ विषमत्ति प्रणाशयि विहायामृतमीप्सितम् ॥३३॥ ब्रह्मा शिवश्च धर्मश्च विष्णुश्चपि महान्विराट् ॥ गणेशश्च दिनेशश्च शेषश्च सनकादयः ॥ ३४ ॥ एते यच्चरणभोजं ध्यायेतोहर्निशं मुदा ॥ जन्ममृत्युजराव्याधिहरं तन्निरता वयम् ॥ ३८॥ ऋतेषां च वचनं श्रुत्वा तानुवाच नृपेश्वरः। सलज्जितो नम्रवक्रो मायामोहितमानः ॥ ३६ ॥ ॥ नहुष उवाच ॥ ॥ सर्व दातुं समर्थाद्य यूयं च:भक्तवत्सलाः। अधुना देहि मे तूर्णं शचीदानमभीप्सितम् ॥ ३७ ॥ सप्तर्षिवाहनं कांतं शचीच्छति महा ॥ ३८॥ नहुषस्य वचः श्रुत्वा मुनयश्च परस्परम् । अत्युच्चेहसुः सर्वे कौतुकेन चः। ॐनारद ॥ ३९ ॥ राजानं मोहितं मत्वा वेष्टितं विष्णुमायया ॥ चक्रुः प्रतिज्ञां वोढं च कृपया दीनवत्सलाः ॥ ४०.॥ चक्रुः स्कंधे तच्छिबिक मुक्तामाणिक्यभूषिताम्॥ राजा ययो भुवेषश्च रत्नभूषणभूषितः ॥ ६॥ ६५ चातिविलंबं च भर्सयामासतानृपः ॥ हैं। |फुधा शशाप दुर्वासाधाग्रगामी च वर्मनि ॥ ४२ ॥ महानगरो भूत्वा पत वै मूढमानस में दर्शनाद्धर्मपुत्रस्य तव मोक्षो भविः। |प्रहस्य मुनिसत्तमाः॥ राज पपात तच्छापात्सर्वो भूत्वा महामुने ॥ ६९॥ शची जगाम तच्छुत्वा गुरुं नत्वामरावतीम् ॥ ययौ |बृहस्पतिः शेषं यत्रैबः पद्मतंतुषु ॥ ६६ ॥ गत्वा सरोवराभ्याशमाजुहाव सुरेश्वरम् । अतिप्रसन्नवदनः कृपया च कृपानिधिः ॥४७४ 7.१२. क. ॥ ॥ अयि वत्स त्वमागच्छ भयं किं ते मयि स्थिते ॥ त्यज भीतिमिहागच्छ गुरुस्तेदं बृहस्पतिः ॥ १८ ॥“सं• ४ ट. १५४॥ अ• ६१ धुरोः । तं रुदंतं महाभीतं मृदोरसि चकार सः ॥ १०॥ कारयित्वा सोमयागं प्रायश्चित्तार्थमेव च ॥ रत्नसिंहासने रम्ये वासया छ। छ|मास तं गुरुः ॥६१॥ प्रददौ परमैश्वर्यं पूर्वस्माच चतुर्गुणम् ॥ आगत्य सर्वदेवश्च चक्रुः सेवां मुदान्विताः ॥६२ ॥ शची संप्राप भर्तारं महेंद्रे त्रिदशेश्वरम् ॥ मंदिरे पुष्पतल्पे च मुमुदे सा मुदान्विता ॥६३॥ इत्येवं कथितं वत्स महेंद्रर्षभंजनम् ॥ शचीसतीत्व छुरक्षा च किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥९४॥ नारद उवाच ॥ ॥ सोमयागविधानं च बृहि मां मुनिसत्तम ॥ कथं ते कारयामास गुरुक्षेत्र छ|किं फलं परम् ॥ ९६ ॥ नारायण उवाच ।। ब्रह्महत्याप्रशमनं सोमयागफलं मुने ॥ वर्ष सोमलतानं यजमानः करोति |ऊ|च ॥ ९६॥ वर्षमेकं फलं भुक्ते वर्षमेकं जलं मुदा ॥ वैवार्षिकं व्रतमिदं सर्वपापप्रणाशनम् ॥ ६७ ॥ यत्र चैवार्षिकं धान्यं निहितं यज्ञोयं |बहनो बहुदक्षिणः ॥ ६९॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे उत्तरार्ध नारायणनारदसंवादे शक्रदर्पभंगप्रकरणे शक्रमो ॥ ६० ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ इति ते कथितं किंचिदिंद्रस्य दर्पभंजनम् । अपरं भूय ब्रह्मन्सावधानं निगूढकम् ॥ १ ॥ समुद्रमथनं कृत्वा पीत्वामृतरसं पुरा ॥ निर्जित्य देत्यसंघांश्च बहुद्वयं बभूव ह ॥२॥ तदा कृष्णो |बलिद्वारा शकषं बभंज ह॥ अष्टश्रियो बभूवुस्ते देवा इंद्रपुरोगमाः ॥ ३ ॥ तदा बृहस्पतेः स्तोत्राददितेश्च व्रतेन ते जातश्च स्त्रीशङ् कलयाप्यदित्यां वामनो विभुः ॥ ४॥ याच्ञ्च कृत्वा बलिं राज्यं कृपया च कृपानिधिः । तस्मै ददं गृहेंद्राय देवेभ्योपि संप्रदम् ॥६॥ बभूव शक्रपुंश्च पुनः तु पुरा ॥ विभुर्दूर्वाससो द्वारा जहार तच्छूियं मुने ॥ ६ ॥ पुनर्ददौ च कृपया कृपालुर्भक्तव ॥१५४॥ सलः । पुनः श्रीदुर्मदः पितरं गौतमप्रियाम् ॥ ७॥ तदा गौतमशापेन भगगश्च बभूव सः ॥ संप्राप यातनामिंद्रः स्वांग | वेदनया पुरा ॥ ८ ॥ छर्दिश्च ऋषयो मनवस्तथा ॥ देवाश्च लजिताः सर्वे मृततुल्यो बृहस्पतिः ॥ ९ ॥ तदा सहस्रवर्षे च | छ|तपस्तवा रवेः पुरा ॥ रखेर्धरणेस सहस्राक्षो बभूव ह ॥ १०॥ कलंकरूपमिंद्रस्य चक्षुर्निकरं परम् ॥ यथा चंद्रे कृलंकअङ्क |तारकाहरणादभूत् ॥ ११ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ ब्रह्मन् केन प्रकारेण जहार गौतमप्रियाम् । महासतीमहल्यां च पूज्यां भुवनङ ॐ|पावनीम् ॥ १२॥ शुद्धशयां महाभाग निर्मलां कमलाकलाम् ॥ एतद्वेदितुमिच्छामि वद वेदविदां वर ॥ १३ ॥ ॥ श्रीनारायण|ऊ। ॐउवाच। ॥ पुष्करे तीर्थयात्रायां सूर्यपर्वणि नारद ॥ तत्रागतामहल्यां च ददर्श पाकशासनः ॥१४॥ सुस्मितां मुदतीं शतां पीनश्रो दें। छ|णिपयोधराम् ॥ मुच्छमवाप चंद्ध दृधिमात्रेण तत्क्षणाव ॥ १९ ॥ अथापरदिने तां च दृष्ट्रा मंदाकिनीतटे । एकाकिनीं|ऊ| |४|सुस्मितां च स्नात नग्नां सललिताम् ॥ १६ ॥ दृष्ट्वा श्रोणिं स्तनयुगमतीव विपुलं हरिः ॥ मृच्छमवाप कामातों जहार चेतनां हैं। ४पुनः ॥ १७ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य गत्वा कामी तदतिकम् ॥ उवाच शक्ष्णया वाचा विनयेन पतिव्रताम् ॥ १८ ॥ ॥ महेंद्र छ, |ऊउवाच ॥ ॥ अहो गुणेमहो रूपमहो किं वा नवं वयः । अहो किं वा मुखश्रीस्ते शरच्चंद्र विनिंदती ॥ १९॥ अहो कटाक्षे कुटिलं छ। | |छ|पुंसां चित्तविकर्षणम् । किमहो लोचनं पद्मप्रभामोचनमीप्सितम् ॥ २० ॥ गमनं रमणीयं च गजखंजनभञ्जनम् ॥ अहो वाक्यं|छ। ॐ|तु मधुरं पीयूषादपि दुर्लभम् ॥ २१॥ किमहो विपुलश्रोणी कोमाधारा मनोहरा । कामदा कामुकायैव मुनिमानसम्णेहिनीकें ॐ|॥ २२॥ अतीव कठिना पीना रंभास्तंभविडंबिता ॥ अहो नितंबयुगलं वर्तुलं चंद्रबिल्व्व्_॥ २३ ॥ श्रीयुक्तं श्रीफलयुगतुल्यं ते— |ऊ|स्तनयुग्मकम् । अत्युन्नतं सुकठिनं त्रैलोक्यचित्तमोहनम् ॥ २४॥ अहो किं वा तपस्तेपे गौतमश्च तपोधनः ॥ संप्राप यत्फलेनैवछ कुसुत सुन्दरीं वराम् ॥२९॥निषेव्य प्रकृतिं दुर्गा विष्णुमाय सनातनीम्॥ लक्ष्मीं च लक्ष्मीसदृशीं तपसा प्राप्य पद्मिनीम् ॥२६॥४ |सुकोमलां सुवदनां ललनां नलिनाननाम् ॥ शुद्धां च सुदतीं श्याम न्यग्रोधदलमध्यमाम् ॥ २७ ॥ त्वत्पालनं च जानामि कामशा |3|त्रविचक्षणः ॥कामो वा कामुकभृद्रः किं त्वां जानाति गौतमः ॥ २८॥ मी प्रशंसंति नित्यं ते कामशास्त्रविचक्षणाः॥ उर्वश्या १. क.छामाप्सरसो मां प्रशंसंति संततम्॥ २९॥ दासीं कृत्वा च दास्यमि शचीं तुभ्यं वरानने॥ बैलोक्यलक्ष्मीं विधुळां यूखाण त्यजडैस ४४ औ५५॥ ||गौतमम् ॥३•॥ अनभिज्ञ कामशास्त्रे दुर्बलं च तपस्विनम् । अव्यवहार्य निष्कामं नारायणपरायणम् । ३१ ॥ अविदग्धो विधाता|। "झ|च योजमा योक्षम। ईदृशीं कामुक रम्यां ददाति च तपस्विने ॥३२इत्युक्त्वा कामुकः शकः पपात चरणे मृदा तमुवाच झ|अ० ६१ आमहासाध्वी वेदोक्तं च यथोचितम् ॥ ३३ ॥ ॥ अहल्योवाच ॥ ॥ अभाग्याद्व्रणथापि मरीचेष तपस्विनः॥ अभाग्यात्कश्य| ; | छ|पस्यापि त्वं पुत्रः पापमानसः॥३१ ॥ किं तज्जपेन तपसा मौनेन च व्रतेन च ॥ सुरार्चनेन तीर्थेन त्रीभिर्यस्य मनो हतम् || ॐ |मार्गार्गलं नृणाम् ॥ व्यवधानं च तपसां दोषाणामाश्रयं परम् ॥३७ कर्मबंधनिबंधानां निगडं कठिनं स्मृतम् ॥ प्रदीपरूपं कीटानां|ऊ| |मीनानां बडिशं यथा ।। ३८॥ विषकुंभं दुग्धमुखमारंभे मधुरोपमम् । परिणामे दुःखबीजं सोपानं नरकस्य च ॥ ३९॥ ऋषयः छ|सनकायाश्च नोपेडाई चक्कुरीप्सितम् । परस्त्रीषु मनो येषां तेषां सर्वे च निष्फलम् ॥४॥ परस्त्रीसेवनं शक्र इहैवात्ययशस्करम् ॥|ऊ। छ|परत्र नरकं घोरं ददाति कामुकाय च ॥ ११॥ इत्युक्ता च महासाध्वी विहाय तं च कामुकम् । प्रययौ स्वगृहं तूर्णं गृहिणी गौतङ्क |मस्य च ॥ १२॥ तत्सर्वं कृथयामास गौतमाय तपस्विने । तस्यौ प्रहस्य स सुनिर्मलंदं च विनिंद्य च॥ ६३ एकदा गौतमः शीघ्र । जगाम शंकरालयम् ॥ शको गौतमरूपेण तां संभोगं चकार सः ॥४३॥ सर्वं ज्ञात्वा च सर्वज्ञः स्वयं मंदिरमाययौ ॥ निर्गच्छंतं महेंद्र छु। ॐच ददर्श मुनिपुंगवः ॥ १५॥ नम्रामहल्यां रहसि पीनश्रोणिपयोधराम् ॥ मुनिः शशाप शी च भगगध भवेति च ॥ १६ ॥ कोपार्क ||च्छशाप पलीं च रुदंतीं भयविह्वलाम् । त्वं च पाषाणरूपा च महारण्ये भवेति च ॥ १७॥ ययौ च स्वगृहं शको लजैकतानमा छ। अनसः ॥ उवाच मधुरं भीतास्वामिनं शोककर्शितम् ॥ १८अहल्योवाच ॥ ॥ मां च दासीं च निर्मीयां कथं त्यजसि धा४१५५ झर्मिक ॥ वं च वेदविदां श्रेष्ठो विचारं कुरु धर्मतः ॥ ६९ ॥ "॥ "गौतम उवाच । ॥ वां जानामि मनःशुलां सुत्रतां च पतिव्रताम् ॥४॥ " ||त्यक्ष्यामि च तथापि च परवीर्यं च बिभ्रतीम् ॥६॥ परभोग्या च या कान्त साऽभूदा सर्वकर्मसु ॥त यो गच्छेन्मह्मसूढ़ो नरकं हैं। तस्य कल्पकम् ॥ ९१ ॥ अग्नं विष्ठा जलं सूत्रं परभोग्याध निश्चितम् । उपस्पृशेन्न तस्याश्च इति पुण्यं पुराकृतम् ॥ ६२ ॥ अनिच्छ| |या रतिं च गृहे श्रृंगारे ॥ पश्याद्भूव स्त्री जारेण ते ज्ञानं न दुष्यति मां दृष्ट्ठा । दुष्टा च निशामय स्त्री निश्चितं ॥ ९४ साध्वी ॥ गच्छगच्छ स्वेच्छाशृङ्गारकर्मणि महारण्यं भव ॥ पाषाणरूपिणी ९३ ॥ त्वं शी ॥ स्वामिनं रामपादांगुलिस्पर्शात्सद्यः मत्वा सुखं भुक्त्वाआ ॐ ॐ|पूता भविष्यसि ॥ ६६ ॥ म संप्राप्स्यसि तत्पुण्यात्पुनरेवागमिष्यसि ॥ गच्छ कांते महारण्यमित्युक्त्वा तपसे ययौ ॥ ६६ ॥ ४॥ ॐइत्येवं कथितं सर्वं महेंद्रदर्पभंजनम् । पुनः संप्राप्य लक्ष्मीं च विभोश्च कृपया मुने ॥ ९७॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्ण छ। ॐजन्मखण्डे उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे एकषष्टितमोऽध्यायः ॥ ६१ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ ब्रह्मन् केन प्रकारेण रामो दाशर सँ फुल स्वयम् ॥ । चकार मोक्षणं - श्रीनारायण कुत्र युगे उवाच गौतमयोषितः ॥ ॥ ब्रह्मणा ॥ १॥ प्रार्थितो रामावतारं विष्णुर्जातो सुखदं समासेन दशरथात्स्वयम् मनोहरम् ॥ ॥ कौशल्यायां कथयस्व महाभाग च भगवांस्त्रेतायां श्रोतुं कौतू च | कैंआँ । मम ॥ २ ॥ मुदान्वितः ॥ ३ ॥ कैकेय्यां भरतश्चैव रामतुल्यो गुणेन च॥ लक्ष्मणश्चापि शत्रुनः सुमित्रायां गुणार्णवः ॥ ६॥ विश्वामित्रप्रेषितश्चङ्क झश्रीरामभ सलक्ष्मणः । प्रययौ मिथिलां रम्यां सीताम्हणहेतवे ॥९॥ दूङ् पाषाणरूपां च रामो वूनि कामिनीम् । विश्वामित्रं छे | पप्रच्छ कारणं जगदीश्वरः ॥रामस्य वचनं श्रुत्वा विश्वामित्रो महातपाः। उवाच तत्र धर्मिष्ठो रहस्यं सर्वमेव च ॥ ७ ॥४॥ झुकारणं तन्मुखाच्छुत्वा रामो भुवनपावनः । पस्पर्श पादांगुलिना सा बभूव च पद्मिनी ॥८॥ सा राममाशिषं कृत्वा प्रययौ भर्तृमंदि आरम् । शुभाशिषं ददौ तस्मै भार्यां संप्राप्य गौतमः ॥ ९॥ रामस्स मिथिलां गत्वा धनुर्भगं शिवस्य च ॥ चकार पाणिग्रहणं सीतयाउँ शै|चैव नारद ॥ १० ॥ कृत्वा विवाहं राजेंद्रो भृगुदपं निहत्य च ॥ अयोध्यां प्रययौ रम्यां क्रीडाकौतुकमंगलैः ॥ ११॥ राजा पुत्रं नृपैरों ॐ कर्तुमियेष कृतसादरम् । । सप्ततीर्थोदकं तूर्णमानीय मुनिपुंगवान्॥ १२ ॥ कृताधिवासं श्रीरामं सर्व मंगलसंयुतम् ॥ दृश्वा भरतमाता चै। . ङ. वै. कैकेयी शोकविह्वला ॥ १३ ॥ वृयामास् राजनं पूर्वमंगी वरम् । रामस्य वनवासं च राजत्वं भरतस्य च ॥ १e ॥ वरं दातुं सं० ४ द. महाराज़ नेयेष प्रेममोहितः ॥ धर्मसत्यभयेनैवोवाच रामो नृपं सुधीः ॥ १५ ॥ ॥ श्रीराम उवाच ॥ ॥ तडागशतदानेन यंत्षुङ्क अ५६॥ |ण्यं लभते नरः ॥ ततोधिकं च लभते वापीदानेन निश्चितम् ॥ १६ ॥ दशवापीप्रदानेन यत्पुण्यं लभते नरः । ततोधिकं च लङ् अ• ६२ |भते पुण्यं कन्याप्रदानतः ॥ १७ ॥ दशकन्याप्रदानेन यत्पुण्यं लभते नरः ॥ ततोधिकं च लभते यज्ञेकेन नराधिप ॥ १८॥ शत आ यज्ञेन यत्पुण्यं लभते पुण्यकृजनः। ततोधिकं च लभते पुत्रास्यदर्शनेन च ॥ १९॥ दर्शने शतपुत्राणं यपुण्यं लभते नरः । |तनृण्यं लभते नूनं पुण्यवान्सत्यपालना Iत् ॥ २० ॥ न हि सत्यात्परो धर्मो नानृतात्पातकं परम् । न हि गंगासमं तीर्थं न देवः । केशवात्परः ॥ २१ .नास्ति धर्मात्परो बंधुर्नास्ति धर्मात्परं धनम् । धर्मात्प्रियः परः को वा स्वधर्मे रक्ष यनतः ॥ २२ तात अखं भ्रमन् । वनवासं करिष्यामि सत्यस्य पालनाय ते ॥ २४ ॥ कृत्वा सत्यं च शेपः वा ॥ न कुर्यात्पाल छु। |नं यो हि भस्मतं तस्य सुतकम् ॥ २६ ॥ कुंभीपाके स पचति यावच्चंद्रदिवाकरौ । ततो सूको भवेत्कुडी मानवः सप्तजन्मसु ॥ २६ ॥ इत्येवमुक्त्वा श्रीरामो विधाय वल्कलं जटाम् । प्रययौ च महारण्ये सीतया लक्ष्मणेन च ॥ २७ ॥ पुत्रशोकान्महाराज |स्तत्याज स्वतनं मुने ॥ पालनाय पितुः सत्यं रामो बभ्राम कानने ॥ २८ ॥ कालांतर महारण्ये भगिनी रावणस्य च कुंती कानने घोरे भत्री साईं सुकौतुकात् ॥ २९॥ ददर्श रामं कुलटा कामार्ता राक्षसी तदा ॥ पुलकांचितसर्वागी मृच्छैमाप स्मरेण च ॥ ३० ॥ छुवाच ॥ ॥ हे राम हे घनश्यांम रूपधाम गुणान्वूित । भावानुरक्तां वनितां मां गृहाण मुनिर्जने ॥ ३२॥ श्रुत्वा शूर्पणखवाक्यं ॥१५६ ४|धर्म संस्मृत्य धार्मिकः ॥ उवाच मधुरं वाक्यं शापभीतश्च नारद ॥ ३३ ॥ श्रीराम उवाच ॥ गच्छ मेनुजम् ॥ हुखं प्रियोन्यां प्रभजेदितरं च सुखालयम् ॥ ३४ ॥ रामस्य वचनं श्रुत्वा प्रययौ लक्ष्मणं मुदा ॥ ददर्श लक्ष्मणं ॐ शांतं कांतं च लक्षणान्वितम् ॥ ३८ ॥ मां भजस्व महाभागेत्युवाच् च पुनःपुनः । लक्ष्मणस्तद्वचः श्रुत्वा तामुवाच कुतूहलात् । | ३६ ॥॥। लक्ष्मण उवाच ॥ ॥ विहाय रामं सर्वेशं हे मूढे दासमिच्छसि । सीतादासी च मत्पत्नी सीतादासोहमेव च/कैं। छ|॥ ३७ ॥ भव सीतासपत्नी त्वे गच्छ रामं मदीश्वरम् ॥ तव पुत्रो भविष्यामि सीतायाश्च यथा सति ॥ २८ ॥ लक्ष्मणस्य वचः |चें ॐ|श्रुत्वा कामेन हृतमानसा ॥ उवाच लक्ष्मणं मूढा शुष्ककंठोष्ठतालुकी ॥ ३९ ॥ ॥ कूर्पणखोवाच ॥ ॥ यदि त्यजसि मां मूढ|छु। ॐकामात्स्वयमुपस्थिताम् । सः ॥ रंभाशापेन दक्षश्च । छागमस्तो युवयोश्च विपफत्तिश्च बभूव सः ॥ भविष्यति ४१ ॥ स्त्रवैद्यश्चोर्वशीशापाद्यज्ञभागविवर्जितः न संशयः ॥ ४० ॥ ब्रह्मा च मोहिनीं ।रूपहीनः त्यक्त्वा कुबेरश्च विश्वेऽपूज्यो मेनाशापेन बभूव छु की। कुलक्ष्मण ॥ ४२ ॥ कामो घृताचीशापेन बभूव भस्मसाच्छिवाव ॥ .बलिर्मदालसाशापाद्धष्टराज्यो बभूव ह ॥ ४३ ॥ शापेन मिश्रके । झ|श्याश्च हतभार्यो बृहस्पतिः। मम् शापात्तथा रामो हुतभार्यो भविष्यति ॥ ९३ कामातुरां यौवनस्थां भार्यां स्वयमुपस्थितूम् |ङ्क ॐ न त्यजेद्धर्मभीतश्च श्रुतं माध्यंदिने पुरा ॥ ६९ ॥ इह त्यक्त्वा विषद्वस्तः परत्र नरकं व्रजेव ॥ श्रुत्वा शूर्पणखावाक्यमर्धर्चश्रेण|. छ|लक्ष्मणः ॥ ६६ ॥ चिच्छेद नासिकां तस्याः क्षुरधारेण लीलया । तस्या भ्राता च युयुधे बलवान्खरदूषेणः ॥ ९७ ॥ ससैन्योट्स झलकॅमणास्त्रेण स जगाम यमालयम् । चतुर्दशसहखं च राक्षसान्खरदूषणम् ॥ ४८ ॥ मृतान्दृष्ट्ठा शूर्पणखा भत्सैयामास रावणम् ॥ |” सर्व निवेदनं कृत्वा जगाम् दुष्करं तदा ॥ ६९ ॥ ब्रह्मणश्च वरं प्राप कृत्वा च दुष्करं तपः ॥ उवाच तादृशीं दृङ् निराहारां तपस्विडू ॐनीम् ॥६०॥ सर्वज्ञस्तन्मनो मत्वा कृपासिंधुश्च नारद ॥९१॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ अप्राप्य रामं दुष्प्रापं करोषि दुष्करं तपः। ॐ|जितेंद्रियाणां प्रवरं लक्ष्मणं धर्मलक्षणम् । ब्रह्मविष्णुशिवादीनामीश्वरं प्रकृतेः परम् ॥६२॥ जन्मांतरे च भर्तारं प्राप्स्यसि त्वं वराननेछु ३ १ भजेत्प्रियजनं दुःखम्-इ० पा°। इत्येवमुक्त्रा अझ च जगाम स्वालयं सुदा ॥५३ ॥ देहं तत्याज सा वह्नौ सा च कुब्जा बभूव ह ॥ अथ | सं०४ छ। पितविग्रहः ॥५॥ जहार मायया सीतां मांयावी राक्षसेश्वरः ॥ सीतां न दृष्ट्वा रामय मूच्छ प्राप चिरं मुने ॥ ६६॥ चेतनां कारयाञ्ज अ• ६२ |मास आता चाध्यात्मिकेन च ततो बभ्राम गहनं शैलं च कंदरं नदम् ॥ ६६ ॥ अहर्निशं च शोकात मुनीनामाश्रमं मुने ॥ चिर च लीलया ॥६८ ॥ सुग्रीवय च मित्राय स्वीकारपालनाय वे ॥ दूत श्रीरामश्च सलक्ष्मणः ॥ हनूमते वरं दत्त्वा रम्यं रत्नांगुलीयकम् ॥ ६० ॥ सीतायै शुभसंदेशं प्राणधारणमरणम् । तं च प्रस्थापया |मास दक्षिणां दिशमुत्तमाम्। ६१ ॥ सुप्रीत्यालिंगनं दत्त्वा पारेणून्सुदुर्लभान् ॥ हनूमान्प्रययौ लंकां सीतान्वेषणहेतवे रामादधीतसंदेशो ययोरुद्धकलोद्भवः । अशोककानने सीतां ददर्श शोककर्शिताम् ॥ ६३ ॥ ॐ|मिव ॥ सततं रामरामेति जप्तों भक्तिपूर्वकम् ॥ ६६॥ बिभ्रतीं च जटाभारं तप्तकांचनसन्निभाम् ॥ ध्यायमानां पदाब्जं च श्रीरा मस्य दिवानिशम् ॥ ६९॥ शुदशय्यां मुशीलां च सुव्रतां च पतिव्रताम् ॥ महालक्ष्मीलक्ष्मयुक्तां प्रज्वलंत स्वतेजसा ॥ ६६ ॥झ्। पुण्यदां सर्वतीर्थानां वृद्धा भुवनपावनीम् । प्रणम्य मातरं दृष्ट्वा रुदंत वायुनंदनः॥ ६७ ॥ रत्नांगुलीयं रामस्य ददौ तस्यै मुदा छु। |न्वितः ॥ रुरोद धर्मा तां दृशं श्रुत्वा तच्चरणांबुजम् ॥ उवाच रामसंदेशं सीताजीवनरक्षणम् ॥ ६८॥ ॥ हनुमानुवाच ॥ ॥ |पारं समुद्रे श्रीरामः सन्नद्य सलक्ष्मणः ॥ ६९॥ बभूव राममित्रं च सुग्रीवो बलवान्कपिः ॥ रामश्च वालिनं हत्वा राज्यं निष्कंटकं वें ॥ ७० ॥ सुग्रीवाय च मित्राय तद्भार्यां वालिना ढताम् । सुग्रीवय तवोद्वारं स्वीचकार च धर्मतः ॥ ७१ ॥ वानराश्च ययुः ] तवान्वेषणकारणात् । प्राप्य मंगलवार्ता च मत्तो राजीवलोचनः॥ ७२॥ गंभीरं सागरं बद्धा सोऽचिरेणागमिष्यति ॥ निझ॥१५७॥ |इत्य रावणं पापं सपुत्रं च सबांधवम् ॥ ७३ ॥ करिष्यत्यचिरेणेव हे मातस्तव मोक्षणम् ॥ अय रत्नमयीं लंकां निःशंकस्त्वत्प्रसा झु |दतः ॥ ७ ॥ भस्मीभूतां करिष्यामि मातः पश्य च सस्मितम् । मर्कटीडंभतुल्यां च लंकां पश्यामि सुव्रते ॥ ७९ ॥ सूत्रतुल्यंछु छसमुद्रं च शरावमिव भूतलम् ॥ पिपीलिकासंघमिव ससैन्यं रावणं तथा ॥ ७६ ॥ संहतुं च समर्थाहं मुहूर्तार्धेन लीलया । रामप्रतिछु छज्ञारक्षार्थं न हनिष्यामि सांप्रतम् ॥ ७७॥ स्वस्था भव महाभागे त्यज भीतिं मदीश्वरि ॥ वानरस्य वचः श्रुत्वा रुरोदोच्चैर्मुहुर्मुहुः ॐ|उवाच वचनं भीता सीता रामपतिव्रता ॥ ७८ ॥ ॥ सीतोवाच ॥ मे रामो मच्छोकर्णवदारुणाव ॥ ७९| ॥ अये जीवति ॥ झ|अपि मे कुशली नाथः कौसल्यानंदनः प्रभुः ।। कीदृशश्च कृशगश्च जानकीजीवनोधुना ॥ ८० ॥ किमाहारश्च किं भुक्ते मम ॐ प्राणाधिकः प्रियः ॥ अपि पारे समुद्रस्य सत्यं सीतापतिः स्वयम् ॥ ८१ ॥ अपि सत्यं स सन्नदो न शोकेन इतः प्रभुः ॥ अपि कुस्मरति मां पाप स्वामिनो दुःखपिणीम् ॥८२॥ मदर्थे कति दुखं वा संप्राप स मदीश्वरः ॥ हारो नारोपितः कंठे पुरा व्यवडू छुहितो रतौ ॥ ८३ ॥ अधुनैवावयोर्मध्ये समुद्रः शतयोजनः । अपि द्रक्ष्यामि तं रामं करुणासागरं प्रभुम् ॥ ८८ ॥ कांतं शांतं ॐ |नितांतं च धर्मिष्ठं धर्मकर्मणि। अयि सेवां करिष्यामि पदपले पुनः प्रभोः ॥६॥ पतिसेवाविहीनाया मूढाया जीवनं वृथा ॥ छै| ||अयि मे धर्मपुत्रश्च सत्यं जीवति लक्ष्मणः ॥ ८६ ॥ मच्छोकसागरे मग्नो भग्नदंप मया विना ॥ वीराणां प्रवरो धर्मी देवकल्पैश्च/छ झ|देवरः ॥ ८७ ॥ अपि सत्यं स सन्नदो मत्प्रभोरनुजः सदा ॥ अपि द्रक्ष्यामि सत्यं तं लक्ष्मणं धर्मलक्षणम् । प्राणोनमर्माधिकं प्रेम्णाङ झ!धन्यं पुण्यस्वरूपिणम् ॥८८॥ इत्येवं वृचनं श्रुत्वा दत्तू प्रत्युत्तरं शुभम्॥ भस्मीभूतां च लंकां च चकार लीलया सुने ॥८९ |ङ| पुनः प्रबोधं तस्यै च दत्त्वा वायुसुतः कपिः । प्रययौ लीलया वेगाधंत्र राजीवलोचनः ॥ ९० ॥ सर्वं तत्कथयामास वृत्तांतं मातुङ रेख च ॥ सीतामंगलवृत्तांतं श्रुत्वा रामो रुरोद च ॥ ९१ ॥ रुरोदोचेर्लक्ष्मणश्च सुग्रीवधापि नारद ॥ वानरा रुरुदुः सविं महाबलपराङ्क छुकमाः ॥ ९२॥ निबध्य सेतुं लंकां च प्रययौ रघुनंदनः ॥ ससैन्यः सानुजः शीथं सन्नदधापि नारद ॥ ९३ ॥ निहत्य रावणं रामोङ छ|रणं कृत्वा सबांधवम् ॥ चकार मोक्षणं ब्रह्मन् सीतायाश्च शुभेक्षणे ॥ ९४ ॥ कृत्वा पुष्पकयानेन सीतां सत्यपरायणाम् । अयोध्यां|४| १५८॥ २. ३. ३. झुप्रययौ शीतं क्रीडाकौतुकमंगलैः ॥९८॥ क्रीडां चकार भगवान् सीतां कृत्वा च वक्षसि ॥ विजहौ विरहज्वालां सीतारामश्च तत्क्षण छै| ३० ४ उ. ४॥ ९६ ॥ सप्तद्वीपेश्वरोराम्रो बभूव पृथिवीतले ॥ बभूव निखिला पृथ्वीआधिव्याधिविवर्जिता ॥ ९७बभूवतु रामपुत्रौ धार्मिक चॐ अ० ६३ झ|कुशीलवौ । तयोश्च पुत्रैः पौत्रश्च सूर्यवंशोद्भवा नृपाः ॥ ९८॥ इति ते कथितं वत्स श्रीरामचारितं शुभम् ।। मुखदं मोक्षदं सारं पारपोतं छ|भवार्णवे ॥९९॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे श्रीरामचरितं नाम द्विषष्टितमोऽध्यायःऽ झ|॥ ६२॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ अथ कंसो विचिंत्यैवं दृञ्च दुःस्वप्रमेव च ॥ समुद्विग्नो महाभीतो निराहारो निरुत्सुकः ॥ १ ॥ञ्च ॐ|पुत्रं मित्रं बंधुगणं बांधवं च पुरोहितम् ॥ समानीय सभामध्ये तानुवाच सुदुःखितः ॥ २॥ ॥ कंस उवाच॥॥ मया दृष्टो निशीथे यो|छु कुदुःस्वभो हि भयप्रदः॥ निबोधत क्षुधाः सर्वे बांधवाश्च पुरोहिताः ॥ ३ ॥ बिभ्रती रक्तपुष्पाणां मालां सा रक्तचंदनम् ॥ रक्तांबरं खङ्गच्छं झ|तीक्ष्णं खर्परंच भयंकर ॥३॥ प्रकृत्वाट्टाट्टहासं च लोलजिह्वा भयंकरी। अतीव वृद्ध कृष्णांगी नगरे मम नृत्यति ॥ ६॥ मुक्तकेशी छि छु| छन्ननासाकृष्णाकृष्णांबरप्रिया॥ विधवा सा महाशूद्री मामालिंगितुमिच्छति॥६। मलिनं चेलखंडं च बिभ्रती रूक्षमूर्धजान् दधत ॥ चै|ऊ। |र्णतिलकं कपोले मम वक्षसि ॥ ७ ॥ पकानि छिन्नभिन्नानि सत्यक ॥ पतंति कृत्वा शब्दांश्च शश्वत्तालफलानि च ॥|ऊ| छ|॥८॥ कुचैलो विकृताकारो म्लेच्छो हि रूक्षमूर्धजः॥ ददाति मङ्गं भूषायां च्छिन्नभिन्नकर्षदकान्॥ ९॥ महारुष्टा च दिव्या स्त्रज्ञ पतिपुत्रवती सती ॥ बभंज पूर्णकुंभं च साभिशप्य पुनःपुनः॥ १० ॥ अम्लानामूढमालां च रक्तचंदनचार्चताम् ॥ ददाति मद् विप्र छ। |श्च महारुष्टोत्क्षिप्य च ॥ ११॥ क्षणभंगारवृष्टिश्च भस्मवृष्टिः क्षणं क्षणम् ॥ क्षणेक्षणं रक्तवृष्टिर्भवेच नगरे मग्न ॥ १२॥ वानरं वायरों ॐ|सं ज्ञानं भकं मुकरं खरम् । पश्यामि विकटाकारं शब्दं कुर्वतमुल्बणम् ॥ १३ ॥ पश्यामि शुष्ककाष्ठानां राशिमम्लानकबलम् । ४॥ ॐ|अरुणोदयवेलायां कपींश्छिन्ननखानि च ॥ १४ ॥ पीतवस्त्रपरीधाना शुक्कुचंदनचर्चिता ॥ बिभ्रती मालतीमालां रत्नभूषणभूषिता ॥झ| ॥|१५८॥ झ| १८॥ क्रीडाकमलहस्ता सा सिंदूरबिंदुशोभिता॥ कृत्वाभिशापं माँ रुषा याति मन्मंदिरात्सती ॥ १६ ॥ पाशहस्तांश्च पुरुषा शैन्मुक्तकेशान्भयंकरान् ॥ अतिरूक्षांश्च पश्यामि विशतो नगरं मम ॥ १७ ॥ नग्ननारों मुक्तकेशीं नृत्यंत च गृहेगृहे ॥ अतीव विकृ|चें छताकारां पश्यामि सस्मितां सदा॥१८॥ छिन्ननासा च विधवा महाशूद्री दिगंबरा । सा तैलाभ्यंगितं मां च करोत्यतिभयंकरी ॥१९॥ छ|निर्वाणांगायुक्ताश्च भस्मपूर्णा दिगंबराः। अतिप्रभातसमये चित्राः पश्यामि सस्मिताः ॥ २० ॥ पश्यामि च विवाहं च नृत्यगीझ झ|तमनोहरम् । रक्तवस्त्रपरीधानान्पुरुषात्रक्तमूर्धजान् ॥ २१॥ रक्तं वमंतं पुरुषं नृत्यंतं नग्नमुल्बणम् ॥ धावंतं च शयानं च पश्यामि । लै सस्मितं सदा ॥ २२॥ राहुग्रस्तं च गगने मंडलं चद्रसूर्ययोः । एककाले च पश्यामि सर्वग्रासं च बांधवाः ॥ २३ ॥ उल्कापातं छे ॐ|धूमकेतुं भूकंपं राष्ट्रविप्लुवम् ॥ झंझावातं महोत्पाते पश्यामि च पुरोहित ॥ २४ ॥ वायुना च्छिन्नस्कंधान्महीरुहान् पतिञ्च पूर्णमनांश्च ॥। |झ|तान्पर्वतधेन पश्यामि पृथिवीतले ॥ २९॥ पुरुपं छिन्नशिरसं नृत्यंतं नग्नमुच्छूितम् । मुंडमाळकरं घोरं पश्यामि च गृहेगृहे ॥ २६ ॥“ ईत्येवमुक्त्वा राजा स विरराम सभात|४ ॐ|ले॥ दृझा स्वप्नं बांधवश्च न तमुक्त्वा निशश्वसुः॥२८॥ जहार चेतनांसद्यः सत्यकश्च पुरोहितः। मत्वा विनाशं कंसस्य यजमानस्य छ। ॐ|नास् ॥२९॥ रुरोद नारीवर्गश्च पिता माता च शोकः । मेने विनाशकालं च सद्यः स्वयमुपस्थितम्॥३०॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महाडू छ|पुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवादे कंसदुःस्वप्रकथनं नाम त्रिषष्टितमोऽध्यायः ॥ ६३ ॥ श्रीनारायण छ। ४lउवाच ॥ ॥ सर्व कृत्वा परामर्श सत्यकश्च पुरोहितः ॥ बुद्धिमान्छुक्रशिष्यश्च तमुवाच हितं मुने॥ १ ॥ ॥ सत्यक उवाच ॥ |छु | छुभयं त्यज महाभाग भयं किं ते मयि स्थिते ॥ कुरु यागं महेशस्य सर्वारिष्टविनाशनम् ॥ २॥ यागो धनुर्मखो नाम बह्वन्नो बहुदछु छ|क्षिणः॥ दुःस्वप्नानां नाशकरः शत्रुभीतिविनाशकः ॥ ३ ॥ आध्यात्मिकमाधिदेवमाधिभौतिकसुत्कुटम् ॥ एषां त्रिविधोत्पातानां|४ खंडन भूतिवर्धनः ॥ ४ ॥ यागे समाते शंभुश्च जरामृत्युहरं वरम् ॥ ददाति साक्षाद्भवति दाता च सर्वसंपदाम् ॥६॥ चकारेमें च|४॥ छ|यागं च पुरा बाणो महाबलः ॥ नंदी परशुरामश्च भङध बलिनां वरः ॥६॥ पुरा ददौ धनुरिदं शिवो नदीधराय च॥ यागेन भूत्वा |—| बने. :|सिदः स ददौ बाणय धार्मिकः ॥७ ॥ कृत्वा यागं महासिदो ददौ रामाय पुष्करे ॥तुभ्यं दृदौ परशुरामः कृपयां च कृपानिधिः uशुसं• ४ ड. | ॥ ८ ॥ सहस्रहस्तपरिमितं देव्यैतिकठिनं नृप । दशहस्तप्रशस्तं च शंकरेच्छाविनिर्मितम् । ९ ॥ पशुपतेः पाशुपतं युक्तयानेन दुखी छु। . अ० ६४ १५९॥ कुदम् ॥.सवें भंडं न शक्ता देखेंनारायणं विना ॥ ३०२ ॥ यागे च धनुषः पूजां शंकरस्य तु शंकरे॥ कुरु शीघ्र शुभार्थं च सर्वान्कुल छ१४ निमंत्रणम् ॥ ११ ॥ अस्मिन्यागे धनुर्भगो भवेद्यदि नराधिप ॥ विनाशो यजमानस्य भविष्यति न संशयः ॥ १२॥ भग्ने धनुषि छयाग भनो भवति निश्चितम् ॥ फलं ददाति को वावचानिष्पने च कर्मणि ॥१३ब्रह्मा च धनुषो मूले मध्ये नारायणः स्वयम्॥४ |ऊ|अग्रे चोग्रप्रतापश्च महादेवो महामते ॥ १४ ॥ धनुर्हि त्रिविकारं च सद्रत्नखचितं वरम् । ग्रीष्ममध्याह्नमार्तडप्रभाप्रच्छन्नकारणम् ॥४ |॥ १५ ॥ अशक्तश्च नमयितुमनंतश्च महाबलः ॥ सूर्यश्च कार्तिकेयश्च का कथान्यस्य भूमिप ॥ १६॥ त्रिपुरारिः पुरानेन जघान क्षुत्रिपुरं मुदा ॥ निर्भयं कुरु स्त्रच्छेदे मंगलाई महोत्सवे॥ १७॥ सत्यकस्य वचः श्रुत्वा चंद्रवंशविवर्धनः ॥ उवाच कंसः सर्वायै सतडू जु||त ॥ १९ च हितैषिणम् ॥ मद्रधुवर्गाञ्छूरांश्च ॥ १८॥ मंत्रिणः ॥ कंस सुविशारदान् उवाच ॥ ॥ " वसुदेवगृहे भगिनीं पूतनां जलं पूतां मदधी जघान कुलनाशनः बालको ॥ बली स्वच्छंदं ॥ २० नंदगेहे ॥ गोवर्धनं च वर्धते दधारैककरेणञ्च नंदनंदनः ॥ङ बलवर्धनः ॥ महेंद्रस्य च शूरस्य चकार च पराभवम् ॥ २१॥ ब्रह्माणं दर्शयामास ब्रह्मरूपं चराचरम् ॥ निवहं बालवत्सानां चकार ॐ कृत्रिमं मुदा ॥ २२ ॥ तमेव बलिनं हंतुं मंत्रणं कुरु सत्यक । मम शत्रुर्विना तेन नास्तीह धरणीतले ॥ २३ ॥डु न हि स्वर्गे न पाताले त्रिषु लोकेषु निश्चितम् । संति संतध राजानः सर्वत्र मम बांधवाः ॥ २८ ॥ महातपस्वी बाबू ॐच झ सार्वभौमो तपस्वी शंकरः भविष्यामि स्वयम् सप्तद्वीपेश्वरो । विष्णुः महान् सर्वत्र ॥ सर्वात्मा २६ ॥ समर्श स्वर्गे निहत्य सनातनः शकं ॥ २९ च ॥ दुर्बलं नंदघुत्रं दैत्यनिर्जितम् निहत्यादं ॥ त्रिधु भविष्यामि लोकेषु महेंद्य पूजितः तत्रञ्च ॥खें ॥ १५९॥ छ|निर्जित्य भास्करम् ॥ २७॥ यक्ष्मग्रस्तं च चंद्रं च ममैव पूर्वपूरुषम् । वायै कुबेरं वरुणं यमं जेष्यामि निश्चितम् ॥ २८॥. गच्छङ नंदव्रजं शीघ्र नंदं च नंदनंदनम् । तद्धातरं च बलिनं बलमानय सांप्रतम् ॥ २९॥ कंसस्य वचनं श्रुत्वा तमुवाच स सत्यकः । |हितं सत्यं नीतिसारं परं सामयिकं तथा ॥ ३०॥ ॥ सत्यक उवाच ॥ अक्रूसुद्धवं वापि वसुदेवमथापि वा । प्रस्थापय महा| भाग नंदव्रजमभीप्सितम्। ॥ ३१ ॥ सत्यकस्य वचः श्रुत्वा वसंतं तत्र संसदि ॥ स्वर्णसिंहासनस्थं च वसुदेवसुवाच सः ॥ ३२॥ ॥ राजेंद्र उवाच ॥ ॥ तत्त्वज्ञो नीतिशास्त्राणां त्वमुपायविशारदः॥ व्रज नंदव्रजं बंधो वसुदेवसुतालयम् ॥ ३३ ॥ वृषभानं ॥ ३४॥ गृहीत्वा पत्रिकां दूता गच्छंतु च चतुर्दिशम् । पान्नुनिगणान्सर्वान्कर्तु विज्ञापनं मुदा ॥ ३८॥ नृपस्य वचनं श्रुत्वा शुष्ककंठोष्ठतालुकः ॥ उवाच वचनं ब्रह्मन् हृदयेन विदूयता ॥ ३६ ॥॥। वसुदेव उवाच ॥ नियुक्तमत्र राजेंद्र गमनं मम सांप्रतम् । विज्ञापितुं नदव्रजं वसुदेवस्य नंदनम् ॥ ३७ ॥ यया यातो नंदपुत्रो यागे ते च महोत्सवे॥ अवश्यं तद्विरोधश्च भविष्यति त्वया सह ॥ ३८ तमहं च समानीय कारयिष्यामि संयुतम् । मेव च ॥ ४० ॥ द्वयोरेकतरस्यापि सद्यो मृत्युर्भविष्यति॥ पतिष्यंति च शूराश्च नास्ति युद्धं निरामिषम् ॥ ४१ ॥ |श्रुत्वा रक्तपंकजलोचनः॥ खङ्गं हीत्वा तं हंतुं प्रययौ नृपतीश्वरः ॥ ४२॥ हाहेति कृत्वा पुत्रं च वारयामास तत्क्षणम् ॥ उग्रसेनो महाराजमतीव बलवान्मुने ॥ ३३ ॥ दूतान्प्रस्थापयामास शीघ्र प्रतिदिशं तथा । आययुर्मुनयः सर्वे नृपाश्च सपरिच्छदाः ।। ४६ ॥ दिक्पालाश्च सुराः सर्वे ब्राह्मणाश्च त |पस्विनः ॥ सनकश्च सनंदंश्च वोडुः पंचशिखस्तथा ॥ ४६ ॥ सनत्कुमारो भगवान्प्रज्वलन्ब्रह्मतेजसा ॥ कृपिलश्चासुरिः पैलःछ। सुमंतुश्च सनातनः ॥ ४७ ॥ पुलहश्च पुलस्त्यश्च भृगुश्च क्रतुरंगिराः । मरीचिः कश्यपञ्चव दक्षोत्रियवनस्तथा जश्च व्यासव गौतमश्च पराशरः । प्रचेताश्च वसिष्ठश्च संवर्तश्च बृहस्पतिः ॥ ४९ ॥ लाभ" चा झे |४| क. है. ४. |पर्वतो देवलम्बैव जगीषव्यथ जैमिनिः ॥ ५० ॥ विश्वमित्रश्च सुतपाः पिप्पलः शाकटायनः॥ जाबालिर्जागलिश्चैव पिशलि|४| सं० ४ व १६०॥ |य शिलालिकः ॥६१आस्तिकश्च जरत्कारुस्तथा कल्याणमित्रकः । दुर्वासा वामदेवश्च ऋष्यशृगो विभांडकः ॥ २॥ पथिःझ| अ• ६५ कविः फणाय कौशिकः पाणिनिस्तथा । कौत्सोघमर्षणश्चैव वाल्मीकिलोमहर्षणः॥ पर्शरामश्च सांकृ | । ॥६३ माकंडेयो मृकंडध । तिः । अगस्त्यश्च तथा वांतस्तथाऽन्ये मुनयो सुने॥ ९४ ॥ सशिष्याश्च सपुत्राश्च ब्राह्मणाश्च तपस्विनः ॥ जरासंधो दंतवनो दांडू |कुभिको द्रविडाधिपः ॥६६! शिशुपालो भीष्मकश्च भगदत्तश्च मुद्रलः ॥ धार्तराष्ट्रो धूमकेशो धूम्रकेतुश्च शंबरः ॥ ९६॥ शल्यः स त्राजितः शंकुनृपाश्चन्ये महाबलाः॥ भीष्मो द्रोणः कृपाचार्यो ह्यश्वत्थामा महाबलः ॥ ९७ ॥ भूरिश्रवाश्च शाल्वश्च कैकेयः कौशल । जु|तथा ॥ सवोन्संभाषयामास महाराजो यथोचितम् । सत्यको यज्ञदिवसं चकार च शुभक्षणम् ॥९८॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते छ। छ|महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे कंसयज्ञकथनं नाम चतुःषष्टितमोऽध्यायः ॥ ६४ ॥ ॥ श्रीनारा” |जयण उवाच ॥ ॥ कंसस्य वचनं श्रुत्वा सोह्रो धर्मिण वरः ॥ उवाच चोद्धवं शांतं शांतः प्रहृष्टमानसः ॥ १॥ ॥ अक्रूर उवाच ॥४ सुप्रभाताची रजनी बभूव मे शुभं दिनम् । तुष्टघ गुखो विप्रा देवा मामिति निश्चितम् ॥ २ ॥ कोटिजन्मार्जितं पुण्यं मम स्त्रयख्छु। स्थितम् । वभूव मे समुत्पन्नं यद्यत्कर्म शुभाशुभम् ॥ ३ ॥ चिच्छेद बंधनिगडं मम बदस्य कर्मणा । कारागाराच्च संसारान्मुक्तो झयामि हरेः पदम् ॥३॥ सुहृदर्थं कृतोहं च कंसेन विदुषा रुषा। वरेण तुल्यो देवस्य क्रोधो मम बभूव ह ॥ ६॥ व्रजराजं समाज इनृ वजं यास्यामि सांप्रतम् ॥ द्रक्ष्यामि परमं पूज्यं भुक्तिमुक्तिप्रदायिनम् ॥ ६ ॥ नवीनजलदश्यामं नलंदीवरलोचनम् ॥ पीतवृत्रज्ञ समायुक्तकटिदेशविराजितम् ॥ ७ ।धूलिधूसरितांगं च किं वा चंदनचर्चितम् ॥ अथवा नवनीतातपैगं द्रक्ष्यामि सस्मितंत्र । कु| ॥८॥ किं वा विनोदमुरलीं वादयंतं मनोहरम् ॥ किं वा गवां समूहं च चारयंतमितस्ततः ॥ ९ ॥ किं वा वसंतं गच्छंत झ| "१६० १ करिपथह-३० पा० । . शयानं वा सुनिश्चितम् । निदेशं कीदृशं चाद्य सुदृष्ट्वा च शुभे क्षणे ॥ १० ॥ यत्पादपद्म ध्यायंते ब्रह्मविष्णुशिवा । दयः ॥ न हि जानंति यस्यांतमनंतीनंतविग्रहः ॥ ११ ॥ यत्प्रीभावं न जानंति देवाः संतश्च संततम् । तस्य स्तोत्रे हैं चेंजडीभूता भीता देवी सरस्वती ॥ १२ ॥ दासीनियुक्ता यद्दास्ये महालक्ष्मीश्च लक्षिता - गंगा यस्य पदांभोजान्निः - ॐ|सृता सत्त्वरूपिणी ॥ १३ ॥ जन्ममृत्युजराव्याधिहरा त्रिभुवनात्परा ॥ दर्शनस्पर्शनाभ्यां च नृणां पातकनाशिनी ॥ १४,॥ ४ छ|ध्यायते यत्पदांभोजं दुर्गा दुर्गतिनाशिनी ॥ त्रैलोक्यजननी देवी मूलप्रकृतिरीश्वरी ॥ १६॥ लोमाँ कूपेषु विश्वानि महावि छ। ४|ष्णोश्च यस्य च ॥ । असंख्यानि विचित्राणि स्थूलात्स्थूलतरस्य च ॥ १६ ॥ स च यत्षोडशांशश्च यस्य सर्वेश्वरस्य च ॥ तं द्रष्टुं ऊँ | छ|यामि हे बेधो मायामानुषरूपिणम् ॥ १७ ॥ सर्वे सर्वोतरात्मानं सर्वशं प्रकृतेः परम् ॥ ब्रह्मज्योतिःस्वरूपं च भक्तानुग्रहविग्रहम् ॥४ ॥ १८॥ निर्गुणं च निरीहं च निरानंदं निराश्रयम् ॥ परमं परमानंदं सानदं नंदनंदनम् ॥ १९॥ स्वेच्छामयं सर्वपरं सर्वबीजं सनाउँ | तनम् ॥ वदंति योगिनः शश्वद्धचायंतेहर्निशं शिशुम् ॥ २० ॥ मन्वंतरसहठं च निराहारः कृशोदरः । पदं पाद्मस्तपस्तेपे पुरा ४ ||पात्रे तु यत्कृते ॥ २३ ॥ पुनः कुरु तपस्यां च तदा द्रक्ष्यसि मामिति । सकृच्छब्दं च शुश्राव न ददर्श तथापि तम् ॥ २२ ॥|४ |तांवकालं पुनस्तस्वा व्रं प्रप दर्श तम् ॥ ईदृशं परमेशं च द्रक्ष्याम्यद्य तमुद्धव ॥ २३ ॥ पुरा शंभुस्तपस्तेपे यावद्वै ब्रह्मणो वयः ॥ |ज्योतिमंडलमध्ये च गोलोके तं ददर्श सः ॥ २८ ॥ सर्वतत्त्वं सर्वसिद्धं मम तत्त्वं परं वरम् । संप्राप तत्पदांभोजे 'भंति च निर्मलां |ऊ| ॐ|पराम् ॥ २९ ॥ चकारात्मसमं तं च यो भक्तो भक्तवत्सलः ॥ ईदृशं परमेशं च द्रक्ष्याम्यद्य तमुदव ॥ २६ ॥ सहस्रशक्रपातांतं निराछु झारः कृशोदरः ॥ यस्यानंतस्तपस्तेपे भक्त्या च परमात्मनः ॥ २७ ॥ तदा चात्मसमं ज्ञानं ददौ तस्मै य ईश्वरः ॥ ईदृशं परमेशं चॐ |द्रक्ष्याम्यद्य तमुद्धव ॥ २८ ॥ सहस्रशकपातांतं धर्मस्तेपे च यत्तपः । तदा बभूव साक्षी स धर्मिणां सर्वकर्मणाम्॥ २९॥ शास्ता /४ आंच फलदांता च यत्प्रसादान्नृणामिह ॥ सर्वेशमीदृशमहो द्रक्ष्याम्यद्य तमुद्धव ॥ ३० ॥ अष्टाविंशतिरेिंद्राणां पतने यद्दिवानिशम् ॥| . २. के.|एंवं क्रमेण मासाब्दे शताब्दं ब्रह्मणो वयः ॥ ३१ ॥ अहो यस्य निमेषेण ब्रह्मणः पतनं भवेत् ॥ ईदृशं परमात्मानं द्रक्ष्याम्यद्य ||सं० ४ ६ १६१॥ ॥ २॥ नास्ति भूर्जस संख्या यथैव ब्रह्मणां तथा । तथैव वंधो विश्वानां तदाधारो महाविराट् ॥३३॥ विश्वे विश्वे च/> प्रत्येकं गृह्मविष्णुशिवादयः मुनयो मनवः सिदा मानवाचाश्चराचराः॥ ३७ ॥ यत्षोडशांशः स विराट सृष्णू नष्टश्च लीलया ||ऊ| अ• ६६ ईदृशं सर्वशास्तारं द्रक्ष्याम्यद्य तमुद्धव ॥ ३६॥ इत्येवमुक्त्वाऋश्च पुलकांचितविग्रहः ॥ सूच्यं प्राप साश्रुनेत्रो दध्यौ तच्चरणाँ | बुजम् ॥ ३६ ॥ बभूव भक्तिपूर्णश्च स्मारं स्मारं पदांबुजम् ॥ कृत्वा प्रदक्षिणं वापि कृष्णस्य परमात्मनः ॥ २७ “उद्धवश्च तमा |छिंष्य प्रशशंस पुनःपुनः । स च.शीशं ययौ गेहमक्रूरोपि स्वमंदिरे ॥ ३८॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे " श्रीकृष्णजन्मखंड|कैं। ॐउत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवाद अफ्ररहर्षोत्कर्षकथनं नाम पंचषष्टितमोऽध्यायः ॥६॥॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ अथ रासेश्वरीयुक्तो झ| सुखसंभोगमात्रेण ययौ निद्रां च राधिका ॥ दृष्ट्वा स्वप्नं समुत्थाय दीनोवाच प्रियं दिने॥ २॥ ॥ राधिकोवाच ॥ ॥ अहो स्वामिनिहागच्छ त्वां करोमि स्ववक्षसि ॥ परिणामे वि घाता मे न जाने किं करिष्यति ॥ ३ ॥ इत्युक्त्वा सा महाभागां प्रियं कृत्वा स्वयशसि । दुःस्वप्नं कथयामास हृदयेन विदूयता ॥ १ ॥ ॥ राधिकोवाच ॥ ॥ रत्नसिंहासनेऽहं च रत्नछत्रं च विभ्रती ॥ तदातपत्रं जग्राह रुषं विप्रश्च मे प्रभो ॥९ ॥ सागरे। । मॅकबलाकारे महाघोरे च दुस्तरे ॥ गभीरे प्रेरयामास मामेव दुर्बलां स च ॥ ६ ॥ तत्र स्रोतसि शोकार्ता भ्रमामि च मुहुर्मुहुः ॥ मदोः। ऊर्माण च वेगेन व्याकुला नक्रसंकुलैः॥ ७॥ त्राहि त्राहीति हे नाथ त्वां वदामि पुनःपुनः॥ त्वां न दृशा मदाभीता करोमि प्रांर्थन झ|नात्सूर्यमंडलम् सुरम्॥८॥ कृष्ण ॥ बभूव तत्र निमज्जंती च चतुःखंडं पश्यामि निपत्य चंद्रमंडलुम् धरणीतले॥ ॥ १० निपतंतं ॥ एककाले च गगनाच्छतखंडं च गगने मंडलं च भूतले चंद्रसूर्ययोः ॥ ९ना । क्षणांतरे अतीव कबलाकारं च पश्यामि गलुङ सर्वभूti३६३ अस्तं च राहुणा॥ १३ ॥ क्षणांतरे च पश्यामि ब्राह्मणो दीप्तिमानितिं ॥ मक्रोडस्थसुधाकुंभं बभंज च रुषेति च ॥ १२॥ क्षणांतरे | आँ | पश्यामि महारुष्टं च ब्रह्माणम् । गृहीत्वा च व्रजंतं च चक्षुषोःपुरुषं मम ॥ १३ ॥ क्रीडाकपालदंडं च हस्ताद्धस्तं मम प्रभो ॥ सहसा खंडखंडं च बभूव सह हेतुना॥ १॥ हस्तादस्तं च सहसासद्रत्नसारदर्पणः॥निर्मलः कलाकारः खंडखंडो बभूव ह ॥ १६ ॥ हारो मे सौधपुत्तलिकाः सर्वा नृत्यति च हसन्ति च । आस्फोटयंति गायन्ति रुद्धेति च क्षणंक्षणम् ॥१७ओ कृष्णवर्णं बृहचकं खे भ्रमंतं मुहुर्मुहुः । निपतंतं चोत्पततं पश्यामि च भयंकरम्॥ प्राणाधिदेवः पुरुषो निःसृत्याभ्यंतरान्मम ॥ राधे विदार्य देहीति ततो यामीत्युवाच ह ॥१९। कृष्णवर्णा च प्रतिमा मामा ॐलिष्यति चुंबति ॥ कृष्णवस्रपरीधाना चेति पश्यामि सांप्रतम्॥२०॥ इतीदं विपरीतं च दृझाच प्राणवल्छभ ॥ नृत्यंति दक्षिणाँगानि ॥२३श्रुत्वा स्वप्ने जगन्नाथो देवीं कृत्वा स्ववक्षसि । कांत स्ववक्षसि ॥२॥॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवादे श्रीराधाशोकापनोदने षट्षष्टि तयोऽध्यायः ॥ ६६ ॥ श्रीनारायण उवाच ।। विरहव्याकुलां दृष्वा कामिनीं काममोहनः।। कृत्वा वक्षसि तां कृष्णो ययौ क्रीडासरोवरम् ॥ १ । राजराजेश्वरी राधा कृष्णवक्षसि राजते । सौदामिनीव जलदे नवीने गगने मुने ॥ २ ॥ रेमे स रमया सार्ह कृपया च कृपानिधिः । द्वयोर्दूयोर्यथा स्वर्णमण्योमरकतो मणिः ॥ ३ । रत्ननिर्माणपर्यके रत्नेंद्रसारनिर्मिते ॥ रत्नप्रदीपे ज्वलति रत्नभूषणभूषितः ॥ ३ ॥ रत्नभूषाभूषितया रासरत्नश्च कौतुकाव ॥ रसरत्नाकरे रम्ये निमग्नो रसिकेश्वरः ॥ ४॥ रासे रासे खरी राधा रासेश्वरमुवाच सा । सुरतौ विरतौ सत्यां विरतेन मनोरथे॥ ॥ राधिकोवाच ॥। प्रफुट्टाहं त्वया नाथ मृता म्लाना च विनां । यथा महौषधिगणः प्रभाते भाति भास्करे ॥ ७॥ नक्तं दीपशिखेवाहं त्वया सार्धे त्वया विना । दिने दिने यथा क्षीणा .- स २. इ.ष्णपक्षे विधोः कला ॥८॥ तव वक्षसि मे दीप्तिः पूर्णचंद्रप्रभा समा । सद्यो मृता त्वया त्यक्ता कुह्नां चंद्रकला यथा॥ ९॥ ज्वल सं• १ इ. ६२ऊदन्निशिखेवाहं घृताहुत्या स्त्रया सह ॥ त्वया विनाहं निर्वाणा शिशिरे पद्मिनी यथा ॥ १० ॥ चिंताज्वरजराजस्ता मत्तस्त्वयि गतेप्य छ। । ॥ अ• ६७ इम्। अस्तंगते रख चंद्रे बर्तग्रस्ता धरा यथा॥ ११ आदये यथा ॥ १२ ॥ त्वमेवात्मा च सर्वेषां मम नाथो विशेषतः ॥ तनुर्यथात्मना त्यक्ता तथाहं च त्वया विना ॥ १३ ॥ पंचप्राणात्म झाकस्त्वं मे मृताहं च त्वया विना। टैश्च गोलकौ यद्वदृष्टिः पुतलिकां विना ॥ १८ ॥ स्थलं यथा चित्रयुक्तं त्रया.सार्धमहं तथा ।ङ्ग असंस्कृता त्वया हीना तृणछन्ना यथा मही ॥ १८॥ त्वया सार्द्धमहं कृष्ण चित्रयुक्तेव मृन्मयी॥ त्वां विना जलधौताहं विरूपा छ| झन्मयीव चु॥ १६ ॥ गोपांगनानां शोभा च वया रासेश्वरेण च ॥ हारे स्वर्णविकारे च वेतेन मणिना सह ॥ १७॥ व्रजराज त्वया । |साईं राजंते राजराजयः । यथा चंद्रेण नभसि ताराराजिविराजते ॥ १८॥ त्वया शोभा यशोदाया नन्दस्य नन्दनंदन ॥ यथा छ। |शाखाफलस्कंधैस्तरुराजिविराजते ॥ १९॥ त्वया सार्दै गोकुलेश शोभा गोकुलवासिनाम् । यथा सर्वा लोकराजी राजेंद्रेण विरा दें| जते ॥ २०॥ रासस्यापि च रासेश खया शोभा मनोहरा । राजते देवराजेन यथा स्त्रगैमरावती ॥ २१ ॥ वृंदावनस्य वृक्षाणां त्वं च । अशोभा पतिर्गतिः। अन्येषां च वनानां च बलवान्केसरी यथा ॥ २२॥ त्वया विना यशोदा च निमग्ना शोकसागरे । अप्राप्य वत्सं ॐ |४| मुरभिः क्रोशंती व्याकुला यथा २३आंदोलयंति नंदस्य प्राणा दुग्धं च मानसम्॥ त्रया विना तप्तपात्रे यथा धान्यसमूहः/४ |-२४ । इत्युक्त्वा परमप्रेम्णा "सा पतंती हरेः पदे ॥ पुनराध्यात्मिकेनेव बोधयामास तां विभुः ॥ २६॥ आध्यात्मिको मुहायोगो छ अमोहसंच्छेदकारणम् । यथा पूर्वीय वृक्षाणां तीक्ष्णधारश्च नारद ॥ २६ ॥ ॥ नारद उवाच॥॥ आध्यारिमकं मूहायोगं वद वेदविदां | ५० H५६२ अवर शोकच्छेदं च लोकानां श्रोतुं कौतूहलं मम ॥ २७॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ आध्यात्मिको महायोगो नऊ१६ |ज्ञातो योगिनामपि - स च नानाप्रकारस्य सर्वं वेत्ति हरिः स्त्रयम् ॥ २८॥ किंचिदाध्यात्मिकं चैव गोलोके राधिकेश्वरः ॥ सुप्रीत | कथयामास त्रिपुरारिं यथा सुने ॥ २९॥ सइयेंद्रनिपाततं तपः कुर्वतमीश्वरम् ॥ श्रेष्ठं ज्येष्ठं वैष्णवानां वरिष्ठं च तपस्विनम् ॥३il । पुष्करे दुष्करं तवा पाद्म पानं च पद्मजः ॥ हृञ्च तं सादरं कृत्वा उवाच किंचिदेव तम् ॥३१॥ शर्तेद्पातपर्यते कठोरंण कृशोदरम्॥४ निश्चेष्टमस्थिसारं च कृपया च कृपानिधिः ॥ ३२ ॥ संहक्षेत्रे पुरा धर्म मत्तातं चर्मिणां वरम् ॥ चतुर्दशैत्रावच्छिन्नं तपस्तवा कृशोदरम् ॥ २३ ॥ पपाठाध्यात्मिकं किंचित्कृपया च कृपानिधिः । किञ्चिच्छतेंवछिन्नमातपं तमुवाच सः॥३८॥ किंचित्सनत्कुमाऊ रं च तर्पतं सुचिरं चिरम्॥ सुतप्तमनंतं च किंचिचोवाच नारदृ ॥३॥ चिरं तप्तं कपिलं हिमशैले तपस्विनम् ॥ पुष्करे भास्करेछ किंचित्तप्तं दुष्करं तपः ॥३६॥ उवाच कुिंचित्प्रह्रादं किंचिदुर्वाससं भृगुम् ॥ एवं निगूढं भक्तं च कृपया भक्तवत्सलः ॥३७॥ क्रीडा सरोवरे रम्ये यदुवाच कृपानिधिः । शोकार्ता राधिकां तच्च कथयामि निशामय ॥ ३८॥ विरसां रसिकां हा वासयित्वा च|४ वक्षसि ॥ उवाचाध्यात्मिकं किञ्चियोगिनीं योगिनां गुरुः ॥ ३९ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ जातिस्मरे स्मरात्मानं ॐकथं विस्मरसि प्रिये . सर्व गोलोकवृत्तांतं मुदाम्नः शापमेव च ॥ ६० ॥ शापात्किचिद्दिनं दीने त्वद्विच्छेदो मया सह ॥ भविष्यति। महाभागे मेलनं पुनरावयोः ॥ ६१ ॥ पुनरेव गमिष्यामि गोलोकं तन्निजाल्यम् ॥ गत्वा गोपांगनाभिश्च गोपैगलोकवासिभिः|आँ | ६२॥ अधुनाध्यात्मिकं छिंचिद्वदामि निशामय ।शोकनं इदं सूरं सुखदं शुनसस्यच ॥ ६३ ॥ अहं सप्तरात्मा चुन्निर्हि ॐ|प्तःसर्वकर्मसु॥ विद्यमानश्च सर्वेषु सर्वत्रादृष्ट एव च॥ १४ ॥ वायुश्चरति सर्वत्रयथैव सर्ववस्तुषु ॥न च लिप्तस्तथैवाहं साक्षी च सर्वकर्मणा । म्॥ १६॥ जीवो मत्प्रतिबिंबश्च सर्वः सर्वत्रः जीविषु॥ भोक्ता शुभाभानां च कर्ता च कर्मणां सदा॥ १६ ॥ यथा जलघटेष्वेव मंडलं| चंद्रसूर्ययोः । भग्नेषु तेषु बलिष्ठस्तयोरेव तथा मयि ॥ १७। जीवः श्लिष्टस्तथा काले मृतेषु जीविषु श्रिये ॥ आचां च विद्यमानौ छु छुच सततं सर्वजंतुषु ॥ ४८॥ आधारधाहमाधेयं कार्यं च कारणं विना ॥ अये सर्वाणि द्रव्याणि नश्वराणि च सुन्दरि ॥ ४९ ॥४ झ|आविर्भावाधिका कुत्र कुसुचिन्न्यूनमेव च ॥ ममांशाः केपि देवाश्च केचिद्देवाः कलास्तथा ॥ ६० ॥ केचित्कलाः कलांशशास्तदं ४ .के. के. अशांशाप केचन ॥ मदंशा प्रकृतिः सूक्ष्मा सा च सूर्या च पंचधा ॥६१ ॥ सरस्वती च कमला दुर्गा व चापि वेदसूः ॥ सर्वेॐ सं० ४ झ देवाः प्राकृतिका यावतो भुर्विधारिणः ॥ ६२॥ अहमात्मा नित्यदेही भक्तध्यानानुरोधतः॥ येथे प्राकृतिक रोधे ते नष्टाः प्राकृ १ १ "१६३"। ते लये ॥ ६३॥ अहमेवासमेवाने पादप्यहमेव च । यथाहं च तथा त्वं च यथा धावल्यदुग्धयोः ॥९७॥ भेदः कदापि न भवेन्नि क्षुधितं च तथावयोः। अहं महान्विराट् सृष्टौ विधानि यस्य लोमसु ॥४९॥अंशस्त्वं तत्र महती स्वूशेन तस्य कृमिनी ॥ अहं भुक्छु झविराद सृष्टौ विषं यन्नाभिपद्मतः ॥९६॥ अयं विष्णोलोमकूपे वासो मे चशतः सति । तस्य स्त्री त्वं च बृहती स्वांशेन सुभगा झ|तथा ॥ ६७ ॥ तस्य विश्वे च प्रत्येकं ब्रह्मविष्णुशिवादयः॥ ब्रह्मविष्णुशिवा अंशाधान्याश्चपि च मत्कलाः ॥९८॥ मत्कलांशांशक छलया सर्वे देवि चराचराः । वैकुंठे त्वं महालक्ष्मीरदं तत्र चतुर्युजः ॥६९॥ स च विश्वदेहिश्चोढं यथा गोलोक एव च ॥ सरस्वती छुत्वं सत्ये च सावित्री ब्रह्मणः प्रिया ॥ ६० ॥ शिवलोके शिवावं च मूरूप्रकृतिरीश्वरी ॥ विनाश्य दुर्गा दुर्गा चू सर्वदुर्गतिनाशिनी झ|६१ ॥ सा एव दक्षकन्या च सा एव शैलकन्यका । कैलासे पार्वती तेन सौभाग्या शिववक्षसि ॥ ६२॥ स्वांशेन वं सिंधुकन्याङ्क |क्षीरोदे विष्णुवक्षसि ॥ अहं स्वांशेन सृष्टौ च ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः ॥ ६३ ॥ वं च लक्ष्मीः शिवा धात्री सावित्री च पृथक्पृथक् ॥ गो छ। छ|लोके च स्वयं राधा रासे रासेश्वरी सदा ॥ ६७ ॥ वृन्दा हुँदावने रम्ये विरजा विरजातटे । सा त्वं सुदामशापेन भारतं पुण्यमागत्|ऊ। |॥६८॥पूतं कर्तुं भारतं च वृन्दारण्यं च सुन्दरि । त्वत्कलांशांशकलया विश्वेषु सर्वयोषितः॥६६॥ यायोषित्सा च भवती यः पुमान्सङ ॐ हमेव च ॥ अहं च कलया वह्निस्त्वं स्वाहा दाहिका प्रिया ॥ ६७ ॥ यया सह समर्थाहं नालं दग्धं च त्वां विना ॥ अहं दीप्तिमत छै। ऊ|वर्यः कलया त्वं प्रभाकरी॥ ६८॥ संज्ञा त्वं च त्रया भामि त्वां विनाई न दीप्तिमान् ॥ अहं च कलय चंद्रस्त्रं च शोभा च रोहिडू |णी॥ ६९ ॥ मनोहरस्त्वया साईं त्वां विना न च सुन्दरः । अहमिंद्रश्च कलया सर्वलक्ष्मीश्च वै शची ॥ ७० ॥ त्वया साईं देव ॥१११ |४|राजो इतश्रीभ त्वां विना ॥ अहं धर्मश्च कलया त्वं च मूर्तिध धर्मिणी ॥ ७१॥ नाहं शक्तो धर्मकृत्ये त्वां च धर्मक्रियां विना !* अहं यज्ञश्च कलया त्वं स्वाहांशेन दक्षिणा ॥ ७२ ॥ त्वया सार्डी च फलदोप्यसमर्थस्त्वया विना । कलया पितृलोकोई स्वशिन त्वंछु स्त्रघा सती ॥ ७३ ॥ त्वयालं कव्यदाने च सदा नालं त्वया विना । अहं पुमांस्त्वं प्रकृतिर्न स्रष्टाऽहं त्वया विना ॥७८॥ त्वं चक्षु संपत्स्वरूपाहमीश्वरश्च त्वया सह । लक्ष्मीयुक्तस्त्वया लक्ष्म्या निःश्रीकश्च त्वया विना ॥ ७६ ॥ यथा नालं कुलालश्च घटे.कर्तुं मृदा छ|विना॥ अहं शेषश्च कलया स्वशेन त्वं वसुंधरां ॥ ७६ ॥ त्वां सस्यरत्नाधारां च बिभर्मि मूर्छि सुन्दरि । खं च कांतिश्च शाँति |” छ|श्च भूतिमूर्तिमती सती ॥ ७७ ॥ तुष्टिः पुष्टिः क्षमा लज्जा क्षुधा तृष्णा परा दया । निद्र श्रदा च तंबा च सूच्छी च सन्नतिः कि ॐया ॥ ७८॥ मूर्तिरूपा भक्तिरूपा देहिनां देहरूपिणी ॥ ममाधारा सदा वं च तवात्माहं परस्परम् ॥ ७९ ॥ यथा त्रं च तथाहं चञ्च ॐ|समौ प्रकृतिपूरुषौ ॥ न हि सृष्टिर्भवेद्देवि द्वयोरेकतरं विना॥ ८॥ इत्युक्त्वा परमात्मा च राधां गणाधिकां प्रियाम् ॥ कृत्वा वक्षसि छ |सुप्रीतो बोधयामास नारद ॥८३॥ स च क्रीडानियुक्तश्च बभूव रत्नमंदिरे ॥ तया च राधया सार्द कामुया सह कामुकूः छ |॥८२॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे आध्यात्मिकयोगकथनं नाम स्नुषटिङ तमोऽध्यायः ॥ ६७ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ कृत्वा क्रीडां समुत्थाय पुष्पतल्पापुरातनः॥ निद्रितां प्राणसदृशीं बोधयाउँ छ|मास तत्क्षणम् ॥ १ ॥ वस्रचलेन संस्कृत्य कृत्वा तन्निर्मलं मुखम् ॥ उवाच मधुरं शतं शतां च मधुसूदनः॥२H ॥ श्रीकृष्ण हैं। ॐउवाच छ|कुरु क्षणम् ॥ ॥ ॥ अस् ित्रिष्ट ग्रामेग्रामे क्षणं यथा रासे संति रासेश्वरि सर्वत्र ग्रामदेवताः शुचिस्मिते ॥ ९ ॥ ॥ व्र प्रियालिनिवहैः वृंदावनं वापि व्रजं सार्द व्रज क्षणं व्रजेश्वरि चंदनकाननम् ॥३॥ रासाधिष्ठातृदेवि ॥ क्षणं वा चंपकवनं में रासं गच्छ रासे |छुछ । ४वा तिष्ठ सुंदरि ॥६॥ क्षणे ण्हं च यास्यामि विशिष्टं कार्यमस्ति मे॥ विरामं देहि मे प्रीत्या क्षणं मां प्राणवल्लभे ॥ ६ ॥ प्राणाधि|ङ्क ऊष्ठातृदेवि त्वं प्राणाश्च त्वयि संति मे॥ प्राणी विहाय प्राणांश्च कुत्र स्थातुं क्षमः प्रिये॥ ७॥ त्वयि मे मानसं शैक्षत्त्वं मे संसारवाछु छ|सना ।। त्वत्तो मम प्रिया नास्ति त्वमेव शंकरात्प्रिया ॥ ८॥ प्राणा मे शंकरः सत्यं त्वं च प्रणाचिका सति । इत्युक्त्वा तां समासँ त । 7. ३. इ. |लष्य भगवान् गंतुमुद्यतः ॥९॥ अक्रूरागमनं ज्ञात्वा सर्वज्ञः सर्वसाधनः । आत्मा पाता च सर्वेषां सर्वोपकारकार कः ॥ १०॥ दृझझ सं० ४ ॐ॥१६४॥ |कृतमेव | मम ॥ हे कृष्ण हे रमानाथ भिन्नसानुम् व्रजेश मा उवाच व्रज राधिकादेवी व्रजम् ॥ १२ हृदयेन ॥ अधुना विदूयता त्वां ॥३३ प्राणनाथ ॥॥राधिकोवाच पश्यामि भिन्नमानसम् ॥॥ हे नाथ रमणश्रेष्ठ ॥ गते त्वयि श्रेष्ठक्षप्रेयस मम प्रेम छु| — |गच्छंतमुत्सुकं गतं सौभाग्यमेव च ॥ १३ ॥ क्क यासि मां विनिक्षिप्य गंभीरे शोकसागरे । विरहव्याकुलां दीनां वय्येव शरणागताम् ॥ १४॥ डू ॐ|न यास्यामि पुनर्गेहं यास्यामि काननांतरम् ॥ कृष्ण कृष्णेति कृष्णेति गायंगायं दिवानिशम् ॥ १४ ॥ न.यास्याम्यथवारण्यं ङ ॐयंस्यामि कामसागरे । तत्र बकामनां कृत्वा त्यक्ष्यामि च कलेवरम् ॥ १६ ॥ यथाकाशो यथात्मा च यथा चंद्रो यथा रविः॥४ तथा त्वं यासि मत्पार्ये निबद्धो वसनचले ॥ १७ ॥ अंधुना यासि नैराश्यं कृत्वा मे दीनवत्सल ॥ न युक्तं हि परित्यक्तुं दीनां म|४| छै|शरणागताम्॥ १८॥ यत्पादपङ्गं ध्यायंते ब्रह्मविष्णुशिवादयः । त्वां मायया गोपवेषं कथं जानामि मत्सरी ॥ १९॥ कृतं यद्देव छुदुर्नातमपराधसहस्रकम् । यदुक्तं पतिभावेन चाभिमानेन तत्क्षम ॥२०॥ चूर्णीभूतश्च मद्रवों दूरीभूतो मनोरथः॥ विज्ञातुमात्मसौभाग्यं ङ झुकिमन्यत्कथयामि ते ॥२१॥ ज्ञात्वा गर्गसुखाच्छुत्वा मोहिता तव मायया ॥ वां च वक्तुं न शक्नोमि प्रेम्णा वा भक्तिपाशतः॥ २२ ॥ यासि चेन्मां परित्यज्य सकलंको वतुपुत्रपौत्रा नश्यंति ॥ ॥ क्षणं युगशतं मन्ये विनाशं भविष्यसि ॥ ब्रह्मकोपानलेन च २३ त्वां प्राणवल्लभम् ॥ कीं शताब्दं त्वां त्यक्त्वा विभर्मि जीवनं प्रभो ॥२॥ इत्युक्त्वा राधिका कोपात्पपात धरणीतले ॥ मूच्र्छां संप्राप |सहसा जहार चेतनां मुने ॥२४कृष्णस्तां मूछितां दृष्ट्वा कृपया च कृपानिधिः। चेतनां कारयित्वं च वासयामास वक्षसि २ि६॥४ बोधयामास विविधं योगैः शोकविखण्डनेः । तथापि शोकं त्यक्तुं च न शशाक शुचिस्मिता ॥ २७ ॥ सामान्यवस्तुविश्लेषो नृणां|ऊ। कुशोकाय केवलम् ॥ देहात्मनोश्च विच्छेदः क सुखाय प्रकल्पते ॥२८॥ न ययौ तत्र दिवसे व्रजराजो व्रजं प्रति । क्रीडासरोवराभ्याशंङ् ५१५ झ|प्रययौ राधया सह ॥ २९॥ तत्र गत्वा पुनः क्रीडां चकार च तया सह । विजहौ विरहज्वालां रासे रासेश्वरी मुदा ॥ ३० ॥राधा साडू झस्वामिना सादं पुष्पचंदनचर्चता ॥ पुष्पचंदनतल्पे च तस्थौ रहसि नारद । ३३॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्म् ऊ झखण्ड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे राधाशोकविमोचनं नाम अष्टषष्टितमोऽध्यायः ॥ ६८ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ अतः परं डू ४|किं रहस्यं राधाकेशवयोर्वद ॥ निगूढतत्त्वमस्पष्टं तन्मे व्याख्यातुमर्हसि ॥ १ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ शृणु नारद् वक्ष्या |मि रहस्यं परमाद्भुतम् ॥ गोपनीयं च वेदेषु पुराणेषु पुराविदाम् ॥ २॥ पुनः सकामो भगवान्कृष्णः स्वेच्छामयो विभुः ॥ रेमे स रमया सादं विदूग्ध विदग्धया ॥ ३ ॥चतुःषट्किलाशक्त्या यथा कांता कलावती॥ कामशास्त्रेषु निपुणा विदग्धा रसिकेश्वरी॥ ४| ७ ॥ श्रृंगारलीलानिपुणा शश्वत्कामा च कामुकी । सुंदरी सुंदरीष्वेव शश्वत्सुस्थिरयौवना साध्वी प्रसिद्ध सिद्धयोगिनी ॥ ७॥ तत्कन्या राधिका देवी मातृतुल्या च कासुकी । चकार नानाभावं सा सुशीला स्वामिनं प्रति छु। ॥ ८ ॥ चतुःषष्टिकलामानं श्रृंगारं च चकार सः । तथा विशिष्टया साकं रासे रासरसोत्सुकः ॥ ९॥ तां नखाग्रक्षतश्रोणीं नखक्ष छु। छ|तुपयोधराम्॥ लुप्तचंदनसिंदु कबरीशिथिलां सतीम्॥१०॥ सुखसंभोगमम्नां च नग्नां च शोकसून्छिताम् । पुलकांचितसवग झु निंद्रदेवों समाययौ ॥ ३१ ॥ दृष्टा तां निद्रितां कृष्णः कृपया च कृपानिधिः ॥ रुरोद मायया मायी मायेशो लोकशिक्षया ॥१२॥ कृत्वा वक्षसि राधे चू बुधैव च पुनःपुनः ॥ स्तृतां च नेत्रसलिलैः प्राणाधिष्ठातृदैवताम् ॥ १३ ॥ प्राणाधिकां प्रियतमां धारयामास सैं| ४|निर्मितम् ॥ १६॥ सिंदूरं ददौ तस्याः समंताधःस्थलेऽमले । दाडिमीकुसुमाकरं युक्तं ॥.३६" चकार पीछ गेडे नानाचित्रविचित्रकम् ॥ ३६ तत्पादपद्म च रत्नमंजीररंजितम् ॥ १७ ॥ पादधूलिनखाने च सुन्दरालक्तकं ददौ ॥ नानासुवेषो च्वलितां तां निदाकुलितां विभुः॥१८पुनश्चकार मोहेन गाढागिनमीप्सितम्। पुनश्च चुंबनं कृत्वा निवेश्य च स्ववक्षसि ॥१९४ वाससं ग. २. • . ऊ|सुष्वाप जगत स्वामी कामी विरहकातरः । एतस्मिन्नंतरे काले ब्रह्मा लोकपितामहः ॥ २० ॥ शिवशेषादिभिर्देवङनांदेस्साञ्चैसं• ४ ॐईमाययौ ॥ आगत्य नत्वा शिरसा तुष्टाव संपुटांजलिः ॥२१॥ सामवेदोक्तस्तोत्रेण परिपूर्णतमं विभुम् ॥ २२॥॥ ब्रह्मोवाच ॥ जय४ अ• ६१ ॥१६५ "ञ्जयजगदीशवंदितचरण निर्गुण निराकार स्वेच्छामय भक्तानुग्रह नित्यविग्रह गोपवेष माययामायेश सुवेष सुशील शांत सर्वांत डांत ङ| शुनितांतज्ञानानंद परात्परतर प्रकृतेः पर सर्वातरात्मरूप निर्लिप्त साक्षिस्वरूप व्यक्ताव्यक्त निरंजन भारावतारण करुणार्णव शोकसंताङ |शुपमसन जरामृत्युभयादिहरणे शरणपंजर भक्तानुग्रहकातर भक्तवत्सल भक्तसंचितधन ओं नमोस्तु ते॥ २३ ॥ सर्वाधिष्ठातृदेवायेत्युद्धे ४|भीष्टसिद्धिश्च भवत्येव न संशयः॥ २६ ॥ अपुत्रो लभते पुत्रं प्रियाहीनो लभेत्प्रियाम् । निर्धनो लभते सत्यं परिपूर्णतमं धनम् । छ। २६ ॥ इह लोके सुखं भुक्त्वा चांते दास्यं लभेद्धरेः । अचलां भक्तिमानोति मुक्तेरपि सुदुर्लभाम् ॥ २७॥ स्तुत्वा च जगतां धातासँ |प्रणम्य च पुनःपुनः । शनैः शनैः समुत्थाय भक्त्या पुनरुवाच ह ॥२८ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ उत्तिष्ठ देवदेवेश परमानंदकारण। नंदनं श्च छूदन सानंद नित्यानंद नमोस्तु ते ॥ २९ ॥ व्रज नंदालयं नाथ त्यज वृंदावनं वनम् । स्मर सुदामशापं च शतवर्षनिबंधनम् ॥लो ॐ | ३० ॥ भक्तशापानुरोधेन शतवर्ष प्रियां त्यज ॥ पुनरेतां च संप्राप्य गोलोकं च गमिष्यसि ॥ ३३ ॥ गत्वा पितृगृहं देव पश्याङ्क शुभ्रं समागतम् । पितृव्यमतिथिं मान्यं धन्यं वैष्णवमीश्वरम्॥ ३२॥ तेन सार्द्ध मधुपुरीं भगवन् गच्छ सांप्रतम् ॥ कुरु शंभोर्घञ् ॐ सुभगं भग्नं वेरिगणं हरे ॥ ३३ ॥ हन कंसं दुरात्मानं तातं बोधय मातरम् ॥ निर्माणं द्वारकायाश्च भारावतरणं भुवः ॥ ३४॥ । झवाराणसीं शंभोः शक्रस्य सदनं विभो॥ शिवस्य भुजकुंतनम् ॥ रुक्मिणीहरणं घातनं नरकस्य कुंभण युद बाणस्य ३४॥ नाथ ॐच ॥ षोडशानां सहस्त्रं च स्त्रीणां पाणिग्रहं कुरु ॥ ३६ ॥ यज प्रियां प्राणसमां व्रजेश्वर व्रजे व्रज ॥ उत्तिष्ठोत्तिष्ठ भद्रं ते यावद्राधा छ। १६S न जाग्रति ॥ ३७॥ इत्येवमुक्त्वा ब्रह्मा च सैद्भर्देवगणैः सह ॥ जगाम ब्रह्मलोकं च शेषश्च शंकरस्तथा॥ ३८ ॥ पुष्पचंदनवृष्टिं च रा कृष्णस्योपरि देवताः ॥ च्कुः प्रीत्या च भक्त्या च ॥ ३९॥ वध कंसं वधादं च स्वपित्रोमझणं कुरु ॥ क्षयं कुरु भुवो भारं नारदेत्येवमेव च ॥ ३• इत्येवं तद्वचः श्रुत्वा भगवान् भूतभावनः ॥ राधं भगवतीं त्यक्त्वा समुत्तस्थौशेनेः शनैः ॥ ११ ॥ ययौ हरिः कियद्रं निरीक्ष्य च पुनःपुनः॥ क्षणं तस्थौ चंदनानां वने वाससमीपतः ॥ ६२॥ विहाय राधा निद्रां सा ॥ ३ ॥ हा नाथ रमण श्रेष्ठ प्राणेश. प्राणवठभ ॥. प्राणचोर |ओम्रियतम के गतासीत्युवाच हे ॥ ४ ॥ क्षणमन्वेषणं कृत्वा बभ्राम मालतीवनम् ॥ उधास क्षणमुत्तस्थौ क्षणं सुष्वाप भूतले ॥ ३६६ रुरोद क्षणमत्युच्चैर्विललाप मुहुर्मुहुः। आगच्छागच्छ हे नाथेत्येवमुक्त्वा पुनःपुनः ॥ १६ ॥ मुच्यं संप्राप संतापात्संतप्त विरहा नलैः ॥ भूतले च तृणाच्छन्ने पपात च यथा मृता ॥ १७॥ आययुस्तत्र गोप्यश्च ब्रह्मञ्छतसहस्रशः ॥ काश्चिच्चामरहस्ताश्च हीत्वा/ पंकजदलं र्पकोपरि निधाय च ॥ स्थापयामास तां राधां निवेद्य च मृतामिव ॥ ६० ॥ गोपीभिः सेवितां तत्र रुचिरैः वेतचामरैः चंदनद्वयुक्कां च स्रिग्धवखान्वितां सतीम् ॥ ६१ ॥ ददर्श कृष्णस्तत्रैत्य तामेव प्राणवल्लभाम् ॥ निवारितश्च गोपीभिर्बलिष्ठाभिः अनारद ॥ २॥ यथा नीतः सापराधो दंडयो राजभयांदिभिः ॥ चकार राधां क्रोडे च समागत्य कृपानिधिः ॥ ९३ ॥ चेतनां ॥ ६५ ॥ नानाप्रकारश्रृंगारं चकार मधुसूदनः ॥ उवास रनतल्पे च राधं कृत्वा स्ववक्षसि ॥५६ ॥ राधासखी रनमाला विदग्धा सर्वपूजिता ॥ उवाच कृष्णं मधुरं नीतिसारमनुत्तमम् । ९७ ॥ रत्नमालो |वाच ॥ ॥ क्षुणु कृष्ण प्रवक्ष्यामि परिणामसुखावहम् ॥ हितं तथ्यं नीतिसारं दंपत्योः प्रीतिकारणम् ॥ १८॥ संमतं कामशास्त्रेषु नीतो वेद्मपुराणयोः ॥,लौकिकव्यवहारेषु प्रशस्यं सुयशस्करम् । ६९ ॥ नारीणां च यथा माता प्रियो भ्राता च बंधुषु ॥ तत|ऊ। ..*|झ| प्रियश्च पुत्रश्च पुत्रादेव प्रियः पतिः ॥ ६० ॥ शतपुत्रात्प्रियः स्वामी साधीनां साधुसंमतः॥ रसिकानां विदग्धानां न हि भर्तुः पपरः | सं•४ "" विषमभेत छ न वा -५ |ऊ|वत्सं दंपत्योः प्रीतिरेव च॥ परस्परं च समंता प्रियसौभाग्यमीप्सितम् ॥ ६३ दंपत्योः समता नास्ति यत्रयत्र हिङ| |मंदिरे । अलक्ष्मीस्तत्र तत्रैव विफलं जीवनं तयोः ॥ ६८ ॥ सुस्वामिनां विभेदश्च परं दुःखं च योषिताम् ॥ शोकसंतापवीजं च|झ ४|जीवितं मरणाधिकम् ॥ ६५ स्वप्ने जागरणे चापि पतिः प्राणाश्च योषितः । पतिरेव गुरुः स्त्रीणामिह लोके परत्र च ॥ ६६ ॥४॥ छ| अस्मात्त्वयि गते नाथे मूच्छां संप्राप राधिका ॥ पपात सहसा भूमौ तृणाच्छन्ने च भूतले ॥ ६७ ॥ मया दत्तं मुखेस्याङ " अशीतलं जलमुत्तमम् । तदाधसो बभूवास्याचेतनं बाल्यमेव च ॥ ६८ ॥ क्षणं वदति हे नाथ हे कृष्णेति क्षणं|ऊ। ॐ सखी ॥ क्षणं रोदिति संतप्ता मूच्छां प्राप्नोति तत्क्षणम् ॥ ६९ ॥ राधिकायाः शरीरं च संततं विरहानलैः ॥ दग्धलोह ॐ यष्टिसममस्पृश्य ॥ ७० ॥ स्वप्ने जागरणे रात्रौ दिवासु च गृहे वने ॥ जले स्थले चांतरिक्षेभ्युदये चंद्र सूर्ययोः ॥ ७१ ॥ नास्ति भेदश्च राधाया मृततुल्या जडाकृतिः ॥ शञ्चत्पश्यति स्थानस्था सर्वं विष्णुमयं जगत् ॥ ७२७ छ|स्निग्धपके पंकजानां सजलानि दलानि च ॥ निपत्य तत्कृते तल्पे मुष्वाप विरहातुरा ॥ ७३॥ सेविता सा प्रियालीभिः संततं श्वेतछु झ|चामरैः ॥ चंदनवसंसिक्ता स्रिग्धवस्रसमन्विता ॥ ७४ ॥ राधांगस्पर्शमात्रेण पैकः संप्राप शुष्कताम् । स्रिग्धानि पम्रपत्राणि बभूवुञ्ज ऊर्भस्मसात्क्षणम् ॥ ७८॥ चंदनं शुष्कतां प्राप वर्णद्वीपकसन्निभः ॥ बभूव कलाकारः केशस्यं वर्णतो हरे ॥७६॥ सिंदूरबिंदू रुचिरः धै| |श्यामतां प्राप तत्क्षणम् । वेषो विलासो लीला च क्रीडा त्यक्ता बभूव ह ॥ ७७ ॥ रत्नमाला तु तां दृष्ट्वा गत्वा कृष्णांतिकं तदा । उवाच मधुरं वाक्यं राधाहितकरं परम् ॥ ७८ ॥ ॥ रत्नमालोवाच ॥ ॥ हे कृष्ण कमलाकांत त्वद्वियोगेन मत्सखी ॥ प्राणस्य च।"१६६ |ध्यति शीर्षे सा यदि नायास्यसि ध्रुवम् ॥ ७९ ॥ विचार्य मनसा कृष्ण यत्तत्समुचितं कुरु ॥ न भवेत्कामिनीहत्या येन नीति । विशारद ॥८० ॥ रत्नमालावचः श्रुत्वा प्रहस्योवाच माघवः ॥ हितं सत्यं नीतिसारं परिणामसुखावहम् ॥ ८१ ॥ ॥ श्रीभ छ। ४|गवानुवाच। । ईशो यद्यपि शक्तोहं निषेधं खंडितुं प्रिये। तथापि न क्षमो र नियतेर्न करोम्यहम् ॥ ८२॥ ब्रह्मांडेषु च सर्वे झ|g मर्यादा स्थापिता मया ॥ या में प्रकुर्वंति सुनयश्च सुरा नराः ॥ ८३ ॥ मुदामशापाद्विच्छेदः शतवर्षमनीप्सितः ॥ भवि |ऊष्यत्येव दंपत्योरावयोरेव सुन्दरि ॥ ८४ ॥ भेदो जागरणस्याश्च मया सह सुमध्यमे । संश्लेषः संततं स्वने मद्रेण भविष्यति छ| ४। आध्यात्मिकी मया दत्ता शोकच्छेदो भविष्यति । राध बोधय भद्रं ते यास्यामि नंदुमंदिरम् ॥ ८६ ॥ इत्युक्त्वा जगताउँछ ॐ|नाथो ययौ नंदालयं प्रति ॥ राधिकां बोधयामासुरालिसंघाश्च नारद ॥ ८७॥ गत्वा गृहं च पितरं ननाम मातरं तथा॥ चकूर । |ता कोडे च नवनीतं च नूतनम् ॥ ८८॥ मातृदत्तं च तांबूलं चखाद् शीतलं जलम् ॥ उवास तत्र जगतां नाथो मातृसमीपतः |। छ|॥ ८९॥ सबैगोंपसमूहैश्च सेवितः वेतचामरैः॥ माल्यचंदनतांबूलं ते च तस्मै ददुर्मुदा ॥ ९०॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे – |)श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवादे श्रीकृष्णागमनं नामैकोनसप्ततितमोऽध्यायः॥ ६९ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ “ |यथाक्रूरः स्वशरणं गत्वा कंसेन प्रेषितः ॥ चकार शयनं तल्पे भुक्त्वा मिष्टान्नमुत्तमम् ॥ १ ॥ सकर्मीरं च तांबूलं चखाद वासितं जलङ्क ॐ जगाम् निद्रां सुखतः सुखसंभोगमात्रतः ॥ २ ॥ ततो ददर्श सुस्वप्नं पुराणश्रुतिसंमितम् । निशावशेषसमये वाद्यदिपरिवर्जिते |” |४|॥ ३ ॥ अरोगी बद्धकेशश्च वस्त्रयुग्मसमन्वितः ॥ सुतल्पशायी स्निग्धाभृिताशोकविवार्जतः ॥ ६ ॥ किशोरवयसं श्यामं द्विभुजं कुछ |रलीधरम् । पीतवस्त्रपरीधानं वनमालाविभूषितम् । ६ ॥ चंदनोक्षितसर्वागं मालतीमाल्यशोभितम् ॥ भूषितं भूषणाई च सद्रत्न |छ । |मणिभूषणैः ।। ६ । मयूरपिच्छचूडं च सस्मितं पद्मलोचनम् । एवंभूतं द्विजशिशु ददर्श प्रथमं मुने ॥ ७ ॥ ततो ददर्श ॐ रुचिरां पति|ङ्क |-|ऽब्रुवतीं सतीम् । पीतवध्रपरीधानां रत्नभूषणभूषिताम् ॥ ८॥ ज्चलप्रदीपहस्तों च शुक्कुधान्यकरां वराम् ॥. शरच्चंद्रनिभास्यां च छ|सस्मितां वरदां शुभाम्॥ ९॥ ततो ददर्श विणं च प्रकुर्वतं शुभाशिषम् ॥ २वेतपत्रं राजहंसं तुरगं च सरोवरम् ॥ १० ॥ ददर्श चि|ऊ| ०७ २. ४.त्रितं चारु फलितं पुष्पितं शुभम् ॥ आम्रार्निवनाल्विंकलीतरूप ॥ ११॥ दशैतं वेतसर्षे च स्वात्मानं पर्वतस्थितम् ॥ वृत इ३ • १६७| ङ|स्यं च गजस्थं च तरिस्थं तुरगस्थितम्॥ १२ ॥ वीणां वादितवतं च भुक्तवंतं च पायसम्। दधिक्षीयुतान्नं च पद्मपत्रस्थमीप्सि (ऊ मठ | छुतम् ॥ १३ ॥ कृमिविदन्नहितांगं च रुदंतं मोहितं तदा ॥ शुकुधान्यपुष्पकरं क्षणं चंदनचर्चितम् ॥ १४ ॥ प्रासादस्थं समुद्रस्थमा |ऊऊ|त्मानं रस्तं च च पूर्णकुंभजलं सुलोदितम् । शुभम् छिन्नभिन्नं ॥ १६ क्षतांगं ॥सुरभिं च मेद्यसमन्वितम् च सवत्स च वृषभेन्दं ॥ १९ मयूरकम् ॥ ततो ॥ ददर्श शुकं रजतं च सारसे मणिं शुभं इंसं च चिच्छे कांचनम् खंजनमेव ॥ मुक्तामाणिक्य च॥ १७॥४ तांबूलं पुष्पमाल्यं च ज्वलदग्निं मुरार्चनम् । पार्वतीप्रतिमां कृष्णप्रतिमां शिवलिंगकम् ॥ १८ ॥ विप्रबालां च बालां च सुपक्कफ । लितां कृषिम् ॥ देवस्थलीं च राजेंद्र सिंहं व्यानं गुरुं सुरम् ॥ १९॥ दृष्ट्वा स्वप्नं समुत्तस्थौ चकाराह्निकमीप्सितम् ॥ उद्भवं कथया |मास सर्व वृत्तांतमेव च ॥ २० ॥ उद्धवाज्ञां समादाय कृत्वा गुरुसुरार्चनम् ॥ यात्रां चकार श्रीकृष्णं यत्षा मनसि नारद ॥ २१ ॥४ ददर्श वर्मन्येवं च मंगलाई शुभप्रदम् ॥ वांछाफलप्रदं रम्यं पुरो मंगलसूचकम् ॥ २२॥ वामे शिवं शिवं पूर्ण कुंभं नकुलचाष कम् । पतिपुत्रवतीं साध्वीं दिव्याभरणभूषिताम् । २३ ॥ शुकपुष्पं च माल्यं च धान्यं च खंजनं शुभम् । दक्षिणे ज्वलदग्निं च कुवित्रं च वृषभं गजम् ॥ २३ ॥ वत्सप्रयुक्तां धेनं च श्वेतार्थो राजहंसकम् । वेश्यां च पुष्पमालां च पताकां दधि पायसम् ॥ २९ ॥ ॐ|माणिं मुवर्णं रजतं मुक्तामाणिक्यमीप्सितम् ॥ मयं मांसं चंदनं च माध्वीकं घृतमुत्तमम् ॥ २६ ॥ कृष्णसारं फलं लाजसिज्ञानं ॐदर्पणं तथा ॥ विचित्रितं विमानं च सुदीप्तां प्रतिमां तथा ॥ २७ ॥ शुङोत्पलं पद्मवनं शंखचिल्डं च कोरकम् ॥ मार्जारं पर्वतं मेघंट्स |मयूरं शुकसारसम् ॥ २८ ॥ शंखकोकिळवाद्यानां ध्वनिं शुश्राव मंगलम् । विचित्रकृष्णसंगीतं हरिशब्दं जयध्वनिम् ॥ २९ ॥छ। |X|एवंभूतं शुभं दृझा श्रुत्वा प्रहृष्टमानसः । प्रविवेश हरिं स्मृत्वा पुण्यं वृन्दावनं वनम् ॥ ३० ॥ ददर्श पुरतो रम्यै रासमुंडल १६७ मीप्सितम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीपुष्पचंदनवायुना ॥ ३१ ॥ वासितं मंगलघटै रंभास्तंभैर्विराजितम् ॥ आम्रपलचसर्वेष पट्टसूत्रविचित्रितैः ॥ ३२ ॥ शोभितैः पारितः शश्वत्पद्मरागविनिर्मितम् । शोभितं शोभनाई च त्रिकोटिरत्नमंदिरेः ॥ ३३ ॥ रम्यैश्च ञ्जकुटीरेघ राजितं शतकोटिभिः । रासं श्रृंदावनं दृष्ट कियडूरं ययौ च सः ॥ ३४ ॥ ददर्श पुरतो रम्ये नंदव्रजमनुत्तमम् न परं = ॐ वैकुंठसंकाशं वैकुंठनिलयं शुभम् ॥ ३९॥ रत्नसोपानसंयुक्तं रत्नस्तंभैर्विराजितम् ॥ नानाचित्रविचित्राढ्यं सद्रत्नवलयान्वितम्॥४ |॥ ३६ ॥ खचितं मणिसारेण रचितं विश्वकर्मणा ॥ । द्वारि दृष्टेन मार्गेण राजद्वारं विवेश सः ॥ ३७ ॥ पताकारत्नजालाढयं मुक्ताफ माणिक्यभूषितम् ॥ रत्नदर्पणशोभाढ्यं रत्नचित्रविचित्रितम् ॥३८॥ रत्नवीथीविरचितं मंगलं मंगलैर्वटैः॥ अक्रूरागमनं श्रुत्वा साङ्क झ|डदो नंद एव च॥ सहितो रामकृष्णाभ्यां जगामानुबजाय वे ॥ ३९ ॥ वृषभान्वादिभिर्युक्तः कृत्वा वेश्यां पुरःसराम् ॥ पूर्णकुंभं |गजेदं च कृत्वाने शुक्कुधान्यकम् ॥ ४० ॥ कृष्णां गां मधुपर्क च पायं रत्नसनादिकम् ॥ गृहीत्वा सादरः शांतः सस्मितो विनतस्त झ| ||था ॥ ४१॥ आनंदयुक्तो नंदश्च सगणः सह बालकः ॥ ढङ्गळूरं महाभागं तूर्णमालिंगनं ददौ ॥ ८२ ॥ प्रणेमुः शिरसा सर्वे गोपा/3 छुजभद्राशिषम् । परस्परं च संयोगो बभूव गुणवान्मुने ॥६३॥ क्रोडे चकाराझ्ध कृष्णं रामं क्रमेण च ॥ जुडंब गंडयुगले पुलकां | चितविग्रहः ॥ ७६ ॥ साश्रुनेत्रोतिसाड़ादः कृतार्थः सिद्धवांछितः ॥ ददर्श कृष्णं द्विभुजं क्षणं श्यामलसुंदरम् ॥४५॥ पीतवस्त्रपरीधा| ऊनं मालतीमाल्यभूषितम् ॥ चंदनोक्षितसर्वाणं परं वेशीधरं वरम् ॥ १६स्तुतं ब्रजेशशेषाचैर्मुनींद्रेः सनकादिभिः ॥ वीक्षितं गोपकसँ न्याभिः परिपूर्णतमं विभुम् ॥८७॥ झणं ददर्श कोडस्थं सस्मितं च "चतुर्युजम् । लक्ष्मीसरस्वतीयुक्तं वनमालाविभूषितम् ॥४८॥झ्। छसुनंदनंदकुमुदैः पार्षदैः परिसेवितम् । सेवितं सिद्धसंघेष भक्ति नगैः परात्परम् ॥ १९॥ क्षणं ददर्श देवं तं पंचवी त्रिलोचनम् ॥४ झ|स्फटिकसंकाशं नागराजद्विराजितम् ॥ ॥ ६॥ दिगंबरं परब्रह्म भस्मांगं च जटायुतम् ॥ जपमालाकरं ध्याननिष्ठं श्रेष्ठं चङ् ||योगिनाम् ॥ क्षणं चतुर्मुखं ध्याननिष्ठं श्रेष्ठं मनीषिणाम्॥ ऋणं धर्मस्वरूपं च शेषरूप क्षणं क्षणम् ॥ ६२॥ क्षणं क्षु आ ॥ ९१ ॐ भास्कररूपे च ज्योतीरूपं सनातनम् ॥ क्षणं परमशोभाढ्यं कोटिकंदर्पनिंदितम् ॥ ९३ ॥ कामिनीकमनीयं च कामुकं कामसंयु |४ म. वै. के. झ|तम् ॥ एवंभूतं शिष्टुं ऊंचा स्थापयामास वक्षसि ॥ ६४॥ रत्नसिंहासने रम्ये नंददत्ते च नारद ॥ कृत्वा प्रदक्षिणं भक्त्या पुलकांचिंतj•२ • १६elझुविग्रहः । प्रणम्य शिरसा.श्चम तुष्टाव पुरुषोत्तमम् ॥ ९९ ॥ ॥ अक्रूर उवाच ॥ ॥ नमः कारणरूपाय परमात्मस्वरूपिणे॥ ॐ अॐ ७ |ऊ|॥ ५६॥ सर्वेषामपि विधानमीश्वराय नमोनमः ॥ पराय प्रकृतेरीशपरात्परतराय च ॥२७॥ निर्गुणाय निरीहाय नीरूपाय ॐ |स्वरूपिणे॥ सर्वदेवस्त्ररूपाय सर्वदेवेश्वराय च ॥९८॥ सर्वदेवाधिदेवाय विश्वादिभूतरूपिणे ॥ असंख्येषु च विश्वेषु ब्रह्मविष्णुशिॐ वात्मक ॥ ५९ ॥ स्वरूपांयादिबीजाय तदीशविश्वरूपिणे॥ नमो गोपांगनेशाय गणेशेश्वररूपिणे ॥ ६० ॥ नमः सुरगणेशायझ यचेशाय नमोनमः ॥ राधारमणरूपाय राधारूपधराय च ॥ ६१॥ राधाराध्याय राधायाः प्राणाधिकतराय च । राधासाध्याय छराधाधिदेवप्रियतमाय च ॥ ६२॥ राधामाणाधिदेवाय विश्वरूपाय ते नमः ॥ वेदस्तुतात्मवेदज्ञरूपिणे । वेदिने नमः ॥ ६३ ॥ वेदाङ |धिष्ठातृदेवाय वेदबीजाय ते नमः ॥ यस्य लोमसु विश्वानि चासंख्यानि च नित्यशः ॥ ६७ ॥ महद्विष्णोरीश्वराय विश्वेशाय नमो |लोनमः ॥ स्वयं प्रकृतिरूपाय प्राकृताय नमोनमः ॥ ६६ ॥ प्रकृतीश्वररूपाय प्रधानपुरुषाय च ॥ इत्येवं स्तवनं कृत्वा मृच्छमाप |सभातले ॥ ६६ ॥ पपात सहसा भूमौ पुनरीशं ददर्श सः ॥ बहिःस्थं हृदयस्थं च परमात्मानमीश्वरम् ॥ ६७॥ परितः श्यामरू पं च विश्वस्थं विश्वमेव च ॥ अक्रूरं सृच्छितं दृष्ट्ठा नंदः सादरपूर्वकम् ॥ ६८॥ रनसिंहासने रम्ये वासयामास नारद ॥ पप्रच्छ सर्व वृत्तांतं किंस्विदृष्टमिति त्वया ॥ ६९॥ मिष्टान्नं भोजयामास कुशलं च पुनःपुनः॥ अक्रूरः कथयामास कंसवृत्तांतमीप्सितम् । ऊ॥ ७० ॥ स्वपित्रोमोंक्षणार्थं च गमनं रामकृष्णयोः ॥ इत्यनूकृतं स्तोत्रं यः पठेत्सुसमाहितः ॥ ७१ ॥ अपुत्रो लभते पुत्रमभार्यो। लभते प्रियाम् । अधनो धनमाप्नोति निर्घमिरुवीरां महीम्॥ ७२॥ हतप्रजः प्रजालाभं प्रतिष्ठां चाप्रतिष्ठितः । यशः प्राप्नोति विश्व चै| ॥१५७४ लमयशस्वी च लीलया ॥ ७३ ॥ अय सुष्वाप समये परं संहृष्टमानसः ॥ रम्ये चंपकतल्पे च कृष्णं कृत्वा स्ववक्षसि ॥ ७४ ॥ |प्रातरुत्थाय सहसा कृत्वाह्निकमनुत्तमम् ॥ स्वरथे स्थापयामास रामं कृष्णं जगत्पतिम् ॥ ७५॥ गव्यं पंचप्रकारं च नानाद्रव्यं सुदुर्लभम् ॥ वृषभानं च नंदं च सुनंदं चंद्रभानकम् ॥ ७६ ॥ नानाप्रकारं वायं च मृदंगमुरजादिकम् ॥ पटहं पणवं चैव ढकां टुंड| ॥ ७७ ॥ सणां संनहनीं काँस्यपट्टमर्दलमंडवीम् । वादयामास सानंद नंदगोपो व्रजेश्वरः ॥ ७८ ॥ श्रुत्वा वायं च गोप्यश्च गमनं रामकृष्णयोः ॥ दृष्ट्वा कृष्णं रथस्थं तमाययुः कोपपीडिताः ॥ ७९ ॥ कृष्णेन वारिताः सर्वाः प्रेरिता राषया द्विज ॥ बभंजुरीश्वररथं पादाघातेन लीलया ॥ ८० ॥ तत्र सर्वेषु गोपेषु हाहाकारं कृतेषु च ॥ प्रययुर्बलवत्यथ कृष्णं कृत्वा स्ववक्षसि ॥ ८१ ॥ काचित्क्रूरं तमक्रूरं भर्सयामास कोपतः ॥ काश्चिद्द्धा च व त्रेण चाकूरं प्रययुस्ततः॥ ८२ ॥ काचित्तं वाडयामास कंकणेन करेण च ॥ तद्धं हारयामास कृत्वा विवसनं मुने ॥ ८३ ॥ क्षत ॥ अरं वोधयामास बोधयामास तां विदुः ॥ ८९ ॥ पुरतो हरिः ॥८६ । खचितं मणिराजेन रचितं विश्वकर्मणा । तं दृष्ट्ठा मातृभवनमाजगाम जगत्पतिः ॥८७॥ भुक्त्वा पीत्वा |सुखं सुस्वा भगवान्सहं बांधवः ॥ तस्थौ मुनींद्रदेवेंद्रन्नर्देशशेषवंदितः ॥ ८८ सुषुपुर्गोपिकाः सर्वाः परं संहृष्टमानसाः ॥ पुष्प |तल्पे च रम्ये च राधया सह नारद॥ ८९ ॥ सर्वे चानंदद्युक्ताश्च जना गोकुलवासिनः । केचिद्रोपाश्च ननृतुः केचित्संगीततत्पराः ॥ ९०॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्ड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे गोपीविषयो नाम सप्ततितमोऽध्यायः । ७० ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच । । राधिकायां च सुप्तायां सुप्तासु गोपिकासु च ॥ पुष्पचंदनतल्पे च वायुना सुरभीकृते | १ ॥ तृतीयप्रहरेतीते निशायां च शुभेक्षणे ॥ शुभचंद्रीयोगे चाऽमृतयोगसमन्विते ॥ २ ॥ सौम्यस्वामियुते लग्ने सौम्यग्रहवि लोकिते ॥ पापग्रहसमासक्तंदुर्थदोषादिः वर्जिते ॥ ३ ॥ यशोदां बोधयामास कारयामास मंगलम् ॥ बंधूनाश्वासयामास समुत्थाय हरिः स्वयम् ॥ ४ ॥ वाचं निषेधयामास राधिकाभयभीतवत् । स्वतंत्रो विश्वकर्ता च पाता-भर्ता स्वतंत्रवत् ॥९ ॥ प्रक्षाल्य पाद्य , श्रुत्वा धौते च वाससी । दैवास संस्कृते स्थाने विलिहे चंडनादिना ॥ ६ ॥ फलपछवसंयुक्तं संस्कृतं चंदनादिभिः ॥ वामे सं० ५ व. कृत्वा पूर्णकुंभं वह्नि विषं स्वदक्षिणे ॥७॥ पतिपुत्रवतीं दीयं दर्पणं पुरतस्तथा॥ दूर्वाकांडं च मुस्निग्धं पुष्पं धान्यं सितं शुभम् । ६९॥ अ० ७२ ॥ ८॥ गुरुदत्तं गृहीत्वा च प्रदधौ मस्तकोपरि ॥ घृतं ददर्श माध्वीकं रजतं कांचनं दधि ॥ ९ ॥ चंदनं लेपनं कृत्वा पुष्पमाला गले दधो गुरुवर्ग प्राङ्गणं च वदयामास भक्तितः ॥ ३०॥शंखध्वनिं वेदपाठं संगीत मंगलाष्टकम् ॥ विमाशीर्वचनं रम्यं शुश्राव हुँ परमादरम् ॥ ११॥ ध्यात्वा मंगलरूपं च सर्वत्र मंगलप्रदम् ॥ चिक्षेप दक्षिणं पादं सुंदरं स्वात्मविग्रहम् । १२॥ विधृत्य नासिकां | मध्यमया विभुः ॥ विसृज्य वायुसंपूर्ण नासादक्षिणरंध्रतः ॥ १३ ॥ ततो ययौ नंदनंदो नंदस्य प्रगणं वरम् ॥ सानंदःX परमानदो नित्यानंदः सनातनः १४ ॥ नित्योऽनित्यो नित्यबीजस्वरूपो नित्यविग्रहः । नित्यांगभूतो नित्येशो नित्यकृत्यवि छशारदः ॥ १५॥ नित्यंचूतनरूपश्च नित्यनूतनयौवनः॥ नित्यो नृतवेषश्च वयसा नित्यनूतनः॥ १६ ॥ नित्यनूतनसंभाषो यत्प्रेम |नित्यनूतनम् । नित्यनूतनसंप्राप्तिः सौभाग्यं नित्यनूतनम् ॥ १७॥ सुधारसपरं मिष्टं यद्वाक्यं नित्यनूतनम च यत्पदं नित्यनूतनम्। । १९॥ रंभास्तंभसमूहैश्च रसाळपछवान्वितैः ॥ पटसूत्रनिबन्ध सुंदरेश्व सुसंस्कृते ॥ २० ॥ पद्मरागेण खचिते रचिते विश्वक । र्मणा ।। कस्तूरीकुंकुमाक्तेप चंदनेव मुसंस्कृते ॥ २१ौ तत्र तत्थो स्वयं कृष्णः सहाकूरः सबांधवः ॥ यशोदया समालिो वामकुं मायया ॥ २२॥ छ|श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे यात्रामंगलं नामैकसप्ततितमोऽध्यायः॥ ७१॥ श्रीना रायण उवाच ॥ ॥ अथ कृष्णो गुरुं नत्वा निर्गम्य शिबिरान्मुने ॥ आरुह्य स्वर्गयानं च शुभं मधुपुरीं ययौ ॥ १ ॥ विवेश मथुरां ॐ ॥१११ |स्यसहारगणैः समम् ॥ निर्जित्य शक्रनगरी शोभायुक्तां मनोहराम् ॥ २॥ रत्नश्रेष्ठेन खचितां रचितां विश्वकर्मणा ॥ .अमूल्य रत्नकलशे राजिते विराजिताम्। ३ ॥ राजमार्गशतैरिटैर्वेष्टितां रुचिरैर्वरैः ॥ चंद्रकांपैङ्गसारैर्मणिभिः_परिसंस्कृतेः ण् ७ ॥ ॥ विचित्रमॅणिसारैश्च वीथीशतविनिर्मितेः । शोभितेर्वणिजैः श्रेष्ठः पुण्यवस्तुसमन्वितेः ॥ ९ ॥ सरोवरसह्य परितः परिशोमि छ। ताम् ॥ दस्फटिकसंकाशैः पद्मरागविराजितैः ॥ ६ ॥ रत्नालंकारभूषाढ्यैः शोभितां पद्मिनीगणेः । स्थिरयौवनसंयुक्तेर्निमेषराङ दितेः परैः ॥ ७॥ साक्षतेरूर्ववद्नेः कृष्णदर्शनलालसैः॥ क्षुभंगलीलालोलेय शश्वच्चंचललोचनेः ॥ ८ ५ शश्वत्कामसमायुक्तेः छ। |पीनश्रोणिपयोधरैः कोमलगिर्मध्यकूपे रतिरासविशारदैः ॥ ९॥ रत्ननिर्माणयानानां कोटिभिः परिशोभिताम् । भूषणैर्युषितो ऽ ॐ|भिश्च चित्रिताभिश्च चित्रके ॥ १ ॥ नानाप्रकारश्रीयुक्तां पुष्पोद्यानत्रिकोटिभिः ॥ नानापुष्पैः पुष्पिताभिर्युक्ताभिर्मधुङ |ः ॥ ११ ॥ माधुर्यमधुसंयुक्तेर्मधुलुब्धैर्मुदान्वितैः ॥ माध्वीकमधुमत्तेश्च युक्तेर्मधुकरीचयैः ॥ १२ ॥ नानाप्रकारदुर्गंध छ। ॐ|दुर्गम्य वेरिणीं गणैः ॥ रक्षित रक्षकैः शश्वद्भक्षाशास्त्रविशारदैः ॥ १३ ॥ त्रिकोयाट्टालिकाभिश्च संयुक्तां सुमनोहराम् ॥ाँ रोचितां किल सद्रत्नैर्विचित्रैर्विश्वकर्मणा ॥ १६ ॥ एवंभूतां च मथुरां दृझा कमललोचनः ॥ ददर्श पथि कुब्जं तां वृद्धम|ङ |तिजरातुराम् ॥ १८॥ यांत दंडसहायेन चातिनम्रां नमद्वलीम् ॥ रुषित विकृताकारां बिभ्रतीं चंदनद्रवम् ॥ १६ ॥ कस्तूरीकुंकुमाऊ क्तं च स्फुटमात्रेण नारद ॥ सुगंधिमकरंदेन गंधाद्यं सुमनोहरम्। १७॥ सा दृष्द्मा सस्मिता वृदा श्रीकतंशतमीश्वरम् ॥ श्रीयुक्तं— ॐ श्रीनिवासं तं श्रीबीजं श्रीनिकेतनम् ॥ १८॥ प्रणम्य सहसा सूर्धा भक्तिनम्रा पुटजलिः । प्रददौ चंदनं तस्य गात्रे .श्यामलसुन्दरे /छ |॥ १९ ॥.गात्रेषु तद्रणानां च स्वर्णपात्रकरा वरा ॥ कृत्वा प्रदक्षिणं कृष्णं प्रणनाम पुनःपुनः ॥ २० ॥ श्रीकृष्णदृष्टिमात्रेण श्रीयुद्धे ॐ|क्ता सा बभूव ह ॥ सहसा श्रीसमा रम्या रूपेण यौवनेन च ॥२१॥ वह्निशुद्धा सुवसना रत्नभूषणश्वषिता । यथा द्वादशवर्षीया कन्याङ्क ॐ|घन्या मनोहरा ॥ २२॥ बिंबवौष्ठी सस्मिता श्यामा तप्तकांचनसन्निभा । सुश्रोणी सुदती बिल्वफलतुल्यपयोधरा ॥ २३ ॥ अमूल्यः |रत्रनिर्माणहारसारविराजिता ॥ गजेंद्रराजगमना रत्रमंजीररंजिता ॥ २६ ॥ बिभ्रती कबरीभारं मालतीमाल्यवेष्टितम् ।। रक्षितं वाम द्यु ३. २. के. मागेन रुचिरं वर्तुलाकृतिम् ॥ २८ ॥ सिंदूरविंद्वं दधती दाडिमीकुसुमाकृतिम्।। कस्तूरीबिंदुसुपार साईं चंदनविंदुभिः ॥२६ रत्न सं• ४ उ. १७०॥ ४॥ दर्पणहस्तां च प्रशस्ता रतिकर्मठ। श्रीकृष्णं वरयामास लोललोचनकोणतः ॥ २७॥ श्रीवासस्तां समोघास्य यूयौ स्थानांतरं पर छु| अन् ७२ म् ॥ कृतार्थरूपा सा प्रीत्या ययौ पद्म यथालयम्॥ २८॥ सा ददर्श स्वभवनं यथा पद्मालयालयम् ॥ रजशय्याविप्रचितं सद्रत्नसा निर्मितम् ॥ २९ ॥ रत्नप्रदीपराजीभी राजिताभिश्च राजितम् । रत्नर्पणराजैश्च राजितं परितस्ततः ॥ ३० ॥ सिंदूरखन्नतांबूलं श्वे तूचामरमाल्यूकूम्॥बिभ्रतीभिऑ दासीभिर्वेष्टितं दाससंघकैः ॥ ३३ ॥ तत्र गत्वा च भुक्त्वा च मिष्टान्नं पर्म सुदा । सुष्वाप रख्ष छै| |येक सा दासीभिश्च सेविता ॥ २॥ सर्परं च तांबू कस्तूरीकुंकुमान्वितम् ॥ चंदनं स्थापयामास स्वतल्पे हरये सेती ॥ ३३ ॥ मालतीमाल्ययुगुलं कपॅरादिसुवासितम्॥ शीतलं सलिलं स्वादु मिष्टान्नं स्वसमीपतः ॥ ३४ ॥ कर्मणा मनसा वाचा चिंतयंती हरेः श्रीकांतं प्रणम्य शिरसा भुवि । ददौ माल्यसमूहं च कृष्णाय परमात्मने ॥ ३८॥ कृष्णस्तस्मै वरं दत्त्वा स्वदास्यतिदुर्लभम् । माल्यं हीत्वा प्रययौ राजमार्ग वरं वरः॥ ३९॥ ततो ददर्श रजकं बिभ्रतं वव्रष्टुंजकम् ॥ अहंकृतिबलिष्ठं च सततं यौवनोदतम् ॥ ॥ ८०॥ वधं ययाचे तं कृष्णो विनयेन महामुने ।। स तस्मै न ददौ वस्त्रं तमुवाच च निश्वरम् ॥ ३१॥ ॥ रजक उवाच ॥ ॥ गोरङ |क्षकानां त्वयोग्यं वस्रमेतत्सुदुर्लभम् । राजयोग्यं च हे मूढ हे गोपजनवल्छभ हारः कृतस्तत्र वृन्दारण्येप्यराजके ॥ ६३ । न चात्र तादृशं कर्म राज्ञः कंसस्य वर्मनि॥ विद्यमानोत्र राजेंद्रः शास्ता दुष्टस्य तत्व |जम् ॥ ६७ ॥ रजकस्य वचः श्रुत्वा जहास मधुसूदनः ॥ जहास बलदेवश्च साङ्ग्रो गोपवर्गकः॥ ६६॥ तं निहत्य चपेटेन ज3 ॥१७०॥ आई वखापुंजकम् । वसुं संधारयामास श्रीकृष्णः सगणस्तथा ॥ ६६ ॥ रत्नयानेन गोलोकं पार्षदैर्वेष्टितेन च ॥ ययौ रजकराजभ्यञ्च | श्रुत्वा दिव्यकलेवरम् ॥ ४७ ॥ शश्वद्यौवनयुक्तं च जरामृत्युहरं वरम् ॥ पीतवस्रसमासक्तं सस्मितं श्यामसुन्दरम् ॥ ६८ . में 'बभूव सोपि गोलोके पार्षदेषु च पार्षदः । कृष्णस्यागमनं तत्र सस्मार सततं वशी ॥ ६९ । अस्तं गतो दिनकरोप्यरस्वर्ड ययौ ॥४ कृष्णस्यानुमतिं प्राप्य कृष्णोपि कस्यचिह्नदम् । ६०॥ वेष्णवस्य कुर्वेिदस्य तस्मिन्नस्तधनस्य च ॥ सानंदो नंदसहितो बूळदैवादिकं ॐभिर्युतः॥६१॥ स भक्तः पूजयामास प्रणम्य श्रीनिकेतनम् । तस्मै ददौ स्वदास्यं च वरं ॥ ६२ ॥ पर्यके सुषुपुः_ ॐ |सर्वे भुक्त्वा मिष्टान्नमुत्तमम् । निद्रां च लेभे सा कुब्जा निर्देशोपि ययौ मुदा ॥ ६३ ॥ गत्वा ददर्श कुब्जां तां रत्नतल्पे च निद्वि छ। छताम् । दासीगणैः परिवृतां सुन्दरीं कमलानिव ॥ ९४ ॥ बोधयामास तां कृष्णो न दासीद्यपि निद्रिताः ॥ तामुवाच जगन्नाथो जॐ गन्नाथप्रियां सतीम्॥ ६९॥ श्रीभगवानुवाच ॥ ॥ त्यज निद्रां महाभागे श्रृंगारें देहि सुन्दरि । पुरा शूर्पणखा त्वं च भङ् ॐगिनी रावणस्य च ॥ ९६ ॥ रामजन्मनि मद्धेतोस्त्वृया कृतेि तपः कृतम् । तपःप्रभावान्मां कांतं भज श्रीकृष्णजन्मनि ॥ ६९७४ कॅमेव वक्षसि ॥ नग्नां चंकार श्रृंगारं चुंबनं चापि कासुकीपू ॥ ६९ ॥ सा सस्मिता च श्रीकृष्णं नवसंगमलजिता ॥ उचंबेछु गंडे क्रोडे तां चकार कमलं यथा ॥ ६० ॥ सुरतेर्विरतिर्नास्ति दंपती रतिपंडितौ ॥ नानाप्रकांरसुरतं बभूव तत्र नारदसँ ॥ ६१ ॥ स्तनश्रोणियुगं तस्या वीक्षितं च चकार ह ॥ भगवान्नखरैस्तीक्ष्णैर्दशनैरधरं वरम् ॥ ६२ ॥ निशावसानसमयेऊ वीर्याधानं चकार सः । सुर खसंभोगेभोगेन सूच्र्छमाप च सुंदरी ॥ ६३ ॥ तत्राजगाम तां तंद्वा कृष्णवक्षःस्थलस्थिताम् ॥ बुबुधेर्यु छन दिवारात्रं स्वर्ग मत्थं जलं स्थलम् ॥ ६४ ॥ सुप्रभाता च रजनी बभूव रजनीपतिः । पत्युर्यतिक्रमेणैव लजयेव मलीमसः ॥ |ङ्क झ|॥ ६६॥ अथाजगाम गोलोकद्वथो रणविनिर्मितः ॥ जगाम तेन तं लोकं धृत्वा दिव्यकलेवरम् ॥ ६६ ॥ चह्निशुदकाधानं ॐ - १ ब्रह्मर्दिदवदुद्भस्-० पा० । अ०७ ७२ जे. . -रत्नभूषणभूषितम् । प्रतप्तकांचनाभासं नित्यं जन्मादिवर्जितम्॥ ६७ ॥ सा बभूव च तत्रैव गोपी चंद्रमुखी मुने ॥ गोप्यः कतिविसं• ४ ६ ,|घास्तस्या बभूवुः परिचारिकाः॥ ६८॥ भगवानपि तत्रैव क्षणं स्थित्वा स्वमंदिरम् ॥ जगाम यत्र नंदश्च सानंदो नंदनंदनः॥खें ७१ ॥ |॥ ६९॥ अथ कंसो निशायां च निद्रयां भयविह्वलः ॥ ददर्श दुःखदुवममात्मनो मृत्युसूचकम् ॥ ७० ॥ ददर्श सूर्यं भूमिस्थं च |चतुखंडं नभयुतम् । दशखंडी चंद्रबिंबं भूमिस्थं खाच्युतं मुने ॥ ७१ ॥. पुरुषान्विकृताकारान्नज्जुहस्तान्दिगंबरांन् । विधवांट्स शूद्रपत्नीं च नम्नां च च्छिन्ननासिकाम् । ७२॥ हसंत चूर्णतिलकां श्वेतकृष्णोचमूर्द्धजाम् ॥ खङ्गखर्परहस्तां च लोलजिह्वां चक्षु ॐबिभ्रतीम्॥ ७३ ॥ कुंडमालासमायुक्तां गर्दभं महिषं वृषम् । सुकरं भल्लुकं काकं गृधे कंकं च वानरम्॥ ७४ ॥ विजं कुक्कुरं नकं छु छ|भृगालं भस्मपुंजकम्॥ अस्थिराशिं तालफलं केशं कार्पासमुल्बणम् ॥७५॥ निर्वाणगावुल्क च शवं मयं चिताश्रितम् ॥ कुलालश्च छ|तेलकाराणां चक्रे वकं कपर्दकम्॥७६॥ १मशानं दग्धकाष्ठं च शुष्ककाष्ठं कुशं तृणम् ॥ गच्छंतं च कबंधं च नदंतं मृतमस्तकम्॥७७॥ |दग्धस्थानं भस्मयुतं तंडागं जलवर्जितम् ॥ दग्धमत्स्यं च लोहं च निर्वाणदग्धकाननम्। ७८॥ गलत्कुष्ठं च वृषलं नग्नं च मुक्त/ऊ) |मूर्द्धजम् ॥ अतीव रुष्टं विप्रं च शपंतं गुरुमीदृशम् ॥ ७९ ॥ अतीव रुष्टं भिक्षु च योगिनं वैष्णवं नरम् ॥ एवं दृष्ट्वा समुत्थाय कथया|| मास मातरम् ॥८०॥ पितरं भ्रातरं पत्नीं रुदंतीं प्रेमविह्वलाम् ॥ मंचकान्कारयामास स्थापयामास हस्तिनम् ॥ ८१ ॥ मल्डं सैन्यं | छ। इच योद्धारं कारयामास मंगलम् । सभां च कारयामास पुण्यं स्वस्त्ययनं शिवम् ॥ यत्नेन योजयामास योगे युक्तं पुरोहितम् ॥ ४८२॥ उवास मंचके रम्ये धृत्वा खङ्गं विलक्षणम् ॥ रणे नियोजयामास योद्वारं युद्धकोविदम्॥ ८३ ॥ वासयामास राजेंद्र अत्राह्मणस्य मुनीश्वरान् ॥ ब्राह्मणस्य सुहृद्वर्गान्धर्मिष्ठात्रणकोविदान् ॥ ८४ ॥ अथाजगाम गोविंदो रामेण सह नारद ॥ महेशस्य । चर्मष्यं बभंज तत्र लीलया ॥८८॥ शब्देन तस्य मथुरा बधिरा च बभूव ह ॥ विषादं प्राप कंसय मुदं च देवकीसुतः ॥८६॥ उपस्थिआ १४ तः सभामच्ये गजमखं निहत्य च ॥ योगी ददर्श तं देवं परमात्मानमीश्वरम् ॥८७॥ यथाहृत्पद्ममध्यस्थं तादृशं बहिरेव च! राजेंद्र रूपं राजानः शास्तारं दंडधारिणाम् ॥ ८८॥ पिता माता दुग्धमुखं स्तनधं बालकं यथा ॥ । कामिन्यः कोटिकंदर्पलीलालावण्यषा रिणम् ॥ ८९॥ कंसय कालपुरुषं वैरिणं तस्य बांधवाः । मल्छा मृत्युप्रदं चैव प्राणतुल्यं च यादवाः ॥ ९० ॥ नमस्कृत्य मुनीन्वि शुभ्रान्पितरं मातरं गुरुम् ॥ जगाम मंचकाभ्याशं हस्ते कृत्वा सुदर्शनम् ॥ ९१ ॥ दृष्णू भक्तं भक्तबंधुः कृपया च कृपानिधिः ।। झ|आकृष्य मंचकात्कंसं जघान लीलया मुने ॥ ९२ ॥ राजा ददर्श विधं च सर्वं कृष्णमयं परम् । पुरतो रत्नयानं च हीरकासुरः। झ|षितम् ॥ ९३ ॥ ययौ विष्णुपदं स्फीतो दिव्यरूपं विधाय च ॥ तेजो विवेश परमं कृष्णपादांबुजे मुने ॥ ९८ ॥ निवृत्य तस्य सत्कारं ब्राह्मणेभ्यो धनं ददौ ॥ ददौ राज्यं राजछत्रमुग्रसेनाय धीमते ॥ ९६ ॥ स बभूव नृपेंद्रश्च चंद्रवंशसमुद्भवः ॥ विललाप कंस चै। झमाता पत्नीवर्गश्च तत्पिता ॥९६॥ बांधवा मातृवर्गश्च भगिनी जातृकामिनी ॥ दर्शनं देहि राजेंद्र समुत्तिष्ठ नृपासने ॥९७राज्यं रक्ष । । |धनं रक्ष बांधवं बलमेव च ॥ क्क यासि बांधवान्हित्वा त्वमनाथान्महाबल ॥ ९८ ॥ ब्रह्मादिस्तंबपर्यंतमसंख्यं विश्वमेव च॥ सर्वं चरा। चराधारं यः सृजत्येव लीलया ॥ ९९॥ श्रद्धेशशेषधर्माश्च दिनेशश्च गणेश्वरः ॥ मुनींद्रवर्गा देवेंद्रो ध्यायते यमहर्निशम् ॥ १०: वेदाः स्तुवंति यं कृष्णं स्तौति भीता सरस्वती॥ स्तौति ये प्रकृतिर्हष्टा प्राकृतं प्रकृतेः परम् ॥ १॥ स्वेच्छामयं निरीहं च निर्गुणं च । ऊनिरंजनम्॥ परात्परतरं ब्रह्म परमात्मानमीश्वरम् ॥ २॥ नित्यं ज्योतिःस्वरूपं च भक्तानुग्रहविग्रहम् ॥ नित्यानंदं च नित्यं च = |नित्यमुद्विग्रहम् ॥ ३ ॥ सोबतीण हि भगवान्भारावतरणाय च। गोपालबालवेषश्च मायेशो मायया प्रभुः॥ ३ ॥ स यं इति ङ च सवज्ञो रक्षिता तस्य कः पुमान् । स ये रक्षति सर्वात्मा तस्य इंता न कोपि च॥६॥ इत्येवमुक्त्वा सर्वत्र विरराम महामुने छ। छु। ब्राह्मणान्भोजयामास तेभ्यः सर्वे धनं दृदौ ॥ ६ ॥ भगवानपि सर्वात्मा जगाम पितुरंतिकम् छित्वा च लोहनिगडं तयोमकं चकार सः । ॐ| m७॥ नम दंडलूमौ मातरं पितरं तथा ॥ तुष्टाव भक्त्या देवेशो भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ ८॥ ॥ श्रीभगवानुवाच् ॥ ॥ | ||पितरं मातरं विद्यमंत्रदं सुरुमेव च ॥ यो न पुष्णाति पुरुषो यावजीवं च सोऽशुचिः ॥ ९ ॥ सर्वेषामपि पूज्यानां पिता वंद्यो महान ११° मी. के. के. शुरुः । पितुः शतगुणेर्माता गर्भधारणपोषणात् १०२॥ मुक्त्वा श्रीकृष्णो बलभद्र नंनाम च ॥ माता चकार तौ क्रोडे पिता च सादरं मुने ॥ १३ ॥ मिष्टान्नं परमं तौ च भोजयामास सा छ। दरम् ॥ नंदं च भोजयामास गोपालान्परमादरम् । ११ ॥ मंगलं कारयामास भोजयामास ब्राह्मणान् ॥ वपुर्वसुसमूहं च ब्राह्मणेभ्यो | ॥ ७२ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ अथ कृष्णश्च सानंदं नंदं तं पितरं बलः बोधयामास शोकातं ॥ १ ॥ उचे रुदंतं निश्चेष्टं भूत्रविच्छेदकातरम् ॥ दत्त्वा तस्मै मणिश्रेष्ठमित्युवाच जगत्पतिः ॥ २॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥ ॥ निबोध नंद सानंदं त्यज शोकं मुदं लभ ॥ ज्ञानं गृहाण मद्दत्तं यद्दत्तं ब्रह्मणे पुरा ॥ ३ ॥ ययद्दत्तं च शेषाय गणेशायेश्वराय च ॥ दिनेशाय सुनीशाय योगीशाय च पुष्करे ॥३ कः कस्य पुत्रः कस्तातः का माता कस्यचि कुतः॥ आयांति यांति संसारं परं स्वकृतकर्मणा ॥ ९ ॥ कर्मानुसाराजंतुश्च जायते स्थानभेदतः । कर्मणा कोपि जंतुश्च योगीं| व्रणां नृपस्त्रियाम् ॥ ६ ॥ द्विजपत्न्यां क्षत्रियाणां वैश्यायां शूद्रयोनिषु ॥ तिर्यग्योनिषु कश्चिच्च कश्चित्पश्वादियोनिषु ॥ ७॥ ममे। व मायया सर्वे सनंदा विषयेषु च ॥ देहत्यागे विषण्णाश्च विच्छेदे बांधवस्य च ॥८॥ जाभूमिधनादीनां विच्छेदो मरणाधिकः । नित्यं भवति मूढश्च न च विद्वाञ्छुचा युतः ॥ ९ ॥ मद्भक्तो भक्तियुक्तश्च मद्याजी विजितेंद्रियः । मन्मंत्रोपासक व मत्सेवानिरतः ॥१७२ घारः शेषाधाराय पर्वताः ॥ १३ ॥ तदाधाराश्च पातालाः सप्त एव हि पंक्तितः ॥ निश्चलं च जलं तस्माज्जलस्था च वसुन्धरा ॥१el | संप्तस्वर्ग घराघारं ज्योतिषकं अदाश्रय ॥ निराधार वैकुंठो ब्रह्मडेिभ्यः परो वरः ॥ १६ ॥ तत्परस्यापि गोलोकः पंचा | ॐ|शत्कोटियोजनाव ॥ छध्वं निराश्रययापि रत्नसारविनिर्मितः ॥ १६ ॥ सप्तद्रः सप्तसारः परिखासप्तसंयुतः । लक्षमाकारयुक्त छ। ४| - नचा विरजया युतः ॥ १७॥ वेष्टितो रनशैलेन शतश्रृंगेण चारुणा । योजनायुतमानं च यस्येकंभृगमुज्वलम् ॥ ।१८ ॥ शतडू कोटियोजनञ्च शेल उच्छूित एव च ॥ देयं तस्य शतगुणं प्रस्थं च लक्षयोजनम् ॥ १९ ॥ योजनायुतविस्तीर्णस्तथैव रासभंडलः। अमूल्यरत्ननिर्माणो वर्तुलश्रृंद्रबिंबवत् ।। २० ॥ पारिजातवनेनेव पुष्पितेन च वेष्टितः । कल्पवृक्षसइत्रेण पुष्पोद्यानशतेन चू ॥२१४ छ|नानाविधैः पुष्पवृक्षेः पुष्पितेन च चारुणा त्रिकोटिरत्नभवनो गोपीलक्षेश्च रक्षितः ॥२२॥ रत्नप्रदीपयुक्तश्च रत्नतल्पसमन्वितः ॥४ ॐ|नानाभोगसमायुक्तो मधुवापीशतैर्युतः ॥२३॥ पीयूषवापीयुक्तश्च कामभोगसमन्वितः ॥ गोलोकगृहसंख्यानवर्णने वा विशारदः॥२४॥ |ऊ। इन कोपि वेद विद्वान्वा वेद विद्वान्व्रजेश्वरः । अमूल्यरत्ननिर्माणभवनानां त्रिकोटिभिः ॥२९॥ शोभितं सुन्दरं रम्यं राधाशिबिरसृत्त | |मम् । अमूल्यरत्नकलशैरुज्ज्वलं रत्नदर्पणेः ॥ २६ ॥ अमूल्यरत्नस्तंभानां राजिभिश्च विराजितम् ॥ नानाचित्रविचित्रैश्च चित्रितं - श्वेतचामरैः ॥ २७ ॥ माणिक्यमुक्तासंसक्तं झरिवारसमन्वितम् ॥ रत्नप्रदीपसंसक्तं रत्नसोपानसुंदरम् ॥ २८ ॥ अमूल्यरत्नपानैश्चक्रु तपराजिविराजितम् । अमूल्यरत्नचित्रेश्च त्रिभिश्चित्रविचित्रितेः ॥ २९॥ तिसृभिः परिखाभिश्च त्रिभिर्वीरैश्च दुर्गमेः । युक्तं षोडश|४ कक्षाभिः प्रतिद्वारेषु वतरम् ॥ ३०॥ गोपीषोडशलतैश्च सन्नियुक्तैरितस्ततः ॥ वह्निशुद्धांशुकाधानै रत्नभूषणभूषितैः॥ ३१ ॥ तप्तकें छकांचनवर्णाभिः शतचंद्रसमन्वितैः॥ राधिकाकंकरीवरैर्युक्तमभ्यंतरं वरम् ॥ ३२॥ अमूल्यरत्ननिर्माणप्रांगणं सुमनोहरम् । अमूल्य ऊरत्नस्तंभानां समूहैश्च सुशोभितम् ॥ ३३ ॥ |श्च फलपछवसंयुतैः ॥ संयुतं रत्नवेदीभिर्युक्तायुक्ताभिरीप्सितम् ॥ ३४ ॥ अमूल्यरत्नमुकुरैः शोभितं सुन्दरेर ॥ भवनानां वरं गृहम् ॥ ३६॥ रत्नसिंहासनस्था च गोपीलक्षैश्च सेविता । ॐ कोटिपूर्ण सुशोभाढ्या वैतचंपकसन्निभा ॥ ३६ ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणभूषणे विभूषितां ॥ अमूल्यरत्नवसना विभ्रती रत्नदर्प म. के. . णम् ॥ ३७ ॥ रत्नपनं च रुचिरं सव्यदक्षिणहस्ततः॥ दाडिंबकुसुमाकारं सिंदूरं सुमनोहरम् ॥ ३८ ॥ सुशोभितं मृगमदैरिटेबंदन सं० ४ ठ. बिंदुभिः ॥ द्धती कबरीभारं मालतीमाल्यमंडिम् ॥ ३९ ॥ रचितं वामभागेन मुनींद्रणां मनोहरम् । एवंभूतं तत्र राधा १७३।। |अ०७३ गोपीभिः परिसेविता ॥ ४० ॥ यश्च सर्वतः ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणे‘षिताभिश्च भूषणैः ॥ ४१ = ॥ ४२ ॥ शताब्दिको हि विच्छेदो|ऊ। |क्या यशोदया चापि गोपैर्गोपीभिरेव च ॥ ६८ वृषभानेन तत्पत्न्या कलावत्या च बांधवैः । एवं च नेदं सानंदं यशोदां कथयिष्यसि॥ ४८ त्यज शोकं महाभाग वजैः ,साईं व्रजं व्रज ॥ अहमात्मा च साक्षी च निर्लिप्तः सर्वजीविषु ॥ ४६ ॥झ च यथा दिनकरे प्रभा ॥ ६९ ॥ यथा जीवस्तथात्मानं तथैव राधया सह ॥ त्यज त्वं गोपिकाबुद्धिं राधायां मयि पुत्रताम् ॥६० ॥ अहं सर्वस्य प्रभवः सा च प्रकृतिरीश्वरी ॥ थूयतां नंद सानंदं मद्विभूतिं सुखावहाम् ॥९१॥ पुरा या कथिता तात ब्रह्मणे व्यक्त जन्मने ॥ कृष्णोहं देवतानां च गोलोके द्विभुजः स्वयम् ॥ २ ॥ चतुर्युजोहं वैकुंठे शिवलोके शिवः स्वयम् ॥ ब्रह्मलोके च ब्रह्माहं ॥ ९३ ॥ पवित्राणामहं वह्निर्जलमेव द्रवेषु च ॥ इंद्रियाणां मनश्चास्मि समीरः शीघ्रगामिनाम् ॥ ६४॥ यमोई इंडकर्तृणां कालः कलयतामहम् ॥ अक्षराणामकारोस्मि साम्नां च साम एव च ॥ ६६ ॥ इंद्रश्चतुर्दशैत्रषु कुबेरो धनिनाम् ॥शानहं दिगीशानां व्यापकानां नभस्तथा॥ ६६ ॥ सर्वांतरात्मा जीवेषु ब्राह्मणाश्रमेषु च ॥ घनानां च रत्नमहममूल्यं |१७३३ ॥६७ ॥ तेजसानां सुवर्णादं मणीनां कौस्तुभः स्वयम् ।। शालग्रामस्तथाच्यानां पत्राणां तुलसीति च ॥ ९८ ॥ पुष्या | पारिजातोहं तीर्थान पुष्करः स्वयम् ॥ वैष्णवानां कुमारोहं योगींद्राणां गणेश्वरः ॥ ६९ ॥ सेनापतीनां स्कंदोहं लक्ष्मणो है षड् ष्मताम् । राजेंद्रण च रामोदं नक्षत्राणामहं शशी ॥६०॥ मासानां मार्गशीर्षोंहमृतूनामस्मि माधवः । वारेष्वादित्यवारोहं तिथिष्वे अकादशीति च ॥ ६३॥ सहिष्णूनां च पृथिवी माताहं बाँधुवेषु च ॥ अमृतं भक्ष्यवस्तूनां गव्येष्वाज्यमहं तथा ॥ ६२ ॥ करुपवृक्षश्च वृक्षाणां सुरभिः कामधेनुषु ॥ गंगाइं सरितां मध्ये कृतपापविनाशिनी ॥ ६३ ॥ वाणीति पंडितानां च मंत्राणां प्रणवस्तथा॥ विद्यासु — |ऊबीजरूपोदं सस्यानां धान्यमेव च ॥ ६४ ॥ अश्वत्थः फलिनामेव गुरूणां मंत्रः स्वयम् ॥ कश्यपश्च प्रजेशानां गरुडः पक्षिणां तथाओं छुछस्तथा ६॥ ॥ अनंतोहं गंधर्वाणां च चित्ररथः नागानां सिदानां नराणां च कपिलो नराधिपः मुनिः ॥ ब्रह्मर्षीणां ।। ६७॥ भृगुरहं वृहस्पतिर्मुदितां देवर्षीणां च नारदः कवीनां ॥शुक ६६॥ एव राजर्षीणां च ॥ ग्रहाणां च जनको च शनिरहं महर्षीणां विश्व शुक । कर्मा च शिल्पिनाम् । ६८ ॥ मृगाणां च मृगेंद्रोदं वृषाणां शिववाहनम् । ऐरावतो गजेंद्राणां गायत्री छंदसामहम् ॥ ६९॥ वेदाश्च सर्वशास्राणां वरुणो यादसामहम् ॥ उर्वश्यप्सरसामेव समुद्राणां जलार्णवः ॥ ७० ॥ सुमेरुः पर्वतानां च रत्नवत्सु हिमालयः चै। दुर्गा च प्रकृतीनां च देवीनां कमलालया ॥ ७१॥ शतरूपा च नारीणां मत्प्रियाणां च राधिका ॥ साध्वीनामपि सावित्री -वेद |माता च निश्चितम् ॥ ७२॥ प्रडदधाषि दैत्यानां बलिष्ठानां बलिः स्त्रयम् ॥ नारायणर्षिर्भगवाञ्ज्ञानिनं मध्य एव च ॥ ७३ ॥ङ्क । ॐ हनूमान्वानराणां च पाँडवानां धनंजय। मनसा नागकन्यां वसूनां द्रोण एव च ॥७३॥ड्रोणो जलधराणां च वर्षाणां भारतं तथा ॥डु छ। कामिनां कामदेवोदं रंभा च कामुकीषु च ॥ ७६॥ गोलोकश्चास्मि लोकानामुत्तमः सर्वतः परः । मातृकासु शांतिरहं रतिश्च सुंद| |रीषु च ॥ ७६ ॥ धमहं सताक्षिणां मध्ये संध्या च वासरेषु च ॥ देवेष्वहं च माहेंद्रो राक्षसेषु विभीषणः ॥ ७७ ॥ कालाग्निरुद्धो रुद्राणां ङ् झ् संहारो भैरवेषु च ॥ शंखेषु पाँचजन्योहमंगेष्वपि च मस्तकः ॥ ७८ ॥ परं पुराणसूत्रेषु चाहं भागवतं वरम् । भारतं चेति झसेषु |पंचरात्रेषु कापिलम् ॥ ७९ ॥ स्वायंभुव मनूनां च मुनीनां व्यासदेवकः ॥ स्त्रधाहं पितृपत्नीषु स्वाहा वह्निप्रियासु च ॥ ८० ॥ /४ i **»ii

• ■ i s. H Wf <Htfi>4 WT^fti #qi h wm&§ *M 3m#gft to^ h *i it %fa%s g^t HlRmrHpKi

ifrnift^sim^^*^^^H<:RH#i^^ py : ii <s% h sjt yPra *n?rf *ift anPrat ctct 11 «hift»Mft m& ^| J ^ : *w » f* n stTw ri ^ ^#^^WftTOHg^^^n^f^^g^nRH^H <fc^qf*rf ^irrc^^g^RiiPre ^W sftf^l ^likH1K+^H C% H ^l <#R*W *I *T#Wt H *3fts<Tq*TTtT^S $*'*! ^ H<W«I m. II V II ^IT°ft ^TCgR: +HiVwfcHia ^ II *TtTOS ^[WT *TtS*%g53: II M H <Tg3J3S *falt ^T

• H^S * II <f%W ^S fa : *ftS * ^R^ M VW T 3*«l«k4<: 5TPft *N=ftMW«MT *T : « I^^^TTOJ

gfo§s ii vt * «it* sr$0s#c ^ra* h wit <***!% ^ ^if^ : H v ii *ri*iwM t ^ 1FPRHT q^H ^Ttt T M^t Ul WIWWl HVdl SW ^t^TT^T? 5f^fcT *pfift*i: II H-HMWlR<M-H ^rt t 3infflr ^iPr: n %^ n qrw^r ^nn ftPnn ^%?r ^ m ^Rint ^i^t ^r^t 11^1* ^^wl h%««  gsnt nmm %$*mm*M[ 11 ^ gpi <rei qffcr ^t mm i 11 ^ u l^ ^arc a re gir^ i ^j 5f3f H imm*t tf^?tftitWfo * HVUI ITI^IiR ^T^^TR^#:^HTOT^^TmRr^^^ JW^S^ro^cn^H gro *mft q^ hwh h ^»RH^^^^^T3iOTyrHprts^ : nvn स्थित्वा मोचनं नाम रुरोद त्रिसप्ततितमोऽध्यायः च पुनःपुनः ॥ ३०३ ॥ "७३ इति ॥ श्रीमन्नवैवर्ते श्रीनारायण महापुराण उवाच श्रीकृष्णजन्मखंड ॥ ॥ श्रीकृष्णः उत्तरार्द्ध परमानंदः नारायणनारदसंवादे परिपूर्णतमः प्रभुः नंदाद्रिशोकg । परमात्मा | ॐ च परम भक्तानुग्रहकारकः ॥ १ ॥ भुवो भारावतरणे निर्गुणः प्रकृतेः परः ॥ परात्परस्तु भगवान्लेशशेषवंदितः ॥ २॥ नुईं नंदस्तवं श्रुत्वा तमुवाच जगत्पतिः ॥ आगच्छंतं गोकुलाच विरहज्वरकातरम् ॥ ३२ ॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥॥ गच्छ. नंद व्रजं नंद त्यज शोकं श्रमं भुवि ॥ शृणु सत्यं परं ज्ञानं शोमैथिनिकृतनम् ॥ ४॥। वायुश्च धूमिराकाशो जलं तेजअ पंकजम् ॥ उक्तः श्रुतिगणेरेतेः पंचभूतेश्च नित्यशः ॥ ६॥ सर्वेषां देहिनां तात देझ्ष पांचभौतिकः । मिथ्याभ्रमः कृत्रिमय स्वभवन्माययान्वितः |ङ्ग ॐ| ॥ ६ ॥ ॐ हंति सर्वे पंचभूतानि नित्यशः ॥ मायासंकेतरूपं तदभिज्ञानं भूमात्मकम् ॥ ७ ॥ को वा कस्य सुतस्तात का त्री झाकस्य पतिस्तु न ॥ कर्मणा श्रमणं शश्वत्सर्वेषां धुरि जन्मनि ॥८॥ कर्मणा जायते जंतुः कर्मणेव प्रलीयते ॥ सुखं दुःखं भयं शोकं |कूर्मणा च प्रपद्यते ॥ ॥ केषां वा जन्मसर्गेषु केषां वा ब्राह्मणो गृहे । केषां विप्रेषु क्षेत्रेषु केषां वा वैश्यशूद्रयोः ॥१०॥ अतिनीचेषु । ४केषु वा केषां कृमिषु विसु च ॥ पशुपक्षिषु केषां वा केषां वा क्षुदजंतुषु ॥ ११ ॥पुनपुनर्द्धमंत्येव सर्वे तात स्वकर्मणा ॥ करोति ङ कर्म निर्मुलं मद्भक्तो मत्प्रियः सदा ॥ १२ सत्यं त्रेता द्वापरश्च कलिश्चेति चतुर्युगम् । पचविंशत्सहस्राणां युगांते निधनं मनोः ॐ |॥ १३ ॥ मनोः समं महेंद्रस्य परमायुर्विनिर्मितम् । चतुर्दशैवविच्छित्तौ ब्रह्मणो दिनमुच्यते ॥ १४ ॥ एवं परिमिता रात्रिः कालविङ् द्भिर्विनिर्मिता । एवं परिमिता मोसा वयं च परिनिश्चितम् ॥ १९ ॥ ब्रह्मणश्च वर्षशते परमायुर्विनिर्मितम् । निमेषमात्रं कालोयं चै। ब्रह्मणो निधने मम ॥ १६ ॥ प्रदादितृणपर्यतं सर्वं विश्वे विनिश्चितम् । सत्योहं परमात्मा च भक्तानुग्रहविग्रहः ॥ १७॥ मन्मंत्रो| पासकं सत्यो देहं त्यक्त्वा धरासु च ॥ यास्यत्येव हि गोलोकं छित्वा कर्म पुरातनम् ॥ १८॥ असंख्यूह्मण पाते न भवेत्तस्य पातको नम्॥ खाति नित्यं स्वं देवें जन्ममृत्युजरापहम् ॥ ३९ ॥न नंद मम भक्तानामशुभं विद्यते क्वचित् ॥नित्यं सुदर्शनं ते च परिरक्षति। — अ० ७: 1२. के. जसवंत ॥२• मत्ता हे बलवन्मुक्तमितितोहं न चिंतितः॥ अहं स्वामी च तस्यैव न मे स्वामी पिता प्रसूः२१पुत्रबुदिं परित्यज्याङसं• ? * ’

1. , भज मां ब्रह्मरूपिणम् ॥ छित्त्वा च ब्रह्मनिगडं गोलोकं तद्रज स्वयम् ॥२२॥ कथयस्व यशोदां च गोपीं गोपगणे व्रज ॥ तैश्च सर्वेज

७ नेः शोकंत्यजस्व मंदिरं भज ॥ २३॥ इत्येवमुक्त्वा भगवान्विरराम च संसदि ॥ पप्रच्छ पुनरेवं ते नंद्यानंदसंप्लुतः ॥ २४ ॥ ४ |ॐॐ || स्य वचनं ॥ नन्द श्रुत्वा उवाच सर्वज्ञो ॥ भगवान्स्वयम् ॥ वद सांसारिकं ॥ आह्निकं ज्ञानं येन कथयामास यास्यामि भृतिभिर्न त्वत्पदम् ॥ श्रुतं मूढोई हि यव परमानंद ॥ २६ श्रुतीनां ॥ इति जनको श्रीब्रह्मवैवर्ते भवान् महापुराणे ॥ २५॥ नंद श्रीझ छु ॐ|कृष्णजन्मखण्ड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे भगवन्नंदसंवादे चतुःसप्ततितमोऽध्यायः॥ ७४ ॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥ ॥ मृणु छूनंद प्रवक्ष्यामि नं च परमाद्भुतम्॥ सुगोपनीयं वेदेषु पुराणेषु च दुर्लभम् ॥ १ ॥ न विश्वसो हि नारीषु संततं कुलटासु च ॥। झ|मोक्षमार्गार्गलास्वेव अभमायासु भूमिषु ॥ २॥ हरिभक्तेरसाध्वीनां विरुदासु युतासु च ॥ वीजरूपासु नाशानां प्रमदासु व्रजेश्वरश्च |—| ३॥ नित्यं च प्रातरुत्थाय रात्रिवासौ विद्यय ॥ अभीष्टदेवं हृत्पद्म श्राद्धे शुरुं परम् ॥ ६॥ विचित्य मनसा श्रातःकृत्यं कृत्वा कुं सुनिश्चितम् ॥ नानं करोति सुप्राज्ञो निर्मलेषु जलेषु च ॥९॥ न संकल्पं च कुरुते भक्तः कर्मेनिकृतनः ॥ स्रात्वा हरिं स्मरेत्संध्यां कृत्वा याति गृहं प्रति ॥ ६ ॥ प्रक्षाल्य पादौ प्रविशेन्निधाय धौतवाससी । पूजयेत्परमात्मानं मामेव मुक्तिकारणम् । आमे मणी यंत्रे प्रतिमायां जलेपि च ॥ तथा च विप्रे गवि च शुरुष्वेव विशेषतः ॥ ८॥ घटेष्टदलपदं च पात्रे चंदननिर्मिते ॥ आवा इनं च सर्वत्र शालग्रामे जलेन च ॥ ९॥ मंत्रानुरूपध्यानेन ध्यात्वा मां पूजयेद्धती ॥ षोडशोपचारद्रव्याणि दद्यान्मूलेन भक्तितः। ” •.वनं इदामानं वसुदामानमेव च ॥ वीरभानं शूरभातृ गोपान्पंच प्रपूजयेत् ॥ ११॥ सुनंदनंदकुमुदं पार्षदं मे सुदर्श Nछदमीरस्य राखी गंगां वसुंधराम् ॥ २ शूरं च तुळस शंखें कार्तिक्यं विनायकम् । नवमंतस्य दिक्पाला"१७ अल ज्ञां । वषट्कं च संपूज्य सर्वादौ विनविभतः ॥ गणेशं च दिनेशं च वह्नि विष्णु शिवं शिवाम् ॥ १४ ॥l®l स गणेशं विननाशाय सूर्ये व्याधिविनाशिने ॥ १६ वाह्निप्रतिनिमित्तेन शतों.दौ |अझ्वयविषं भवनिर्मितेन ज्ञानदानाय शंकरम् ॥ १६ ॥ बुद्धिमुक्तिनिमित्तेन पार्वतीं पूजयेत्सुधीः । पुष्पांजलि यथा |H.१८ ॥ संमाचरेत्स्वकमेतद्वेदोक्तं स्वात्मशुद्धये॥ विष्ठां न पश्येत्प्राज्ञश्च व्याधिबीजस्वरूपिणीम् ॥ १९॥ सूत्रं च व्याधिबी जं च परं नरकंकूरणम् ॥ लिंगयोनिं पापबृङ्खुव्याधिदारिददायिनीम् । शबीजं रूपं च विपदां कारणं सदा ॥ २१ ॥ दिवाभोगं च स्त्रीणां स्वलोपं परिवर्जयेव । रोगाणां कारणं चैव चक्षुषोः कर्णयोस्त्रों द्वे न श्येज्याधिकारणम् ॥ खंडं समुदितं चंदं न पश् ॥ २४ ॥ जलस्थं च राव चंद्रे दृशं शोकं लभेन्नरः ॥ बंधुविॐ च न पर ॥ २६॥ एकत्र शयनस्थानं भोजनं च गतिं तथा॥ न कुर्यात्पापिना सादं सर्वं नाशस्य वृक्ष णम् ॥ २६ ॥ आळपाद्रात्रसंस्पर्शाच्छयनाश्रयभोजनात् । संचरंति ध्रुवं पा सा ॥ २७ हिंस्रजंतुसमीपे च नङ गच्छेदुःखकारणम् । खलेन साढ़े मिलनं न कुर्याच्छोककारणम् । २८॥ ब्राह्मणानां गवां चैव वेष्ण्वानां विशेषतः ॥ न कुर्याद्विंसनंङ् इनिं सर्वनाशस्य कारणम् ॥२९॥ देवदेवलविप्राणां वैष्णवानां तथैव च ॥ वित्तं धनं च न हरेत्सर्वनाशस्य कारणम् ।३°। स्वदत्तं ङ परदत्तं वा ब्रह्मवित्तं हरेतु यः षष्टिवर्षसहस्राणि विष्ठायां जायते कृमिः॥ ३६॥ ध्रः कोटिसदूस्राणि शतमानि सूकूरः ॥ धाप झु शतजन्मानि गंडकः सप्तजन्मनि ॥ ३२ ॥ घोटकः सप्तजन्मानि कुंभीरः पंचजन्मसु ॥ पुंश्चलीनां योनिकटं शतजन्मसु निश्चित म् ॥ ३३ ॥ अह्मकीटं च तेषां च शतजन्मसु नारद । गोपिका सप्तजन्मानि गर्दभः सप्तजन्मसु ॥ ३६ ॥ सप्तजन्मानि मार्जारो नधि अमेड के डचेश्रवा जन्मशतं रथापि तथैव च ॥ ३८॥ौरसर्पश्च शार्दूलो महिषः सप्तजन्मसु ॥ भेकश्च शुद्ध तजन्मानि च्छागलः सप्तजन्मसु ॥ ३७ ॥ भल्लूकः शतजन्मानिं दृगालो लक्षजन्मसु ॥ ततो जलौका भवति ब्रह्मस्वहरणाद्भवम् । सं• ३ । ( ३७ ॥ कुंभीपाके च पच्यंते पापिनो ब्रह्मणः शतम् । दक्षिणां विप्रमुद्दिश्य तत्कालं चेन्न दीयते ॥३८ एकरात्रे व्यतीते तु तदानं अ• ७५ १७१॥ |भवेत् ॥ मासे शतगुणं प्रोक्तं द्विमासे तु सहस्रकम् ॥ ३९ ॥ संवत्सरे व्यतीते तु स दाता नरकं व्रजेत् ॥ कत्र न दीयते। सूख गृहीता च न याचते ॥ १०॥ उभौ तौ नरकं यातो दाता व्याधियुतो भवेत् । विप्राणां हिंसनं कृत्वा वंशहानिं लभेद्ध्रुवम् |h३१ धनं लक्ष्मीं परित्यज्य भिक्षुकश्च भवेद्रजन् ॥ देवं च ब्राह्मणं दृश्च न नमेद्यो लभेच्छुचम् ॥ २॥ न लभते रौरवं या स्त्री मूढा दुराचारा स्त्रपतिं हरिरूपिणम् ॥ ४३ ॥ न पश्येत्तर्जनं कृत्वा कुंभीपाके मुजेर्दैवम् । वामत ॥ ६८ ॥ पतिव्रता च वैकुंठं पत्या सह व्रजेद्भवम् ॥शिवं दुर्गा गणपतिं सूर्यं विप्रं च वैष्णवम् ॥ १६ ॥ विष्णु निंदति योऊ सूढः स महारौरवं व्रजेत् । पितरं मातरं पुत्रं सतीं भार्यां गुरुं तथा ॥ १७॥ अनाथां भगिनीं कन्यां विनिंद्य नरकं व्रजेत् । विप्रझ भक्तिविहीनाश्च क्षत्रविट्शूद्रयोनिजाः ॥४८॥ हरिभक्तिविहीनाश्च पच्यंते नरके ध्रुवम् ॥ पतिभक्तिविहीनाश्च युवत्यश्च नराधमाझ् |॥ ४९॥शाळयामजलं विष्णुप्रसादं ये च सुंजते । तीर्थं पुनंति ते विप्राः शतं पुंसां वसुन्धराम् ॥५॥ कुर्याद्वतं चद्रयणं चरेत् ॥२॥ सोशुचिः सततं नंद त् िपुण्यं पुराकृतम् ॥कामतो ब्राह्मणो मत्स्यं भुक्त स्रो ज्ञानदुर्बलः ॥९३॥ विष्णोरुच्छिष्टभोजी यो मत्स्यं मसं न खादति॥ पदेपदेऽश्वमेधस्य लभते निश्चितं फलम् ॥aा एकादशं ये कुर्वति कृष्णजन्माष्टमी शतजन्मकृतात्पापान्मुच्यते नात्र संशयः ॥८॥ यद्वाच्ये यच कौमारे वार्धके यच यौवने॥ भस्मीभूतानि कुर्वंति पातकानि तानि च॥९६॥ एकादशीदिने मुक्के कृष्णजन्माष्टमीव्रते । त्रैलोक्यजनितं पापं सोपि भुक्ते न संशयः ॥१७ ॥ आतुरे नियमो न ॥ ९ | ॐ स्यादपि वृदे च बालके भकस्य द्विगुणं दत्त्वा ब्राह्मणाय ॥ ६८ ॥ यो भुके शिवरात्रौ श्रीरामनवमीदिने । उपावसे च झसमर्थश्च स महारौरवं व्रजेत् ॥ ६९ ॥ कुहूौंदुसंक्रतिचतुर्दश्यष्टमीषु च ॥ नपड़ालयोनिः स्यात्स्त्रीतेलमांससेवनात् ॥ ६०॥ ॐ मत्स्यं मांसं.मसूरं च कांस्यपात्रे च भोजनम् ॥ आर्द्रकं रक्तशाकं च द्वौ च परिवर्जयेत् ॥ ६१ । अन्यथा नरकं याति कुंभीपा कं न संशयः ॥ रजस्वलानं वेश्यान्नं मदिरान्नं व्रजेश्वर ॥ ६२ ॥ यो भुक्ते ब्राह्मणो दैवाद्विभोजी स भवेद्भवम् । यदह्न/ कुरुते कर्म न तस्य फलभाग्भवेव ॥ ६३ । स भवेदशुचिर्नित्यं भस्मतं तस्य सूतकम् ॥ नारी वेश्या प्रतिज्ञेया चतुष्पुरुषगामि । न॥ ६४ ॥ पाके च पितृदेवानामधिकारो न तद्भवेत् । यद्वामयाजिनामन्नं श्राद्धदान्नभोजनम् ५ ६६॥ भुक्त्वा च नरकं याति] दें ॐ यावच्चंद्रदिवाकरौ । शूद्राणां शब्ददिवसे तदन्नं सृजते द्विजाः ॥ ६६ ॥ कुंभीपाके च पच्यंते यावद्वै ब्रह्मणः शतम् । यः शूद्रेणा छेभ्यनुज्ञातो भुक्ते श्रदरेिनेन्यतः ॥ ६७॥ सुरापीति स विज्ञेयः सर्वधर्मबहिष्कृतः ॥ असिजीवी मषीजीवी देवलो वृषवाहनैः । छ| ॥ ६८ ॥ शूद्राणां शवदाही च यो हि शुद्धपतिर्दिजः। स शूद्रवहिष्कार्यस्तदनं विद्रसमं सताम् ॥ ६९ ॥ नोपतिष्ठति यः पूर्वा|४ शूद्रवदहिष्कार्यः सर्वस्मंडिजकर्मणः ॥ ७० ॥ संध्याहीनोऽशुचिर्नित्यमनर्हः सर्वकर्मसु ॥ यदह्ना इकुरुते कर्म न तस्य फलभाग्भवेत् ॥ ७१ ॥ वोममंत्रोपासकश्च ब्राह्मणो नरकं व्रजेत् ॥ नदीगमें च गर्ते च वृक्षमूले जलांतिके |” ॐ॥ ७२ ॥ देवांतिके सस्यभूमौ पुरीषं नोत्सृजेद्वधः ॥ वल्मीकमूषकोत्खातां मृदमंतर्जलां तथा ॥ ७३ ॥ शौचावशिष्ट गेहाच ॐ|नाद्द्याल्छेपसंभवाम् ॥ अंतpणिपिपील्यां च हलोत्खातां व्रजेश्वर ॥ ७८ ॥ आलवालोत्थितां चैव सस्यक्षेत्रोत्थितां तथा |ङ वृक्षमूलत्थितां नंद नदीगर्भत्थितां तथा॥ ७६ ॥ परित्यजेन्मृदस्त्वेताः सकलाः शौचसाधने । कूष्मांडशातिका या स्त्री । छ|दीपनिर्वाणकः पुमान् ।। ७६ ॥ सप्तजन्म भवेद्रोगी दार्द्र जन्मजन्मनि , प्रदीपं शिवीगं च शाळयामं मणिं तथा ॥ ७७४ १२ राममंत्रविहीन-३० या । यज्ञसूत्रं च सुवर्ण शंखमेव च ॥ हीरकं च तथा मुक्त गोमूत्रं गोमयं घृतम् ॥ ७८ ॥ शालग्रामशिलातोयं भूमौ त्यश्च• ४ ब्रजेदधः ॥ इग्निः कृपणः कुटी वंशीनोप्य्भार्यकः ॥ ७९ ॥ भूमिहीनः प्रजांहीन बंधुहीनश्च कुत्सितः ॥, अंग्छअ• or पेंगुर्दा खर्व खंजपेवांगहीनंक ॥ ८० ॥ भवेत्क्रमेण पापी स क्रेतान्भूमौ त्यजेत्तु यः । दिवसे संध्ययोर्निद्रां स्त्रीसंभोगं करो ङ भवेद्रोगी ते पूजयामि जनार्दनम्॥ मृद्भस्मगोशकृत्पिडेस्तंथा वालुकयापि वा ॥ ८३ ॥ कृत्वा लिंगं सकृज्य वसेत्कल्पशतं द्विवि ॥ सहस्रजनात्सोपि लभते वाञ्छितं फलम् ॥ ८e॥ लसुं च पूजयेद्यस्तु शिवत्वं लभते ध्रुवम् ॥ जीवन्मुक्तो भवेद्विप्रो लिंगम क्षुभ्यर्चयेत्तु यः ॥ ८९ ॥ शिवपूजाविहीनश्च ब्राह्मणो नरकं व्रजेत् ॥ मत्पूजितं प्रियतमं शिवं निंदंति ये नराः ॥ ८६ ॥ पच्यं ते निरये तावद्यावद्वै ब्रह्मणः शतम्॥ पूजिते शिवलिंगे च यदि स्यात्केशवालुका ॥ ८७॥ स मद्धो वालुकया केरोन यवनोद्ध भवेव ॥ क्षुद्रो दरिद्धः कृपणो व्याधिः स्यात्कुत्सिते यथा ॥ ८८ ॥ सर्वेभ्यो मानहानिः स्याजायते नीचयोनिषु ॥ सर्वेषु प्रिय मात्रेषु ब्राह्मणश्च मम प्रियः ॥ ८९॥ ब्राह्मणाच प्रिया लक्ष्मीः सततं वक्षसि स्थिता । ततोऽधिका प्रिया राधा प्रिया भक्तास्ततोसँ चिकः ॥९• ततोधिकः शंकरो मे नास्ति मे शंकरात्प्रियः ॥ महादेवमहादेवमहादेवेति वादिनः ॥९१॥ पश्याद्यमि च संतृप्तो नामश्र ॥ मनो मे भक्तमूले च प्राणा राधात्मिकं ध्रुवम् ॥ ९२॥ आत्मा मे शंकरस्यानं शिवः प्राणाधिकम् यः ॥ आया नारा शक्तिः सृष्टिस्थित्यंतकारिणी ॥ ९३ ॥ करोमि च यथा सृष्टिं यया ब्रह्मादिदेवताः ॥ यया जयति विखं च यया सृष्टि जायते ॥ ९३ ॥ यया विना जगन्नास्ति मया दत्ता शिवाय सा ॥ या निद्रा च क्षुत्तृप्तिस्तृष्णा श्रदा झूमा धृतिः॥ ९९॥ दृष्टि शांतिीयाधिदेवतारेहि सा ॥वैकुंठेसा महालक्ष्मोर्गालोके राधिका सती॥९६॥ मत्थं लक्ष्मीश्च क्षीरोदे दक्षकन्या सतीझ् १७७ । सापुर्ण मेनकाकन्या दैन्यदुर्गतिनाशिनी ९७ स्वर्गलक्ष्मीश्च दुर्गा सा शकादीनां गृहेगृहे । सा वाणी सा च सावित्री विद्याङ्क o ॥ ९८ वह्नौ साद्वाहिकाशक्रि.प्रभाशक्ति भास्करे ॥ शोभाशक्तिः पूर्णचंद्र जले शक्तिश्च शीतता ॥ ९९ ॥ सस्यप्रसूता शक्तिध धारण च धरासु सा । ब्रह्मण्यशक्तिर्विप्रेषु देवशक्तिः सुरेषु सा ॥ १ ॥ तपस्त्रिनां तपस्या सा द्विणां गृह देवता । मुक्तिशक्तिश्च मुक्तानामाशा सांसारिकस्य सा ॥ १ ॥ मद्भक्तानां भक्तिशक्तिर्मयि भक्तिप्रदा सदा ।। नृपाणां राज्यलक्ष्मीः ब्ध व णिजां लभ्यरूपिणी ॥ २॥ पारे संसारासिंधूनां त्रयीतत्त्वा तु तारिणी ॥ सत्सु सङदिरूपा सा मेधाशक्तिस्वरूपिणी। ॥ ३ ॥ व्याख्याशक्तिः श्रुतौ शास्त्रे दातृशक्तिश्च दातृषु ॥ क्षत्रादीनां विप्रभक्तिः पतिभक्तिः सतीषु च ॥ एवंरूपा च या शक्तिर्मया दत्ता शि ॥ प्रश्न करोषि यद्यन्मां तत्सर्वं कथयामि ते ॥ १०६॥॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवादे भगवर्नदसंवादे पंचसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७९ ॥ ॥ श्री नंद उवाचं ॥॥ येषां च दर्शने पुण्यं पापं यस्य च दर्शने । तत्सर्वं वद सर्वेश श्रोतुं कौतूहलं मम ॥३॥ सुब्राह्मणानां तीर्थानां वैष्णवानां च दर्शने ॥ देवताप्रतिमादर्श तीर्थस्नायी भवेन्नरः ॥ २ ॥ सूर्यस्य दर्शने भक्त्या ॥ ३ ॥ भक्त्या गवां च वीनां गुरूणां च विशेषतः ॥ गी व्रण च सिंहानां वेताश्वानां तथैव च ॥ ४ ॥ शुकानां च पिकानां च खंजनानां तथैव च ॥ इंसानां च मयूराणां “चाषाणां शंखप वत्सप्रयुक्कधेनूनामश्वत्थानां तथैव च । पतिपुत्रवतीनां च नराणां तीर्थयायिनाम् ॥ ६ ॥ प्रदीपानां सुवर्णानां दर्शनं पापनाशनम् ॥ फलानि कुधान्यानि घृतं दधि मंचूनि च ॥ ८॥ पूर्णकुंभं च लाजांश्च राजेंद्र दर्पणं जलम् । मालां च शुक्रुष्पाणां दृशं पुण्यंल भेन्नरः॥डू | ९4 मोरोचनं च कर्णं रजतं च सरोवरम् । पुष्पोद्यानं पुष्पित्तं च दृष्ट्वा पुण्यं लभेन्नरः ॥ १० ॥ छपक्षस्य चंदं च पीयूषंझ पताकामक्षयवटतरुं देवोत्थितं शुभम् ॥ देवालयं द्वखातं दृष्ट्वा पुण्यं . लभेन्नरः ॥ १२॥ देवाश्रितं देवघटं सुगंघिपवनं तथा ॥ शंखं च सुंदुभिं दृझा सद्यः पुण्यं लभेन्नरः ॥ १३ ॥ शक्तं प्रवालं रजतं च सं•2a |स्फटिकं कुशसूलकम् ॥ गगाख्दं कुशं ताभं दृष्ट पुण्यं• ॥ १८ ॥ पुराणपुस्तकं शुद्धं सबीजं विष्णुयंत्रकम् ॥ स्निग्धदूर्वाक्षतं रत्नं ८५ |छ। अ•७६ गोधूलिं गोष्ठगोष्पदम् । पक्वसस्यान्वितं क्षेत्रं दृष्ट् पुण्यं लभेद्भवम् ॥ १७ ॥ रुचिरां पद्मिनीं श्यामां न्यग्रोधपरिमंडलम् सुवेषकां मुवसनां दिव्यभूषणभूषित्वाम् ॥ १८॥ वेश्यां क्षेमकरीं गंधं सुदूर्वाक्षततंडुलम् ॥ सिद्धान्नं परमानं च दृझा पुण्यं लभेन्नरः ॥७ | १९ ॥ कार्तिकीर्णिमायां च राधिकाप्रतिमां शुभाम्। संपूज्य दृष्घा नत्वा च करोति जन्मखंडनम् ॥ २१ ॥ शिवरात्रौ च काश्यां च विश्वनाथस्य दर्शनम् ॥ कृत्वोपवासं पूजां च करोति जन्मखंडनम् । । २२॥ जन्माष्टमीदिने भक्तो दृझा मां बिंदुमाधवम् । प्रणम्य पूजां कृत्वा च करोति ॥ २३ ॥ पौषे मासि शुक्कुरात्रौ यत्र यत्र स्थले नरः॥ पद्मायाः प्रतिमां दृष्ट्ठा करोति जन्म° ॥ २१ ॥ सप्तजन्म भवे तस्य पुत्रः पौत्रो धनेश्वरः ॥ उपोष्यैकादशी स्नात्वा प्रभाते द्वादशीदिने ॥ दृझा काश्यामन्नपूर्णा करोति ज• २८ चे मासि चतु र्दश्यां कामरूपेषु पुण्यदे ॥ दृष्ट नत्वा भद्रकालीं करोति ज• २६ अयोध्यायां च रामं च श्रीरामनवमीदिने । संपूज्य नत्वा दृष्टा च करोति. ॥ २७॥ उपोष्य पुष्करे स्नात्वा किं वा बदरिकाश्रमे॥ संपूज्य दृष्ट्वा मामेकं करोति० ॥ २८॥ दत्त्वा विष्णुपदे पिंडं विष्णु यश्च प्रपूजयेद । पितृणां स्वात्मनश्चैव करो० ॥ २९ ॥ प्रयागे मुंडनं कृत्वा दानं च कुरुते यदि । उपोष्य नैमिषारण्ये करोति. ॥ ३५॥ सिदिं कृत्वा च बदरीं भुने बदरिकाश्रमे ॥ दृष्ट्स मत्प्रतिमां नंद करोति० ॥ ३१॥ दोलायमानं गोविंदं पुण्ये हुँदावने च माम् ॥ दृशं संपूज्य नत्वा च करोति जन्म•॥ २२॥ भद्रे दृश्वा च मंचस्थं मामेव मधुसूदनम् । संपूज्य नत्वा भक्त करोति०॥ ३३ ॥ रथस्थं च जगन्नाथं यो द्रक्ष्यति कलौ नरः॥ संपूज्य नत्वा भक्त्या च करोति. ॥ ३७ ॥ । प्रयागे स्नानमाचरेव ॥ संपूज्य नत्वा मामेव करोति. ॥ ३६॥ कार्तिकीपोर्णिमायां च दृष्ट्वा मत्प्रतिमां शुभाम् ॥ उपोष्य. कृत्वाझ सृजां च करोति•॥ २६ ॥ चंद्रभागासमीपे च मायां च मां नमेत्सुधीः ॥ राधया सह मां दृष्ट्ठा करोति•॥ ३७ ॥ रामेचरं सेतुबंध हैं आशीर्णिमादिने । उपोष्य दृश्वा संपूज्य करोति. ॥ ३८ ॥ स्वर्गे विद्याधरा रात्रौ नृत्यंति च मुहुर्मुहुः ॥ प्रणामं कर्तुमीशं ते इसमायाति विभीषणः ॥ ३९ ॥ गायंति किन्नरा रात्रौ गंधर्वाश्च मनोहरम् । प्रणामं कर्तुमीशं तं समायाति च माघवः ४|॥ • ॥ दृष्ट् साक्षाद्वसंतं च सर्वेशं चंद्रशेखरम् ॥ जीवन्मुक्तो भवेदंते प्रयाति हरिमंदिरम् ॥ ४१ ॥ दीननाथं दिन - ॐ|करं कोणार्क चोत्तरायणे । उपोष्य दृझ संपूज्य करोति जन्मनः क्षयम् ॥ ४२ ॥ कृषिकोष्ठे सुवसने कलविंके वसुंधरे ॥| |विस्पंदके राजकोष्ठे नंदके पुष्पभद्रके ॥ ४३ ॥ पार्वतीप्रतिमां दृङ् कार्तिकेयं गणेश्वरम् ॥ नंदिनं शंकरं दृष्ट्ठा करोति जन्मनःङ ॐ|फलम् ॥ ६३ ॥ उपोष्य प्रतिसंपूज्य वा स्तुत्वा च तौ नतः ॥ पारणं च दधि प्राश्य करोति जन्मनः फलम् ॥ ५॥ त्रिकूटे मणि ङ अभद्रं च पश्चिमोदधिसंनिधौ॥ समुपोष्य दधि प्राश्य मां दृष्ट्वा मुक्तिमाप्नुयात् ॥४६॥ प्रतिमासु मदीयासु पार्वतीप्रतिमासु च ॥ जीव छ| संन्यस्य संपूज्य करोति जन्मनः क्षयम् ॥ ४७॥ शिवदुर्गालयं कृत्वा मदीयं च विशेषतः । शिवसंस्थापनं कृत्वा करोति जन्मनः छ| छ|क्षयम् ॥ ३८ ॥ पुष्पोद्यानं च शंकुं च सेतुं खातं सरोवरम् । विश्वसंस्थापनं कृत्वा करोति जन्मनः फलम् ॥ १९ ॥ न च वेदाः |” छ|पुराणानि ब्रह्मसंस्थापनं फलम् ॥ जानंति संतो मुनयः सुरा विप्रादयः पितः ॥ ६०॥ गण्यंते पांसवो भूमेर्गण्यंतें वृष्टिबिंदवः |ऊ| छन गण्यते विधात्रापि विप्रसंस्थापने फलम् ॥ ६१॥ कृत्वोपजीव्यं विप्रस्य जीवन्मुक्तो भवेन्नरः श्रियमाप्नोति परे मुक्कि छ। ॥ अचल ऊचतुष्टयम् ॥ ९२ मद्दास्यभक्तिं स लभेद्वैकुण्ठे मोदते चिरम् । न हि पातो भवेत्तस्य यथा मे परमात्मनः ॥ ६३ ॥.कुमारीमवर्षा कें अयां विप्राय द्वाति यः संपूज्य सर्वाभरणदुर्गादानफलंलभेत्॥६॥ सर्वे स्वयं समालोक्य ब्रह्मलोकेषु पूजितः॥ लभते मम दास्यं छु। ||च वैकुंठे मोदते चिरम्॥९९॥ विवाहदर्शने कोटिस्वर्णदानफलं लभेव ॥ अंते स्त्रणं प्रयात्येवभिव निमञ्जश्रियम् ॥९८॥ यः सुविप्रश्च , इव = च चांडं च सुपडतम् ॥दृञ्च कुयॉतदैवाहं स मोशं लभते ध्रुवम् ॥ ५७ ॥ यच्छत्रपादुकाद्वनं शालग्रामस्य योषितः । क सं० & ३ |रोति भक्त्यापुण्याहे पृथ्वीदानफलं लभेत् ॥३८गजदाने च तयोममानवर्ष श्रुतौ श्रुतम् ॥ चतुर्गुणं गजेंद्रे च मोदते मम मंदिरे ॥ अ• ७३ फलं |मदत्तृण्यं वैकुंठे मोदते चिरम् ॥ ६२ ॥ श्रियं लभेत्स्वर्णदाने राजत्वं रजतेन च । अन्नदाने फलं नाहं कथं जानामि वे |परीक्षा सा न कालनियमः क्वचित् ।अन्नदाने शुभं पुण्यं दातुः पात्रं त्वपातकी ॥ ६५ ॥ अन्नदानं च धन्यं स्याद्रुमौ वैकुंठ| डेितुकम् ॥ वस्त्रं ददाति विप्राय दरिद्य कुटुंबिने ॥ ६६ वस्रसूत्रमानवर्ष वैकुंठे मोदते चिरम् ॥ सुरम्ये चंद्रलोके च वारुणेऊ च तथैव च ॥ ७ ॥ कृत्वा लोग्नदीपं च स्वर्णवर्तिसमन्वितम् ॥ दत्वा घृतप्रदीपं च इरये परमात्मने ॥ ८ ॥ अंधकारं च = नू षुई यूमदूतं यमं तथा ॥ न हि पश्यति दाता च प्रयात् िमम मंदिरम् ॥ ६९ ॥ ब्राह्मणाय च दुत्वैव नु याति युमनाम् ।। दिव्यवर्षसहस्त्रं च मोदते शक्रमंदूिरे ॥ ७० ॥ आसनं लभते स्वर्गे वस्तुमानानुरूपतः ॥ उत्तमं लक्षवर्षे च तद्धं चेतरे मेजेव ७१ ॥ तांबूलेन लभेद्गं स्त्रणं वर्षशतं व्रजेत्॥ माल्यदाने प्रियं स्वर्गे वस्तुपात्रानुरूपतः ॥ ७२॥ फलदानफलं स्वर्गं लभते नात्र संशयः ॥ समान्यशय्यादानेन स्वर्ग वर्षशत व्रजेव ॥ ७३ ॥ चतुर्गुणं प्रकृष्टानां गुणलहं विलक्षणे॥ अनाथाय सुविप्राय यदि गृहे हीयते ॥ ७४ । अत्रैव मानव च शकलोके महीयते ॥ दृझा बुभुक्षितं विप्रमनं तस्मै प्रदीयते । अचलां श्रियमाप्नोति पुत्रपौत्र शर्मा वस वत्स निराकुले ॥ व्याकुलानां गोकुलानां संकुले च व्रजेव्रजे ॥ ७७ ॥ एतत्ते कथितं नंद सानंदं पुण्यवर्द्धनम् पुण्यं यदि नीचं न वृक्ति च ॥ ७८ ॥ काश्यपं दुर्भगं नीचं शत्रुमज्ञानिनं स्त्रियम् त्यक्त्रा रात्रिं च दिवसे वकि विषं पीड़ितस् ॥ ७९ ॥ देवालये च देवं वाप्यश्वत्थतुलसीवटम् ॥ उक्त्वा तद्विगुणं पुण्यमप्रकाश्यं चतुर्गुणम् ॥ ८॥ सुस्म दर्शने प्राज्ञो गंगास्नानफलं लभेत् । अयं वित्तं च भार्या च भूमिं पुत्रं लभेच सः ॥ ८१ ॥ मोशं च परमैश्वर्यं लभते सर्वेवांछितम् ॥ इत्येवं कथितं तात किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ ८ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्ड उत्तरार्षे नारायणनारदसंवादे षट्सप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७६ ॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ केन स्वनेन किं पुण्यं केन मो क्षो भवेत्सुखम् ॥ कोपि कोपि च सुस्वंमस्तत्सर्वं कथय प्रभो ॥ १ ॥ ॥ वेदेषु तत्सर्वं निखिळे तात कथयामि निशामय ॥॥ स्वमाध्यायं प्रवक्ष्यामि बहुपुण्यफलप्रदम् ॥ थमाध्यायं नरः श्रुत्वा गंगास्नान |फलं लभेत् ॥ ४ ॥ स्वप्नस्तु प्रथमे यामे संवत्सरफलप्रदः॥ द्वितीये चाष्टभिर्मासैस्त्रिभिर्मासैस्तृतीयके॥ चतुर्थे चर्घमासेन स्वमः ॥ दशाहे फलदः स्वनोप्यरुणोदयदर्श शैने ॥८॥ प्रातःस्वनश्च फलदस्तत्क्षणं यदि बोधितः । दिने मनसि यदृष्टं नरः स्वयं च पश्यति । तत्सर्वं निष्फलं तात प्रपात्येव न संशयः ॥ | ८ ॥ जडो मूत्रपुरीषेण पीडितश्च भयाकुलः । दिगंबरो मुक्तकेशो न लभेत्स्वमजं फलम् ॥ ९ ॥ छु स्वप्नं च निद्वा चुकुंदि नृिङ्कां प्रति च विसृष्टो वक्ति चेदात्रौ न लभेन्युम्नं फलुम् ॥३०" उक्त्वा काश्यपगोत्रे च विपत्तिं लभते ध्रुवम् ॥डू ते दुर्गतिं याति नीचे व्यंधिं प्रयाति च ॥ ११ ॥ शत्रौ भयं च लभते सूर्ये च कलहं लभेत् ॥ कामिन्यां धनहानिः स्याद्रात्रौ चोरभयं भवेव ॥ १२ निद्रायां लभते शोकं पंडिते वांछितं फलम् ॥ न प्रकाश्यश्च स स्मः पैडिंतेः काश्यपे बजङ्ग ॥ १३ ॥ अवां च कुंजराणं च इयानां च प्रजेश्वर प्रसादानां च शैलानां वृक्षाणां च तथैव च ॥ १६ ॥ आरोहणं च धनदं ० ७० व गोलन रोदनं तथा प्रतिगृह्य तथा वीणां सस्याढयां भूमिमाळमेव ॥ १५ ॥ खात्रेण यदा विदो व्रणेन कृमिणा तया । विघ्या सं० १ व : 5. अधिरेणेव स युक्कोट्यर्थवान्भवेत् ॥ १६ ॥ स्वप्नेप्यगम्यागमनो भार्यालाभं करोति यः ।। सूत्रसिकपिवेच्चुकं नरकं च विशत्यपि| १८ ८°"| ॥ ३७॥ नगरं प्रविशेद्रक्तं सखी वा सुधां पिबेव ॥ शुभवार्तामवाप्नोति विपुलं चार्थमालभेव ॥ १८॥ गजं नृपं सुवृणं च वृषभं | * ||चलुमेव च॥ दीपमन्नं फलं पुष्पं कन्यां छत्रं रथं ध्वजम्॥ १९॥ कुटुंबं लभते दृष्य कीर्ति च विपुलां श्रियम् । पूर्णकुंभं द्विजं वह्निपुष्पतांबूलमंदिरम्॥ २१॥ शंकुधान्यं नई वेश्यां दृङ् श्रियमवाप्नुयात् ॥ गोशीरं च घृतं दृङ्चार्थं पुण्यघनं लभेद ॥ २१ ॥ पायसं मांस नरो पद्मपत्रे यदि । च बह्र्य दधि दुग्धं शुभवार्ता घृतं मधु च ॥ लभते खिन्नं वांछितं स्वस्तिकं छम् ॥ भुक्त्वा २३ ॥ ध्रुवं छ राजा वा पादुकां भविष्यति वापि ॥ लब्ध् २२ ॥ धान्यं पक्षिणां च गच्छति मानृक्षाणां । च असिं भुके च निर्मलं तीक्ष्णं तत्तथैव भविष्यति ॥ २४ ॥ हेलया संतरेवोहि स प्रधानो भविष्यति ॥ दृष्ट्वा च फलितं वृदो धनमाप्नोति निश्चितम् झ| २९॥ सर्षेण भूझितो यो हि अर्थलाभशं तद्भव ॥ दृने सुयं विधं ह् मुच्यते व्याधियंधनाव् ॥ २६ ॥ वडवां कुटी डझा कोंचीं भार्यां लभेद्भवम् । स्ने यो निगडैर्बदः प्रतिष्ठां पुत्रमालभेत् ॥ २७ ॥ दध्यन्नं पायसं भुक्ते पद्मपत्रे नदीतटे । क्रीिर्णपद्मपात्रे च सोषि राजा भविष्यति ॥ २८ ॥ जलौकसं वृश्चिकं च सर्प च यदि पश्यति ॥ धनं पुत्रं च विजयं प्रतिष्ठां वा छमेदिति ॥ २९॥ मॅगिभिर्दर्शिभिः कोलैर्वानरैः पीडितो यदि ॥ निश्चितं च भवेद्राजा धनं न विपुलं लभेत् ॥ ३० ॥ मत्स्यं मांसें मौक्तिकं च शंखं चंद्रनीरकस् । यस्तु पश्यति स्वमते विपुलं धनमालभेत् ॥ ३१ ॥ मुतं च रुधिरं स्वर्ण भुक्त्वा विष्ठां धनं दैवमेव प्रतिमां शिवलैिंगं च लभेडन जयं घनम् ॥ ३२॥ फलितं पुष्पितं विमानं दृष्ट्वा लभेद्नम् । दृश् च ज्वलदग्निं च | इदं श्रियं लभेत् ॥ ३३ ॥ आमलकं धात्रीफलमुत्पलं च धनागमम् ॥ देवताश्च द्विजा गावः पितरो लिगिनस्तथा ॥ ३४ ॥४|॥१८०॥ चिति मिथः स् तत्तथैव भविष्यति ॥ इङांबरधरा नार्यः सुकुमाल्यानुलेपनाः ॥ ३५ ॥ सुमालिष्यंति यं स्वप्ने तस्य श्रीः सर्वतः सुखम् ॥ पीतांबरधरां नारों पीतमाल्यानुलेपनाम् । अवगूहति यः स्खप्ने कल्याणं तस्य जायते ॥ ३६ ॥ सर्वाणि छानि प्रशंसितानि सस्मिता विप्रा रत्नभूषणभूषिता ॥ यस्य मंदिरमायाति स प्रियं लभते ध्रुवम् ॥ ३८॥ स्वप्ने च ब्राह्मणो देवो ब्राह्मणी देवकन्यका ॥] ब्राह्मणो ब्राह्मणी वापि संतुष्ट सस्मिता सती ॥ फलं ददाति यस्मै च तस्य पुत्रो भविष्यति ॥ ३९॥ ये स्वप्ने ब्राह्मणा नंद कुर्वति ॥ यद्वदंति भवेत्तस्य तस्यैश्वर्यं भवेद्धवम् ॥ १० ॥ परितुष्टो द्विजश्रेष्ठश्चयाति यस्य मंदिरम्॥ नारायणः शिवो ब्रह्माऊँ संपत्तिस्तस्य मवति यशश्च विपुलं शुभम् । पदेपदे सुखं तस्य समानं गौरवं लभेत् ॥ ४२ अकस्मादपि स्वप्ने तु लभते मुरभिं यदि ॥ धूमिलाभो भवेत्तस्य भार्या चापि पतिव्रता ॥ ४३ ॥ करेण कृत्वा हस्ती यं मस्तके स्थापयेयदि । राज्यलाभो भवेत्तस्य निश्चितं च श्रुतौ मतम् ॥ ४३ ॥ स्वप्ने तु ब्राह्मणस्तुष्टः समाश्लिष्यति यं व्रज ॥ तीर्थस्नायी भवेत्सोपि निश्चितं च श्रियान्वितः ॥ ३॥ स्त्रप्ने ददाति पुष्पं च यस्मै पुण्यवते द्विजः ॥ जययुक्तो भवेत्सोपि यशस्वी च धनी ॐ|सुखी ॥ ६६ ॥ स्वप्ने दृष्ट्वा च तीर्थानि सौधरत्नगृहाणि छ|कश्चित्कस्में ददाति,च॥ पुत्रलाभो भवेत्तस्य संपत्तिं वा समालभेत् ॥ ६८ हस्ते कृत्वा तु कुडवमाढकं वारसुंदरी । यस्य मंदिर मायाति स लक्ष्मीं लभते ध्रुवम् ॥ ३९॥ दिव्या स्त्री यद्भदं गत्वां पुरीषं विसृजेद्विज । अर्थलाभो भवेत्तस्य दारिद्धये. च प्रयाति च झ|॥६०यस्य गेहं समायाति ब्राह्मणो भार्यया सह ॥ पार्वत्या सह शंभुर्वा लक्ष्म्या नारायणोथवा ॥६३ब्राह्मणो ब्राह्मणी वापिस्वप्नेछु झ|तस्मैप्रदीयते ॥ धान्यं पुष्पांजालं वापि तस्य श्रीः सर्वतोमुखी ॥२॥ मुक्ताहारं पुष्पमाल्यं चंदनं च लभेद्॥ स्वप्ने ददाति विप्रश्च ऑ। तस्य श्रीः सर्वतोमुखी ॥६३॥गोरोचनं पताकां वा हरिद्रामिक्षुदंडकम्। सिदान्नं च लभेत्स्वप्ने तस्य श्रीः सर्वतोमुखी॥३४॥ ब्राह्मणो नाणी वापि ददाति यस्य मस्तके छत्रं चाशुकधान्यं वा संच राजा भविष्यति॥८६॥ स्वप्ने रथस्थः पुरुषः शुकमायालुलेपूनङ ३ राजा भवेद्भवम् ॥ ५७ ॥ कुमारी चाष्टवर्षीया रत्नभूषणभूषिता ॥ यस्य तुष्टा भवेत्स्वप्ने स भवेत्कविपंडितः ॥९८॥ ददा अ• =

• ८५,ति;

ॐ तत्सदृशो भवेत् ॥ ६१ ॥ प्राप्नोतिं पुस्तकं स्वप्ने पथि वा यत्र तत्र वा ॥ स पंडितो यशस्वी च विख्यातश्च महीतले ॥ ६२ ॥ स्वप्ने छु। झयतो महामंत्रं विप्रो विप्ने ददाति चेत् । स भवेत्पुरुषः प्राज्ञो धनवान्गुणवान्सुधीः ॥ ६३ ॥ स्वप्ने ददाति वि वा प्रतिमां वाङ् शिलामयीम् ॥ यस्मे ददाति विप्रश्च मंत्रसिद्धिश्च तद्भवेत् ॥ ६४ ॥ विप्रो विप्रसमूहं च दृष्ट्वा नत्वाशिषं लभेत् । राजेन्द्रः सङ्क भवेद्वापि किं वा च कपिंडितः ॥ ६९॥ शुक्रुधान्ययुतं भूर्भ यस्मै विप्रः समृसीत् । स्वनेषि परितुष् स भवेत्पृथिवीपतिः छु। |॥ ६६ ॥ स्वप्ने विप्रो रथे कृत्वा नानास्वर्ग प्रदर्शयेत् । चिरंजीवी भवेदायुर्धनवृद्धिर्भवेद्भवम् ॥ ६७ ॥ विप्राय विप्रः संतुष्टो यस्मै कन्यां ददाति च ॥ स्वप्ने च स भवेन्नित्यं धनाढयो भूपतिः स्वयम् ॥ ६८ ॥ स्वप्ने सरोवरं दृष्ट्वा समुद्रे वा नदीं नदम् ॥४॥ शुहिं शुकुशैठं च दृङ् श्रियमवाप्नुयात् ॥ ६९॥ यं पश्यंति मृतं स्वप्ने स भवेच्चिरजीवनः ॥ अरोगी रोगिणं दुःखी सुखिनं चक्रु ध्रुवं भवेत् ॥ ७० ॥ दिव्या स्त्रीयं प्रवदति मम स्वामी भवानिति ॥ स्वप्ने दृङ् च जागर्ति स च राजा भवेदृढम् ॥ ७१ ॥ स्वर्गे वाडू जाह्नवी वा सरस्वती ॥७८॥ कथितो नंद सुस्वप्रः पुण्ग्रसेतुकः ॥ श्रोतुमिच्छसि किं वा त्वं किं भूयः कथयामि ते ॥ ७६ ॥॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्ण छ। जन्मखण्ड उत्तरार्दै नारायणनारदसंवादे सुस्वप्रदर्शनं नाम सप्तसप्ततितमोऽध्यायः॥।७७ l ॥ नंद उवाच ॥ ॥ श्रीकृष्ण जगतनाथडू छ||सुस्वमध वा वत्स तन्मां श्रुतो मया कथितुमर्हसि ॥ वेद्सारो ॥ नीतिसारो २ ॥ वचनं लौकिको वेदशास्त्रोक्तं वैदिकस्तथा तथा ॥वेदानुयायिनः ३॥ अधुना श्रोतुमिच्छामि ॥ श्रोतुमिच्छंति पापं येषां संतप्त च दर्शने लोकास्त्वन्मुखतस्तथाङ । यस्मिन्कर्मणि|४| ज्ञ|॥ ३ ॥ वेदानां जनकस्त्वं च वैदिकानां सतामपि । ब्रह्मादीनां सुराणां च मुनीनां जगतामपि ॥ ४ यत्त्वन्मुखांभोजात्रश्च ॥ धृतं छामाणं वचनामृतम् । तेन देहोभिषिक्तो मे वत्स विच्छेददाहनः ॥९६॥ स्वप्ने यचरणांभोजं सर्वकामफलप्रदम् ॥ ब्रह्मादयो न पश्यंतिश्च ऊतदद्य दृष्टिगोचरम् ॥ ६ ॥ अतः परं त्वत्पदाब्जं क्व पश्यामि च पातकी ॥ विण्मूत्रधारी देहो मे निबद्धश्च स्वकर्मणा ॥ ७ ॥ ईदृशं| ऊच दिनं वत्स कदा मम भविष्यति । त्वया ब्रह्मदिनाथेन संवादो मम पापिनः ॥ ८ ॥ कृपां कुरु कृपानाथ मम दोषं क्षमस्व च छ। ऊ|वत्सबुद्धया च दुर्नातं यत्कृतं च महेश्वर ॥ ९ ॥ ब्रझेशशेषमुनयो ध्यायंते त्वत्पदांबुजम् ॥ सरस्वती श्रुतिर्यस्य स्तवने जडतां हैं। ऊ|व्रजेत् ॥ १० ॥ इत्येवमुक्त्वा नंदश्च निरानंदः शुचाकुलः । मृच्छमाप रुदित्वा च पुत्रविच्छेदविह्वलः ॥ ११ ॥ संत्रस्तो भगवाॐ छन्कृष्णो बोधयामास यत्नतः । परमाध्यात्मिकं ज्ञानं ददौ-तस्मै जगत्पतिः ॥ १२॥॥ श्रीभगवानुवाच ॥ ॥ हे नंद जनकश्रेष्ठसँ |सर्वश्रेष्ठ व्रजेश्वर ॥ चेतनं कुरु कल्याण ज्ञानं च परमं शृणु ॥ १३ ॥ पारमाध्यात्मिकं ज्ञानं ज्ञानिनां च सुदुर्लभम्। वेदशास्त्रे गोपट्टी छनीयं तुभ्यमेव ददाम्यहम् ॥१८ ॥ निबोध शूयतां नेद सानंदः सुसमाहितः ॥ जन्ममृत्युजराव्याधिर्यदभ्यासान्न जायते ॥ १९ ॥३ ॐ स्थिरो भव महाराज व्रजनाथ व्रजं व्रज ॥ ज्ञानं लब्ध्वा सदानंदः शोकमोहविवार्जतः ॥ १६ ॥ जलबुदवत्सर्वं संसारं सचराचरम् l चै। |प्रभाते स्वमवन्मिथ्या मोहकारणमेव च ॥ १७ ॥ मिथ्याकृत्रिमनिर्माणहेतुध पांचभौतिकः॥ मायया सत्यबुद्धया च प्रतीतिं जायङ् हुते नरः ॥ १८॥ कामक्रोधलोभमोहैर्वेष्टितः सर्वकर्मसु । मायया मोहितः शश्वज्ज्ञानहीनश्च दुर्बलः ॥ १९ ॥ निम्नतंद्रक्षुत्पिपासाकु क्षमाश्रदाद्यादिभिः॥ लंबा शांतिधृतिः पुष्टिस्तुष्टिभिश्च वेष्टितः ॥ २० ॥ मनोबुद्धिचेतनाभिः प्राणज्ञानात्माभिः सह ॥ संसक्तछ

1. .के. के. सर्ववेभ यथा वृक्षस्य वायसैः ॥२१॥ अहमात्मा च सर्वेशं सर्वज्ञानात्मकः स्मृतः॥ मनो ब्रह्मा च प्रकृतिर्मुदिरूपा सनातनी॥२२॥ |४|सं• ® ?

प्राणा विष्णूचेतना सा पद्मा तु चाधिदेवता । मयि स्थिते स्थिताः सर्वे गतास्तेपि गते मयि ॥ २३ ॥ अस्माभिश्च विना देहः सद्यः १८२॥ छ |पतति निश्चितम् ॥ पांचभूतो विलीनश्च पंचभूतेषु तत्क्षणम् ॥ २१ ॥न्मसंकेतरूपं च निष्फलं मोहकारणम् । शोकज्ञानिनां तात ॐ। अ• झ| ज्ञानिनां नास्ति किंचन ॥ २६॥ निद्रादयः शक्तयश्च ताः सर्वाः प्रकृतेः कलाः॥ लोभादयो ह्यधर्माशास्तथाहंकारपंचमः ॥ २६ ॥ ४ |ते ब्रह्मविष्णुरुद्रांशा गुणाः सचादयस्त्रयः ॥ ज्ञानात्मकः शिवो ज्योतिरहमात्मा च निर्गुणः ॥ २७॥ यदा विशामि प्रकृतौ तदाहं झ|सगुणः स्मृतः ॥ सगुणा विषया विष्णुगह्रुद्धादयस्तथा ॥२८॥ धमों मृदंशो विषयी शेषः सूर्यः कलानिधिः॥एवं सर्वे मत्कलांशामुनिच्छु मन्वादयः सुराः ॥ २९ ॥ सर्वदेहे प्रविष्टोहं न लिप्तः सर्वकर्मसु ॥ जीवन्मुक्तश्च मद्भक्तो जन्ममृत्युजराहरः ॥ ३० ॥ सर्वसिदेखरः |आँ झ|श्रीमान्कीर्तिमान्पंडितः कविः ॥ चतुत्रिंशद्विधः सिद्धः सर्वकर्मापहारकः ॥ ३१॥ तमुपैमि स्वयं सिद्धं भक्तस्त्वन्यन्न वाञ्छति ॥ |चें |द्वाविंशतिविधं सिदं सिद्धिसाधनकारणम् ॥ ३२ ॥ मन्मुखाच्छूयतां नंद सिदमंत्रं गृहाण च ॥ अणिमा लघिमा प्राप्तिः प्राकाश्यं । ॐ|महिमा तथा ॥ ३३ ॥ ईशित्वं च वशित्वे च तथा कामावसायिता ॥ दूरश्रवणमेवेति परकायप्रवेशनम् ॥ ३४ ॥ मनोयायित्वमेवे झु छू|ति सर्वज्ञत्वमभीप्सितम् । वह्निस्तंभं जलस्तंभं चिरंजीवित्वमेवृ च॥ ३५॥ कायव्यूहं च वाक्सिदिं मृतानयनमीप्सितम ॥ bीनांॐ करणं चैव प्राणाकर्षणमेव च॥ ३६॥ ॐ सर्वेश्वरेश्वराय सर्वविनविनाशिने मधुसूदनाय स्वाहेति । अयं मंत्रो महागूढः सर्वेषां छकल्पपादपः। सामवेदे च कथितः सिदानां सर्वसिद्धिदः ॥ ३७ ॥ अनेन योगिनः सिद्धा मुनींद्राश्च सुरास्तथा ॥ शतलक्षजनेनेव = |मंत्रसिदिर्भवेत्सताम् ॥ ३८ ॥ यदि नारायणे क्षेत्रे इविष्यान्नरतो जपेत् ॥ गत्वा कुरु जपं तात काशिकां मणिकर्णिकाम् ॥ ३९ ॥४ ऊषु नारायणक्षेत्रं जलाधस्तचतुष्टयम् । अत्र नारायणः स्वामी नान्यः स्वामी कदाचन ॥ ४० ॥ ज्ञानं चात्र मृते लोके मूर्तिर्भवतिकें, ॐ|तस्य वै ॥ तं विनापि मंत्रेण जीवन्मुक्तो न संशयः ॥ ६७ "व्रजं कुरु पवित्रं च व्रजनाथ व्रजं व्रज ॥ पापं यद्दर्शने तात कथया १८२ भूमि निशामय ॥ ४२॥ दुःस्वप्नं पापबीजं च केवलं विन्नकारणम् ॥ गोगं च ब्राह्मणम्नं वा कृतनं कुटिलं तथा ॥ ३३ ॥ देवप्नं पितृमावळ में पार्षे विश्वासघातिनम् ॥मिथ्यासाक्षिप्रदातारं यं चातिथ्यविवंचनम् ॥ ४४ ॥ आमयाजिनमेवेति देवविप्रस्वहारिणम् । अख> । |त्थघातिनं दुष्टं शिवविष्णुविनिंदकम् ॥ ४९ ॥ संध्याहीनं तथा॥ देवलं वृषवाहं च “ अदीक्षितमनाचारं द्विजं शूद्राणां सूपकारकम् ॥ |॥ ४६ ॥ शवदाहं च शूद्राणां शूद्रश्रादान्नभोजिनम् ॥ अवीरां छिन्ननासां च देवब्राह्मणनिंदकाम् ॥ ४७ ॥ पतिभक्तिविहींन च। ४|विष्णुभक्तिविहीनकाम् ॥ यद्वाणां विधवां चेन्न चांडालीं व्यभिचारिणीम् ॥ ३८ ॥ शश्वत्कोपयूतं दुष्टमृणग्रस्तं च जारजम् । । चौरं |” |मिथ्यावादिनं च शरणागतयायिनम् ॥ ४९ ॥ मांसापहारिणं चैव ब्राह्मणं वृषलीपतिम् ॥ ब्राह्मणीगामिनं दं द्विजं वाचूंषिकं तथा ॥“ ॐ|॥ ६०॥ अगम्यागामिनं दुष्टं चतुर्वणं नराधमम् ॥ माता सपत्नीमाता च श्वश्रूश्च भगिनी तथा ॥ ९१ ॥ गुरुपत्नी पुत्रपत्नी सोदरस्य|ऊ। ॐ|श्रिया चागम्याष्टादशस्मृताः सती । मातृष्वसा ॥पितृष्वसा ६३ ॥ कीर्तिताः भागिनेयश्रियं सामवेदे तथा च ।परिपाल्याः । ५२॥ मातुलानी सतां व्रज ॥ नवोढा एता दृङ् च पितृव्यखी च स्पृष्ट्वा रजस्वला च ब्रह्महत्यां । लभेन्नरः पितृमातृप्रसूश्चैव ॥ ६६ ॥ |3 ॐ तस्माद्देवेन ता दृष्ट्वा सूर्यं दृष्ट्वा हरिं स्मरेत् ॥ कामतो यदि पश्यंति विनिंद्यस्ते भवंति वै ॥ ९९ ॥ तस्मात्संतो न पश्यंति शाप |ऊ। ॐ भीता. व्रजेश्वर ॥ राहुग्रस्तं रविं सोमं न पश्यंति विपश्चितः ॥ ६६ ॥ जन्माष्टसप्तारिःफांकदशमस्थे दिवाकरे । जन्मनें निधनं चाडै ॐापि चतुर्थेपि कलानिधौ॥६७॥ नष्टचद्र न दृश्यश्च भाद्रे मासि सितासिते । चतुर्मुदितश्चंद्रः परित्यक्तो मनीषिभिः ॥६८॥ङ चंद्रस्तारापहरणं कूलंकुमतिदुष्करम् । तस्मै ददाति हे नंद कामतो यदि पश्यति ॥ ९९ अकामतो नरो दृष्ण मंत्रपूतं जलं|४ पिबेत् .॥ तदा शब्दो भवेत्सयोनिष्कलंकी महीतले ॥ ६० सिंहः प्रसेनमवधीत्सिदो जांबवता हतः॥ सुकुमारक मारोदीस्तव दोषॐ छस्यमंतकः ॥ ६३॥ इति मंत्रेण पूतं च जलं साधु पिबेद्भवम् ॥ इति ते कथितं सर्वमपरं कथम्नामि ते ॥ ६२॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते |महापॅराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे भगवन्नंदसंवादेऽष्टसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७८ ॥ ७ ॥ ७ ॥ " ७ ॥ "ी| A ..कई श्रीनंठवाच ॥ ॥ राहुग्रस्तः कथं सूर्यपेद्रो वापि जगत्प्रभो॥ नेष्टषेः कथं भाद्रे चतुष्प चासिते सिते ॥६॥ वेदानां जनकस्त्वं| सं• © e च कं पृच्छामि त्वया विनां! वेदे पुराणे गोप्यं यन्न जानंति विपश्चितः ॥ इति तद्वचनं श्रुत्वा चेदं वचनमब्रवीत् । २ ॥. ॥ श्री अ•5 ॥ अतथ्यं वचनं चेदं निषिदं वैदिकरपि ॥ क्षमस्व नंद भद्रं ते प्रश्नमन्यं कुरुष्व माम् ॥ ३ ॥ विश्वस्तं वचनं तात न प्राकाश्यं मनीषिभिः॥ विंन्नः प्रकाशे भवति सतां छिद्रं च दैवतः ॥ ४ ॥ ॥ नंद उवाच॥ ॥ कथयस्व जगन्नाथ न भक वंचनं कुरु ॥ अदृश्यौ चापि देवेशौ राहुग्रस्तौ च पुण्यदौ ॥ ५॥ ॥ श्री उवाच ॥ ॥ ‘शृणु नंद प्रवक्ष्यामि कथामेतां पुरा। तनीम्। यां श्रुत्वा निष्कलंकश्च तीर्थस्नायी भवेन्नरः ॥ ६ ॥ सर्वपातकिनं दृष्ट्वा यत्पापं लभते नरः ॥ आख्यानश्रवणेनैव भस्मी| भूतं भविष्यति ॥७॥ एकदा जमदग्निश्च महाकौतूहलान्वितः ॥ रेणुकासहितस्तुष्टो जगाम नर्मदातटम् ॥ ८॥ निर्जने नर्मदाती |रे विजहार तया सह ॥ नवोढया च सुंदर्या नवयौवनयुक्तया ॥ ९ ॥ सुवेषया सुस्मितया रत्नभूषणयुक्तया ॥ १२ पुंस्कोकिलयुते रम्ये शब्दिते सुमधुव्रते ॥ सुगंधिवायुसंयुक्ते पुष्पतल्पान्विते शुभे ॥ १३ ॥ चंदनोक्षितसर्वाणं वस्रमा यधरं मुनिम् । महारासरसाढयं तमुवाच भास्करः स्वयम्॥ १४ ॥ वेदकर्तुः प्रपौत्रस्त्वं ब्रह्मणश्च जगत्पतेः ॥ च सुनिष्णातः सदा शुचिः ॥ १६॥ वेदांगकर्ता धर्मज्ञः श्रेष्ठो वेदविदां वरः । महातपस्वी तेजस्वी ब्रह्मचारी च सुव्रती ॥ १६ ।। युष्मद्विषोलं शास्त्रं च पठित्वान्यश्च पंडितः ॥ वेदप्रणिहितो धर्मो धर्मस्तद्विपर्ययः ॥ १७ ॥ धर्म त्यजति धर्मज्ञों |धर्मेण रतः कथम्॥ दिवामैथुनदोषं च वक्ति वेदो विशेतः ॥ १८॥ अहं च धर्मिणां साक्षी तेन त्वां कथयामि ते । सूर्यस्य वच १८५ श्रुत्वा तत्याज मैथुनं द्विजः ॥ १९॥ दृझा पुरो विप्ररूपं सूर्यं तेजस्विनं मुरम् ॥ उवाच सूर्ये रक्तास्यः कोपलसमन्वितः _ रेणुका लषिता तत्र विधाय वाससी सती ॥ २० ॥ ॥ जमदग्निरुवाच ॥ ॥ को भवान्पंडितंमन्यो न त्वदन्योस्ति पंडितः । झ|॥ २१ ॥ अहं भृगोर्भगवतः शिष्यस्त्वं कश्यपस्य च ॥ चतुर्वेदश्च जानामि धर्माधर्मनिरूपणे॥ २२ ॥ वेदप्रणिहितो धर्मो सघन |ऊस्तद्विपर्ययः । अज्ञानी पुरुषः शश्वच्चडितश्च स्वकर्मणा ॥ २३ ॥ तेजीयसां न दोषाय वृत्तेः सर्वभुजो यथा । अन्ये भवांश्च धर्म । ॐय साक्षी सर्वे च कर्मणाम् ॥ २६ ॥ फलदाता च शास्रज्ञ यतस्त्वत्तनयः सदा ॥ न वैष्णवानां शास्तारी यूयमस्माकमेव झ्। झ|॥ २८ ॥ न वासुदेवभक्तानामशुभं विद्यते कचिव ॥ हरेः सुदर्शनं चक्रे शश्वद्रशंति वैष्णवान् ॥ २६ ॥ नारायणश्च भगवान्स्वयं ब्रह्मा च शंकरः ॥ शास्ता यमश्च नास्माकं त्वं वे नापि दिवाकर ॥ २७ ॥ राजपुत्रो यथा स्थाने वयं स्वच्छंदगामिनः ॥ शक्तोहं । |भस्मसात्कर्तु यमं सर्वसुरांस्तथा ॥ २८ ॥ महेंद्रप्रभृतीन्सूर्य क्षणेनैवावलीलया । कस्त्वं धर्मप्रवक्ता मे याहि स्वस्थानमेव चचै झ| ॥ २९ ॥ मम शतस्ता तु भगवाञ्छीकृष्णः प्रकृतेः परः । अद्य मे निर्जने स्थाने रसभंगस्त्वयाकृतः ॥ ३० ॥ मम शापात्पापदृश्यो |छै झ|राहुग्रस्तो भविष्यसि । त्रैष्टुं त्वां ये घनाः सर्वे दूरीभूता भवंति ते ॥ ३१॥ त्वामाच्छन्नं करिष्यंति वायुना प्रेरितास्तथा ॥ स्वतेजसाझे ॐ |भवान्गवदततेजा भविष्यसि।३२। मेघाच्छन्नः स्वल्पतेजा राहुग्रस्तो भवान्भव ॥ ब्राह्मणस्य वचः श्रुत्वा भगवान्भास्करः स्वयम्झे छ|ततः मुटजलिर्भूत्वा तुष्टाव मुनिपुंगवम् ॥ ३३ ॥ ॥ श्रीभास्कर उवाच ॥ ॥ अवध्यः सर्वधर्मज्ञ धन्या मान्याः पुरस्कृताः३४४ कुनारायणश्च भगवाञ्छंभुर्बह्मा स्वयं प्रभुः ॥ गणेशधापि शेषश्च धर्मश्चापि सनातनः ॥ ३९॥ स्तुवंति ब्राह्मणं सर्वे विप्ररूपी जनार्दछु " |नम् ॥ क्षमस्व वैष्णवः शुद्धः स्वधर्म च समाचर ॥ ३६ ॥ वेष्णवानां कुतः कोपो हृदि येषां जनार्दनः । अस्माभिः पूजिता विना छ|पुष्माभिः पूजिताः सुराः॥ ७ ॥ परपस्परं स्नेहपात्रं चेदमाचरणं द्विज । अहमेव त्वया शप्तो मया शप्तो भवान्भव ॥३८॥ अन्य छ। |था मां वदंत्येवं सूर्यं निस्तेजसं जनाः ॥ पराभूतः क्षत्रियेण भविष्यसि द्विजेश्वर ॥ ३९ ॥ मरणं क्षत्रियात्रेण भवतश्च भविष्यति ॥ ङ| |ङ्खार्यस्य वचनं श्रुत्वा मुनयं प्राङ्गणः पुनः । ते शशापातिरक्तास्यः शंभुना निर्जितो भवाय ॥ १० ॥ उभयोः फलदं ज्ञात्वा । हैं. इ. पेन सह व्रज ॥ आजगाम स्वयं ब्रह्म विधाता जगतामपि ॥ ४१ ॥ आगत्य ब्रह्मा संत्रस्तं बोधयामास भास्करम्॥ सुनिश्रेष्ठं च 2. |धर्मज्ञ धर्मज्ञानां गुरोर्गुरुः ॥.४२ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ क्षमस्व भास्कर त्वं च साक्षान्नारायणो भवान् । युष्माकं परिपाल्या/। ८gn ॐ अ• ७९ अप्यवध्यो ब्राह्मणः सदा ॥ ६३ ॥ अहं करोम् िभवतो विप्रशापतमुल्बणम् । अत्राहमागतस्त्रस्तो भृङ्णा प्रेरितस्ततः ॥ ७६ ॥ ऊ कुटोहें प्रेरितश्चापूि कश्यपेन मरीचिन् । शंतो व सूरश्रेष्ठ साली त्वं सर्वकूर्मणाम् ॥ १५ ॥ कुत्रचूिदिव ब्रह्नस्त्वां तत्र कुचित्तज ॐणम् ॥ भविष्यसि घनाच्छन्नः सद्यो मुक्तो भविष्यसि ॥ १६ ॥ न्यूनातिरक्ते वर्षे च राहुग्रस्तो भविष्यसि । तत्रादृश्यश्च केषांचि | ||पुण्यंदृश्यो हि कस्यचित् ॥ ६७ । अन्यथा सर्वकालेन पुण्यदृश्यो भवान्भुवि ॥ त्वां दृद्धा च नमस्कृत्य सर्वे निष्पापिनो ॐ|तः ॥ ५२ ॥ इत्येवमुक्त्वा सूर्यं च बोधयामास ब्राह्मणम्॥ नम्र शापपराभूतं लजितं कोपितं व्रज ॥ ६३ ॥ हे विप्र स्वगृहं गच्छ गच्छ वत्स यथासुखम्॥ त्वत्तेजसा क्षणेनैव भस्मीभूतं भवेज्जगत् ॥ ९१ सूर्यस्त्वत्परिपाल्यश्च भवान्सूर्यस्य नित्यशः॥ परस्परं |ञ्च पूज्यश्च संबंधः पोष्यपोषकः ॥ ६६॥ हर्यंशेन क्षत्रियेण कार्तवीर्यार्जुनेन च ॥ भविष्यसि न संदेहः पराभूतो द्विजो मृतः॥ ६६ ॥ पुरा ते प्राक्तनं सर्वं कदाचिन्न हि खंडितम् ॥ नारायणश्च स्वांशेन तव पुत्रो भविष्यति ॥ ९७ ॥ त्रिसप्तकृत्वो जगतीं निःक्षत्रां च करिष्यति ॥ मृत्युस्ते यशसो बीजं भविष्यति महीतले ॥ ६८ ॥ इत्येवमुक्त्वा ब्रह्मा च ययौ गेहं व्रजेश्वर । प्रययौ जमदग्निश्च भास्करश्च स्वमंदिरम्॥ १९॥ इत्येवं कथितं तात आख्यानं पुण्यकारकम् ॥ राहुग्रस्तो भास्करस्याप्यह ॥१८४ थो येन हेतुना ॥६० चतुर्णामुदितश्चंद्रो भाद्रे मासि सितासिते । अदृश्यो नष्टरूपश्च शूयतां येन हेतुना ॥ ६१ ॥ राहुग्रस्तःआ ( कलंकी वा पुरा शप्तो मया पितः । सर्वे त्वां कथयिष्यामि कथामेतां पुरातनीम् ॥ ६२ "ल॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृ । |णजन्मखण्ड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे भगवन्नंदसंवादे एकोनाशीतितमोऽध्यायः॥ ७९ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ पुराॐ छ|तारा गुरोः पत्नी नवयौवनसंयुता ॥ रत्नभूषणभूषाघा वरमूमबरा सती ॥ १॥ सुश्रोणी सस्मिता रंम्या सुंदरी सुमनोहरा डै। छ|अतीव कबरीरम्या मालतीमाल्यभूषिता ॥ २॥ सिंदूरबिंदुना साकं चारुचंदनबिंदुभिः । कस्तुरीबिंदुनाधश्च भालमध्यस्थलोज्वला छ|॥ ३ ॥ रवेंद्रसारनिर्माणकणन्मंजीररंजिता । सुवक्रलोचना श्यामा सुचारुकजलोच्चला ॥ ४ ॥ सुचारुसारमुक्ताभूदंतपंक्तिमनो आँ छहरा ॥ रत्नकुंडलयुग्मेन चारुगडस्थलोज्वलां ॥ ६ ॥ कामिनीष्वतुला बाला गजेंद्रमंदगामिनी । सुकोमला चंद्रमुखी कामाधारा ४ चै|च कामुकी ॥ ६ ॥ स्वर्गमंदाकिनीतीरे स्नाता स्निग्धवरा वरा ॥ ध्यायंती गुरुपादं सा स्वगृहं गमनोन्मुखी॥ ७॥ दृष्ट्वा तस्याश्च ङ| छ|सर्वागमनंगबाणपीडितः ॥ भाद्रे चतुर्या चंद्रश्व जहार चेतनां व्रज ॥ ८ ॥ ज्ञानं क्षणेन संप्राप्य रथस्थो रसिको बली॥ रथङ्क ४मारोहयामास करे धृष च तारकाम् ॥ ९॥ कामोन्मत्तः कामिनीं तां समालिष्य चुटुंब च ॥ श्रृंगारं कर्तुमुद्यतं तमुवाच गुरुङ छुप्रिया ॥ १० ॥ ॥ तारकोवाच ॥ ॥ त्यज मां त्यजू मचंद्र सुरेषु कुलपांसन ॥ गुरुपत्रीं ब्राह्मणीं च पातिव्रत्यपरायणाम् ॥ गुरु । |पर्णीसंगमने ब्रह्महत्याशतं भवेत् ॥ ११ ॥ गुरुपत्नी विप्रपत्नी यदि सा च पतिव्रता ॥ ब्रह्महत्यासहत्रं च तस्याः संगमने लभेत्ञ् ॥ १२ ॥ पुत्रस्त्वं तव मातादो धैर्यं कुरु सुरेश्वर । धिक्त्वां श्रुत्वा सुरगुरुर्भस्मीभूतं करिष्यति ॥ १३ ॥ पुत्राधिकश्च शिष्यश्च प्रियो छ| छ|मत्स्वामिनो भवान् । स्वधर्म रक्ष पापिष्ठ मामेवं मातरं त्य् ॥ १४ ॥ दास्याम् िखवधं तुभ्यं यदि मां संग्रहीष्यसि ॥ विलंब्यङ् छ|तारावचनं तां च संभोतृमुक्तंम् ॥ १६ शशाप तारा कोपेन निष्कामा सा पतिव्रता ॥ राहुग्रस्तो घनभस्तः पापदृश्यो भवा कुन्भव ॥ १६ ॥ कलंकी यक्ष्मणा ग्रस्तो भविष्यसि न संशयः ॥ चंद्र शवा तदा तूर्ण कामदेवं शशाप सा ॥ १७ ॥ तेजस्विना छ। कुकेनचित् भस्मीभूतो भविष्यसि । चन्द्रस्तारां गृहीत्वा च कृत्वापि रमणं व्रज ॥ १८ ॥ कोडे निधाय प्रययौ रुदंतीं तां शुचान्वि | १. क. ताम ॥ निर्जने निर्जने रम्ये शैले शैले मनोहरे ॥ १९॥ सरोनदनदीनां च तीरेतीरे मनोहरे ॥ मधुव्रतपिकोते च पुष्पोद्याने सुg |ऊ|.. से० ४ ८८ %, |छुष्पिते ॥२०॥ रम्यायां पुष्पशय्यायां स रेमे रामया सह ॥ चंदनोक्षितसर्वागो मधुपानरतः सुरः ॥ २१ ॥ -सुखसंभोगसंसक्तो । ४८५ बुबुधे न दिवानिशम् ॥ मलये मलयारण्ये मलयानिलसंयुते ॥ २२॥ स्यंदने चंदनवने पश्चिमोदधिसन्निधौ ॥ त्रिकूटे वटमूले चञ्च• • छतत्र चंद्रसरोवरे ॥ २३ ॥ सुचारुशतपत्राणां पत्रे चंदनचर्चिते ॥ मुचारुचंपकोद्याने चंपकानिलपूजिते ॥ २४ ॥ क्षीरोदकांचनी आँ झ|भूमौ क्रॉचकांचनपर्वते ॥ रलशैले मणिमये मणिमंदिरसुंदरे ॥ २६ ॥ माणिक्यमुक्तासारेण हीरहारेण शोभिते ॥ मुचारुवन्नचि अ त्राढर्ये वेतचामरदर्पणेः ॥ २६॥ भूषिते रलदीपेश्च देवकोडे श्रियस्थले। वारुणीं मदिरां पीत्वा वरुणानीसमन्वितः ॥ २७७ वरुणो रमते यत्र तत्र रेमे तया सह ॥ पावने पवनोद्याने पारिजातानिलेन च ॥ २८ ॥ सुगंधिमोहिते रत्नमालातीरे च निर्मले.॥|ऊ। कुसरोले कल्पवृक्षवने वह्निप्रियाश्रमे ॥ २९॥ पपौ च कामधेनूनां क्षीरं क्षीरोदधेस्तटे ॥ वह्निशुद्धांशुकयुगं वह्निस्तस्मै ददौ मुदाच | ३० ॥ वरुणो रत्नमालां च रत्नच्छत्रं समीरणः । तत्र दृष्ट्वासुरगुरुं बलिगेहात्समागतम् ॥ ३१ ॥ प्रणम्य सर्वमुक्त्वा च/ । |चंद्रस्तं शरणं ययौ । शुकस्तं बोधयामास वचनं नीतियुक्तितः निरपेतो मुनिश्रेष्ठो वेदवेदांगपारगः ॥ ३२ ॥ ॥ शुक्र उवाच ॥४ छ| शृणु वत्स प्रवक्ष्यामि गुखे देहि तारकाम् ॥ शंभोश्च गुरुपुत्राय पौत्राय ब्रह्मणश्च वे ॥ ३३ ॥ पूजिताय सुराणां च देया तस्मै अनिशापते ॥ प्रियाय तत्त्रियां दत्वा शीघ्र वै शरणं व्रज ॥ ३४ ॥ गुरुपत्नीं मातृतुल्यां त्यज मद्वचनाद्विधो ॥ कुरु पापक्षयं पाप छ। छ|निवृत्तिस्तु पाके च पच्यंते महाफला यावदे ॥ ब्रह्मणः ३६॥ शतम् सतीनां । गुरुपत्नीनां साम्यं नारायणस्थाने ग्रहणे च बलेन तृणपर्वतयोः च ॥ ब्रह्महत्यासइस्राणां मुर ॥ ३७ ॥ कस्त्वं पातकं वत्स लभते हरेः जनः स्थाने ॥ कर्मभोगोस्ति ३६ ॥ कुंभीर्छ |। ॐ ब्रह्मणः ॥ नारायणाश्रिताः सर्वे जीवित्रिविधा भुवे ॥ ३८॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्धे नारयण छु । नारदसंवादे भगवन्नंदसंवादे ताराहरणेऽशीतितमोऽध्यायः ददर्श सः ॥ आकाशमार्गादायत रणशस्त्रास्त्रधारणम् ॥ १ ॥ पताकानां त्रिकोटिश्च शतकोटिर्महारथाः ॥ शतकोटि छुर्गजेंद्रणां रथानां तचतुगुणम् ॥ २ ॥ अथानां तच्छतगुणं समूहं च सुदारुणम् ॥ पदातीनां समूहं च तुरंगेभ्यश्च षट्। सुणम् ॥ ३ ॥ सुंदुभीवाद्यभांडानां पंचलक्षा तथैव च ॥ पटहानां त्रिलहं च डिंडिमानां त्रिलक्षकम् ॥ ४ ॥ ऐरावतेचें ॐ|महेंद्र च वेताचे धर्ममेव च ॥ कुबेरं वरुणं वह्नि रथस्थं पवनं तथा ॥ ६ ॥ महिषस्थं यमं चैव स्यंदनस्थं दिवाकरम् ॥ ईशनं च । वृपेंद्रस्थमनंतं नागवाहनम् ॥ ६ ॥ आदित्यांश्च वसून्रुद्रान्सिदगंधर्वकिन्नरान् ॥ जीवन्मुक्तमुनीनां च समूहं सूर्यवर्चसम् ॥ ७ ॥४ तान्दृद्धा निर्भयः शुकः समाश्वास्य निशङ्करं । सुराणां द्विगुणं सैन्यमाजुहाव बजेश्वर ॥ ८॥ रत्नमालानदीतीरे हुताशनश्रियाङ्क छश्रमे । तत्र तस्थो देत्यसैन्यं पुण्यक्षीरोद्वेस्तटे ॥ ९ ॥ एतस्मिन्नंतरे शुक्रः समीपे सरसस्तटे । पुण्याश्रमेऽक्षयवटे सुरसैन्यासमागञ्ज तम् ॥ १९ ॥ शं वृषभस्थं च शंकरं सर्वशंकरम् ॥ त्रिशूलपट्टिशचरं व्याघ्रचर्माबरं वरम् ॥ ११॥ तेजःस्वरूपं परमं भक्तानुग्र इविग्रहम् ॥ सर्वसंपत्प्रदातारं सर्वज्ञ सर्वकारणम् ॥ १२ सर्वेश्वरं सर्वपूज्यं सर्वरूपं सनातनम् ॥ शरणागतदीनार्तपरत्राणपराय चै। छं|णम् ॥ १३ ॥ सस्मितं परमात्मानं ज्वलंतं ह्मतेजसा ॥ संत्रस्तः सहसोत्थाय प्रणनाम पदांबुजे ॥ १६ ॥ दृढ़ शुभाशिषं तस्मै सुन सँ आसन्न.परात्परः ॥ रत्नसिंहासने तं च वासयामास सादरम् ॥ १९॥ अथ तत्रांतरे विप्र पुरतस्तं ददर्श सः । शंत स्वयंविधातारं रत्नङ लैं। स्यंदनंसुन्दरम् ॥ १६ ॥ वह्निशुद्धांशुकाधानं रनमालाविभूषितम् । प्रसन्नं सुस्मितं शुद्धं जगतामीश्वरं परम् ॥ १७ ॥ कर्मणां फलदाऊ झतारं तपोरूपे तपस्विनाम् । वेदानां जनकं वेदप्रष्टुं कांतं मनोहरम् ॥ १८ ॥ पुट्ठांजलिस्त् वस्तः प्रणनाम सुरेश्वरम् ॥ रत्नसिंहाडू आँसने रम्ये वासयमास भक्तिः ॥ ३९ पूजां चकार भक्त्या च तयोश्चरणपंकजे ॥ नोचितं कुशलप्रश्नं तयोः कल्याणमेव चञ्च शै॥ २० विधाता जगतां शुकमाचार्य पुरतः स्थितम् । सुनीतिं कथयामास यत्नतः शंभुसंमतः ॥ २१ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ४ |ङ्गृह्य शुक प्रवक्ष्यामि दुर्नीतं शशिनः सुत । लाकरं त्रिजगतां कर्म वेदबहिष्कृतम् ॥ २२ ॥ स्रात् यदोन्मुख तारां गुरुपत्नड़ अतः हऊि पतिव्रता । गृहीत्वा शरणापन्नस्त्वयिं पापश्च सांप्रतम् ॥ २३ ॥ प्रस्तुतं देवसैन्यं च पथं रणोद्यतम् । शंभुस्त्वत्समीपं झि सं• १ = , वत्स अहं भूतदयं समागतौ ॥ २९ ॥ शंभुरुवाच । चंद्रमानय हे विप्र य्द्यमशिश्छिसि ॥ संहयेि शिरस्तस्य त्रिशूलेन सँ १८६॥ |पापिनः॥ अन्यथा संहरिष्यामि सर्घदैत्यान्क्षणेन मयि दयानच भवति ॥सद्ध । अ• • आपतेनैव वाय्व्रत्रेण च सांप्रतम् । सुराणों रिपुवर्गे च हरिष्यामि च लीलया ॥ २७॥ दुर्वाससो मदंशस्य गुरुस्तस्यांगिरा मुनिः । छपरस्पराच संबंधाद्वरुदुत्रो गुरुर्मम ॥ २८ ॥ वृहस्पतिश्च तेजस्वी ते भस्मीकर्तुमीश्वरः॥ न चकार कृपालुब्धेत्प्रियशिष्येण हेतुना |॥ २६॥ उतथ्यपत्नीं दृष्ट्वा स पुरा रेमे स्वकामतः । तत्पतेः शापतोस्यैव परग्रस्ता प्रिया सती ॥ ३० ॥ पत्नीं मद्ररुपुत्रस्य देहि तारां मनोहराम् ॥ मद्वैरिणं च चंद्र च भ्रातृभार्यापहारिणम् ॥३१॥ शरणागतदीनार्त न हि रक्षेद्यदीश्वरः॥ पच्यते निरये तावद्यावदिं/छ| दुद्राश्चतुदर्श ॥ ३२॥ अत्रे नास्ति विचारो मे पापिष्ठे शरणागते ॥ पापी ये शरर्षे यांति स पापी च न संशयः ॥३३ देहि तं विप्र छ। |शार्दूल पापिनं मातृगामिनम् ॥ बहिष्कृत्य स्वाश्रमाच्च तारासाध्वीसमन्वितम् । ३४ ॥ ॥ शुक उवाच ॥ ॥ सुराणामसुराणां च = ऑसर्वेषां जगतामपि । त्वमेव शस्ता भगवान्को वा शास्ति सुरेऽसुरे ॥ ३॥ कृत्वा सुराणां साहाय्यं कथं दैत्यान्हनिष्यसि । छ|संहर्तुः सर्वजगतां दैत्यौधे किंच पौरुषम् ॥ ३६ ॥ त्वं ज्योतिः परमं ब्रह्म सगुणो निर्गुणः स्वयम् ॥ गुणभेदान्मूर्तिभेदो ब्रह्मविष्णु छशिवात्मकः ॥ ३७ ॥ बलिद्वारे गदापाणिः स्वयमेव भवान्प्रभो॥ स्वयं प्रदत्ता शक्राय तस्मै श्रीरपि लीलया ॥ ३८ ॥ क्षमस्व = |भगच्छंभो हर कोधं च सहर किं पौरुषं च भवतो ब्राह्मणस्यापि हिंसया ॥ ३९॥ अहं जीवच्छरीरेण न दास्यामि निशाकरम् । ञ्शरणागतदीनार्त लचितं पापसंयुतम् ॥ ४० ॥ अहं च त्वत्पदांभोजे शरणं यामि शंकर ॥ यथोचितं कुरु विभो जगत्सर्वं तथैव च। ॥ 29॥ शुक्रस्य वचनं श्रुत्वा प्रसन्नो भगवाञ्छिवः ॥ इत्युवाच निशानाथं समानय शुभं भवेत् ॥ ४२ ॥ एतस्मिन्नंतरे ब्रह्मा बोध/छ|१८९४ छयित्वा कविं विभुः॥ समानीय निशानाथं तारकासहितं व्रज ॥ ३॥ शंभोश्च चरणांभोजे चकार च समर्पणम् ॥ शंभुक्तं श्रोति | सु वासयामास वक्षसि ॥७८दृत्वा तस्मै पाद्यं निष्पापं च चकार सः । दत्वा तन्मस्तके इस्तं कृपालुरभयं ददौ ।४८।। हीरोदे स्नापयित्वा च प्रायश्चित्तेन शंकरः । चकार चढे निष्पापं ब्रह्मणा सहितः शुचिम् ॥ १६ ॥ योगेन चंद्र योगींद्रो द्विखंड तं चकार सः । ररक्षार्थ लाटे च सोप्यदं ब्रह्मणः पुः॥ ६७॥ एवमेव महादेवो बभूव चंद्रशेखरः । मृगको लक्षितस्तत्र कलंकी देवसंसदि ॥ ६८॥ लवया च स्वयोगेन देहत्यागं चकार सः । तच्छरीरं च क्षीरोदे ब्रह्मणा च समर्पितम्॥ रुरोदात्रिय कृपया शुचा क्षीरोदधेस्तटे ॥ ६९॥ अत्रेभ्यशुर्जलं तस्य पपात च जले व्रज । तस्मादभूव चंश्च निष्पापो देवसंसदि ॥९०ब्रह्मा च भग |ान्छंभुरभिषेकं चकार तम् ॥ उवाच ते महादेवो निर्भयं देवसंसदि ॥ ९१ ॥ महादेव उवाच ॥ ॥स्वस्थानं गच्छ पुत्र त्वं कुरु छ। |ष्व विषयं मुदा ॥ पक्ष्यात्तस्याम शापेन यक्ष्मग्रस्तो भविष्यसि ॥६२॥ व्यर्थं पतिव्रताशापं कर्तुमीशश्च को भुवि ॥ मदाशिषा यक्ष्म णध प्रतीकारो भविष्यति ॥ ६३ ॥ यस्माद्द्वचतुर्थ्यां तु गुरुपत्नीक्षतिः कृता । तस्मात्तस्मिन्दिने वत्स पापदृश्यो युगे युगे॥ ६४ ॥ नाभुक्तं क्षीयते कर्म कल्पकोटिशतैरपि ॥ अवश्यमेव भोक्तव्यं कृतं कर्म शुभाशुभम् ॥६५॥ देहत्यागेन हे वत्स कर्म भोगो न नश्यति । प्रयश्चित्तान्न संदेहो ह्यस्तमेव भविष्यति ॥ ६६ ॥ तारापहरणादत्स कलंकघंद्रमंडले । मृगाकृतिर्विलम्। भविष्यति युगेयुगे॥ ६७ ॥ शृणु वांक्यमिहागच्छ ताके च पतिव्रते । सत्यं श्चदि कस्य गर्भ त्यका शुदा भव प्रिये ॥ ६८॥ अकामतो बलात्साध्वी न जारेण दुष्यति । कामतो नरकं याति यावचंद्रदिवाकरौ ॥६९॥ उवाच तारा जीर्ण गर्भ चंद्रस्य सस्मितम् । जहसुर्देवताः सर्वाः शंभुश्च मुनिसंघकाः ॥ ६०॥ ददौ तारां च गुरवे लजिताय व्रजेश्वर । बृहस्पतिर्ययौ गेहं गृहीत्वा मुनयः शंखध कमलोद्भवः । प्रययौ स्वगृहं शुक्रो दैत्ययुक्तो मुदान्वितः ॥ ६३ ॥॥ एतत्ते कथितं नंद झाल्यानं पुण्यूदं शुभम् । तदुवा ठे निष्पापो निष्कलंकी नरो भवेत् ॥ ६७ ॥ धन्यं यशस्यमायुष्यं सर्वसंपत्करं परम् ॥ शोकापनोदनं हर्षकरें सर्वत्र ३२ . . ॥ ६६॥ त्यज शोकं सदा नंद लुई ब्रज् बजेश्वर ॥ इहि सवं यशोदां च मत्प्रसृ गोपिकागणम् ॥ ६६ ॥ बोधयिष्यसि। • © = सवां तां स्त्रीजातं शोकसंयुताम् । मदीयञ्जनदत्तेन हर्षयुक्तः सदा भव ॥ ६७॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे-श्रीकृष्णजन्मखंड ८० भ• ८२ उत्तरार्द्ध ताराहरणंनामैकाशीतितमोऽध्यायः ॥८१॥ ॥ नंद उवाच॥॥ धृतं सर्वं महाभागं दुःस्वप्नं कथय प्रभो॥ उवाच तं| भगवाञ्छूयतामिति तद्वचः॥ १ ॥ ॥ श्रीभगवानृवाच ॥॥ स्वर्गे इसति यो हर्षाद्विवाहं यदि पश्यति ॥ नर्तनं गीतमिष्टं च विपत्तिस्तस्य निश्चितम् ॥ २ ॥.दंता यस्याविपीडयंते विचरंतं च पश्यति ॥ धनहानिर्भवेत्तस्य पीडा चापि शरीरजा ॥ ३ ॥ अयंगितस्तु तैलेन यो गच्छेद्दक्षिण दिशम् ॥ खरोष्ट्रमहिषारूढो मृत्युस्तस्य न संशयः ॥ ३ ॥ स्वप्ने कथं जपापुष्पमशोकं कर वीरकम् ॥ विपत्तिस्तस्य तैलं च लवणं यदि पश्यति ॥ ४॥ नशं कृष्णां छिन्ननासां शूद्रस्य विधवां तथा ॥ कपर्दकं तालफलं दृष्झ्। पलाशं च सुपुष्पितम् । कार्पासं शुक्कुवस्त्रं च दृष्ट्वा दुःखमवाप्नुयात् । ८ गायंत च हसन्तीं च कृष्णंबरधरां श्रियम् । इज्ञा कृष्णं च विधवां नरो मृत्युमवानुयाव/देवता यत्र नृत्यंति गायंति च हसंति च।। आस्फोटयंति धावन्ति तस्य देहो मारिष्यति |॥ १०॥ वांतं सूत्रं पुरीषं च वेवं रौप्यं सुवर्णकम्। प्रत्यक्षमथवा स्वप्ने जीवितं दशमावधि ॥ ११ ॥ माल्यानुलेपनाम् । उपगूहति यः स्वप्ने तस्य मृत्युर्भविष्यति माल च विपत्तिस्तस्य निश्चितम् ॥१३॥ रथं खरोष्ट्रसंयुक्तमेकाकी योचिरोइयेव । तत्रस्थोपि च जागतेिं मृत्युरेव न संशयः ॥७४ अभ्यंगितस्तु हविषा क्षीरेण मधुनापि च॥ तकेणापि बुडेनेव पीडा तस्य विनिश्चितम् ॥ १४॥ रक्तांबरधरां नारीं रक्तमाल्यानुले |पनाय । उपगूहति यः स्वप्ने तस्य व्याधिर्विनिश्चितम् । १६ ॥ पतितान्नखकेशांश्च निर्वाणांगारमेव च ॥ भस्मपूर्ण चितज्ञ ॥१८ लभते मृत्युमेव च॥ ३७॥ २मशानं शुष्ककाष्ठं च तृण्मानि लोहमेव च ॥ शमीं च किंचित्कृष्णाधं दृझा दुःखं लभेद्धवम् ॥ १८॥ भवम्॥ पूयं गात्रमर्चे स्वप्ने केवढं व्याषिकारणम् ॥ २०॥ भग्नभांडं क्षतं गूढं गलत्कुष्टं च रोगिणम् । रक्तांबरं च जटैिलं सूकरं| विलापं कुरुते कोपाइड्रा दुःखमवाप्नुयात् ॥ २ ॥ कृष्णं पुष्पं च तन्माल्यं सस्यं शस्त्रास्रधारिणम् ॥ म्लेच्छां च विकृताकारां दृढ़ गीतं गायनं रक्तवाससम् । मृदंगं वाद्यमानं तं दृद्वा दुःखं लभेद्धवम् ॥२७॥ छिन्नं वापि कबंधं वा विकृतं सुक्तकेशिनम् ॥ झिमं नृत्यं उपद्रवंति यं स्वप्ने श्रृंगिणो दंष्ट्रिणोपि वा ॥ वालका .मानवाश्चैव तस्य राजकुलाद्यम् ॥ ३१ ॥ छिन्नवृशं पतंर्त च शिीवृष्टिं तुषं क्षुरम् । रक्तांगारं भस्मवृष्टिं दृष् दुःखमवाप्नुयात् नरं वापि दृश्च दुःखमवाप्नुयात् । ३३ ॥ | ३४ ॥ उचैः पतंति गर्तेषु भस्मांगायुतेषु च ।। डंडेषु वर्णेषु मृत्युस्तेषां न संशयः ॥ ३९ ॥ बलाद्वहति दुष्टश्च छत्रं च यस्य मस्तकात् । पितुर्नाशो भवेत्तस्य शुशैर्वापि नृपस्य वा ॥ ३६ ॥ सुरभिर्यस्य गेहाच याति त्रस्ता सवत्सिका ॥ ऍयाति पापि नस्तस्मं क्ष्मीरपि वसुंधरा ॥ ३७॥ पाशेन कृत्वा बदं च ये वृहीत्वा प्रयांति च ॥ यमदूताश्च ये म्लेच्छास्तस्य मृत्युर्विनिधि तत्र ३८ गण गणो वापि ब्राह्मणी वा बुस्स्तथा ॥ पाररुष्टः शपति ये विपतिस्तस्य निश्चितम् ॥ ३९ ॥ विरोधिनश्च .. कम कुटा भर्तुकास्तथा ॥ पतंत्यागत्य यद्रात्रे तस्य मृत्युर्न संशयः ॥ ४० ॥ महिषा भल्लुका उद्भः सुकरा गर्दभास्तथा ॥ • ४ ३. ८८॥ रुख धावंति यं स्वप्ने स रोगी निश्चितं भवेत् ॥ ३१॥ रक्तचंदनकाष्ठानि घृताक्तानि जुहोति यः ॥ गायत्र्या सहस्त्रेण तेन शांति|४| अ° ८३. र्विधीयते॥ ४२॥ सहस्रधाजपेद्यो हि भक्तयैनं मधुसूदनम् । निष्पापो हि भवेत्सोपि दुःस्वप्नः सुखवान्भवेद ॥ ३ ॥ अच्युते|ऊ। शरावं विष्णु ही सत्य जनार्दनम्। हंसं नारायणं चैव तन्नामाष्टकं शुभम् ॥ १४ ॥ शुचिः पूर्वमुखः प्राज्ञो दशकृत्वश्च यो|छु ये ॥ निष्पापोषि भवेत्सोपि पुंस्वप्नः शुभवान्भूवेव ॥ ६९ ॥ विष्णं नारायणं कृष्णं माधवं मधुसूदनम् ॥ हरिं नरहरिं रामं छु। गोविंदं दधिवामनम् ॥ १६ ॥ भक्त्या चेमानि नामानि दश भद्राणि यो जपेत् ॥ शतकृत्वो भक्तियुक्तो वा नरेंगतां व्रजेव | । १७ । लक्षधा हि जपेद्यो हि बंधनान्मुच्यते ध्रुवम् ॥ जया च दशलक्षे च मद्वंध्या प्रसूयते ।३८ ॥ हविष्याशी यतः शुद्ध वरिद्रो धनवान्भवेत् ॥ आतलकं च जा च जीवनन्मुक्तो भवेन्नरः॥ ७९ ॥ ओं नमः शिवं दुर्गं गणपतिं कार्तिकेयं दिनेश्वरम् ॥|५| घर्म गंगाँच तुळसीं राधां लक्ष्मीं सरस्वती”नामान्येतानि भद्मणि जले स्नत्या च यो जपेत्।वांछितं च लभेत्सोपि दुःस्वप्नः । ॥६१॥ ऑह्नोश्रीं क्लीं पूर्वदुर्गतिनाशिन्ये महामायायै स्वाहा ॥ २॥ कूल्पवृतो हि लोकानां मंत्रः सदराङ शरः शुचिअ दशधा जवा दुःस्वप्नः सुखवान्भवेत ॥ ९३ ॥ शतल्जपेनेव मंत्रसिद्धिर्भवतृणाम्॥ सिद्धमंत्रस्तु लभते सर्वे छु सिदिं च वांछिताम् ॥९४॥ ओं नमो मृत्यंजयायेति स्वाहृतं लक्षधा जपेत् ॥ दृझा च मरणं स्वप्ने शतायुश्च भवेन्नरः ॥ ५४॥|ङ्क वत्तसुखो भूत्वा स्वप्ने प्रान्ते प्रकाशयेव । काश्यपे दुर्गते नीचे देवब्राह्मणनिंदके।। सूखें चैवानभिज्ञे च.न च स्वप्नं प्रकाश|श्चै। पेव ॥६६ ॥ अपत्ये गणके विने पितृदेवासनेषु च ॥ आर्ये च वैष्णवे मित्रे दिवास्त्रप्नं प्रकाशयेत् ॥५७ ॥ इति ते पूष्यमा स्यातं कथितं पापनाशनम् ॥ धन्यं यशस्यमायुष्यं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि॥६८॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्ण झ| १८ जन्मखण्ड उत्तरार्धे नारायनादसंवादे श्रीभगवन्नवसंवादे दमशीतितमोऽध्यायः ॥८२॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ वेदानां कारणं " देवं च कवीनां च पुत्रक सर्वं कथय भद्रं ते कं पृच्छामि त्वया विना ॥ १ ॥ विप्राणां यो हि धर्म H४ संन्यासिनां ण यो धमों यतीनां प्रह्मचारिणाम्॥ २॥ विषाणां विधधात्रीणां वैष्णवानां सतामपेि पतिव्रतानां व्रण यू तत्सर्वं कु वक्तुमर्हसि ॥ ३ ॥ वहिणां बहिणीनां च शिष्याणां च विशेषतः ॥पुत्राणां चापि कन्यानां पितरं मातरं प्रति ॥ ४ ॥ स्त्रीजातिः कतिविधा मक्कः कतिविधः प्रभो ॥ ब्रह्मांडं च कतिविधं वदनं च किमामकम् ॥ ६॥ किं नित्यं कृत्रिमं किं च चूहि सर्व क्रमेण च ॥ ॥ अन्नं विष्ठा जलं सूत्रं यद्विष्णोरनिवेदितम् ॥ ७॥ शतध शास्त्रवित् ॥ ८॥ ब्रततीर्थाश्रितो धर्मा नानाध्यापनसंयुतः॥ विष्णुमंत्रं गृहीत्वा च कृत्वा च गुरुसेवनम् ॥ ९॥ गृहीत्वा तनुज्ञां च पचाद्भवति संगृही ॥ दक्षिणां नित्यपूजानां गुखे च निवेदयेव॥ १०॥ शुरूणां पोषणं नित्यं कर्तव्यं नात्र संशयः । सर्वेषाङ्क ॥ १२॥ नारायणश्च भगवान्गुरुः प्रत्यक्ष ईश्वरः । उद्देशे दीयते तस्मै मुरायेति श्रुतौ श्रुतम् ॥ १३ ॥ प्रत्यक्षभोक्ता स्त्रगुरुः स्वयं स्वधर्मनिरतो विप्रो ब्राह्मणश्च सदा शुचिः ॥ विष्णुसेवी’ सदा विप्रस्तदन्योप्यशुचिः सदा ॥ १७ ॥ ब्राह्मणो वृषवाहश्चॐ व्रणं सूपकारकः॥ ब्राह्श्रो देवलश्चैव संध्याहीनश्च दुर्बलः ॥ १८ ॥ ब्राह्मणश्च दिवाशायी शुइश्रादान्नभोजनः ॥ॐ दाणं शव्दादी च ते च रुद्रश्नमा द्विजाः ॥ १९॥ शालमाममहामंत्रं कृत्वा पूजां विधानतः ॥ भुक्ते नैवेद्यशेषं च तत्पादो वमेव च २• हरेः पादोदकं पीत्वा तीर्थस्नायी भवेन्नरः ॥ मुच्यते सर्वपापेभ्यो विष्णुलोकं स गच्छति ॥ २१ ॥

३. ई.स स्नातः सर्वर्तथिषु सवयज्ञषु वाक्षतः ॥ शालयामाशातायाभषेक समाचरेत् ॥ २२ , ॥ गगाजलाद्दशगुणं शालग्रामजलं सं• । ब्. ॥॥ २८९ छवज॥ नित्यं भुक्के च यो विप्रो जीवन्मुक्तः सुः समः ॥ २३ ॥ विप्राणां नित्यकृत्यं च विष्णोर्नवेद्यभोजनम् ॥ यत्नेन पूजनं| डू कुतस्य तत्पादोदकसेवनम् ॥ २८ ॥ नित्यं त्रिसंध्यं कुरुते भक्त्या च मम पूजनम् ॥ एकादश्यां न भुक्ते च मम वे जन्म छै| अ•८३ छवासरे ॥ २६ ॥ शिवरात्रौ च हे तांत श्रीरामनवमीदिने ॥ न च भुक्ते व्रती यो हि जीवन्मुक्तो हि स द्विजः॥ २६ ॥ पृथि छै। प्यां यानि तीर्थानि तस्य पादेन तानि च ॥ विप्रपादोदकं पीत्वा तीर्थस्नायी भवेन्नरः ॥ २७ ॥ विप्रपादोदकञ्चिन्ना ’यावत्तिष्ठति छ। मेदिर्ना । तावत्पुष्करपात्रेषु पिबंति पितरो जलम् ॥ २८॥ विष्णुप्रसादभोजी च पवित्रां कुरुते महीम्॥ तीर्थानि च नरांश्चैव जीव छ। न्मुक्तो हि स द्विजः ॥ २९॥ सर्वतीर्थेषु स स्लातो ब्रतानां च फलं लभेत् ॥ पदेपदेश्वमेधस्य लभते निश्चितं फलम् ॥ ३० ॥ वह्नि वामः पूतस्तेजसा स्करोपमः ॥ यमदूतं यमं चैव स् च स्वप्ने न पश्यति ॥ ३१ ॥ वेकुंठे मोदते सोपि पार्षदो हरिणा सह । न भवेत्तस्य पातो हि विप्रस्य हरिसेविनः ॥३२॥ विष्णुमंत्रोपासकश्च स एव वैष्णवो द्विजःIत्राह्मणो वैष्णवः प्राज्ञो न हि तस्मात्परःछ पुमान् ॥ ३३ ॥ वेदोक्को वा पुरोणोक्तस्तंत्रोक्तोको वा मुनिः शुचिः॥ विचारतो गृहीत्वा तं शैवः शाक्तश्च वैष्णवः॥३8शुरुवकाद्विष्णुमं जो यस्य कर्णं विशत्ययम् ॥ तं वैष्णवं महापूतं प्रवदंति मनीषिणः ॥ ३८॥ मंत्रग्रहणमात्रेण जीवन्मुक्तो भवेन्नरः ॥ भित्त्वा ब्रह्मांड|यो। झिमखिलं यास्यत्येष हरे पम्॥३६॥ पूर्वान्सप्त पूरान्सप्त सप्तमातामहादिकान् ॥ सोदरानुदरेद्रक्तस्तमरुं त्त्मसं तथा ॥ ३७ ॥ ज़बूझ |नारायणं क्षेत्रे पुरषरणपूर्वकम् ॥ पुरुषाणां सहस्त्रं च लीलयात्मानमुदरेत् ॥ ३८ ॥ मंत्रग्रहणमात्रेण फलमेतद्वजेश्वर ॥ पुरश्चरणंस । पर्नाडुरुषाणां शतंशतम् ॥ ३९ ॥ एकांतिको वैष्णव पुंसां लक्षे समुद्रे। क्रिया विष्णुपदे यस्य संकल्पाश्च बहिष्कृताः | • द्विजाः सुरा मम प्राणा भक्तः प्राणात्परः प्रियः॥ विश्वेषु प्रियपात्रेषु न मे भक्तात्परः प्रियः॥ ११ ॥ तेजीयांसं भृगुं दृङ्ङ् ॥॥ सर्वत्र रक्षितुं समम् ॥ करोति मंत्रणं तस्माद्भयाद्विचक्षणः ॥ ४२ X क्योईनाज्ज्ञानहीनाद्विहीनात्तथैव च । । नः १८१ साननमभ्यो निश बैं, सुनवेचना । डीया कथन ॥ ८३ ॥ शास्रार्थं चाशतं मंत्रं न ॥ राखीवाश्रमीनाथ पितुः संन्यासिनस्तथा | seरोगिणो घेराहीनाय भार्यादीनात्यैव च ।। मंत्रक्षिप्तत्तथा मंत्रे न गृयात्कदाचन ॥ ४०९ ॥ विष्णुमंत्रं न । न च शेवान्न शाक्काच यूयादेष्णवाद्विजान्। ॥ ४६ ॥ वयोर्हनात्तथापायुझनहीनादुपेंडिताव । विद्याहीनाद्भवेन् भवेत्सद्यो | ७८ रोगिणो व्याधियुक्तस्य निवशो वेशन्तः च हरौ भक्तिनं वदंते ॥ ६• ब्रह्मणो वेणवः शुदः पकान्नं दातुमीश्वरः । पकाने हरछ येदातुमक्षमवेतरो जनः ॥ ६१ ॥ ओंकारोच्चारणाबोमाच्छालग्रामशिलार्चनात् । मठं पकन्नादानाच विप्रादन्यो व्रजेदधः ॥ २ ॥ उदासीनाडुराचरात्र यान्मनं सुधीः। दैवाद्यदि च गुळीयाद्धनहीनो भवेद्धवम् ॥ ९३ ॥ ब्राह्मणानां सदा भक्ष्यं हवि| व्यं च निरामिषम् ॥ ओमिषस्य परित्यागात्सूर्यवत्तेजसा भवेत् ॥ ९८ ॥ नित्यं नूतनभडेन कर्तव्यः पाक एव च ॥ अथवा पक्ष पर्यतं ततस्त्याज्ये मनीषिभिः ६८ ॥ स्थाने सुसंस्कृतं कृत्वा पाकं निधृत्य शूजकः ॥ स्थाने परिष्कृते विप्रो दत्त्वा मयं च भक्ति त॥ ६ ॥ तदा निवेद्य भुक्ते च दत्त्वा विप्राय सादरम् । अनिवेद्य च भुक्त्वा च ॥ ९७ ॥ ६८ ॥ अष्टद्रव्यं तथानं च श्रुत्वा धौते च वाससी ॥ द्विभजनं न कर्तव्यं स्थिते खर्यं द्विजातिभिः । निष्फलं तद्भवेत्कर्म भुक्त्वा च नर हैं। |कं मव ॥ ६०॥ यात्रां कुर्बानदीतीरं पुनभजनमैथुने ॥ वर्जयेच्छब्ददिवसे हविष्याशी च संग्रेमी ॥ ६१ ॥ द्विजाये विष्णुभक्ताय पात्री दयाबुधाय च ॥ संध्याहीनाय दुष्टाय वृषवादाय यत्नतः |चेष वैषयायवाचन २३ । भवतं पात्रमेतेभ्योमाङ्गणं नरकं नयेव ॥ पानं भुक्त्वा तदिवसे मेघानरकं व्रजेव षड् सर्वेभ्य है, . पाती तात कन्याविकयकारक ॥ सूयं हीत्वा यो दद्यात्स महारौरवं व्रजेत् ॥ ६६ ॥ कन्यालोमप्रमाणात वर्षे च पितृभिः स /झ। . & ट" ASS ॐ|३ ॥ कुंभीपाके पच्यते पैषि यूरोर्हितः कथित ॥ बजेश्वर ६ ॥ । तस्मात्कन्यां यदुक्तं च पुराणेश्च सुपुत्राय चतुर्भः दानं कुर्याद्विचक्षणः श्रुतिभिस्तथा॥ । ६८ शुङ्गवङ्गाङ्गणेभ्यम ॥ द्विजार्चनं क्षत्रियाणां नैव तदं ॐ | | | अ•८ झ|शजाय च ॥ 59॥ तथा नारयणार्चनम् ॥ राज्यानां पालनं चैव रणे निर्भय्ता त॥६९॥नित्यं दानं ब्राह्मणेभ्यः शरणागतरक्षणम् ॥ ऍत्रतुल्यं प्रजाङ झनां च दुःखिनां परिपालनम् ॥ ७०॥ शस्त्रास्त्राणां च नैपुण्यं रणे शौंडीर्यमेव च ॥ तपश्च धर्मकृत्यं च यत्नतः कुरुते सदा ॥ ७१॥ छ|पंडितं नीतिशास्त्रज्ञ नित्यं च परिपालयेव ॥ नियोजयेत्सभामध्ये नित्यं सद्भिश्च संयुते ॥ ७२ ॥ हस्त्यश्वरथपादातं सेन्गं च चतु छै| इष्टयम् ॥ पालयेद्यजतो नित्यं यशस्वी च प्रतापवान् ॥ ७३॥ रणे निमंत्रितश्चैव दाने न विमुखो भवेव । रणे वा यस्त्यजेत्प्राणांस्त| अस्य स्वगों यशस्करः ॥७७॥ वेश्यानामपि वाणिज्यमीश्वरः कृषिपालने। विप्रदेवार्चनं दानं तपस्या त्रतसेवनम् ॥ ७६॥ विश्रा| झ| |णामर्चनं नित्यं शुद्धमा विधीयते । तत्कृषी तद्धनभाई शूद्रषडालतां व्रजेत् ॥७६॥ युञ्जः कोटिसहस्राणि शत्जन्मानि बुकरः ॥“ आपदः शतजन्मानेि शु विघ्नापहः ॥७॥ यूः शूद्रो बोलणीगामी मातृगामी स पातकी ॥ कुंभीपाके पच्यते स यावद्धे झणः | |शतम् ॥ ७८॥ कुंभीपाके तासतेले भुक्तः सर्पोरटर्नशम् ॥ शब्दं च विकृताकारं कुरुते यमताडनात् ॥ ७९ ॥ ततमांडाळ्योनूिः|| आस्यात्सप्तजन्मसु पातकी। सप्तजन्मसु सर्पय जलौकाः सप्तजन्मसु ॥ ८० ॥ जन्मकोटिसहस्त्रं च विष्ठायां जायते कृमिः ॥ ऍअली| झ| |नां योनिकृमिः स भवेत्सप्तजन्मसु ॥८१ ॥ गवां व्रणकृमिः स्याच पातकी सप्तजन्मसु ॥ योनौयोनौ भ्रमत्येवं न पुनर्जायते नरः । ४॥ ०८२॥ संन्यासिनां च यो धम मन्युवाच निशामय ॥ दंडग्रहणमात्रेण नरो नारायणो भवेत् ॥ ८३ ॥ पूर्वकर्माणि दग्ध्या चक्षु कर्मनिकृतनम् ॥ कुरुते चिंतयेन्मां च याति मम मंदिरम्॥ ८६ ॥ संन्यासिनः पदस्पर्शत्सवः प्रीता वसुंधरा । सद्यः पुनं ||१९• इति तीर्थानि वैष्णस्यथा वज॥८९॥संन्यासिनश्च स्परॉननिष्पोजायते नरसंन्यासिनां भोजयित्वा चायमेधफलं लभेथ्"|ङ्। व-असतो व राजसूयफलं लभेव फलं संन्यासिनां तुल्यं यतीनां ब्रह्मचारिणाम् ॥ ८७ ॥ संन्यासी याति सायने शुचितो गृहिणी गृहम् ॥ सवनं वा कदन्नं वा तद्दत्तं नैव वर्जयेत् ॥८८॥ न याचते च मिष्टान्नं न कुर्यात्कोपमेव च॥ नघनप्रहणं ॥ तत्र स्थित्वैकरात्रे प्रातरन्यत्स्थलं व्रजेव । यानमारोहणं कृत्वा गृहीत्वा हिणो धनम् ॥ गृहं कृत्वा गृहं रम्यात्स्वधर्मात्पतितो भवेत् ॥९३॥ कृत्वा च कृथिवोणिज्यं कुवृत्तिं कुरुते च यः स संन्यासी हताचारः स्त्रधर्मात्पतितो भवेत् ॥ ९२ ॥ अभं च शुभं वापि स्वकर्म कुरुते यदि । बहि कृतः स्वधर्मं वाप्युपहास्यथ वे भवेत् ॥ ९६ ॥ ब्राह्मणी पतिहीना या भवेन्निष्वामिनी सदा ॥ एकभुक्ता दिनांते सा हविष्यान्नर स्यान्नित्यं नारायणं स्मरेव नारायणस्य सेवां च कुरुते नित्यमेव च ॥ ९६ ॥ |ल्यं च पुरुषं सदा पश्यति धर्मतः ॥ ९७॥ मिष्टान्नं न च भुक्ते सा न कुर्याद्विभवं व्रज ॥ एकाद्श्यं न भोक्तव्यं कृष्णजन्माष्ट ज्य भुज्यते परमेव च ॥ तांबूले विधवाघीणां यतीनां ब्रह्मचारिणाम्। १ गोमांससुरातुल्यं श्रुतौ श्रुतम् ॥|ङ रक्तशंकं मसूरं च जंबीरं पर्णमेव च ॥ १ ॥ अलाबुर्वर्तुळाकारा वर्जनीया च तैरपि ॥ पयंकशायिनी नारी विधवा पातयेत्पतिम् |—| ॥ २ ॥ यानमारोहणं कृत्वा विधवा नरकं व्रजेत् । न कुर्यात्केशसंस्कारं गात्रसंस्कारमेव श्रुवेषं पुंवं कूभम् ॥९॥घ्या सतां धर्म सामवेदनिरूपितम् । परमार्थं परं चैव निबोध कथयामि ते ।। शिष्याणां परिपालनम्॥ सुरूणां सेवनं नित्यं द्विजदेवार्चनं तथा ॥ ७॥ सिदांतशाख्नेपुण्यं भावनं स्वात्मतोषणम् । व्याख्यानं|ऊ| . . कईओषरिदं च त्रयाभ्यस्तं च संततम्॥८॥ विचारो वेवसंमतः॥ शास्रार्थाचरणं चैव कर्तव्यं स्वयमेव च ॥ ९॥ ॥ ९१ नित्यं तु भर्तय्यत्सुक्यात्तत्पादोदकमीप्सितम् ॥ ११॥ भक्तिभावेन सततंभोजयं तदनुज्ञया ॥ व्रते तपस्यां परित्यज्य झअ•८३ प्रयत्नतः ॥.३२॥ कुर्याचरणसेवां चस्तवनं परितोषणम् । तदारहितं कर्म न कुर्याद्भरतः सती ॥ १३ ॥ नारायणात्परं छकते. ध्यायते सततं सती ॥ पऍस मुखं चैव सुवेषपुरुषं परम् ॥ १७ ॥ यात्रामहोत्सवं नृत्यं नर्तनं गायनं ज ॥ परीडांझ च.संततं न हि पश्यति सुव्रता ॥ १६ ॥ यद्भयं स्वामिनो नित्यं तदेवमपि योषिताम् । नहि त्यजेतु तत्संग शणमेव चञ्च कुसुत्रता ॥ १६ ॥ उत्तरे नोत्तरं द्यात्स्वामिनश्च पतिव्रता ॥ न कोपं कुरुते शुदा ताडिता चापि कोपंतः ॥ १७ ॥ शुचितं ५|भजयेत्कांतं दद्यात्पात्रे च भोजनम् । न बोधयेत्तं निदाटुं प्रेरयेनेव कर्मसु ॥ १८ ॥ पुत्राणां च शतगुणं स्नेहें कुर्यात्पतिं सती । पतिवधुर्गतिर्भर्ता दैवतं कुलयोषितः ॥ १९ ॥ शुभं दृझा सुधातुल्यं फांतं पश्यति सुंदरी ॥ सस्मितं ॐ सुवदनं कृत्वा भक्तिभावेन यत्नतः ॥२०॥ पुरुषाणां सह च सती स्त्री च समुद्रे ॥ पतिः पतिव्रतानां च मुच्यते सर्व छ|पातकात् ॥ २१॥ नास्ति तेषां कर्मभोगः सतीनां ब्रततेजसाम् ॥ तया सार्ध च निष्कर्म मोदते हरिमंदिरे॥ २२ ॥ पृथिव्यां यानि ® तीर्थानि सतीपाश्च तान्यपि ॥ तेजस सर्वदेवानां मुनीनां च सतीषु च॥ २३ ॥ तपस्विनां तपः सर्वे बतिनां यत्कूठे ब्रज । दाने फलं यदातृणां तत्सर्वं तासु सततम् ॥ २४ ॥ स्व्यं नारायणः शंभुर्विधाता जगतामपि ॥ सुराः सर्वे च सुनयो भीतास्ताभ्यां ऊथ संततम् ॥ २६ ॥ सतीनां पादरजसा सद्यः पूता वसुंधरा । पतिव्रतां नमस्कृत्वा मुच्यते पातकान्नरः॥ २६ ॥ त्रैलोक्ये भस्म इसाढ़े सणेनेव पतिव्रता में स्वतेजसा समर्था सा महापुण्यवती सदा॥ २७ ॥ सतीनां च पतिः साधुः पुत्रो निशंक एव च॥., ५९१ न हि तस्य भयं किंचिद्देवेभ्यश्च यमादपि ॥ २८॥ शतजन्मपुण्यवतां गेहे जाता पतिव्रता ॥ पतिव्रताम्रवः पूता जीवन्मुकः पिता "" तैलं ॥ २९ ऑसंती स्त्री प्रभुतंलत्वाय त्यक्त्वा च रोत्रिवाससम् ॥ भर्तारं च नमस्कृत्य करोति स्तवनं मुदा ॥ ३• ॥ झुइकार्य ततः कृत्वा स्नात्वा धौते च वाससी ॥ हीत्वा शुक्लपुष्पं च-भकितः पूजयेत्पतिम् ॥ ३१ ॥ स्नापयित्वा सुतेन जलेन निर्मलेन च । ॥ ३२ ॥ आसने वासयित्वा च दत्त्वा भाले च चंदनम् ॥ सर्वांगलेपनं कृत्वा छत्वा माल्यं गलेऽपि च ॥ ३ ॥ सामवेदोक्तमंत्रेण भोगद्रव्यैः सुधोपमैः ॥ संपूज्य भक्तितः कांतं स्तुत्वा च प्रणमेन्मुदा ॥ ३४ ॥ ओं नमः कांताय शांताय सर्वदेवाश्रयाय स्वाहा ॥ इत्यनेनेव मंत्रेण दत्त्वा पुष्पं च चंदनम् ॥ ३८॥ पाया धूपदीपो च वर्ते कॅनैवेयमुत्तूमम्। जलं भूसितं शुदं तांबूलं चं सुवासितम् ॥ ३६ ॥ द स्तोत्रं पठेद्यद्यत्कृतं वे पाठयमेधं च ॥ ओं नमः कांताय ॐ भर्गे च शिरपंद्रस्वरूपिणे ॥ ३७॥ नमः शांताय दांताय सर्वदेवाश्रयाय च ॥ नमो ब्रह्मस्वरूपाय सतीम्राणपराय च ॥ ३८॥ नमस्याय च पूज्याय हद्धाराय ते नमः ॥ पंचप्राणाधिदेवाय चक्षुषस्तारकाय च ॥ ज्ञानाधाराय पत्नीनां परमानंदरूपिणे ॥ ज्ञानकृतं च यत् ॥ पत्नीबंधो दयासिंधो दासीदोषं क्षमस्व मे ॥ ३१ । इदं स्तोत्रं महापुण्यं सृष्टयादौ पद्मया कृतम् ॥ सरस्वत्या हूँ। च चएषा गंगया च पुरा व्रज॥ ४२ ॥ सावित्र्या च कृतं पूर्वं ब्रह्मणे चापि नित्यशः ॥ पार्वत्या च कृतं भक्त्या कैलासे शंकराय च ॥ ४३ सुनीनां च सुराणां च पलीभिश्च कृतं पुरा । पतिव्रतानां सर्वासां स्तोत्रमेतच्छुभावहम् ॥ ३६ ॥ इदं स्तोत्रं महापुण्यं या मृणोति पतिव्रता ॥ नरोन्यो वापि न्री वा लभते सर्ववांछिनम् ॥ १६॥ अपुत्रो लभते पुत्रं निर्धनो लभते घनम् ॥ रोगी च ॥ ८६ ॥ पतिव्रता च स्तुत्वा च तीर्थस्नानफलं लभेत् ॥ फलं च सर्वे तपसां व्रतानां च व्रजेश्वर मंशङ्करणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवादे भगवन्नंदसंवादे त्र्यशीतितमोऽध्ययः ॥ ८३ । । र। सं० ४ = ज९९॥ अ•८ यं लब्ध्वा छत्वातिथिपूजां च ही भवति पातकी त्रैलोक्यजनितं पापं लभते नात्र संशयः ॥९॥ अतिथिर्यस्य भग्नाशो गृहात्प्रतिनिवर्तते ॥४॥ पितरस्तस्य देवाय वह्नयश्च तथैव च ॥ ६॥ निराशाः प्रतिगच्छंति गृहिणोतिथयो गृहात् । स्त्रीप्रैगनः कृतशैश्च ब्राह्मणेर्गुरुतल्पगैः/छ| ॥© तुल्यदोषो भवत्येव येनातिथिरनचैतः । स्वात्मनः पातकं दत्त्वा पुण्यमादाय गच्छति ॥८॥ देवादींश्च शुभाशयः । पोष्याणां भरणं कृत्वा पाङ्क्ते स धर्मवित् ॥ ९॥ यस्य माता गृहे नास्ति भार्या च बली तथा॥ ईश्वणि ॥ १७,सर वह्निना दग्धो मृततुल्यम जीवति ॥ यावजीवनपर्यंतं संप्राप्य दुष्टवंशजाम् १३ ॥ ग्रहिणीनां सदाचारं श्रूयतां तच्छुतौ |श्चतम् ॥ बृहिणी पतिभक्ता च देवब्राह्मणपूजिता ॥ ११ ॥ सा शुदा प्रातरुत्थाय नमस्कृत्य पतिं पुरम् । प्रांगणे मंगलैं दबाङ्गोमयेन जलेन च ॥ १५॥ गृइकृत्यं च कृत्वा च स्नात्वागत्य गृहं सती ॥ सुरं वित्रं पतिं नत्वा पूजयेद्वहवताम् ॥ १६ ॥ परं / |नित्यं सर्वस्वं च समर्पयेत् ॥ १९ ॥ न ॥१९ मातरं पूजयेद्भक्त्या पिठाप्यधिकां तथा ॥ मातुः परं बुलं चैव पूजयेद्भक्तियोगतः ॥ २१ ॥ पिता माता गुरुर्भार्या शिष्यः शीघ्रः स / श्मः . आवथा भगिनीषा नित्यं पोष्या सुरुप्रिया ॥२२॥ एवं च कथितं तात सर्वेष धर्ममुत्तमम् । स्त्रीजातिर्वास्तवी शुद्ध ताश्च सर्वाः पतिव्रताः । २३ । सर्वो जातिरेकविधं चादौ सृष्टा च ब्रह्मणा । ताः सर्वाः प्रकृतेरंशाः पवित्रः पंडिताधिकाः स हि धर्मः क्षयं गतः । तदा कोपेन शत्र च कृत्या स्त्री च विनिर्मिता ॥२४॥ कृत्या स्त्री त्रिविधा जातिर्नाह्मणा |निर्मिता पुरा ॥ उत्तमा प्रथमा सा च मध्यमा चाधमा व्रज ॥२६॥ उत्तमा पतिभक्ता सा किं चिद्धर्मसमन्वितो ॥ प्राणतेपि न कुरुते ॥ २७ ॥ पूजयेत्सा यथा कांतं तथा देवद्विजातिथीन् ॥ व्रतानि चोपवासांश्च कुरुते सर्वपूजनम् ॥ २८ ॥ गुरुणा रक्षिता यत्नाचारं च न भजेद्याव । सा कृत्रिमा मध्यमा च यथा किंचित्पतिं भजे ॥२९॥ स्थानं नास्ति क्षणं नास्ति नास्ति चै। प्रार्थयिता नरः ॥ तेन हे नंद तासां च सतीत्वमुपजायते ॥ ३० ॥ अधमा परमा दुष्टात्यंताऽसद्वंशजा तथा ॥ अधर्माशीला दुशीला| दुर्मुखा लहान्विता ॥ ३॥ पार्त भर्सयते नित्यं जारं च सेवते सदा ॥ दुःखं ददाति कांताय विषतुल्यं च पश्यति ॥ ३२ जार द्वारमुपायेन संति कांतं मनोहरम् । धार्मिष्ठं च वरिष्ठं च गरिष्ठं च महीतले ॥ ३३ ॥ कामदेवसमं चापि जारं पश्यति कामतः ॥ शुभदृष्टया कटाक्षेण शश्वत्पापीयसी मुदा ॥ ३३ ॥ सुवेषं पुरुषं दृष्ट्वा युवानं रतिकरम् । योनिः छिद्यति नारीणां कामिनीनां नि |vतरम् ॥ ३८॥ ददाति भनेंनाहारं विषोक्तिं वक्ति संततम् ॥ अधमं चिंतयेच्छश्वज्जारं च परमं मुदा ॥ ३६ ॥ गुरुभिर्भासिता सा च रक्षिता च शतेन च । तथापिजारं कुरुते नापि साध्या नृपैरपि ॥ ३७ ॥ नास्ति तस्याः प्रियं किंचित्सर्वं कार्यवशेन च ॥ गाउँ वस्तृणमिरण्ये प्रार्थयंति नर्वेनवम् ॥ ३८ ॥ विद्युदाभा जले रेखा तस्याः प्रीतिस्तथैव च ॥ अधर्मयुक्ता सततं कपटं वक्ति निश्चि तम् ॥ ३९ ॥ व्रते तपसि धर्मे च न मनो गृहकर्मणि ॥ न गुरौ न च देवेषु जारे स्निग्धं च चंचुलुम् ॥ ४० ॥ दमेयाय स्वाहा असा दानवान भन्दां तामिति मेधा अपि भासमान" भनौ दिने दें। १९॥ ३. छ. सर्वसिद्धिं न वांति तेऽणिमादिकमीप्सितम् ॥ ब्रह्मत्वममरत्वं वा सुरत्वे मुखकारणम् ॥ ३६ ॥ दास्यं विना नहीच्छंति सालोक्याॐ सं० ५ उ. आदिचतुष्टयम् झस्त्येव सर्वजीवेषु । नैव भिन्नता निर्वाणमैक्लिं ॥ ३६॥ च तेषां सुधापानमभीप्सितम् सिद्धेश्वराणां च प्रवराणां ॥ ४९ ॥ व्रजेश्वर वांछंति ॥ निश्चलां क्षुत्पिपासादिकं भक्तिं निर्बलोभमोहादिकं मदीयामतुलामपि ॥ रिपुम् बीउंविभेदो ॥८७ नाकु त्यङ५°C ५८ ८: = झुक्त्वा दिवानिशं मां च ध्यायंते च दिगंबराः । स मद्भक्ततमो नंद झ्यतां मध्यमादिकम् ॥ ४८ ॥ नासक्तः कर्मसु गृही पूर्वप्राक्तनञ् भृतः शुचिः । करोति सततं कर्म पूर्वकर्मनिकृतनम् ॥१ ९॥न कूरोत्यपरं यनात्संकल्परहितः स च ॥ सूर्वं कृष्णस्य यत्किंचिन्नाहं छ| झुकत च कर्मणः॥ ६० ॥ कर्मणा मनसा वाचा सततं चिंतयेदिति ॥ न्यूनभक्तश्च तन्न्यूनः स च प्राकृतिकः क्षुत् ॥ ६१ ॥ यमं छु वा यमदूतं वा स्वप्नेपि न च पश्यति । पुरुषाणां सहस्र च पूर्वभक्तः समुद्धरेव ॥ ६२ ॥ पुंसां शतं मध्यमश्च तचतुर्थे च प्राकृतः ॥४॥ |भक्तश्च त्रिविधस्तात कथितश्च तवाज्ञया ॥ ५३ ॥ ब्रह्मांडरचनाख्यानं श्रूयतां सावधानतः ॥ ब्रह्मांडरचनार्थं च भक्ता जानंति यल |तः ॥ ९४ ॥ सुनयश्च सुराःसंतः किंचिदानंति दुःखतः। जानामि विथं सर्वार्थं ब्रह्मनतो महेश्वरः ॥ ६६ ॥ धर्मः सनत्कुमा ऊरय नरनारायणावृषी। कपिलश्च गणेशश्च दुर्गा लक्ष्मीः सरस्वती ॥ ६६ ॥ वेदाश्च वेदमाता च सर्वज्ञा राधिका स्वयम् ।। एते जाऊ लु|नंति विधार्थं नान्यो जानाति कश्चन ॥ ९७ ॥ वैषम्यार्थं च सुधियः सर्वे विज्ञातुमक्षमाः । नित्याकाशो यथात्मा च तथा नित्याङ्क छादिशो दश ॥ ६८॥ यथा नित्या च प्रकृतिस्तथेव विश्वगोलकः ॥ गोलोकश्च यथा नित्यस्तथा वैकुंठ एव च ॥ ९९ ॥ एकदा म|४ ॐायि गोलोके रासे नित्यं प्रकुर्वंति ॥ आविर्भूता च वामांगाद्वाळापोडशवार्षिकी । ६०॥ |श्वेतचंपकवर्णाभा शरचंद्रसमप्रभा । अतीवX 3|सुंदरी रामा रमणीनां परावरा६१ ॥ ईषद्धास्यप्रसन्नस्याकोमलांगीमनोहरा ॥ वह्निशुद्धांशुकाधाना रत्नाभरणभूषिता। ६२॥ यथा जाडू |लपंक्ति बळाकाभिर्विभूषिता॥ सिंदूराबिंदुना चारुचंद्रचंदनार्वदुभिः ॥६३॥कस्तूरीबिंदुभिः सार्ध सीमंताधः स्थलोज्ज्वला ॥ अम् |।॥१९३॥ ल्यरत्ननिर्माणमुस्निग्धकिरणोज्ज्वला॥६४॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलसमुज्ज्वला ।कुंकुमालक्तकस्तूरीचारुचंदनपत्रकैः। ६4 विकें नैिष सुचि सुकपोलस्थलोज्ज्वला ॥ खगेंदुचंतुविजितनासामौक्तिकशोभिता ॥ ६६ ॥ गजेंद्रगंडनिर्मुक्तमुक्ताभूषणभूषिता ॥४ शुक्त्या विमुक्मुकाभदंतपंक्तिमनोहरा । I६७वलिताकलितानीव पक्वबिंबाधरा वरा । शश्वत्पूर्णदुनिंदास्या पद्मनिंदितलोचना।I६८॥ कृष्णसारनिभोद्भिन्नसुचारुक जलोज्ज्वला।। अमूल्यरत्ननिर्माणकेयूरकंकणोज्वला । ६९॥ । मणद्रराजिराजीभिः शंखयुग्मकरोज्वला। | ४ ऊरत्नांगुलीयकैरेभिरमृतांगुलिभूषिता ॥ ७० ॥ रत्नेंद्रराजराजेन कणन्मंजीररंजिता ॥ रनपाशकराजीभिः पादांगुलिविराजिता.। ५४ |॥ ७१ ॥ संदरालक्तरागेण चरणाधःस्थलोज्ज्वला ॥ गजेंद्रगामिनी रामा कामिनी वामलोचना॥ ७२ ॥ मां ददर्श कटाक्षेण रमणीछ |रमणोत्सुका ॥ रासे संभूय रामा सा दधार पूर्तो मम् ॥ ७३ ॥ तेन् राधा समाख्याता पुराविद्भिः प्रपूजिता॥ प्रहृष्टा प्रकृतिधास्या | फुस्तेन प्रकृतिरीश्वरी ॥ ७८ ॥ शक्ता स्यात्सर्वकार्येषु तेन शक्तिः प्रकीर्तिता ॥ सर्वाधारा सर्वरूपा मंगलादं च सर्वतः ॥ ७८॥ सर्वज्ञ मंगलदशा सा तेच स्यात्सर्वमंगला । वैकुंठे सा महालक्ष्मीर्मुर्तिभेदे सरस्वती ॥ ७६ ॥ प्रख्य वेदान्विदिता वेदमाता च सा सदा छं। |सावित्री स च गायत्री धात्री त्रिजगतामपि ।। ७७ ॥ पुरा संवत्य दुर्ग च सा दुर्गा च प्रकीर्तिता॥ तेजसः सर्वदेवानामाविीता पुराउँ ॐ सती ॥ ७८॥ तेनाद्यां प्रकृतिज्ञेया सर्वासुरविमर्दिनी ॥ सर्वानंदा च सानंदा दुःखदारिद्रयनाशिनी ॥ ७९ ॥ शत्रुणां भयदात्री चङ् छ|भक्तानां भयहारिणी ॥ दक्षकन्या सती सा च शैलजातेति पार्वती ॥ ८० ॥ सर्वाधारस्वरूपा सा कलया सा वसुंधरा । कलयाङ ववर्ती गंगा कलया सर्वयोषितः ॥ ८१ ॥ सृष्टिं करोमि च यया तात शक्त्या पुनःपुनः॥ दृष्ट् तां रासमध्यस्थां ममेक्रीडा तया|४ |८२ । व्व सुचिरं तातं यावद्वै ब्रह्मणः शतम् अत्यव्रतं कौतुकं च महाभंगारमीक्षितम् ॥ ८३ ॥ तयोर्दूयोर्धर्मराशिश्च ऊ|सुस्राव रासमंडले । तस्मान्मनोहरं जले नाम्नाकारसरोवरम् ॥ ८४ ॥ पपात घमधाराधो वेगेन विश्वगोलके ॥ बभूव जलपूर्ण|डू । | च गोळकम्॥८६॥ जलपूर्णा पुरा सर्वे सुशिन्यं व्रजेश्वर ॥ श्रृंगारांते च तस्यां च वीर्थानं मया कृतम् व ॥ ८६ ॥४ ॐदधार गर्भ सा राधा यावद्वै अह्मणैः शतम् ।। सुस्राव सा तदंते च डिंभं च परमाद्भुतम् ॥ ८७ जा चुकोप देवी तं दृष्ट्वा रुरोद विषसादाङ अ० ८४ ३. ४ (पादेन सामाख तमुवि शोके॥ ८ ॥ स पपात जळे तात सर्गघटी माना। झपटं जन्यं च मया |ङ्8-१ , च सा पुरी ॥८९अनपत्य स सा राधा मृच्छापेन पुरा विभो ॥ तेन प्रभूताः क्रमतो दुर्गा लक्ष्मीः सरस्वती॥९०चतस्रः परिपूर्ण । प्रसूता सुनिश्चितम् । देव्योऽन्यायापि कामिन्यस्ताः प्रसृता व्रजेश्वर ॥ ९१॥ कलया प्रभवो यासां कलशांशेन वा व्रज ॥४॥ जज्ञे महान्विराडयेन डिंभेन कलयांश्रयः ॥ ९२॥ अमृतांगुष्ठपीयूषं मया दत्तं पपौ च सः । जले स्थावररूपश्च शेते च निजकर्म णः॥ ९३ ॥ उपाधानं जलं तल्पं. तस्य योगबलेन च ॥ तस्य लोम्नां च कूपानि जलपूर्णानि संततम् ॥ ९८ ॥ प्रत्येकं क्रमतस्तेषु शेते क्षुद्भर्विराट् पुनः ॥ सहस्रपत्रं कमलं जज्ञे शूद्रस्य नाभितः॥ ९८ ॥ तत्र जलं वरो ब्रह्मा तेनायं कमलोद्भवः । तत्राविधैय सविधिश्च ताप्रस्तो बभूव सः॥ ९६ ॥ कस्माद्देहः कं माता मे पिता वा क च बांधवः । दिव्यं त्रिलक्षवर्षे च बभ्राम कमलांतरे ॥ ९७ ॥ ततो |दिव्यं पंचलशं सस्मार तपसा च माम् । तदा मया दत्तमंत्रं जजाप कमलांतरे ॥ ९८ ॥ दिव्यसप्तवर्षललं नियतं संयतः शुचिः ङ् तदा मत्तो वरं लब्ध्वा . श्रुटिं चकार सः ॥ ९९ ॥ मायया प्रतिब्रह्मांडे ब्रह्मविष्णुशिवात्मकाः ॥ दिक्पाला द्वादशादित्याँ रुद्राश्वेछु कादशापि च ॥१००॥ नवग्रहार्थं वसवो देवाः कोटित्रयं तथा ॥ ब्राह्मणक्षत्रविट्शा यक्षगंधर्वकिन्नराः ॥ १ ॥ भूतादयो राक्षसाया |प्येवं सर्वं चराचरम् । विविधे विनिर्माणाः स्वर्गाः सप्त क्रमेण च ॥ २॥ सप्तसागरसंयुक्ता सप्तद्वीपा वसुन्धरा ॥ कांचनीभूमिसंयु क्ता तमोयुक्तं स्थलं तथा॥ ३ ॥ पातालाश्च तथा सप्त ब्रह्मांडमेभिरेव च । विविधे चंद्रस्य पुण्यक्षेत्रं च भारतम् ॥ ३४ तीर्थान्येतानि सर्वत्र गंगादीनि व्रजेश्वर ॥ यावंति लोमकूपानि महाविष्णोः क्रमेण च ॥ ५ ॥ विश्वान्ये हि तावंति ह्यसंख्यांतो |नि च ध्रुवम्॥ विश्वेषादूर्वभागे च वैकुंठश्च निराश्रयः ॥ ६ ॥ मदिच्छया विनिर्माणा वेदाः कथितुमक्षमाः । कुयोगिनामदृणुयाच्छ मकानां च विनिश्चितम्॥ ७ ॥ तस्मादुपारि गोलोकः” पंचाशत्कोटियोजनः ॥ वायुना धार्यमाणश्च विचित्रः परमाश्रयः ॥ ८ ॥४ | ॥१९४॥ अतीव रम्यनिर्माणो नित्यरूपो मदिच्छया॥ शतश्रृंगेण शूलेन पुण्यश्रृंदावनेन च ॥ ९॥ मुरासमंडलेनापि नया विरजया युतः ॥ छुटियोजनविस्तीर्णा प्रस्थेन विरजा ब्रज ॥३१०॥ देयं तस्याः शतगुणं परितः परमा शुभा ॥ अमूल्यरत्ननिकरेदरैिमाणिक्ययोस्तङ| |था ॥ ११ ॥ मणीनां कौस्तुभादीनामसंख्यानां मनोइस ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणं तत्रापि प्रतिमंदिरम् ॥ १२ ॥ मनोहरं च प्रकाओं आरमदृष्टं विश्वकर्मणा । गोपीभिर्गापनिकरैर्वेष्टितं कामधेनुभिः ॥ १३ ॥ कल्पवृक्षैः पारिजातैरसंख्यैश्च सरोवरैः । पुष्पो |यानैः कोटिभिश्च संवृतं रासमंडलम् ॥ १८ ॥ वेष्टितं वेष्टितैगपमंदिरेः शतकोटिभिः ॥ रत्नप्रदीपयुक्थ पुष्पतल्पसमन्विते |” ॐ|॥ १६ ॥ सुगंधिचंदनामोदैः कस्तूरीकुंकुमान्वितैः । कीडोपयुक्तंभोंगेव तांबूलैर्वासितैर्जलैः ॥ १६॥ धूपैः सुरभिरम्यैश्वर्छ माल्यैश्च रत्नदर्पणेः ॥ रक्षके रक्षितं शुद्धादासीत्रिकोभिः ॥ १७ ॥ अमूल्यरत्नाभरणैर्वह्निशुद्धांशुकैरपि ॥ लक्षमत्तगजेंद्राणां कें वेष्टितं च बलैः क्रमात् ॥ १८ ॥ नवयौवनसंपन्ने रूपैर्निरुपमेरपि ॥ रम्यं च वर्तुलाकारं चंद्रबिंबं यथा व्रज ॥ १९ ॥ अमूल्यरत्नंरचितं |” दशयोजनविस्तृतम् । कस्तूरीकुंकुमे रम्येः सुगंधिचंदनार्चितम् ॥ १२० ॥ आवृतं मंगलघटं फलपछवसंयुतैः दधिलजेथ पर्णाश्च ॐ|स्निग्धदूर्वाकुरेः फलैः ॥ २३ ॥ श्रीरामकदलीस्तमैरसंख्यैश्च मनोहरैः ॥ पट्टसूत्रनिबदेश स्निग्धघंदनपञ्चवैः ॥ २२ ॥ चंदनासङ्ग् क्तमाल्येष भूषणैश्च विभूषितम् ॥ अमूल्यरत्नरचितं शतयमनोहरम् ॥ २३ ॥ कोटियोजनमूध्वं च देयं दशगुणोत्तरम् ॥ शैलपङ्क फुस्र्थापरिमितं पंचाशत्कोटियोजनम् ॥ २४ ॥ अतीव कमनीयं च वेदानिर्वचनीयकम् । प्राकारमिव तस्यापि गोलोकस्य मनोह= ॐ रम् ॥ २६॥ परितो वेष्टितं रम्यं हीरहारसमन्वितम् । तत्र वृन्दावनं रम्यं युक्तं चंदनपादपैः ॥ २६ ॥ कल्पवृक्षेभ्य रम्यैश्च मंदारैः काञ् मधेनुभिः शोभितं शोभनाढयैश्च पुष्पोद्यानैर्मनोहरैः ॥ २७॥ ीडासरोवरे रम्यैः सुरम्यैरतिमंदिरैः॥ अतीव रम्यं रहसि रासयो |४ भृग्यस्थलान्वितम् ॥२८ ॥ रञ्जितं रक्षकै रम्यैरसंख्यैगपिकागणेः । परितो वर्तुलाकारं त्रिलक्षयोजनं वरम् ॥ २ षट्पदध्वनिसंछु अयुक्तं पुंस्कोऐकिलङ्कतान्वितम्।तत्राक्षयो वटो रम्यो रहस्ये बहुविस्तृतः ॥ १३० ॥ सहस्रयोजनोर्वा परितध चतुर्गुणः । गोपीछे न कल्पवय सर्ववच्छाफलप्रदः॥ ३१ ॥ क्रीडान्वितेरावृतमं राधादासीत्रिलक्षके ॥ विरजातीरनीराण वायुना शीतलेन च॥२२॥ङ १. के. छ. छgष्पान्वितेन मंदेन पवित्र सुगंधिना ॥ दासीगणेरसंख्यैश्च वृन्दावनविनोदिनी ॥ ३३ ॥ तत्र क्रीडति राधा सा मम प्राणाच्छु|सं० ४ उ. |धिदेवता । सेयं श्रीदामशापेम ॥ ३४ ॥ ब्रह्मादिदेवैः सिद्धंद्रेर्मुनींद्रेः पूजिता व्रज ॥ सिदैर्गुणैबलेर्युदया ज्ञान ! छ। 4"योगैश्च विद्यया ॥ ३॥ तात सर्वमानशा वेद्य मत्सदृशी प्रिया ॥ इत्येवं कथितं नंद ब्रह्मांडानां च वर्णनम् । यथोचित परिमिॐ अ• ८५ १९५४ छ|तं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ १३६ ॥ “ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवादे भगवनंद /|संवादे चतुरशीतितमोऽध्यायः ॥ ८४ ॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ वर्णानां च चतुर्णा च भक्ष्याभक्ष्यं च सांप्रतम् । विपाकं कर्मणां छे कुचेव सर्वेषां प्राणिनामपि ॥ १॥ कथयस्व महाभुग कारणानां च कारणम् । त्वत्तोन्यं कं च पृच्छामि नितांतं संतमीषीरम् ॥ २ ॥॥ | ॥ श्रीभगवानुवाच । भक्ष्याभक्ष्यं चक्षुणं च वर्णानां च यथोचितम् ॥ वेदोक्तं श्रूयतां तात सावधानं निशामय ॥३॥ अयः|डू छपात्रे पयःपानं गव्यं सिञ्चन्नमेव च॥ भ्रष्ट्रादिकं मधु गुडं नालिकेरोदकं तथा ॥ ९ ॥ फलं मूलं च यकिचिदभक्ष्यं मनुरब्रवीत् ॥डू दग्धान्नं ततसौवीरमभक्ष्यं ब्रह्मनिर्मितम् । ॥ ५ ॥ नालिकेरोदकं कांस्ये ताम्रपात्रे स्थितं मधु ॥ गव्यं च ताम्रपात्रस्थं सर्वं मयं घृते|४| छु।विना ॥ ६॥ ताम्रपात्रे पयोपानमुच्छिष्टं घृतभोजनम् ॥ दुग्धं सलवणं चैव सद्यो गोमांसभक्षणम् ॥ ७ ॥ अभक्ष्यं मधुमिश्रझु झच घृतं तैलं गुडं तथा॥ आईकं गुणसंयुक्तमभक्ष्यं श्रुतिसंमतम् ॥ ८ ॥ पीतशेषजलं चैव माघे च मूलकं तथा॥ जपादिकं चX ॐ शयने सदा प्राज्ञः परित्यजेत् ॥९॥ द्विभजनं च दिवसे संध्ययोर्भाजनं तथा ॥ भक्ष्य च रात्रिशेषे च ध्रुवं प्राज्ञः परित्यजेत् ॥ १०॥|। छुपानीयं पायसं चूर्णं घृतं लवणमेव च ॥ स्वस्तिकं गुडकं चैव क्षीरं तकं तथा मधु ॥ ११॥ इस्ताद्धस्तीवंच सद्यो गोमांसमेव चै। च॥ कर्द्धरं रौप्यपात्रस्थमभक्ष्ये श्रुतिसंमतम् ॥ १२ ॥ परिवेषणकारी चेद्भोक्तारं स्पृशते यदि । अभक्ष्यं च तदनं च सर्वेषामेव चै। संमतम् ॥ १३ ॥ नकुलानां गंडकानां महिषाणां च पक्षिणाम् । सघृणां सुकराणां च गर्दभानां विशेषतः ॥ १४ ॥ माजी ॥॥ |I१९५ |राणां सृगालानां कुकुटानां बरोधर॥ व्याघ्राणामपि सिँहानां त्याज्यं मांसं नृणां सदा ॥ १९ ॥ जलौकसां च नक़णीगोङ

| घिकानां तथैव च ॥ मंडूकानां कर्कटीनां सृजुकानां च निश्चितम् ॥ १६ ॥ गवां च चमरीणां च ने कलौ मांसभक्षणम् ॥ हे

स्तिनां घोटकानां च नृणामेव च रक्षसाम् ॥ १७॥ देशश्च मशकवैव मक्षिका च पिपीलिका । अन्येषां च निषिदानां लोके वेदे व्रजेश्वर ॥ १८॥ वानराणां भक्षुकानां शरभाणां तथैव च ॥ निषिद्धे मृगनाभीनां गर्दभानां च मांसकम् ॥ ३९॥ अभक्ष्यं महिषी/चै। झण च दुग्धं दधि घृतं तथा ॥ स्वस्तिकं च तथा तत्र विप्राणां नवनीतकम् ॥ २ ॥ मांसमुचेश्रवसकं तस्य दुग्धादिकं तथा॥४ |3|वर्णानां च चतुर्णा चाप्यभक्ष्यं च श्रुतौ ध्रुवम् ॥ २१ ॥ अभक्ष्यमाईकं चैव सर्वेषां च वेर्दिने ॥ पर्युषितं जलं चान्नं विप्राणां | दुग्धमेव च ॥ २२॥ वर्णानां च चतुर्णा चाप्यवीरान्नस्य भक्षणम् । तदन्नं च सुरातुल्यं गोमांसाधिकमेव च ॥ २३ ॥ अवीरान्नं च यो भुक्ते ब्राह्मणो ज्ञानदुर्बलः । पितृदेवार्चनं तस्य निष्फलं मनुरब्रवीत् २४ ॥ ब्राह्मणानां वैष्णवानामभक्ष्यं मात्स्यमेव । |ाच ।। इतरेषामभयं च पंचपर्वषु निश्चितम् ॥ २६ ॥ पितृदेवावशेषे च भक्ष्यं मांसं न दूषितम् ॥ पंचपर्वसु त्याज्यं च सर्वेषां मनुरब्रवीत् ॥ ३६ ॥ असंस्कृतं च लवणं तैलं चाभयमेव च ॥ भक्ष्यं पवित्रं सर्वेषां व्यंजनं वह्निसंस्कृतम् ॥ २७ ॥ एक इस्ते घृतं तोयमभक्ष्यं सर्वसंमतम् । आविलं कृमियुक्तं चापरिशुद्धं च निर्मलम् ॥ २८ ॥ अभक्ष्यं ब्राह्मणानां च वैष्णवानां विशे । |ङ्क्षतः ॥ अनिवेद्य हरेरेख यतीनां ब्रह्मचारिणाम् ॥ २९ ॥ पिपीलिकामिश्रितं च मधु गव्यं गुडं तथा ॥ यत्किचिद्वस्तु वा तात न शुभक्ष्यं च श्रुतौ श्रुतम् ॥ ३- पक्षिभक्ष्यं कीटभक्ष्यं शुद्धं पक्वफलं तथा ॥ काकभक्ष्यमभक्ष्यं च सर्वेषां द्रव्यमेव च ॥ ३१ ॥ घृत ॐ|पक्कं तैलपमैं मिष्टान्नं शूद्रसंस्कृतम् । अभक्ष्यं ब्राह्मणानाँच शूद्रभक्ष्यं च पीठकम् ॥ ३२ ॥ डु|अशौचांतात्परदिने शुद्धमेव ने/संशयः ॥ ३३ ॥ विपाकं कर्मणामेव दुष्करं श्रुतिसंमतम् । भक्ष्याभक्ष्यं यथाज्ञानं च जरसवं , सं• ४ ट. २.. ३. ओवति साहाय्यं कायव्यूहेन सर्वतः॥ ३७॥ प्रायश्चित्तानि चीर्णानि निश्चितं मत्परासुखम् । न निधनंति हे तात मुराउँभमिङ ॐावापगाः ॥ ३८ ॥ प्रायश्चित्तेन ण्येन् न हि शुदयंति मानवाः ॥ सर्वारंभेण वेश्येंद्र दानेन योगतोपि वा ॥ ३९ ॥ शुभाशुभं चक्षु १९६४ अ•८५ यत्कर्म विना भोगान्न च क्षयः ॥ भोगेन शुद्धिमाप्नोति ततो मुक्तिर्भवेन्नृणाम् ॥ १० ॥ न नष्टं दुष्कृतं कर्म सुकृतेन चू र्मणा ॥४॥ अन.नष्टं सुकृतं कर्म कृतेन दुष्कृतेन च ॥ ४१ ॥ यज्ञेन तपसा वापि व्रतेनानशनेन च ॥ तीर्थस्नानेन दानेन जपेनं नियमेन च ॥/छ। ॐ|॥ ४२॥ भुवः प्रक्षिणेनेव पुराणश्रवणेन च ॥ उपदेशेन पुण्येन पूजया गुरुदेवयोः ॥ ४३ ॥ स्त्रधर्माचरणेनैवातिीनां पूजनेन छ|च ॥ब्रह्मणां पूजनेनैव भोजनेन विशेषतः ॥ ७४॥ यद्दत्तमपि विप्राय तत्प्राप्तं पूर्णरूपतः । बीजरूपं च तद्नं क्षेत्ररूपं च ब्राह्मणः ॥९९॥ तृतः कुंडात्समुत्थाय गौर्भवेद्योमवर्षकृम्। तत् कुष्टं च चांडालो वर्षलभं ततो नृरः ॥ ५० ॥ तदा भवेद्रान्नणषु कुङ |ऊ|युक्तो हि कर्मणा ॥ भोजयित्वा विप्रलप्तं निर्याधिश्च भवेच्छुचिः ॥ ६१ ॥ अकामतस्तद्धं च क्षत्रियस्यापिं कामतः॥ अकंमत | ॥१९६॥ |A ५७॥ इतषांचो भवेद्विपः पूर्वेषां च चतुर्गुणम् । ब्राह्मणानां चतुर्कसं भोजयित्वा शुचिर्भवेत् ॥९८॥ चक्षुष्मांश्च यशस्वी च छु। ॐ भवेत्सोप्यतिपातकाव " बीजपतुर्णां वर्णानां वेदे सोप्यतिपातकी ॥६९ ॥ कालसूत्रं च प्राप्नोति त्रीलोमसमवर्षकम् ॥ भक्षितः "झ् आकृमिणा तत्र निराहारो व्यथायुतः ॥ ६० ॥ ततो भववि लोके च तावद्यं च पातक। ततः पापी भवेत्सोपि यक्ष्मग्रस्त कर्मणा ॐ|॥ ६१ ॥ वर्षाणां शतकं चैव विपुलशं च भोजयेव ॥ ततः शुद्धो ब्राह्मणश्च विद्वांस्तपसि संयतः॥ ६२॥ किंचिद्वक्ते पापशेषं स्वर्ण ॐदानाच्छुचिर्भवेत् । गर्भन्नश्च महापापी संप्राप्नोति शुनीसुखम् ॥ ६३ ॥ वर्षाणां शतकं चैव घोटकश्च भवेद्भवम् ॥ वर्षाणां शतकं|४ |चैव सूक्ष्मशस्त्रेण पीडितः ॥ ६९ ॥ ततः पापी भवेद्वैश्यो द्व्ययुक्तो हि कर्मणा ॥ पंचाशद्वर्षपर्यतं स्वर्णदानाद्भवेच्छुचिः॥ ६६ ॥ | चैततः स्वकुलजातोपि नियचित्रंह्मणः शुचिः॥ ब्राह्मणः क्षत्रियमर्थं क्षत्रियो वा विना रणात् ॥ ६६ ॥ तप्तशूलं च प्राप्नोति वर्षाणां ॐ |ञ्च सहस्रकम् ॥ क्वथितं तप्तलोहेन चार्तनादं करोति च ॥ ६७ ॥ ततो भवेन्मत्तगजो वर्षाणां शतकं तथा ॥ ततो रक्तविकारी च शूद्रो ऊ|वर्षशतं तथा॥ १८॥ गजदानेन मुक्त व्याधितश्च ततो द्विजः । वेश्यन्नथापि वेश्यश्च शूद्रश्नो वेश्य एव च ॥ ६९॥ वेश्यन्नथापि छ। छ|युद्धं समं पापं लभेद्भवम् । कृमिकुंडं च प्राप्नोति वर्षाणां शतकं तथा ॥७०कृमिभिर्भक्षितो दुवी किरातश्च भवेत्ततः ॥ वर्षाणां छे शतकं चैव कृमिव्याधिसमन्वितः ॥७३ततो मंदाभियुक्त ब्राह्मणो दैन्यवान्ब्रज । पंचाशद्वर्षपर्यतं दुर्बलश्च कृशोरूः७२ ॥ मुक्तिर्भङ ऊ|वति युक्तेन्तीर्थं चाश्वप्रदानतः ॥शूद्रश्नो ब्राह्मणश्चैव कामतोकामतोपि वा॥७३ ॥ सावित्री लक्षजाप्येन तदर्धेन शुचिर्भनेत्। चतुर्वर्णः | ४|कुक्कुंटघ्नो ऋविशप्तश्वशंभुना।७। वर्षाणां शतकं चैवप्राप्नोति रौरवं नरः। ततो भुक्ते कुक्कुटश्च वर्षाणामपि पोडश७९lततः शुद्धो दें भवेद्विप्रो भज्ञितः कुक्कुटेन च ॥ गंगास्नानेन दानेन स्वर्णस्यापि भवेच्छुचिः ॥७६॥ मार्जारमवतुर्वण गास्नानाद्भवेच्छुचिः ॥lछ। ॐ|विप्राय लवणं हत्वा षट्पलंचप्रमुच्यते ॥ ७७ ॥ हत्वा सपश्चतुर्वणं मम पादेन चिह्निताम् । । ब्रह्महत्याचतुर्थ च पातकं च लभेद्छ| |छ|ध्रुवम् ॥ ७८॥ असिपत्रं च्, नकं वर्षाणां शतकं तथा ॥ प्राप्नोति यातनायुक्तो विच्छिन्नस्तीक्ष्णधारया ॥ ७९ ॥ ततो भवति सेर्पः |ङ|उंडभो वर्षपंचफम् " नरेण ताडितो दुःखी मृत्योर्भवति पीडितः॥८•॥ ततो भवेन्नरः पापी युक्तो हि दुर्बलः॥ वर्षाणां पंचकेनेवॐ अ. के. के. सं० ४ ४ अ०८५ ५१९७शतकं चैव क्षुद्व्याधिं ततः॥ ८४ ॥ कृपा कार्या सता शश्वदहिंसिषु च जंतुषु । हिंसय न हि दोषों |कुन्नथ दिवानिशम् ॥ वर्षाणां शतकं चैव भुक्ते परमयातनाम् ॥ ८७ ॥ ततो भवति वृक्षथ शाल्मलिर्वर्षलक्षकृ ॥ ततो भवति शक्य छिनगो व्याधिसंयुतः ॥ ८८ ॥ यावजीवनपर्यंतं ततो विप्रो भवेद्धवम् ॥ व्रणव्याधिसमायुक्तो मुच्यते स्वर्णदानतः ॥ ८९ ॥ मिथ्याङ्क 3शूद्राणां पकश्चैव वृषवाहकपातकी ॥ ९१ ॥ धावको देवलथापि चैतेतिपापिनस्तथा । कुंभीपाकं प्रयांत्येव वर्षाणां च सहस्रष्कैं शत जन्मानि शूकरः ॥ श्वापदः शतजन्मानि शूद्रो रोगी भवेत्ततः॥ ९८ ॥ मंदाग्निज्वरसंयुक्तः पंचाशद्वर्षकं तथा ॥ सुवर्णानां शत्पलं ४ ९६ ॥ वर्षाणां ॐच सहस्र च बकज्ञातिर्भवेद्धवम् ॥ मूत्रकुंडं च वे भुक्त्वा वर्षाणां शतकं तथा ॥ ९७ ॥ तो भवेच्छुद्वजातिर्वषाणां शतकं व्रज॥ ॥ ९९ ॥ कोशापहारकचैत्र फलाहारकस्तथा ॥ यशः पृथिव्यां संभूतो लीलाद्रव्यापहारकः ॥ १ ॥ वर्षाणां शतकं चैव चाप १९७ |मुच्यते विप्रभोजनात् । २॥ पक्कद्रव्यापहारी च पशुयोनिर्भवेद्धवम् ॥ यस्यांडकोशो गंधाक्तः कस्तूरी यस्य नाम च ॥ ३ ॥ सप्तश्च जन्मृगो भूत्वा ततो भवति गंधकः ॥ जन्मैकं च ततः शूद्रो गलत्कुष्ठी च जन्मनि ॥४॥। ततो रोगावशेषेण संयुतो ब्रह्मणः कृशश्च स्वर्णषट्रपलदानेन मुच्यते नात्र संशयः ॥६॥ धान्यापहारी दुःखी च कृपणः सप्तजन्मसु ॥ विष्ठाकुंडं वर्षशतं संप्राप्यकी |ङ्मुच्यते ध्रिया ॥ ६ ॥ स्वर्णापहारी कुष्ठी च मानवः तितो भूवेव ॥ स्वर्णदानप्रतिग्राही विकुंडं च प्रयाति च ॥ ततो वर्षशतं तं छ|भुक्त्वा पुरीषं च दिवानिशम् । ततो व्याधो भवेच्छूद्रो रक्तदोषेण संयुतः ॥८॥ तजन्मपातकं भुक्तं ब्राह्मणश्च पुनर्भवेत् । व्याधि |शेषोपयुक्तश्च मुच्यते स्वर्णदानतः ॥ ९॥ अगम्यानां च गामी च पूर्वोक्तं रौरवं व्रजेत् ॥ कुंभीपाकं महाघोरं वर्षाणां चाप्यसंख्यकम्/छ। |छ| ॥ ११० ॥ ततो भवेत्पुंश्चलीन योनीनां च कृमिस्तथा ॥ वर्षाणां च सहत्रं च विकृमिवर्षलक्षकम् ॥ ११ ॥ पशुयोनिर्भवेत्तस्मात्तश्च छ|स्माच्च क्षुद्रजंतवः । ततो भवेन्म्लेच्छजातिस्ततभ्युद्धमस्तदा ॥ १२ ॥ ततो भवति विप्रश्च व्याधियुक्तो नपुंसकः । पुनश्च ब्राह्मणोछ छै|भूत्वा तीर्थपर्यटनेन च ॥ १३ ॥ क्रमेण शुध्दो भवति वंशहीनश्च पातकात् ॥ भोजयित्वा विप्रलभं पुत्रं च लभते शुचिः ॥ १८ ॥३| छ। |मानवः क्रोधयुक्तश्च गर्दभः सप्तजन्मसु ॥ मानवः कलहाविष्टः सप्तजन्मसु वायसः॥ १९॥शालग्रामप्रतिग्राही कालमूत्रं व्रजेद्भवम् झ|वर्षाणां शतकं चैव खंजरीटो भवेत्ततः ॥ १६ ॥ लोहचोरश्च निर्वेशो मषीचोरश्च कोकिलः । शुकोप्यंजनचोरश्च मिष्टचोरः कृमिर्भ ॐ |ऊ|वेत्॥ १७ ॥ विप्रद्वेषी गुरुद्वेषी शिरंसां च कृमिर्भवेत् ॥ पुंश्चल कामिनीं तात भुक्वा च रौरवं व्रजेत् ॥ १८ ॥ ततो वृथा कृमिधैवॐ छु वर्षाणं शतकं तथा ॥ ततोपि विधवा चैव वंध्या च सप्तजन्मसु ॥ १९॥ अस्पृश्या जातिहीना च छिन्ननासा भवेत्क्रमात् ॥ रक्त छ। छद्रव्यापहारी च रक्तदोषान्वितो भवे॥१२०आचारहीनो यूवनः खंजो भवति हिंसकः। अदीक्षितो बखरश्च दुष्टदर्श च कानकः ॥|ऊ। | झ|॥ २१ ॥ अहंकारी कर्णहीन्ने बुधिरो वेदनिंदकः ॥ वाक्यहर्ता च मूकश्च हिंसकः केशहीनकः॥ २२॥ मिथ्यावादी श्मश्चीनोट्स छु। दुर्वाक्य द्वैतहीनकः ॥ सत्यदारी दुष्टोप्यंगुलिहीनकः ॥ २३ ॥ ग्रंथापहारी मूर्द्धश्च व्याधियुक्तो भवेद्धवम् ॥ अश्वघोई च /झ । |आंतचोरो लाळसूत्रं व्रजेदिति ॥ ३ ॥ वर्षाणां च शतं स्थित्वा घोटकमु भवेदुवम् ॥ गजचौरोगजमाही विदकुंडे च सहस्रकम् ॥२९४ वेदस्ती तत् सं• ४ टक लिन तं न च भाषा। पं. शॉन" . वलसँ १८ अ०८५ २८ २९ ॥ तत्र वर्षशतं स्थित्वा प्रेतो वयंसहस्रकम् । तदा भवति जन्मेकं मक्षिका च पिपीलिका ॥ १३० ॥ जन्मैकं भ्रमरवैव जन्मैकंडु वरल तदा शूद्रो भवेद्धवम् ॥ ३२ ॥ असद्वद्भिर्याधियुक्तस्तदा मुक्तो भवेद्विजः । तैलचोरस्तैलकारो मूर्त्तिकीटत्रिजन्मकम् ग्भवेव ॥ जन्मेकं च दुराचारो जमैकं करणो भवेत् ॥ ३९ ॥ कायस्थेनोदरस्थेन मातुर्मासं न खादितम् । तत्र नास्ति कृपा तस्य दंताभावेनं केवलम् ॥ ३६ ॥ स्वर्णकारः स्वर्णचणिक कायस्थश्च व्रजेश्वर ॥ नरेषु मध्ये ते धूर्ताः कृपाहीना महीतले॥ ३७॥ हृद्यं क्षुरधाराभं तेषां नास्ति च सादरम् ।। शतेषु सजनः कोपि कायस्थो नेतरौ च तौ ॥ ३८॥ मुबुद्धिः शिवयुक्तश्च शास्रज्ञो धर्ममा नसः ॥ न विश्वसेत्तेषु तात स्वात्मकल्याणहेतवे ॥ ३९॥ सीमापझारो दुष्ट भूमिचोरश्च हिंसकः ॥ भूमिदानापहारी च काल स्त्रं व्रजेद्भवम् ॥ १४०॥ षष्टिवर्षसहस्राणि क्षुत्पिपासार्दितः स्थितः। ततोपि तानि नामानि विष्ठायां जायते कृमिः ॥ १७ ॥ ततो भवेदसच्छूद्रो जन्मैकं च ततः शुचिः । तस्माज्ज्ञानेः सावधानं भवेत्माज्ञश्च यत्नतः ॥ ४२॥ रक्तवस्त्रापहारी च जन्मेकं रक्तछु |कीटकः । ततः शुद्ध जन्मैकं ततो विप्रो भवेच्छुचिः ॥ १३ त्रिसंध्यहीनो विप्रश्च प्रातशायी च यो नरः ॥ संध्याशायी दिवा शायी यज्ञसूत्रापहारकः॥ ६४ ॥ अशुदः संध्याकारी च वेदवेदांगनिंदकः । तद्विरुद्धः स्वर्गमार्गप्तिजन्मपतितो द्विजः ॥ १८॥ यः|धृ| १९८३ शूद्रो ब्राह्मणीगामी कुंभीपाके यजेद्भवम् ॥ वर्षाणां च त्रिलकं च पच्यते तत्र पीडितः ॥ १६ ॥ दिवानिशं प्रदग्धश्च तप्ततैले च द्वारुणे । ततो भवेयोनिकीटः पुंपलीनां च पातकी ॥ ६७ ॥ षष्टिवर्षसहस्राणि चाहारं तस्य तन्मलम् । ततो भवति चांडालङ्क जन्मल्लं क्रमेण च ॥ ३८॥ ततः शद्वो गलेकुटी जन्मैकं च ततः शुचिः। सोपि विप्रो व्याधिशेषस्तीर्यपर्यटनाच्छुचिः ॥४९॥ असच्छूद्धश्च भवति सोऽस्थानेऽसुरपूजिते ॥ दत्त्वा देवाय नैवेद्यमपवित्रं च मानवः ॥ १९० ॥ सकेशं पार्थिवं लिंगं संपूज्य यवनोदें ४|भवेत् । दुर्बलेन भवेदंघः कुत्सितेन च कुत्सितः ॥९१ ॥ अंगहीनो दरिद्रश्च व्याधियुक्तश्च मानवः ॥ अश्रद्धया च निर्माणे निर्माण— ४|सदृशं फलम्॥ ६२॥ मृद्भस्मगोशकृत्पडेस्तथा वालुकयापि वा ॥ कृत्वा लिंगं सकृत्पूज्य वसेत्कल्पायुषं दिवि ॥ ६३ ॥ततो भवति सँ |विप्रश्च महाप्राज्ञश्च भूमिमान् । राजा भवेद्भारते च लिंगानां शतपूजनात् ॥९॥ सहस्रपूजनात्सोपि लभते निश्चितं फलम् ॥ स्थित्वाङ च सुचिरं स्वर्गे राजेंद्रो भारते भवेत् " १६ ॥ अर्ते च तदीशश्च लक्षे च पृथिवीधरः । पूजने चातिभक्त्या चाप्यूतिरिक्तं फलं छु। लभेत् ॥ ९६ ॥ तीर्थस्नानेन दानेन विप्राणां भोजनेन च ॥ नारायणार्यया चैव विप्रजातिश्च कर्मणा ॥ ९७ ॥ अतिरिक्तेन तपसा पंडितो ब्राह्मणो भवेत् ॥ पंडितो ब्राह्मणश्चैव वैष्णवश्च जितेंद्रियः॥९८॥ अनेकजन्मपुण्येन जायते भारते भुवि ॥ तंस्यांघ्रिस्पर्श छ|नेनेव सद्यः पूता वसुंधते ॥६९ ॥ तीर्थाः कुर्वति तीर्थानि जीवन्मुक्ताश्च वैष्णवाः ॥ स्वपुंसां च सहस्र च पुनंतीति श्रुतौ श्रुतम् छु। झ|॥ १६० ॥ पापेन् वैबजन्मैव दुभिकिन्सोपि ब्रह्मणः ॥ दुश्चिकित्सस्तथा वैद्यो व्यालग्राही त्रिजन्मसु ॥ ६१ अतुिरो दुराचारों देष्टा ष सुरविप्रयोः । स भवेकुटिलब्यालो वर्षाणां च सहस्रकम् ॥ ६२॥ पुंश्चलीलंपटानां च दूती या कामिनी वी.कालसूत्रे |वर्षशतं स्थित्वा च गोधिका भूवेत् ॥ ६३ ॥ जन्मैकं गोधिकं श्रुत्वा हरिणश्च त्रिजन्मसु ॥ जन्मेकं महिषमेव जन्मैकं भल्लूको भवेव ॥ ६६ ॥ जमैकं गंडकषेव सृगालश्च त्रिजन्मसु ॥ परकीयतडागं च सुप्तसस्यं दाति च ॥ ६६ ॥ स भवेन्नक्रति । कच्छपप त्रिजन्मसु ॥ वृथा मांसं च यो भुक्ते मत्स्यलुब्धश्च ब्राह्मणः ॥ ६॥ भुक्ते मसूमंतं च स मीनभ मृगो भव छ। ॐ वर्षाणां च सूत्रं च तात धुऊन च किल्बिषम् ॥ ६७ ॥ कर्मभोगाच्छुचिध्रुत्वा स धूनमीत्रणो भवेव ॥ एकादशीविहीनः " वे. इ. शशो भ न तरी पण ते ल या सशनेि को डं नमे सैं: |अनमीदिने प्रचंडीगडम इंग्यधाम डुमचा बनी हंतशत गिना . ०८५ दुर्बलंय महोत्सवं पुण्यं मदीयं पातकाच्छुचिः॥ ७२ ॥ तस्माद्यत्नेन कर्तव्यं नामसंकीर्तनं मम ॥ गृध्रः कोटिसहस्राणि शतजन्मानि सुकरः॥ ७३ ॥ श्वापदः शतजन्मानेि भवेच निशि भोजनात् । अदीक्षितो द्विजश्चैव शंखधळः शुको भवेत् ॥ ७४ ॥ 3|अनुदाही द्विजश्चैव राजहंसो भवेद्भवम् । चित्रवस्त्रापहारी च मयूरश्च त्रिजन्मसु ॥ ७८ ॥ तेजपात्रापहारी च भवेत्कारंडवश्चिरम् ॥झु सुराणां प्रतिमाचोरोप्यंधश्च सप्तजन्मसु ॥७६॥ दरिद्रो व्याधियुक्तः बधिरस्यापि कुब्जकः॥ स्त्रीतेलमधुमांसानि खो वा पंचपर्वसुके ॥ ७७॥ सेवते यो महामूढो वन्नदंष्टं व्रजेद्धवम् ॥ पातकी दुखितस्तत्र वर्षाणां च सहस्रकम् ॥ ७८ ॥ ततो भवति म्लेच्छप्रछ चांडालः संप्तजन्मसु ॥ व्याभियुक्तस्ततः शुद्रो ब्राह्मणश्च ततः शुचिः ॥ ७९ ॥ तस्माद्यान्न भोक्तव्यं भारते धर्मभीरुणा ॥ ब्राह्मणं ऊँ |च मुरं दृझ न नमेद्यो नराधमः॥ १८० ॥ यावजीवनपर्यंतमशुचिर्यवनो भवेत् । अभ्युत्थानं न कुरुते दृढू ८१ ॥ स नवुर्बलः । स याति नरकं पापी वर्षाणां च सहस्रकम् ॥ ८३ ॥ ततश्च रौरवं भुका तोर्थकाकुनिजन्मसु ॥ त्रिजन्मसु पूगालम ती| यं क्षुद्धे शवं व्रज ॥ ८e॥ त्रिजन्मनु भवेत्सोपि तीर्थेषु शवरप्तकः । शबानी करमादत्ते कर्मणा कृतपातकी ॥८५॥ नित्यं मुराः चनं कृत्वा दांभिको ज्ञानदुर्बलः ॥ सुरुं च नार्चयेद्भक्त्या तस्मै नान्नं ददाति यः॥ ८६ ॥ स भवेद्देवलो दुःखी देवशापेन पातकी ॥४॥ सुरार्चनं कृत्वा दांभिको ज्ञानदुर्बलः ॥८७॥ पूजाफलं न लभते देवद्रोही स दारुणः॥ दीपनिर्वाणकर्ता च द्वयोः सप्तजन्म ॥१९९॥ |उ॥ ८८॥ अतीव मत्स्यलुघथाप्यनेक्यं च खादति । स भवेन्मत्स्यरंगध मार्जारःसप्तजन्मसु ॥ ८९ ॥ गोणीहर्ता कपोत आछाइतां विहंगमः चटको घायचोरस्य मांसचोरय कुंजरः ॥ १९० ॥ कविः प्रहतों विदुषां मंडूकः सप्तजन्मसु ॥ असत्कविद्या | ९२॥ ततः शूद्म वेश्यश्च क्षत्रियो ब्राह्मणस्तथा ॥ कन्याविक्रयकारी च चतुर्वणं हि मानवः॥ ९३ ॥ सद्यः प्रयाति तानि - यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ ततो भवति व्याधश्च मांसविक्रयकारकः ॥ ९४ ॥ ततो व्याधिर्भवेत्पथाद्यो यथापूर्वजन्मनि ॥ मन्नामवि। ऋयी विश्नो न हि मुक्तो भवेद्धवम् ॥ ९६ ॥ मृत्युलोके च मन्नामस्मृतिमात्रं न विद्यते । पश्चद्भवेत्स गोयोनौ जन्मेकं ज्ञानदुञ्च बलः॥ ९६ ॥ ततश्छागस्ततो मेषो महिषः सप्तजन्मसु ॥ महाचक्री च कुटिलो धर्महीनस्तु मानवः ॥ ९७ ! जन्मैकं तैलकारश्चङ्क कुंभकारस्तथैव च ॥ मिथ्याकलंकव का च ॥ ९८ ॥ स भवेत्स्वर्णकारश्च रजकः सप्तजन्मसु ॥ ब्राह्मणक्षेत्रवि ददाः कुत्सिताःशौचवर्जिताः ॥ ९९ ॥ जन्म तेषां म्लेच्छयोनौ वर्षाणामयुतं तथा ॥ काम योषितां श्रोणीस्तनास्ये यश्च पश्युद्ध |ति ॥ २ । स भवेदृष्टिहीनश्च परत्रापि नपुंसकः । विप्रोभिचारकर्ता च हिंसको ज्ञानदुर्बलः ॥ १ ॥ यात्येवमंधतामित्रं वर्षाओं गमयुतं तथा ॥ तदा भवति देवलोप्यप्रदानी च दुर्मतिः ॥ २ ॥ ततः शूद्रो भवेद्विप्रो भोगेन कर्मणस्तथा । शत्रज्ञाता च दैवज्ञो मिथ्या वदति लोभतः ॥ ३ ॥ स भवेच ध्रुवं ज्येची वानरः सप्तजन्मसु ॥ अनेकजन्मतपसा भारते ब्रह्मणो भूवेव ॥९ ॥ सुखद रतिधर्मिष्ठो धर्मवीनश्च पातकी ॥ स्वधर्मनिरतो विप्रः परमाच्च हुताशनाव ॥ ६॥ पवित्रघातितेजस्वी तस्माद्भीताः सुराः सदा ॥४ नदीषु च यथा गंगा तीर्थेषु पुष्करं यथा ॥ ६ ॥ पुरीषु च यथा काशी यथा ज्ञानिषु शंकरः। शास्त्रेषु च यथा वे यथावृत्थ | पादपे ॥ ७ मम पूजातपस्मासु व्रतेष्वनशनं यथा तथा जातिषु सर्वासु प्राह्मणः श्रेष्ठ एव च॥ ८ ॥ विप्रपादेषु तीनि छ| |शुदं पापव्याधिविमर्दनम् ॥ ९॥ शुभाशीर्वचनं तेषां सर्वकल्याणकारणम् ॥ ऐतत्ते ॥२३• येथाश्रुतं यथाज्ञातं तदशेषे निशामय । श्रुत्वा धर्मविपाकं च वाचकाय सुवर्णकम् ॥॥ अंबालाल साम | खं• ४ ङ p . इवात्तस्मै च रौप्यं च वस्त्रं तांदूळमेव च मुख़र्णशतकं दद्यात्सयो देही च गोकुलम् ॥ रौप्यं वस्त्रं च तांबूलं मत्प्रीत्या ब्राह्मणाय च् ॥ २१२:॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे भगवचैदसंवादे पंचाशीतित मोऽध्यांयः ॥ ८॥ ॥नंद्र उवाच ॥ केदारकन्याप्रस्तावात्कथितं कर्मकीर्तनम् । कृत्याचीण असंगेन तंट्याङ अ• ८६ सेन वद प्रभो॥ १i केदारकन्या सा का वा को वा केदारभूपतिः ॥कस्य वेशे च तजन्म तन्मे व्याख्यातुमर्हसि। ॥ २॥॥ श्री भगवानुवाच । ॥ पुरातु ब्रह्मणः पुत्रो मनुः स्वायंभुवस्तथा । तस्य श्री शतरूपा च धन्या मान्या च योषिताम् ॥ ३ ॥डू प्रियव्रतोत्तानपादौ तयोः पुत्रौ बभूवतुः ॥ उत्तानपादपुत्रश्च ध्रुव एव महायशाः ॥ १ ॥ तत्पुत्रो नंदसावर्णिः केदारस्य तदा मणिरत्नं च मुक्ताश्च हीरकं परमं तथा ॥ माणिक्यमश्वरत्नानां ललं लभं च हस्तिनाम् ॥ ८ ॥ रौप्यं प्रवालं मिष्टान्नं शत जलभोजनपात्राणि सुवर्णानां ददौ नृपः ॥ १० ॥ सुवर्णानां यज्ञसूत्रमंगुलीयंकमुत्तमम् ॥ आसनं स्वर्णरलानां ब्राह्मणेभ्यो ददौ मुदा ॥ ११ ॥ ब्राह्मणानां च लकं च सूपकारं नृपस्य च ॥ ब्राह्मणानां द्विलक्षे च ॥ १२ घृतकुल्या मधुकुल्या दधिकुल्या मनोदराः ॥ बुडकुल्या दुग्धकुल्या नित्यं प्रार्थनमीप्सितम् विप्राणां भोजनं तथा ॥ दुःखिनां भिक्षुकाणां च धनदानं यथोचितम् ॥ १७ ॥ फलमूलाशनो राजा वैष्णवश्च ॥४ जितेंद्रियः ॥१००॥ तर ६ ॥ सृजते ब्राह्मणाय रूक्षमनं वद प्रभो॥कुर्वतु भक्षणं ते वे विप्राः सूपादिना नृप ॥ १७॥ १' K कृपस्य च ॥ यो राजा तच्छतगुणः स एव मंडलेश्वरः ॥ १८॥ तत्तद्दशगुणो राजा राजेंद्रः परिकीर्तितः ॥ राजेंद्राणां पंचख्षी नित्यंछ ३ केदारसंसदि ॥ १९ ॥ अमूल्यरत्नमाणिक्यं मुक्ताहारं मणीश्वरम् ॥ गजरत्नमश्वरत्नं केदाराय करं ददौ२० ॥ कमला कलया ४ " जाता यज्ञकुंडसूझुद्रवा वह्निदांशुकाघाना रत्नभूषणभूषिता ॥ २१॥ कासुकी कामिनीश्रेष्ठा कन्या कुमललोचना ।। कन्याङ्क स्मि ते महाराजेत्युवाच नृपतिं च सा ॥ २२॥ राजा संपूज्य तां भक्त्या तस्थौ पत्नीं समर्य च ॥ सा विज्ञाय प्रमुं तातं कृत्वा च = ॐ|विनयं मुदा ॥२३॥ ययौोgण्यवनं रम्यं तपसे यमुनांतिकम् । तत्तपस्यावनं यस्मात्तस्माद्युदावनं स्मृतम् ॥२५तपसा वरयामास मां|ङ वरं च वरंवरम् ॥ ब्रह्मा ददौ वरं तस्यै पथात्कृष्णं लभिष्यसि ॥ २६ ॥ सा चैकदा नदीतीरे वसंते सस्मिता सती ॥ शयाना पुष्पशङ य्यायां रत्नाभरणभूषिता ॥ २६ ॥ ब्रह्म परीक्षितुं यांतः साध्वों च सुमनोहराम् ॥ ददर्श कन्या रहसि युवानं पुरुषं परम् ॥२७ चंद ४ नोक्षितसर्वांगं रत्नभूषणभूषितम्॥ सस्मितं कामुकं रम्यं रमणीनां च वांछितम् ॥ २८ ॥ यथा षोडशवर्षीयं कुमारं कनकप्रभम् ॥४ |कोटिकंदर्पलीलाभं पीतांबरधरं वरम् ॥ २९॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं शरत्पद्ममुलोचनम् ॥ दृष्ट्वा तं च समुत्थाय वासयामास सन्निधौ॥ ॥ ३० ॥ पूजा चकार भक्त्या च फलं मूलं ददौ मुदा॥ सुवासितं जलं दत्त्वा प्रणनाम मुदान्विता ॥ ३१ ॥• पूजां गृहीत्वा सुदितः|” छु। साद्रां तामुवाच ह ॥ विप्ररूपी च भगवान्प्रज्वलन्ब्रह्मतेजसा ॥ कासुकीनां च काम्यं च सतीनां दुष्करं व्रज ॥ ३२॥ धर्म ऊं झ|उवाच॥॥ भवती कस्य कन्या वा किं ते नाम मनोहरे ॥ किं करोषि रहस्येव तन्मे कथितुमर्हसि ॥ ३३ ॥ कस्य हेतोस्तपस्या ॐ ते किं वा वांछसि सुन्दरि । वरं वृणीष्व भद्रं ते यत्ते मनसि वांछितम्॥ ३४॥॥ छंदोवाच ॥ ॥ विप्र ग केदारकन्याहं बँदा हुँदावनेछु आस्थिता ते प्रज्ञेनं। ब्राह्मण तपः करोमि ॥ ३६ रहसि ॥ ॥ चेतृयामि धर्म उवाच हरिं ॥ पतिम् ॥ निरीहमवितक्यं ॥ ३४ ॥ युदि च दातुं परमात्मानमीश्वरम् समर्थासि देहि मे ॥•निर्गुणं वांछितं वरम् च निराकारं ॥ असमसि भक्तानुग्रहविग्रहम् चेद्च्छ किंॐ ॥। ॐ |ऊ|॥ ३७॥खमा तं पर्त इन विना लक्ष्मीं सरस्वतीम् । चतुर्युजस्य दे भार्ये हरे वैकुंठाथिनः ।। ३८ ॥ गोलोके ब्धुिजस्यापि ॐ वे. ४ श्रीवंशीवदनस्य च ॥ किशोरगोपवेषस्य परिपूर्णतमस्य च॥ ३९॥। तस्य भाया स्वयं राधा महालक्ष्मीः परात्परा ॥ ह्मस्वरूपा सं• ४ के. परमा परमात्मानमीश्वरम् । ४५॥ भजते सततं शांतं सुरम्यं श्यामसुन्दरम् । कोटिकंर्पसौंदर्यनिदितं सुकलेवरम् ॥ ११॥ अम्॥४ २००५ ॐ अ• ८६९ स्यलाभरणं सत्यं च नित्यविमदम्। पीतांबरधरं रम्यं दातारं सर्वसंपदाम् ॥ ४२॥ श्रीकृष्णश्च द्विधारूपो द्विभुजश्च चतुर्मुहुः ॥४ चतुर्युजश्च वैकुंठे गोलीके द्विभुजः स्वयम् ॥ ४३ ॥ यन्निमेषो भवेदे ब्राह्मणः पतनेन च पंचविंशत्सहत्रेण युगेनेंद्रस्य पातनम्॥ङ्ग | ४४ ॥ चर्तुदद्वावच्छिन्नकालेन ब्रह्मणो दिनम् । तावतीति निशा तस्य विधातुर्जगतामपि॥ ८८॥ एवं त्रिंशद्दिनैमांसं द्विषदके |मासि वर्षकम् ॥ एवं शतायुस्तस्यैव निबोध बोधतत्परम् ॥ १६ ॥ यावजीवनपर्यतं सेवंते सनकादयः॥ कल्पानां कोटिकोटिं च तन्न साध्यश्च यो विभुः ॥३७॥ सहस्रवतः शेषश्च सेवते च पेत्सदा ॥ दिवानिशं च यं भक्त्या कल्पकोटिशतं शतम् ॥ ६८॥ तन्न साध्यो हितकरो दुराराध्यःपरात्परः । ब्रह्मा ब्रह्मस्वरूपं तं भजेजन्मनिजन्मनि ॥४९॥ वनैश्चतुर्भिः सततं स्तौति नित्यं सनातनम्झ विवे निर्वचनीयश्च वेदानां जनको विधिः॥ ८० ॥ विधाता फलदाता च दाता च सर्वसंपदाम् । तन्न साध्यो हि भगवान्कालकालांत ॥६१॥ संहारकर्ता जगतां कलया रुद्ररूपः । स स्तौति पंचवीस्तु कोन्योन्यस्यापि का कथा॥६२॥ तत्परस्य प्रियो ऊँ बँदे भगवतः श्रुणु ॥ सर्वशक्तिस्वरूपा सा दुर्गा दुर्गतिनाशिनी ॥ ६३ ॥ ब्रह्मस्वरूपा परमा मूलप्रकृतिरीश्वरी ॥ नारायणी वैष्णवी सा सनातनी ॥ ९४॥ यन्मायया जगद्धांतमनित्ये भ्रमते सदा । सा स्तौति भक्त्या ये देवं वृदेष्यंगे दिवानि। शम्॥ १९॥ स्तौति भक्त्या स्वशक्त्या च गजवक्त्रः षडाननः॥ ध्यायतेयं गणेशश्च सर्वादौ यस्य पूजनम्॥ ५६ ॥ च बुरोर्गुरुः । सिद्धेषु च देवेंद्र योगीदं ज्ञानिनां गुरौ॥९७॥ न गणेशात्परो विद्वान्गणेश मुराधिपः॥ सरस्वती ॥ स्तोतुमशका परमेश्वरी ॥ ६८॥ दिवानिशं पापजं भक्त्या पद्म न सेवते ॥ यत्कटाक्षाजगत्सर्वं परिपूर्णतमं शिवम् ॥६९॥ २० सूर्यस्तपति यद्याव । वर्षतींद्रो दहत्यग्निर्भूत्युरति जंतुषु ॥ ६० ॥ पृथिवीसेवया यस्य सर्वाधारा वसुंधरा ॥ झ| . निळा शेला यस्य भीताय सुन्दरि ॥ ६१ ॥ तीर्थसारा च सा गंगा पवित्रा सुक्तिदायिनी ॥ जगतां पावनी देवी यस्य ॥ ७२ ॥ पवित्रा तुलसी देवी स्मरणाद्यस्य सेवनात्॥ नवमद्य दिक्पाला भीता यस्य प्रतापतः ॥ ६३ ॥ ब्रह्मां डिषु च सर्वेषु ब्रह्मविष्णुशिवात्मकाः । अन्ये ये ये सुरेशाय शेषाया सुनयस्तथा ॥ ६४ ॥ के चित्कलास्वरूपाधाप्यंशरूपाः केचन । केचित्कलांशाः कृष्णस्य केचिच्च परमात्मनः ॥ ६६ ॥ पतिमिच्छसि कल्याणि प्रकृतेः परमीश्वरम् ॥ गोलोके राधिका साध्यो नान्येषां च कदाचन ॥ ६६ ॥ मां भजस्व महाभागे नृपाणामीश्वरं पतिम् ॥ बळवंतं च देवेभ्यो देवेभ्यश्च वरानने ॥ ६७ ॥ मुखानि यानि कल्याणि त्रिषु लोकेषु संति वै ॥ मुंक्ष्व तान्येव सर्वाणि मत्प्रसादान्न संशयः ॥ ६८॥ सप्तसागरपारे च कांचनी|ऊ। रुचिरा वरे ॥ देवानां क्रीडनार्थाय विधात्रा निर्मिता पुरी ॥ ६९ ॥ तत्रैव गच्छ भद्रं ते रम रामे मया सहे ॥ महेंद्रस्य प्रियवनंछ ॥ ७०॥ गच्छ स्वर्णमयीं लंकां नानारत्नविभूषिताम् । तत्रैव गच्छ भद्रं ते रम रामे मया सह ॥ ७१ ॥ ' |तत्रैव गच्छ भद्रं ते रम रामे मया सह ॥ ७३ ॥ सत्यलोकं ब्रह्मलोकं रम्यं सद्म रहःस्थलम् । तत्रैव गच्छ भद्रं ते रम रामे॥ ४|r७६ ॥ मलयं निलयं रम्यं महेंद्मसारनिर्मितम् । सुगंधियुक्तं सततं शुद्धे चंदनवायुना ॥ ७९॥ मालती यूथिका रम्या केतकी माघीवी तथा ॥ चारुचंपकपुष्पाणां गंधेन सुमनोहरम् । तत्रैव० ॥ ७६ ॥ पिकानां भ्रमराणां च मधुरध्वनिसंयुतम् । तत्रैव ॥ ७७ ॥ इंद्रस्य वरुणस्यैव वायोरपि यमस्य च ॥ धनेश्वरस्य वनेम धर्मस्य शशिनस्तथा ॥ ७८ ॥ सुरम्यं लोकमेतेषां मध्ये देवि यथेच्छति । तत्रैव० ॥ ७९॥ रत्नद्वीपं मणिद्वीपं रम्यं चंद्रसरोवरम् । तत्रैव गच्छ भद्रं ते° ॥ ८० ॥ इत्येवमुक्त्वा संभोर्छ| मच्छेतं तं छलेन च ॥ न वास्तवपरीक्षार्थ सतीत्वं बोधितुं व्रज ॥ ८१॥ उवाच सा नृपसुता कोंपवळस्यलोचन् । हितं सत्यं योग झु धर्मार्थं च यशस्करम् ॥८२ ॥ श्रीबृदोवाच ॥ धैर्यं कुरु महाभाग श्रेष्ठो जातिषु ब्रह्मणः ॥ ब्राह्मणानां तपो घूर्वं सत्यं वेदव्रते ४ ठ— है. छ. ||धृतिः॥ ८३ ॥ परस्त्रीसहसंभोगः स्वभावमाप्यधर्मिणाम् । अधर्मेणेव हे विप्र दुष्टोऽभद्राणि पश्यति । ततः सपत्ने जयति समूलस्थो विनश्यति ॥ ८३ ॥ पतिव्रतानां गमने बलात्कारेण निश्चितम् । मातृगामी भवेत्सद्यो ब्रह्महत्याशतं भवेव ॥ ८९ ॥ कुंभीपाके कें। २०२ अ•८% |-|पच्यते चू याक्चंद्रदिवाकरौ श्रदग्धस्तैलततेषु न मृतः सुक्ष्मदेहतः॥ ८६॥ ताडितो यमदूतेषु लोहदंडेन मूर्धनि ॥झणं सुखं चिरं छु। |ऊ| दुखं सर्वनाशस्य कारणम् ॥ ८७॥ अगम्यागमनं दुःखं धर्मिष्ठो नैव वांछति ॥ क्षमस्व गच्छ भद्रं ते ब्राह्मण ज्ञानदुर्बल ॥ ८८ ॥४॥ |ऊभोबुभुक्षितः । गृह्वाति दुष्टो दुष्टं च विषकुंभं पयोमुखम् ॥ ९० ॥ तथा दृङ् परस्त्रीणां मुखपङ्ग मनोहरम् ॥ विनाशबीजं मोहे च ॥ ९२ ॥ भगं नरककुंडं च लालसूत्रसमन्वितम् ॥ दुगंधियुक्तं पापं च यमदंडस्य कारणम् ॥ ९३ ॥ यथा लिंगं विशत्येव पापयोनौ च यो| |म ब्राह्मण ॥ ९६॥ जाज्वल्यमानो धर्मश्च साक्षी शास्ता च कर्मणाम् ॥ यमश्च दंडकर्ता च स्थापितो हरिणा स्त्रयम्॥ ९६ ॥ स्त्रश्च गच्छ वत्स यथासुखम् ॥ ९९॥ तपस्यासु मम गतमष्टोत्तरशतं युगम् । नास्ति गोत्रं मत्पितुश्च न माता न पिता मम ॥ १०॥ हुताशनः॥ ब्रह्मा शंभुर्भगवती दुर्गा रक्षति मां सदा ॥ २ ॥ येन शुद्धीकृता इंसाः शुकाश्च हरिताः कृताः । मयूराश्चित्रिता येन स मे झ| २०१० रश्नां करिष्यति ॥ ३॥ अनाथबालवृदानां रसः सर्वदेवताः ॥ नारीख़ुदा न माँ घर्मस्त्यक्त्वा गच्छेद्धि सर्वदा ॥ ३॥ ४ मातरं परित्यज्य यच्छ वत्स यथासुखम् ॥ इत्येवमुक्त्वा देवी सा तस्थौ तत्र धरा यथा ॥ ६ ॥ आगच्छंतं च संभोजं मायातं बोध/छा नेन च ॥ शशापेति च सा कोपाद्द्रवंधो क्षयो भव ॥ ६ ॥ क्षयो भव दुराचार हे पापिष्ठ क्षयो भव ॥ पुनः शतं स्वयं सूर्यो छ। वारयामास यत्नतः ॥ ७॥ एतस्मिन्नंतरे तात तवैव जगदीश्वराः । आजग्मुरतिसंत्रस्ता ब्रह्मविष्णुशिवादर यः ॥ ८ ॥ धर्म दृष्ट्वा कलारूपं रुरुदुस्रिदशेश्वराः ॥ कृत्वा क्रोडेतीव कृशं कुह्वा भीतं यथा विधुम् । निश्चेष्टं मलिनं दग्धं वज ॥ ९ ॥ ॥ ४ ॥ धर्म जीवय मद्भक्तं रक्ष धर्म पतिव्रते ॥४॥ |॥ ११० ॥ ॥ ह्मोवाच ॥ ॥ ध्वांतपूर्ण बगल मी जनसङ्रे वै | ॥ महादेव उवाच ॥ ॥ प्रनष्टं च जगत्सर्वं विना धर्मेण सुन्दरि ॥ धर्म जीवय भद्रं ते स्वस्ति तेस्तु वरानने ॥ १२ ॥ सूर्य उवाच ॥ ॥ वरं वृणीष्व भद्रं ते यत्ते मनसि वांछितम् ॥ धर्म जीवय भद्रं ते रक्ष सृष्टिं पतिव्रते ॥ १३ ॥४ |॥ ॥ अनंत उवाच । धर्म करोषि तपसा कथं धर्म विहंसि च ॥ धर्म जीवय भद्रं ते सर्वधम भवेत्तव ॥ १४ ॥ द्विजरूपधरो धर्मस्त्वां परीक्षितुमागतः । ब्रह्मणा प्रेरितत्रैव निदषश्च विहिंसितः ॥ १६ ॥ महेंद्र उवाच ॥ तपसोपार्जितो धर्मो धर्मेण च फलं नृणाम् । कथं फलं च तपसां यदि धर्मः क्षयं गतः॥ १६ ॥ ॥ वरुण उवाच ॥ | धर्म = ॥ पवन उवाच ॥ ॥ जगत्पूतंॐ |कुरु शुभे घर्म जीवय सांप्रतम् । धर्मे प्रनष्टे तपसां तवापूर्वं विनश्यति ॥ १८॥ ॥ वह्निरुवाच ॥ ॥ स्वधूर्मोपार्जनं कर्तुमाग |तासि च भारतम् । विहंसि धर्ममज्ञात्वा पुनर्जीवय सुंदरि ॥ १९ ॥ ॥ यम उवाच ॥ नने । धर्मानुसारात्फलदो धर्म जीवय सत्वरम् ॥ १२०॥ देवानां वचनं श्रुत्वा समुत्थाय पतिंत्रता ॥ नमस्कृत्यं सुरेशांश्च सानुवा च तपस्विनी॥ २३ ॥॥ वृन्दोवाच ॥ ॥ अहं देव न जानामि धर्म ग्रामणरूपिणम् ॥ कृतः क्षयो मया कोपान्मां पशङ् ७ ॥ । म.के. के. अवगतः॥ ३२ जीवयामि ध्रुवे धर्मे युष्माकं च सादुतः ॥ इत्येवमुक्त्वा सा वृन्दा चेत्युवाच व्रजेश्वर ॥ २३ ॥ तपः सत्यं सं• ५ ३. झ्यदिमम् सत्यं च् विष्णुपूजनं । तेन पुण्येन सद्योत्र द्विजो भवतु विज्वरः ॥ २४ यदि भवेत्सत्यं व्रतं सत्यं तपः शुचि छु

• २०३॥ } ४४०८६

तेन पुण्येन सत्येन द्विजो भवंतु विज्वरः ॥ २६॥ यदि नारायणः सत्यः सर्वात्मा नित्यविग्रहः ॥ ज्ञानात्मकः शिवः सत्यो द्विजो ॐ भवतु विज्वरः ॥ २६ ॥ ब्रह्म सत्यं च ते देवाः प्रकृतिः परमा यदि ॥ यज्ञः सत्यस्तपः सत्यं द्विजो भवतु विज्वरः॥ २७ ॥ इत्येव ङ |मुक्त्वा सा धंदा धर्म क्रोडे चकार च ॥ ते दृङ् च कलारूपं रुरोद कृपया सती॥ २८ एतस्मिन्नंतरे मूर्तिधर्मभाय शुचा कुलो ॥ निपत्य विष्णुपादे च शिरसा चेत्युवाच सा ॥ २९॥ ॥ मूर्तिरुवाच ॥ ॥ हे नाथ करुणासिंधो दीनबंधो कृपां कुरु छ| तृणं जीवय कांतं मे जगन्नाथ कृपामय ॥ ३०॥ पतिहीना च या नारी पापिनो सा भवार्णवे ॥ यथास्यं चक्षुर्विरतं प्राणीना ॥ त्वयाऽऽयुङ छ|स्तपस् लब्धं यावदायुश्च ब्रह्मणः ॥ देव देहि धर्माय गोलोकं गच्छ सुंदरि ॥ ३९ ॥तन्वानया च तपसा पधान्मां च लभिष्यसि। झपद्मोलोकमागत्य वाराहे च वरानने । वृषभानसुता त्वं च राधाच्छाया भविष्यसि ॥ ३६ ॥ मत्कलांशश्च रापाणस्त्वां विवाहे ग्री छायास्वरूपिणी ॥ ३७॥ विवाहकाले रापाणस्त्वां च छायां ग्रहीष्यति ॥ वां दत्त्वा वास्तवी राधा सांतर्धाना भविष्यतेि॥४॥ अया रापाणभिनी। विष्णोष वचनं श्रुत्वा ददार्वायुय सुंदरी ॥१६०उत्तस्थौ पूर्णधर्मश्च तप्तकांचनसन्निभः । पूर्वस्मात्सुन्दरः ४२० श्रीमान्प्रणनाम परात्परम् ॥ ३१ ॥ ॥ वृन्दोवाच ॥ ॥ देवाः शृणुत मद्वाक्यं दुर्लघ्यं सावधानतः ॥ न हि मिथ्या भवेद्वाक्यैङ्क G|मदीयं च निशामय ॥ ७२॥ क्षयो भवेति वाक्यं च मयोक्तं कोपभीतया । वारत्रयं पुनर्वक्तुं वारयामास भास्करः ॥ ३३ ॥ सत्ये चर्चा झापारिपूण्यं यथा पूर्वं यथाधुना ॥ त्रिपादधापि त्रेतायुगं द्विपादो द्वापरे तथा ॥ १e ॥ एकपादध धर्मीयं कलेश्च प्रथमे झरे । शेषः। ॐ कलाषोडशांशः पुनः सत्ये यथा पुरा ॥ ६६ त्रिर्निर्गतं मम मुखात्क्षयस्तेन ततः क्रमात् ॥ पुनरुक्ते च मनसि वारयामास । । छुभास्करः ॥ ६६ ॥ तेनैव हेतुनायं च कुलिशेषे कलामयः । तथा शप्तः स्थितो दुर्गे कुलिशेषे तथा ध्रुवम् ॥ ४७ ॥ एतस्मिन्नंतरे हैं। नद रथम् । गोलोकादागतं वेगादतीव सुन्दरं शुभम् ॥ १८ ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणहीरहारपरष्कृतम् । मणिमाणिक्य बँ सुक्ताभिर्वद्यश्वेतंचामरैः॥६९॥ विधूषितं भूषणेश्च रुचिरे रलदर्पणेः नत्वा हरिं हरं वृन्दा ब्रह्मणं सर्वदेवताः॥ १६० ॥ समारुह्य रथं |” अदृष्ट्वा गोलोकं च जगाम सा दुवा जग्मुश्च स्वस्थानं किं धूयः श्रोतुमिच्छसि ॥१९३॥। इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महोपुराणे नारायणनारदसं डू उवादे श्रीकृष्णजन्मखण्डउत्तरार्द्धभगवन्नंदसंवादे षडशीतितमोऽध्यायः ॥८६ ॥ ॥ नंद उवाच। ॥ त्वां ज्ञातुं नहि शक्ताश्च वेदा वेदप्रभं स्वछं ॐयम् । सुरा श्रद्धेशशेषाद्या मुनिसिद्धदादयस्तथा ॥ १ ॥ को भवानिति विज्ञातुं परं कौतूहलं मम ॥ तत्सर्व स्वात्मयाथार्यं निर्जने कथयॐ ॐ प्रभो ॥ २ ॥॥ श्रीनारायण उवाच । ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र .कृष्णं द्रष्टुं मुनीश्वराः। आजग्मुः सहसा वत्स ज्वलंतो ब्रह्मतेजसा ॥ ३ ॥छ। ॐ पुलहश्च पुलस्त्यश्च क्रतुश्च भृगुरंगिराः । प्रचेताश्च वसिष्ठश्च दुर्वासाः कण्व एव च ॥ ३ ॥ कात्यायनः पाणिनिश्चकणादो गौतम । ॥ सनकश्च सनंदश्च तृतीयश्च सनातनः ॥ ६॥ कपिलश्चासुरिश्चैत्र वायुः पंचशिखस्तथा ।। विश्वामित्रो वाल्मीकिश्च कश्यपश्चओ |पराशरः ॥ ६॥ विभांडको मरीचिम शुक्रोत्रिश्च बृहस्पतिः । गाग्र्यश्वषि तथा वात्स्यो व्यासश्च जैमिनिस्तथा ॥ ७ ॥ मितवायुष्य | || श्रृंगबु याज्ञवल्क्यः शुकस्थाः सोसति शुद्धजटिलो भरद्वाजः सुभद्रकः।८।।मार्केडेयो लोमशश्च आसुरिश्च विटंकणः "अष्टावक्रडू कॅशतानंदो वामदेवश्च भानुरिः ॥ ९ संवर्तयाप्युतथ्यश्च नरोहं चापि नारदः जाबालिः परमधाप्यगस्त्यः पैलं एव च ॥१०॥ झ छेयुधामन्त्रैस्सुखोप्युपमन्युः श्रुतश्रवाः ॥ मैत्रेयश्चपवनश्चैव वररुच्यर्पिरेव च ॥ ११ ॥ तान्दृष्ट सहसोत्थाय नमस्कृत्य बुद्धांजलिः । ॐ अ० ८७ वे. इ. सिंहासनेषु रम्येषु वासयामास सादरम् ॥ १२॥ पूजयामास विधिवत्कुशलप्रश्नपूर्वकम् । परस्परं च संभाष्य म्ध्ये कृष्ण उवास ख४ ४ ६. सः ॥ १३ ॥ एतस्मिन्नंतरे कृष्णस्तेजोराशिं ददर्श सः ॥ ददृशुस्ते च मुनयोप्याकाशे च समुज्वलम् ॥ १४ ॥ कुमारं कनकप्रभम् । यथैवं पेववर्षीयं नग्नं बालकमीप्सितम्। तडझा मुनिपुंगवाः ॥ १६ ॥ प्रणेमुर्मुनयः सर्वे शौरश्च प्रणनाम तम् ॥ सस्मितं स्निग्धनेत्रं च कृत्वा युक्तिं च सादरम् | स समाशिषं कृत्वा समुवासं च संसदि ॥ उवाच तांश्च शौरिं च भगवंतं सनातनम् ॥ १८ ॥ सनत्कुमार उवाच ॥ झ भद्रं वो मुनयः शश्वत्तपसां फलमीप्सितम् ॥ कृष्णस्य कुशलप्रश्न शिवबीजस्य निष्फलम् ॥ १९ ॥ सांप्रतं कुशलं वश्च दर्शनं पर मात्मनः ॥ भक्तानुरोधाद्देहस्य परस्य प्रकृतेरपि ॥ २•निर्गुणस्य निरीहस्य सर्वबीजस्य तेजसा ॥ भारावतरणायैव चाविर्भूतः|ङ्क अस्य सांप्रतम् ॥ २१ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ | विद्यते ॥ २३२ ॥ ॥ सनत्कुमार उवाच ॥ शरीरे प्राकृते नाथ संततं च शुभावहम्॥ नित्यदेहे क्षेमबीजे शिवप्रश्नमनर्थकम् |॥ २३ ॥ ॥ ॥ योयो विग्रहकारी च स च प्राकृतिक स्मृतः॥ देहो न विद्यते विप्र तां नित्यां प्रकृतिं छु। विना ॥ २४ ॥ ॥ सनत्कुमार उवाच ।। रक्तविंदूद्वा देहास्ते च प्राकृतिकाः स्मृताः। कथं प्रकृतिनोथस्य बीजस्य प्राकृत झ| वgः ॥२६॥ सर्वबीजस्य सर्वादिर्भवांश्च भगवान्स्वयम् । सर्वेषामवताराणां प्रधानं बीजमव्ययम् ॥ २६ |नित्यं नित्यं सनातनम् । ज्योतिःस्वरूपं परमं परमात्मानमीश्वरम् ॥ २७ वेदांगास्तथा वेदविदः प्रभो ॥ २८॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ सांप्रतं वासुदेवोहं रक्तवीर्याश्रितं वपुः । कथं न प्राकृतो विप्र २०४ इतीरितः ॥ ३० वासुदेवेति तन्नाम वेदेषु च चतुर्थं च । पुराणेष्वितिहासेषु यात्रादिषु च दृश्यते ॥ ३१ ॥ में /ि&/ विदः क ते वेदे निरूपितः ! साक्षिणो मुनयषेत्र धर्मः सर्वत्र एव च ॥ साक्षिणो मम वेदाश्च रविचंद्रौ च सांप्रतम् ॥ ३२ ॥ ॥ | वाचं सत्यं वदसि विथैव त्वमेव वैष्णवाग्रणीः ॥ स्वागतं कुशलं शश्वकिन्निमित्तमिहागतः॥३३ ॥ ॥ सनत्कुमार उवाच ॥ ४॥ छ|श्रूयतां मुनयः सर्वे सांप्रतम् ॥ अहो येन निमित्तेन चातिशीघ्रमिहागतः ॥ ३४ ॥“ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ । ४॥ . नतम ॥ सर्वं जानासि सर्वज्ञ त्वमेव विदुषां वर ॥ ३८॥ ॥ सनत्कुमार उवाच ॥ ॥ धन्योसि छ|भगवञ्छश्वन्मान्योसि जगतामपि ॥ सर्वेश्वरेश्वरोसि त्वं त्वत्परो नास्ति विश्वतः ॥ ३६ ॥॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ४ यज्ञानां च व्रतानां च तपस्यानां द्विजेश्वर ॥ सततं फलदाताहं दक्षिणाभिः सहेति च॥३७॥इति श्रुत्वा कुमारश्च जवेन प्रययौ च ते ॥“ छु|मवाश्चर्यं च वचनं वारयामास तेपि तम् ॥ ३८ ॥ ॥ ऋषय ऊवतुः ॥ ॥ हे सिडेंद्र मूहाभाग कुमार करुणामय ॥ काशंकिङ्ग् |तकथा प्रोक्ता भयात्कृष्णसंनिधौ ॥ ३९ ॥ किं पुत्र दृष्टमाश्चर्यं श्रुतं किमपि कुत्रचित् । अतीव कृस्ना विस्तीर्णमस्माकं वक्तुमर्हसि ॥डै। ॐ |॥ ४० ॥ एतस्मिन्नंतरे ब्रह्म पार्वत्या सह शंकरः । अनंतश्चापि धर्मश्च श्रीसूर्यश्च निशाकरः॥ ३१ ॥ आदित्या वसवो रुद्रा दिक्पा |हुँ। ॐ|लाद्यश्च देवताः ५ श्रीकृष्णं सहसोत्थाय संभाव्य च पृथक्पृथक्रु ॥ ४२ ॥ मधुपर्कादिकं दत्त्वा पूजयामास भक्तितः ॥ प्रणेमुक्षयः ॥४॥ छ|सवें शेषं शंभं विधिं शिवाम् ॥ ४३ परस्परं च संभपा बभूव द्विजदेवयोः । समुवासासने मध्ये कुमारः कनकप्रभः । कथां कथितु/छे कुमारेमें संसदि द्विजदेवयोः ॥ १९ ॥ ॥ सनत्कुमार उवाच ॥ मया गतश्च गोलोको न दृष्टो राधिकापतिः । ततो गतं च वैकुंठ|कें |तत्र नास्ति "चतुर्मुः ॥ ६६ ॥ ततो गतश्च क्षीरोदस्तत्र नास्ति हरिः स्वयम् ॥ परिश्रतो विषण्णश्च स्नातं क्षीरोदधेस्तटे ॥ १६ ॥ |छै। |विस्तीर्णवालुकामध्ये कच्छकं शतयोजनः ॥ भीतश्च कंपितस्तत्र दृष्टो दुःखी च शुष्कितः ॥ ३७ ॥ निसा चै। छरितो राघवेण मीनेन च महात्मना ॥ धन्योसीति मयोक्तश्च नाहं धन्य उवाच सः ॥ ८॥ क्षरोदः सागरो घन्यो जंतवो यत्रङ्क ॐ|मदिखाः! भतो महोत्तराभाषि प्रसंख्याम महामुने ॥ ६९ ॥ भवान्धन्योसि क्षीरोद तेनोक्तो नाहमेव च॥ धन्या वसुंधरा देवी यत्रैव चैं। " के. कई ४ सप्तसागरः ॥ ४॥ धन्यासि वसुधेयुक्त नामेवेत्युवाच सां। धन्योनतो ममाधारः कृष्णांशो नागरा भुः ॥९१॥ संवत्रभङ्क सं० ४ ३ ..|मध्येहं मूर्ति ये च सर्षपः धन्योसि रेषेत्युक्तोयं धन्यूनामुवाच॥दश धन्यः कूम मण्धारो गच्छ तत्रैव चुने धन्योसि झ. ८७ २०॥ | अ०८७ |कूर्मेत्युकोयं नाहं धन्योस्मि वे मुने ॥ ६३ ॥ वायुना धार्यमाणोहं मत्तो धन्यतमश्च सः ॥ धन्योसीत्युक्तः पवनो धन्यो नाहमुवाच |° झ||सः॥ धन्यश्च भगवान्ब्रह्मा विधाता जगतामपि ॥९४॥ धन्योसि तत्र धाता च धन्यो नाहमुवाच सः ॥ धन्यो महेश्वरो देवोछ योगींद्राणां गुरोर्गुरुः ॥९८॥ सर्वाराध्यः सर्वपूज्यो धर्मरूपः सनातनः॥ कालकालश्च संहर्ता स्वयं मृत्यंजयः प्रभुः ॥ धन्योसि तत्रऽ शंभुश्च धन्यो नाहमुवाच सः ॥ ९६ ॥ सर्वादौ पूजनं यस्य ज्ञानिनां च गुरुः ॥ धन्यो गणेश्वरो देवो देवानां प्रवरः परः ॥५७॥|3| सिडैजेषु मुनीनेषु देवेंद्रेषु श्रुते शृतम् ॥ योगींद्रेषु च प्राज्ञेषु न गणेशात्परः पुमान् ॥५८॥ निम्नगासु यथा गंगा तीर्थेषु पुष्करं यथा ॥४ ||वेदप्रणिहितो धम धर्मस्तद्विपर्ययः ॥६९॥ वेदो नारायणः साक्षाद्वयं पूज्या व्यवस्थया ॥ तस्माच्छास्राणि सर्वाणि पुराणानि च|दें। ज्ञ| संति वे ॥ ६० ॥ तस्मान्निरूपितो धर्मवेतिहासश्च संहिताः । तस्माद्धन्याश्च ते वेदा वदंत्यत्र मनीषिणः ॥ ६१ ॥ यूयं धन्याश्च |मान्याधेत्युक्ता वेदा मया ततः ऊचुस्ते न वयं न्या यज्ञसंघश्च सांप्रतम् ॥ ६२ ॥ वयं व्यवस्थाकर्तारो यज्ञयुः फलदः स्वयम् ॥|| तस्मादन्यः स एवापि गच्छगच्छ महामुने ॥ ६३ ॥ धन्योसि यज्ञसंघोसीत्युक्तस्तत्र मया विभो ॥ -चुस्ते न वयं धन्या ४ धन्यं कर्म शुभं मुने ॥ ६७ ॥ शुभकर्मासि धन्यं त्वं नाहं धन्यमुवाच तत् ॥ कर्मणां फछदाता यः कुर्महेतुश्च सांप्रतम् ॥ ६९."झ्। धातुर्वधाता भगवान्सर्वादिः सर्वकारकः ॥ श्रीकृष्णः परमात्मा च धन्यो मान्यश्च निश्चितम् ॥ ६६ ॥ धर्मालयं ततो गत्वां न डद्वा जगीश्वरम्॥ ,मथुरामागतं द्रष्टुं परिपूर्णतमं प्रभुम् ॥ ६७ ॥ यज्ञानां तपसां चैव व्रतानां शुभकर्मणाम् ॥ ईश्वरं फलदाउँ वरं परमात्मानमेव च ५.६८ ॥ झारणं कारणानां च ब्रह्मादीनां पुसरम् ॥ धन्योसीति मयोल दक्षिणाभिः सहेति चॐ॥२०५॥ | ६९ ॥ इत्युक्तेन भगवता कथितं सर्वकारणम् । दक्षिणाभिश्च फलदो हतयज्ञो झदक्षिणः ॥ ७०॥ दक्षिणा विप्रमुद्दिश्य तत्काले कैं। |€ न दीयते । एकरानेयतीते तु तदानं द्विवृणं भवेत् ॥ ७१ ॥ मासे शतगुणं प्रोक्तं द्विमासे तु सहस्रकम् । संवत्सरे व्यतीते तु स दाता नरकं यजेत् ॥ ७३ ॥ वर्षाणां च सहस्र च सूत्रकुंडे निपत्य च ॥ ततपुडालतां याति व्याधियुक्तश्च |पातकी ॥ ७३ ॥ दात्रा न दीयते दानं ग्रहीत्रा चेन्न गृह्यते । उभौ तौ नरकं प्राप्तौ वर्षाणां च सहस्रकम् ॥ ७७ ॥ ॐ यजमानश्च चांडालो ब्राह्मणस्तत्पूरोहितः तौ च पापिनौ कर्मणः फलात् ॥ ७६ ॥ सर्वे देझ|छ। झ|मुनयो जहसुर्विस्मयं ययुः । विस्मयं च ययौ नंदस्तत्याज पुत्रभावकम् ॥ ७६ ॥ रुरोद च सभामध्ये लज्जाहीनः ॐ|ञ्चाकुलूः । त्य मोमितीत्युक्त्वा बोधयामास पार्वती ॥ ७७ ॥ श्रीनंद उवाच ॥ ॥ अमूल्यरत्नं माणिक्यं यथाङ |ञ्जन्मनो गृहे ॥ स्थितं तेन च देवेश तथाहं वंचितः प्रभो ॥ ७८ ॥ ममापराधं भगवन क्षमस्व प्रकृतेः पर ॥ यास्यामि न । झ|पुनर्गेहं गोकुलं नमुनातटम् ॥ ७९॥ वृंदावनं तथावासं क्रीडावासं गदाग्रज ॥ तत्सर्वं च यशोदाया गोपिकांतिकमेव च’ |च सभामध्ये पूर्ण संप्राप नारद ॥ क्रोडे कृत्वा जगन्नाथो बोधयामास तत्क्षणम् ॥ ८२॥ ॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्ण४ जन्मखंड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे भगवर्नदसंवादे सप्ताशीतितमोऽध्यायः ॥ ८७ ॥ श्रीकृष्ण उवाच। । चेतूनं कुरु हे तात|। ताते चेतनं कुरु । जलबुदवत्सर्वं संसारं सचराचरम् ॥ १ ॥ त्यज मोहं महाभाग मायां स्तौहि परात्पराम् । ब्रह्मस्वरूप परमां ॐ सर्वमोहनिकृतनीम् ॥ मुक्तिप्रदां मंडभागां विष्णुमायां सनातनीम् ॥ २॥ त्रिपुरस्य वधे घोरे महायुद्ध भयाकुले ॥ येन स्तोत्रेण आनंद उवाच। सर्वविषविनाशाय दुःखप्रशमनाय च॥ विभूतये च यशसे नृणं वांछितसूिदय स्तोत्रमेकं महादेव्या जगन्मा एवम" पर गतिनाशिन्या गोपथ बनाम " " हेरेि महो विनतास अप भवनस्य " पान बनवले जाऊ ० ८८ . ३. ४. ३६निर्गुणः परात्परः ॥ ७॥ सं० ४ उ. ॐतनम्।eरणत्रस्तेन विधुनाशंकरेण पुरा कृतम् । नारायणोपदेशेन प्रेरितेन च ब्रह्मणा ॥९॥ शत्रुप्रस्तं शिवं दृश्वास ब्रह्माणमुवाचॐ ॥२०६॥ |इ उवाच शंकरं ब्रह्मा रथस्थं पतितं रणे ॥ १०॥ शूरसंकटशांत्यर्थं दुर्गा ङ्गतिनाशिनीम् ॥ मूलप्रकृतिमाद्यां तां स्तौहि ब्रह्मस्व|४| अ अहपिणीम् ॥ ११ ॥ इरिणा प्रेरितोहं च त्वां वदामि मुरेश्वर ॥ विना शक्तिसहायेन को वा के जेतुमीश्वरः ॥ १२॥ ब्रह्मणश्च वचःड्ड |श्रुत्वा दुर्गा सस्मार शंकरः ॥ पुटजलिपरो भूत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ १३ ॥ नातः पादौ च प्रक्षाल्य धृत्वा धौते च वाससी ॥ आचांतः कुशइस्तश्च शुचिर्विष्णु च संस्मरन्॥ १६॥ ॥ श्रीमहादेव उवाच ॥ ॥ क्षरक्ष महादेवि दुर्गे दुर्गतिनाशिनि ॥ मां ङ भक्तमनुरक्तं च शत्रुअस्ते कृपा मयि॥ १९ ॥ विष्णुमाये मंदभागे नारायणि सनातनि । ब्रह्मस्वरूपे परमे नित्यानंदस्वरूपिणि छ। | ॥ १६ ॥ त्वं च ब्रह्मादिदेवानामंबिके जगदंबिके । त्वं साकारे च गुणतो निराकारे च निर्गुणात् ॥ १७ ॥ मायया पुरुषस्त्वं छ। च मायया प्रकृतिः स्वयम् । तयोः परं ब्रह्म परं त्वं बिभर्षि सनातनि ॥ ८॥ वेदानांजननी वी च सावित्री च परात्परा । वैकुंठे कें च महालक्ष्मीः सर्वसंपत्स्वरूपिणी ॥ १९ ॥ मर्यलक्ष्मी क्षीरोदे कामिनी शेषशप्तयिनः ॥ स्वर्गे स्वर्गलक्ष्मीस्त्वं राजलक्ष्मीचेच्छु भूतले ॥ २०॥ नागादिलक्ष्मीः पाताले ग्रहेषु गृहदेवता ॥ सर्वसस्यस्त्ररूपा त्वं सर्वेश्वर्यविधायिनी ॥ २१ त्वं ब्रह्मण सरस्वती ॥ प्राणानामधिदेवी त्वं कृष्णस्य परमात्मनः ॥ २२॥ गोलोके च स्त्रयं राधा श्रीकृष्णस्यैव वक्षसि । गोलोकाधिष्ठित्स देवी वृन्दावनवने वने ॥ २३ ॥ श्रीरामंडले रम्या वृन्दावनविनोदिनी लीति च ॥२४ ॥ व्रकन्या कुत्रकल्पे कुत्रकल्पे च शैलजा । देवमाता दितिस्त्वं च सर्वाधारा वसुन्धरा ॥ २९॥ त्वमेव गंगा आँ तुलसी वं च स्वाहा स्वधा सती॥ वदंशांशांशकळ्या सर्वदेवादियोषिः ॥ २६ ॥ स्त्रीरूपं चातिपुरुषं देवि वै च नपुंसकम् ॥lछु वृक्षाणां वृक्षरूपा त्वं सृष्टा चांकुररूपिणी ॥ २७॥ वह्नौ च दाहिका शक्तिर्जले शैत्यस्त्ररूपिणी ॥ सूर्यं तेजस्वरूपा च प्रभारूप /&/Y°६४ च संततम् ॥ २८औ गंधया च भूमौ च आकाशे शब्दरूपिणी । शोभास्त्ररूपा चंद्रे च पद्मसंघे च निश्चितम् ॥ २९॥ सृष्टौ सृष्टिस्वरूपा च पालने परिपालका महामारी च संद्वारे जले च जलं पिणी ॥ ३०॥ क्षुत्वं द्या त्वं निद्रा त्वं तृष्णा त्वं बु दिपिणी। तुष्टिस्त्वं चापि पुष्टिस्त्वं शब्दा त्वं च क्षमा स्वयम् ॥ ३१ ॥ शांतिस्त्वं च स्वयं श्रुतिः कांतिस्त्वं कोर्तिरेव च ॥४॥ लच्चा त्वं च तथा माया भुक्तिमुक्तिस्वरूपिणी ॥ ३२ ॥ सर्वशक्तिस्वरूपा त्वं सर्वसंपत्प्रदायिनी ॥ वेदे निर्वचनीग्रा त्वं त्व.। जानाति कश्चन ॥ ३३ ॥ सहस्रवक्तस्त्वां स्तोतुं न च शक्तः सुरेश्वरि ॥ वेदा न शक्ताः को विद्वान्न च शक्तः सरस्वती॥ ३४ ॥ स्वयं विधाता शक्तो न न च विष्णुः सनातनः ॥ किं स्तौमि पंचवीस्तु रणत्रस्तो महेश्वरि ॥३४ ॥ कृप कुरु महामाये मम् शत्रु झयं कुरु ॥ इत्युक्त्वा च सकरुणं रथस्थे पतिते रणे ॥ ३६ ॥ आविर्बभूव सा दुर्गा सूर्यकोटिसमप्रभा । नारायणेन कृपया प्रेरिता परमात्मना ॥ ३७ ॥ शिवस्य पुरतः शीतं शिवाय च जयाय च ॥ इत्युवाच महादेवी मायाशक्त्यासुरं जहि ॥ ३८ ॥ | ॥ ॥ वरं वृणीष्व भद्रं ते यत्ते मनसि वांछितम् ॥ भवान्वरः सुराणां च जयं तुभ्यं ददाम्यहम् ॥ ३९ |ज्ञ ॥ श्रीमहादेव उवाच ॥ ॥ क्षयो भवतु दैत्यस्य इति मे वरमीश्वर ॥ देहीति वांछितं दुर्गं परमार्थ सनातनि ॥ ४०.|ङ ॥ ॥ हरिं स्मर मंहाभाग जय दैत्यं जगद्वरो ॥ स्वयं विधाता भगवांस्त्वमेव ज्योतिरीश्वरम्॥ ११ ॥ विष्णुर्थेषरूपो बभूव ह ॥ दधार कलया मूर्धा शूलपाणे रथं विभुः ॥ ४२ ॥ उर्वचक्रमयोगं च प्रकृतिं च चकार सः । अत्रं दौ|४| मंत्रपूतसुद्धार ततो रथम् ॥ ४३ ॥. शिवः शत्रं गृहीत्वा च ध्यात्वा विष्णु महेश्वरीम् ॥ जघान त्रिपुरं शीघ्रस पपात महीत ले ॥ ४४ ॥ वृधुवुः शंकरं देव्राध्यक्छुश्च पुष्पवर्षणम् । दुर्गा नस्यै ददौ शूलं पिनाकं विष्णुरेषु च ॥ ३९ ॥“ ब्रह्म शुभाशिषं ॐ सुनयश्यापि हर्षिताः। ननृतुर्देवताः सर्वा जगुर्गंधर्वकिन्नराः ॥ ६६ ॥ एतस्मिन्नंतरे तात स्तबैराजमनुत्तमम् ॥ विघ्नं विश्वकरं शी| ( " " एनबिन से बनी इयर भिमें मंत्र से निधियों ने "गी" .. इ. ॐ कवासदं जैसी संबंसिद्धिप्रदं वरम् ॥ स्तोमराजप्रपठनात्प्रसन्ना पार्वती सदा॥ १९॥ लोभमोहकामक्रोधकर्ममूलनिकृतनम् । बल छु& छ| सं० ४ बुद्धिकरं चैव जन्ममृत्युविनाशनम् ॥ ६० ॥ धनपुत्रश्रियाश्रमिसर्वसंपत्प्रदं नृणाम् ॥ शोचुःखहरं चैव सर्वसिद्धिप्रदं वरम् ॥४॥ अ०॥ ९१ ॥ स्तोत्रराजप्रपठनान्महावंध्या प्रसूयते ॥ बंधनान्मुच्यते दुःखी भयान्मुच्येत निश्चितम् ॥ ५२॥ रोगाद्विमुच्यते रोगी |झ २००७ | ब•८८ छ|दरिद्र धनी भवेत् ॥ दावाग्निमध्ये न मृतो मनः पोतो महार्णवे॥ ३ ॥ दस्युग्रस्तो रिपुग्रस्तो हिंस्रजंतुसमन्वितः॥ स्तोत्रेणानेन |छु। छवश्यैदृ कल्याणं लभते नरः ॥ ६८ ॥ तेजसानां यथा रत्नमाश्रमाणां द्विजो यथा॥ नदीनां च यथा गंगा मंत्राणां प्रणवो यथा ॥|४ छ| वै तुलसीसर्वपत्राणां धराणांच वसुंधरा॥ पुष्पाणां पारिजातं च काष्ठानांचंदनं यथा ॥६३॥ विष्णुपूजा च तपसां व्रतेष्वेकादशी ॐयथा ॥ ज्ञानिनां च यथा शंभुः सिदानां च गणेश्वरः॥९७देवानां च यथा विष्णुर्वेदाः शास्त्रेषु तंत्रतः॥ देवीनां च यथा दुर्गा शताओं झ|नां कमला यथा॥ १८ सरस्वती च विदुषां राधिका सुन्दरीषु च ॥ तथा स्तोत्रेष्विदं स्तोत्रं नातः परतरं व्रज ॥ ६९ ॥ पुराझ कुवत्तं ब्रह्मणे च पुष्करे सूर्यपर्वणि ॥ दैत्यप्रस्ताय भीताय सर्वदुर्गहरं परम् ॥ ६० ॥ शिवाय शत्रुग्रस्ताय ददौ ब्रह्मा मदाज्ञया ॥झ शिवष सनकादिभ्यः पुरा दुर्वाससे ददौ ॥ ६१ ॥ सनत्कुमारो भगवान्कृपया गौतमाय च ॥ पुलहाय पुलस्त्याय ददौ चांगिरसेट्स कुमुदा ॥ ६२॥ तथा चंद्राय सूर्याय सूर्ययापि यमाय च ॥ यमय चित्रगुप्ताय कृपया च पुरा ददौ ॥ ६३ ॥ नित्यं पठिष्यसि स्तोत्रं छ। ॐ गोलोकगमनाय वै ॥ साक्षात्पश्यसि भो तात तामेव पार्वतीमिह ॥ ६८ ॥ यस्मै कस्मै न दातव्यं पापिने गोपनं कुरु ॥ नारायण छु। | शहाणं भकाय सूपकाराय शांताय शुश्रादान्नभोजिने विदुषे तथा ॥ ६५॥ ॥ कन्याविक्रयिणे सर्वज्ञाय च विप्राय चैव ब्राह्मणाय प्रदातव्यं प्रयत्नतः विशेषतः "॥ विप्राय ६७ वृषवाद्य ॥ सर्वसिदिं वृषलीपतये च लभते तथा सिदस्तोत्रो ॥ ६६ ॥४ छ। ॐस्य X|दशायुतजपेनेव सिद्धस्तोत्रो भवेन्नरः ॥ ६८॥ अग्निस्तंभं जलस्तम्भं मृत्स्तंभं मनसस्तथा ॥ अश्वमेधसहस्रच पृथिव्याध झ॥|२२०७ .७ ॥ प्रदक्षिणात्॥ ६९॥स्तानाच सर्वतीर्थानां स्तोत्रमेतच पुण्यदम् ॥ दत्तं तुभ्यं मया तात मम प्राणसमं व्रज ॥७०॥ स्तवनं कुरु पावें|| . वेदानां मम संसदि । श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा मदस्तुष्टाव पार्वतीम् ॥७३॥ स्तोत्रेणानेन विनेंद्र सर्वसंपत्प्रदायिनीम् । वरं तस्मै ददौ दुर्गा I७२ दुर्लभं परमं ज्ञानं वेदे यन्न श्रुतं मुने ॥ राजेंद्रत्वं गोकुले च कृष्णभकिं सुदुर्लभाम् ॥७॥ तदायं चाप परतो मह्त्वं सिद्धमेव च ॥ वरं दत्त्वा ययौ दुर्गा संभाष्य शंभुना सह । जग्मुर्देवाश्च मुनयः स्तुत्वा च नंदनंदुनम् ॥“ |७८ ॥ उवाच नंदं श्रीकृष्णो व्रज नंद व्रजान्वितः । प्रहृष्टस्त्यक्तमोइत्र बोधेन दुर्लभेन च ॥ ७८॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्त सदाओ |पुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्ड उत्तरार्धे नारायणनारदसंवादे श्रीभगवन्नंदसंवादे अष्टाशीतितमोऽध्यायः उवाच ॥ ॥ गच्छगच्छ गृहं गच्छ व्रजराज व्रजं व्रज ॥ सर्वतत्त्वं त्वया ज्ञातं दृष्टाश्च मुनयः सुराः ॥ १॥ श्रुतं मे धन्यमाख्यानं नानाख्यानं सुदुर्लभम् । दुर्गायाः स्तोत्रराजं च जन्मपापनिकृतनम् ॥ २॥ स्थितं तते निगदितं हर्षेण च सुखेन च ॥|४| | नाव चुकुंगेन क्षी च नवम ॥ ६५॥ड नंवं ने बौं तारण पिबेत पद की पग चुंबी तरी लङ्क |ानां समूढं च राधां चापि विशेषतः ॥ एकत्र च स्थितं तेषु बंधुवर्गेषु कर्मणा ॥ ६! इदैवापि सुखं भुक्त्वा गच्छ गोलोकमुत्त मम् ॥ साईं यशोदया तात रोहिण्यां गोपिकागणैः ॥ ७ ॥ गोपानां बालकैः सार्द्र वृषभानेन गोपकैः ॥ राधामात्रा कलावत्यां |राधया सह यास्यसि ॥ ८॥ रथानां शतलकं च गोलोकादागतं पितः। अमूल्यरत्ननिर्माणं हीरहारपरिष्कृतम् ॥ ९ ॥ क्यमुक्तानां मालाजालविभूषितम् । द्वह्निशुद्धांशुकै रम्यैराच्छन्नं पीतवर्णकैः ॥ १० ॥ पार्षदप्रवरै रम्यैर्वेष्टितं वेतचामरैः । सद्रत्न दर्पणे रम्यैगोपिकाभिश्च गोपकैः॥ वेष्टितं च तदारुह्य कौतुकाद्यास्यसि ध्रुवम् ॥ ११ ॥ त्यक्त्वा च पार्थिवं देहं दिव्यदेहं विधाय हैं। च ॥ अयोनिसंभवा राधा राधामाता कलावती ॥ १२ ॥ यास्यत्येव हि तेनेव नित्यद्देहेन निश्चितूम्॥ पितृणां मानसी कन्याश्च मलावती ॥ १३ ॥धन्या च सीतामाता च दुर्गामाता च मेनका ॥ अयोनिसंभवा दुर्गा तारा सीता च सुन्दरी ॥१४॥झे ज. ३. क. । अयोनिसंभवास्ताश्च धन्या मेना कलाक्ती । इत्येवं कथितं तात गोपनीयं सुदुर्लभम् । वरोयं दत्तस्तुभ्यं च मया च दुर्गया |धृ| स० ४ ८ २०e|छ। युगानां च चतुर्णां च येयं धर्म सनातनम् ।। क्रमेण कृष्ण विस्तीर्णं कृत्वा मां कथय प्रभो ॥ १७॥ कलिशेषे भवेद्यद्यद्रुणदोषं |अ• ९० झतथा ॥ १४॥ श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा प्रत्युवाच व्रजेश्वरः । पुनरेव जगन्नाथं तद्रक्तो भक्तवत्सलम्॥ १६ ॥ २॥ नंद उवाच॥४ |कलेस्तथा॥ का गतिर्वा पृथिव्याश्च धर्मस्य प्राणिनां तथा ॥१८ नंदस्य वचनं श्रुत्वा दृष्टः कमललोचनः । कथां कथितुमारेभे /कें |विचित्रां मधुरान्विताम् ॥ १९ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्ड उत्तरभागे नारायणनारदसंवादेभगवन्नंदसं छ| छझ्वा |पुराणेषु एकोननवतितमोऽध्यायः परिष्कृताम् ॥ १॥ परिपूर्णतमो ॥ ८९॥धर्मो ॥ श्रीकृष्ण धार्मिकाश्च उवाच कृते ॥ युगे ॥ शृणु ॥ नंद परिपूर्णतमं प्रवक्ष्यामि सत्यं सानंदं परिपूर्णतमा मानसं यथा दया। ॥ । २कथं ॥ रम्यां अतीव सुमधुरौ प्रज्व® । छ| |ऊ|लंदूपा वेदाश्चत्वार एव च ॥ वेदांगापि विविधाश्चेतिहासाश्च संहिताः ॥ ३ ॥ पुराणानि सुरम्याणि पंचरात्राणि पंच च॥ रुचिङ् |राणि सुभद्वाणि धर्मशास्त्राणि यानि च॥ ९ ॥ विप्रा वेदविदः सर्वे पुण्यवंतस्तपस्विनः ॥ नारायणं ते ध्यायंति तन्मूनस्का जपंतिश्च च । ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याश्चतुर्वर्गीय वैष्णवाः शूद्रा ब्राह्मणभृत्याश्च सत्यधर्मपरायणाः ॥ ६ ॥ राजानो धार्मिकाश्चैव प्रजा |पालनतत्पराः॥ ग्रहेत्येव प्रजानां च षोडशांशकूरातृपाः ॥७॥करशून्या विप्राश्च पूज्याः स्वच्छंदगामिनः॥ संततं सर्वसस्याया| । कुरलाधारा वसुंधरा ॥८॥ गुरुभक्ताश्च शिष्याश्च पितृभक्ताः सुतास्तथा ॥ योषितः पतिभक्ताश्च पूतिव्रतपरायणः ॥९॥ऋतौ संभोगिनःसँ इस न ढीलुब्धा न लंपटः ॥ न भयं दस्युचौयणां न तूत्र पारदारिकाः ॥ १० ॥ तरवः पूर्णफलिनः पूर्णक्षीराश्च धेनवूः ॥ बळ्झ वन्तो जनाः सर्वे दीर्घः सौंदर्यसंयुताः ॥ ११ ॥ लक्षवर्षायुषः केचित्पुण्यवंतो ह्यरोगिणः॥ यथा विप्रा विष्णुभक्तास्त्रिवर्णा विष्णुसे विनः ॥ १२॥ जलपूर्णा नदा नबः संततं कंदरास्तथा ॥ तीर्थपूताश्चतुर्वर्णास्तपःपूता द्विजातयः ॥ १३ ॥ मनःपूताश्च निलिलाङ्ग२०८ खलीनं जगत्त्रयम्॥ सत्कीर्तिपरिपूर्ण च यशस्यं मंगलान्वितम् ॥ १४ ॥ पितरः सर्वकालेषु तिथिकालेषु देवताः । सर्वकालेष्वतिश्च यः पूजिताय गृहेगृहे ॥ १६॥ त्रिवणों विमभक्ताश्च विप्रभोजनतत्पराः॥ ब्राह्मणस्य सुखं ॥ १६ ॥ |र्तनेन इर्षयुक्तास्तदुत्सवे । न देवानां द्विजानां च विदुषां तत्र निंदकाः ॥ १७ ॥नात्मप्रशंसकाः केचित्सर्वं परगुणोत्सुकाः ॥ न शत्रवो जनानां च सर्वे सर्वहितैषिणः ॥ १६८॥ पुरुषा योषितथापि न हि सूखीश्च पंडिताः ॥ न दुःखिनो जनाः सर्वे सर्वेषां रत्न मंदिरम् ॥ १९॥ ॥ न भिक्षुका न रोगार्ताः शोकहीनाश्च हर्षिताः ॥ २९॥ न हि.भूष |णीनाश्च नरा नार्यश्च केचन ॥न पापिनो न धूर्ताश्च न क्षुधार्ता न कुत्सिताः ॥ २१ ॥ जराहीनाः प्राणिनश्च शश्ः ताः । त्यार्द द्वापरेपि च॥ २३ ॥ धर्मकपाच्च प्रथमे कलेश्चापि कृशोऽबलः । दुष्टानां दस्युचौर्याणामंकुरः प्रभवेद्भज ॥२४॥ केचिद्भीताः संगोपिनस्तथा ॥ भीता गुप्ताश्च पुंश्चल्यो भीताश्च पारदारिकाः॥२६॥ धर्मिष्ठानां भयं शश्वदधर्मिष्टाअ कंपिताः । स्वल्पधर्मरता भूपाः स्वल्पवेद्वरता द्विजाः ॥ २६ ॥ व्रतधर्मरताः केचित्सर्वं स्वच्छंदगामिनः॥ यावत्तिष्ठंति तीर्थानि यावत्तिष्ठति साधवः ॥ २७ ॥ यावत्तिष्ठंति आमाणां देवाः शास्त्राणि पूज़नम् । तावत्किचित्तपः सत्यं स्वर्गधर्माश एव च॥ २८ ॥ |धेस्तात गुण एको महानपि ॥ मानसं च भवेत्पुण्यं सुकृतं न हि दुष्कृतम् ॥ २९॥ तीर्थादिके गते तात नष्टो धर्माश एव च ॥ कलरूपश्च धर्मश्च यथा कुह्नां निशाकरः ॥ ३० ॥ ॥ नंद उवाच ॥ |वो भ्राम्यदेवाश्च शास्त्राण्येतानि वसऊ ॥ ३१ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ कलौ दशसहस्राणि इरिस्तिष्ठति मेदिनीम् ॥ देवा षामपि ॥ २३ ॥ अधर्मः परिपूर्णश्च तदंते च कलौ पितः । एकवर्णा भविष्यंति वर्णाश्चत्व्रार एवं च ॥ ३९ ॥ न ईश्व न|ऊ। |हि सत्यं न च क्षमा ॥ स्त्रीस्वीकाररतो नित्यं ग्राम्यधर्मप्रधानतः ॥३८॥। न यज्ञसूत्रं तिलकं ब्राह्मणानां च नित्यशः॥ संध्याशास्रवि के.केइंकुशीनाय विप्रवेशाः क्षुता आदि ॥३३॥ सर्वैः सार्द च सर्वेषां भक्षणेनियमच्युतम् ॥ अभक्ष्यभक्षा लोकाश्च चतुवर्णम लंपटः॥३७॥ ४सं० ७ ट.

1. २०९॥ -नारीषु न सती काचित्सुंधली च गृण्हे ॥ करोति तर्जनं कृतं भृत्यतुल्यं च कंपितम् ॥ ३८॥ ज़रायत्वा मिष्टान्तांबूलं वनचंदन |ॐअअ०९ ९०

|ऊ| ॥ न ददात्येव चाहारं स्वामिमे दुःखिने पितः ॥३९ पुत्रेण भत्सितस्तातः शिष्येण भत्सितो गुरुः । प्रजाभिस्ताडितो भूपो अपेन ताडिताः प्रजाः ॥१०दस्युर्लोरेझ दुर्थेय शिष्टाश्च परिपीडिताः॥ सस्यहीना च वसुधा क्षीरहीनाश्च धेनवः n१३॥ स्वल्पक्षीरे । ऊघृतं नास्ति नवनीतं च नित्यंशः सत्यहीना जनाः सर्वे नित्यं मिथ्या वदंति च॥४२॥ शौचसंध्याशास्रीना ब्राह्मणस वृषवाहकाः॥ ४ छ|सुपकाराश्च शूद्राणां शूद्राणांशवदाहकाः॥४३॥शूदत्रनिरताःशश्वच्छूद्वा विप्रवधूरताः॥ खादंति यस्य विप्रस्य भक्ष्यं चंपारपाचकाः॥|ऊ| |reaमातुः परां तस्य पत्नीं द्वा गृहंति लंपटः ॥ भृत्यश्च हत्वा राजानं स्वयं राजा भविष्यति ॥४॥नारी इत्वा पुतिं कामाद्भजे छु चारं च कौतुकात् । पूश्च पितरं हत्वा स्त्रयं भूपो भविष्यति ॥ ९६ ॥ सर्वं स्वच्छंदनिरताः शिश्नोदरपरायणाः ॥ बंखरा व्याधिक उपुक्काश्च कुत्सिताश्च कुचैलकाः ॥ ४७ ॥ विक्षुण्णमंत्रलिप्तश्च मिथ्यायंत्रप्रचारकाः । जातिहीनाश्च गुरखो वयोहीनाश्च निंदकः ॥ॐ |॥ ६८॥ राजानोपि म्लेछाश्च यवना धर्मनिंदकाः॥ सत्कीर्तिमपि साधूनां कुर्वत्युन्मूलनं मुदा ॥ ४९ ॥ पितृदेवद्विजातीनाम । ॐतिथीनां च नित्यशः पूजा नास्ति सुरूणां च पित्रोश्च जूनं ब्यािः॥ ९० स्त्रीबंधूनां गौरवं च त्रीणां च सततं पितः ॥ चोरः असत्कुलजातिष ग्राह्मणो वदारकः॥९१॥ मानं वहंति यमेन युगे धर्मेण कौतुकात्॥ देवायतनहीनं च जगत्सूवं भयाकुळम् ॥“ |४|२॥ अराजकं च दुर्नीतं संततं कलिदोषतः ॥ बुभुक्षिताः कुचैलाश्च दरिद्धा व्याधुिनो नराः॥ ९३ ॥ -कपर्दकट्टाध्यदो रेजें क्रुद्धो हि घटेगरः ॥ वृद्धांगुष्ठसमा लोका वृक्षाः शाकसमास्तथा ॥६४ ॥ तालानां नारिकेराणां पनसानां तथैव च ॥ फलानि सर्षपा छ। |ण्येव तत्क्षुद्रे च ततः परम् ॥ ६६ ॥ जलभाजनपात्रेण सस्येन वाससा तथा ॥ विहीनं मंदिरं सर्वं गृहाणामपरिष्कृतम् । ॥ ९६ ॥झ|ri२०९॥ |जनाः १७॥ सर्वे । गंधकेन परिवृतं दीपहीनं तमोयुतम् । हिंस्रजंतुभयाद्भीता सर्वे च पापिनः ॥ च फललोभिष्ठाः पुंश्चल्यः कलह प्रियाः । रूपवत्यो न कामिन्यो नराथापि न् पिणः॥५८॥नद्यो नः कंदराश्च तडागाश्च सरोवराः। जलपद्मविहीनाश्च जलहीना |घनास्तथा। |अपत्यहीना नार्यस्य कसुक्यो जारसंयुताः । अश्वत्थच्छेदिनः सर्वे वृक्षहीना वसुंधरा।६०॥फलहीनाश्च तरवःशाखाओं |<धविहीनाः फलानि स्वाद्वहीनानि चान्नानि च जलानि च ॥६३मानवाः कूटवक्तारो निर्देशू धर्मवर्जिताः ।तदंते द्वादशाह आदित्याः संहरिष्यंति मानवान् ॥ ६२॥ सर्वाञ्जंतूंश्च तापेन बहुवृष्टया व्रजेश्वर । अवशिष्टा च पृथिवी कथामात्रावशेषिता ॥ ६३ ॥ जुअई दुग्धमुखो बालः पुत्रस्ते कथयामि किम् ॥ ६६॥ नवनीतं घृतं दुग्धं दधि तर्क स्वापराधं मे बालदोषः पदेपदे त्वं पिता तव पुत्रोहं यशोदा जननी मम ॥ ६८ ॥ मदीयं परिहासं च यशोदां हिणीं वद ॥ कुमारास्याच्छतं सर्वं सोहमित्येवमीप्सितम् ॥ ६९॥ कीर्तयिष्यसि तत्सर्वं सर्व गोकुलवासिनम् कालः करोति संसर्ग वेधूनां बंध ॐ कालकृतं तात विस्मयं न व्रजं नज़॥ ७३ ॥ कुतस्त्वं गोकुले वैश्यो नंदो वैश्याधिपो नृपः। वसुदेवसुतोहं च मथुरांयामहो कुतः । ७४ । पित्रा मे कंसभीतेन त्वद्वचं समर्पितः । पितुः परः पिता त्वं च मात मातुः परापि वा ॥ ७४॥ मया.दत्तेन ज्ञानेन पार्व त्या च व्रजेश्वर। त्यज मोहं महाभाग गच्छ तात सुखं गृहम ॥ ७६ ॥ ॥ नंद उवाच । ॥ स्मर वृन्दावनं तात रम्यं पुण्यं महोत्सवम् । गोकुलं गोकुलं रम्यं सुन्दरं यमुनातटम् ॥७७रमणीनां सुरम्यं च खप्रिने रासमंडलम् । गोपालिका गोपबालान्य शोदां रोहिणीं प्रियाम् ॥ ७८ ॥ प्राणाधिकां राधिकां न कथं स्मरसि पुत्रक ॥ वारमेकं स्वल्पदिनं गोकुळं गच्छ वत्सक ॥ ७९ ॥॥ क. केइत्येवमुक्त्वा नंदश्च कोडे कृष्णे चकार ः नेत्रशूणां च घृणेन तं सिषेच शुचान्वितः ॥ ८८ कुटुंब तऍडयुगं कृत्वा वक्षसि ऑ। सं• ४ उ. |मोइतः ॥ सानंदः परमानंदो भगवांस्तमुवाच सः ॥ ८१ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्ड, उत्तरभागे नारायण — २१०॥ ॐ अ• ९१ ॥ निषेकेन पारिष्वंगो विभेदस्तेन वा भवेत् ॥ झुणेन दर्शनं तेन |निषेकः केन वार्यते ॥१॥ गमनागमनाथं चाप्युद्धवः कृथयिष्यति । प्रस्थापयामि तं शीघ्र विज्ञास्यसि ततः पितः २। यशोदांझ ॥ ३ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र वसुदेवश्च देवकी ॥lछ च बलदेवश्चोदवश्च तथा—श्च सत्वरम् ॥ ३ ॥ ॥ वसुदेव उवाच ॥ गच्छ वत्सस्तेयं यथा मम ॥ ८॥ द्वारभूता गोकुलाच्च मथुरा नास्ति बांधवः ॥ महोत्सवे सदानंदे नंद द्रक्ष्यसि पुत्रकम् ॥ ६ ॥, ॥ यथायमावयोः पुत्रस्तथैव भवतो ध्रुवम् ॥ सालसः केन हे नंद शुचा देहो हि लक्ष्यते ॥ ७ ॥ एकाद शशाब्दं सबलः स्थित्वा ते मंदिरे सुखम् ॥ कथं स्वल्पदिनेनैव शोकग्रस्तो भविष्यसि ८॥ तिष्ठ पुत्रेण सार्दू चू मथुरायां कियङ् |द्दिनम् । पूर्णचंद्राननं पश्यं जन्म त्वं सफलं कुरु ॥ ९ ॥ ॥॥ गच्छोद्धव सुखं भद्रे भविष्यति तव प्रियम् ॥॥ |प्रहषं गोकुलं गत्वा यशोदां रोहिणीं प्रभुम् ॥ १० ॥ च राधिकां गोपिकागणम् । प्रबोधयाध्यात्मिकेन |मद्दत्तेन च शुक्छिदा ॥ ११॥ नंदस्तिष्ठतु सानंदं मन्मातुराज्ञया शुचा ॥ नंदस्थितिं मद्विनयं यशोदां कथयिष्यसि ण्ड४२१° रम्य उत्तरभागे नारायणनारदसंवादे एकनवतितमोध्यायः ॥.९१ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ च गणेश्वरम् ॥ ॥२१०॥ श्रीकृष्णप्रेरितो दृष्टः प्रणम्य सजाय सुखं दुः सरलती • भगां च मनसि पयसा सिंगरौ तं मघव ॥ अत्रगम छ| इमंबलचक ॥ २ ॥ शुश्राव इंगिं घंटानादं शंखध्वनिं तथा ॥ इरिशष्यं च संगीतं शव मंगलध्वनि ॥ ३ ॥ पवित्रवतीं साध्वीं प्रदीपं माल्यर्पणपें । परिपूर्णतमं कुंभं सूचिलाफलानि च ॥ ॥ ह्वकुरं शंकुधान्यं रजतं कांचनं मधु ॥ ' ॥ ६ ॥ दृण्वं पथि कल्याणं प्राप चैदावनं वनम् ॥ ददर्श पुरतो वृद्धे भांडीरवटमक्षयम्। प्सितम् ॥ सुवेषान्बालकांचेव ॥ ८ ॥ वदतो बलकृष्णेति रुदतश्च शुचान्वितान् ययौ दूरं प्रविश्य नगरं मुदा ॥ ९ ॥ ददर्श नंदशिबिरं रचितं विश्वकर्मणा । मणिरत्नविनिर्माणं मुक्तामाणिक्यहीरकैः ॥ १० परिच्छन्नं मनोरम्यं सद्रत्नकलशान्वितम् ॥ द्वारं चित्रं विचित्राढ्यं डझ च प्रविवेश सः ॥ ११! अद्रुह्य रथाणं त|ऊ| |॥ १४ ॥ आयास्यति वैिलंबेन कृष्णोपनयनार्वा अधि ॥ युष्माकं कुशलं तत्त्वं विज्ञाय विधिपूर्वकम् । १६॥ अहं यास्यामि मथुरां य शोदे शृणु सांप्रतम् ॥ श्रुत्वा मंगलवार्ता च यशोदा रोहिणी मुदा ॥ १६ ॥ ब्राह्मणाय ददौ रत्नं सुवर्णं वस्रमीप्सितम् उद्भवं भोजङ्ग यामास मिष्टान्नं च सुधोपमम्॥ १७॥ मणिश्रेष्ठं च रत्नं च ददौ तस्मै च हीरकम् ॥ वायं च वादयामास भद्रं नानाविधं तथा। ॥ १८ ॥ ब्राह्मणान्भोजयामास कारयामास मंगलम्॥ वेदांश्च पाठयामास परमानपूर्वकम् रा परं विभुम् ॥ नानोपहारैनैवेयैः पुष्पधूपप्रदीपकैः ॥ २० ॥ चंदनैर्वनतांबूलैर्मधुगव्यघृतादिभिः ॥ भवानीं पूजयामास श्रीवृन्दा ॥ २२ ॥ षोडशोपचारैर्द्रव्यैश्च बलिभिर्विविधैर्मुने ॥ महिषाणां शतं शु छागलानां सहस्रकम् ॥ २२ ॥ |वं मुकमादाय पंचकम् । प्राङ्गणेभ्यः स्वूर्णशतं घेतूनां च शतं तथा ॥ २३ ॥ प्रददो दक्षिणां तूर्णं कृष्णकल्याणहेतवे ॥ उदैवे पूज • मास सादरं च पुनःपुनः २७॥सनाथास्य यशोदां च रोणि गोपबालकान् ॥ बृदान्गोपालिकाः सर्वाः प्रययुः सं• ४ छ, E ॥ २६' ददर्श रासं रुचिरं चंद्रमंडलवर्तुलम् । श्रीरामकदलीस्तंभशतकैरुपशोभितम् ॥ २६ ॥ युक्तेश्च स्निग्धवसनैशंदना भ• ९२ न च पंचवैः ।।-पद्दस्रनिबदेय श्रीयुक्तमाल्यजालकैः २७॥ दघिलाजफलैः पटैः पुष्पैर्दूवांकुरैरपि ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुचैः ॥ २८॥ वेष्टितं रक्षितं यत्नाद्रोपिकानां त्रिकोटिभिः॥ त्रिलकैः सुंदरे रम्यैः संसिक्तं रतिमंदिरेः ॥२९॥ ल्क्षगोपे परितं कृष्णागमनशंकितैः ॥यमुनां दक्षिणां कृत्वा प्रययौ मालतीवनम् ॥ ३०॥ चंदनानां चंपकानां यूथिकानां तथैव च ॥ तीमाधवीनां च वनं कृत्वा प्रदक्षिणम् ॥ ३३॥ बकुलानां वंजुलानामशोकानां च काननम् । मछिकानां पलांशानां शिरी पाणं तथैव च ॥ ३२ ॥ धात्रीणां कांचनानां च फर्णिकानां वनं तथा॥ नागेश्वराणां विपिनं लवंगानां तथैव च ॥ ३३ ॥ वनं च शालतालानां हिंतालान, वनं तथा ॥ पनसानां रसालानां लांगलीनां मनोहरम् ॥ ३८ ॥ मंदारकाननं रम्यं वामं कृत्वा च सत्व रम् ॥ दृझकुंदमं रम्यं संप्राप्य मधुकाननम् ॥ ३४ ॥ पुंस्कोकिलानां शब्देन मधुरेण समन्वितम् ॥ मधुव्रतसमूहानां मधुरध्वनि पूरितम् ॥ ३६॥ वन्यवृतैः परिवृतं माध्वीकधारमीप्सितम् । वातेन वन्यपुष्पाणां परितः सुरभीकृतम् ॥ ३७ ॥ तद्वश्वा राजमार्गेण शोदोन सभतम् ॥ ययौ शीघ्र निरुद्विग्नं रहस्यं बदरीवनम् ॥ ३८॥ श्रीफलानां च निंबानां नारिंगाणां वनं तथा ॥ पझानां क| ॥ तदेव वामतः कृत्वा विवेश ल वसिषाधन ने लश रोश मिशन सभा , श्रीम tशुपमं सुखम् । गोप्यं संकेतमार्ग च रकैः परिरक्षितम् ॥ २ ॥ नानाचित्रविचित्राढमं निर्मिवं विश्वकर्मा ॥ मणींद्र पुस ६ ॥ रत्नॅबसाररचितं रत्नस्तंभैः शोभितम् । रत्नसोपानसंसकमंदिरेष मनोहर ॥ १७ ॥ २१ कतैः परिशोभितश्च वह्निभिश्च पताकाभिः परिष्कृतम् ॥ ६६॥ सप्रत्यक्षोई षधिकों तथा धर्चिशाखसडकैः ॥ ४३ हारोपरि विचित्रं च रम्यं वृन्दावनं वनम् । कदंबकाननं रम्यं तदा ७. सुरम्यं ८ रक्षितं गोपिकाली स्वच्छंदाचरणैः शतदभितैर्बलिभिर्मुदा ॥ ४९ ॥ तद्वारं शुरतो दृष्ट्स विलंघ्य च जगाम सः । द्वितीयं सुखंच्य ॥ ६०॥ द्वारं चतुर्थं संप्राप्य सर्वस्माच विलक्षणम् । तत्पश्चात्पंचमं द्वारं ददर्श चित्रमुत्तमम् ॥ ६१ ॥ द्वार किं च प्रययौ सर्वत्र रुचिरं परम् ॥ रामरावणयोर्युदं भित्तिचित्रं मनोहरम् ॥ ६२॥ दशावतारं विष्णोश्च कृत्रिम रासमंडलम् यमुनां जलकेलिं च रचितां विश्वकर्मणा च ॥२॥ सबलदंडहस्तेन हीरकैर्भूषितेन च ॥ मणद्वमुक्तामाणिक्यहीरहारान्वितेन च ॥६८॥ माधवी तत्प्रधाना सा पप्रच्छ सांप्रतं च स्थाप्य तं मुदा ॥ ६७ ॐ श्रुत्वा मंगलवार्ता च राधाप्रियसखीगणैः ॥ कृत्वा शंखध्वनिं घंटामृदंगपटहस्वनम् । ६८॥ कृत्वा निमंछले नं शीलसुदवं प्रियमागतम् ॥ दृष्टा प्रवेशयामास राधाभ्यंतरमुत्तमम् ॥ १९ ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणं गत्वा मंदिखत्तमम् ॥ ददर्श पुरतो छु। राघ,हुङ्ग चंद्रकलोपमाम ॥ ६० ॥ सुपकपद्मनेत्रां च शयानां शोकमूर्छिताम् ॥ रुदंतीं रक्तवदनां किं च ॥ ६३॥ निषेधं च निराहारां सुवर्णवर्णकुंडलाम् ॥ ष्किताधरकंठं च किंचिन्निभ्याससंयुताम् । ६२॥ प्रणनाम व तां दृष्ट्स भकिनम्रात्मकंधरः । पुलकांचितसाग भक्त्या भक्तः स उद्धवः ॥ ६३ ॥ ॥ उदव उवाच। । वंदे राधापदांभोजं ब्रह्मादिसुर नदितम् । यत्कीर्तिकीर्तनेनेवशुनाति भुवनत्रयम् ॥ ६७॥ नमो गोकुलवासिन्ये राधिकायै नमोनुमः । शतश्रृंगनिवासिन्ये चंद्रव स्ये मोनस ॥ ६४ ॥ तुलसीवनवासिन्ये धंदारण्यै नमोनमः ॥ रासमंडलवासिन्यै रासेश्रयै नमोनमः ॥ ६६ ॥ विवेकमतयः सविलासिने इष्णयै च नमोनमः ॥ ६७ ॥ नमः इणभिषमै च राताियै ष नमोनमः । . ३. ३ |ासनस्थिताये च तातिथये नमोनमर्ग॥ ६८ ॥ नमो वैकुंठवासिन्यै मदन्यै नमोनमः ॥ बियाधिद्यालये च सरस्वत्यै|| लं• १ , नमोनमः॥ ६९ ॥ सर्वेषयधिदेव्ये च कमलायै नमोनमः । पद्मनाभश्रियाये च पलायै च नमोनमः ॥ ७० ॥ अ• ९२ मात्रे च परायायै नमोनमः ॥ नमः सिंधुमुतायै च मर्यलक्ष्म्यै नमोनमः ॥ ७१ ॥ नारायणप्रिंयायै च नारायण्यै नमोनमः ॥ नमोस्तु विष्णुमायायै वैष्णव्यै च नमोनमः ॥ ७२ ॥ महामायास्वरूपायै संपदायै नमोनमः ॥ नमः कल्याणपिण्ये शुभायै च नमोनमः ॥ ७३ ॥ मात्रे चतुर्णां वेदानां सावित्र्यै च नमोनमः ॥ नमो दुर्गविनाशिन्यै दुर्गादेव्यै नमोनमः ॥ ७: तैजसुसर्व देवान पुरा कृतयुगे मुदा अधिष्ठानकृतायै च प्रकृत्यै च नमोनमः ॥ ७६ |च रम्यायै निर्गुणायै नमोनमः॥७६॥ नमो निद्रास्वरूपाये निर्गुणायै नमोनमः ॥ नमो दक्षमुतायै च नमः सत्यै नमोनमः ॥ ७७॥ नमः शैलसुतये च पार्वत्ये च नमोनमः ॥ नमोनमस्तपस्विन्ये धूमाये च नमोनमः॥७८ निराहारस्वरूपाये ह्यप iयै नमोनमः । गौरीलोकविलासिन्यै नमो गेयै नमोनमः ॥ ७९॥ नमः कैलासवासिन्ये माहेश्वथै नमोनमः ॥ निद्रये च इयायै च श्रदायै च नमोनमः ॥ ८० ॥ नमो धृत्यै शमाये च लवायै च नमोनमः । तृष्णायै भृत्स्वरूपायेस्थितिकत्र्यै नमोनमः॥ ८१ ॥ नमः संहाररूपिण्ये महामायै नमोनमः ॥ भयायै चाभयाये च मुक्तिदायै नमोनमः॥८२॥ नमः स्वधायै स्वाशये रात्ये त्यै नमोनमः ॥ नमस्तुष्टयै च पुष्यै च द्यायै च नमो नमः ॥ ८३ ॥ नमो निद्रास्वरूपायै श्रद्धयै च नमोनमः । क्षुत्पिपासास्व पायै लाये च नमोनमः॥ ८४ ॥ नमो धृत्यै क्षमायै च चेतनायै नमोनमः ॥ सर्वशक्तिस्वरूपिण्ये सर्वमात्रे नमोनमः ॥ ८६॥ ॐ दाइवषये भद्रायै च नमोनमः ॥ शोभाये पूर्णचेदं च शरत्पते नमोनमः ॥८६ । नास्ति भेदोयथा देवि दुग्धधावल्ययोः ॥ ययैव गंधभूम्योम यथैव अकरोत्ययोः ॥८७॥ ययैव शब्दनभसोज्योतिःश्वर्यकयोर्यथा॥ लोके वेदे पुराणे च रामा ११२४ ॥ ८८ चेतनं कुरु कयाणि देहि मामुत्तरं खति । इत्युक्त्वा चोदकस्तत्र प्रणनाम पुनः पुनः ॥ ८९ ॥ स्तोत्रं यः पठेद्धर्विकम् ॥ इह लोके सुखं भुक्त्वा यात्यंते हरिमंदिरम् । ९० ॥ न भवेद्धविच्छेदो रोगः शोक मुदारुणः । छु। श्रोषिता स्त्री लभेत्कांतं भार्याभेदी लभेत्प्रियाम् ॥ ९१॥ अपुत्रो लभते पुत्रान्निर्धनो लभते धनम् । निर्घमिर्लभते भूमेिं प्रजादीन लभेत्मजम् ॥ ९२ ॥ रोगादिमुच्यते रोगी बदो मुच्येत बंधनात् ॥ भयान्मुच्येत भीतस्तु मुच्येतापन्न आपदः ॥ अस्पष्टकीर्तिः ङ ॐ|सुयशा मूख भवति पंडितः ॥३॥॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डउत्तरार्द्ध नारायणनारदसंवादे राधास्तोत्रेछ झुद्विनवतितमोऽध्यायः ॥ ९२॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ उद्धवस्तवनं श्रुत्वा चेतनां प्राप्य राधिका । विलोक्य कृष्णाकारं ॐ च तमुवाच शुचान्विता । १ ॥ ॥ । श्रीराधिकोवाच ॥ ॥ किन्नाम भवतो वत्स केन वा प्रेरितो भवान् ॥ आगतो वा कुत इति इहि|| मां केन हेतुना ॥ २॥ कृष्णाकृतिस्त्वं सर्वागेिर्मन्ये त्वां कृष्णपार्षदम् ॥ कृष्णस्य कुशलं धेहि बलदेवस्य सांप्रतम् । क्षा नंदस्तिष्ठति झ| ॐ तत्रैव हेतुना केन तद्वद ! समायास्यति गोवंदो रम्य वृन्दावन वनम् ॥ ४ ॥ पुनर्द्रक्ष्यामि तस्यैव पूर्णचंद्रमुखं शुभम् । पुनः क्रीडां | ॐ करिष्यामि तेनाहं रासभंडले ॥ ६ ॥ जले च विहरिष्यामि पूनर्वा सखिभिः सह ॥ श्रीनंदनंदनांगे च पुनर्दास्यामि चंदनम् ॥६५झ ॥ उद्धव उवाच । उद्धवेत्यभिधानं मे क्षत्रियोदं वरानने ॥ श्रेषितः शुभवार्थे कृष्णेन परमात्मना ॥७तवांतिकं समायातः पार्षे ङ छु। दोहं हरेरपि । कृष्णस्य बळदेवस्य शिवं नंदस्य सांप्रतम् ॥८॥ ॥ श्रीराधिकोवाच ॥ ॥ अस्ति तवामुनाकूलं सुगंधि पैवनोस्ति सः ॥ ॐ झ|तस्य केलिकदंबानां मूलमस्त्येव सांप्रतम् ॥ ९॥ पुण्यं वृन्दावनं रम्यं तद्विद्यमानभीप्सितम् । पुंस्कोकिलानां विरुतं तल्पं चंदनलङ्क |र्चितम् ॥१० ॥ चतुर्विधं च.भोज्यं च मधुपानं च सुन्दरम् । दुरंतो दुःखदोप्यस्ति पापिष्ठो मन्मथस्तथा ॥ ११ ॥ ते च रत्नप्रदीपा|ङ्। ज्वलति रामंडले । मणींद्रसारनिर्माणमस्त्येवं रतिमंदिरम् h१२ ॥ गोपांगनागणोस्त्येव पूर्णचंद्रोस्ति शोभितः॥ सुगंधिपुष्पूरचितं तयं चंदनचर्चितम्। १३॥ तांबूलं रतिभोगाई कर्नूरादिसुसंस्कृतम्॥ सुगंधिमालतीमाल्यंश्वेतचामरदर्पणम्। १४॥ मुक्कामाणिक्यसे|डै। सुचवरिरंसनोवरस्य ॥ नानोप्ताननं रथं रम्यक्रीडासुरोक्रम्। १५ ॥ सुगंचिपुष्पोयानं च पदश्रेणीमनोहरम् अस्त्येवं पूर्वविभवः |3| छ| हैं. * इसे अम्॥ १६॥ इया मनाथ कंसि मे प्राणघडम । क वापराधो वास्याय वासीयः पदेपदे । १७.• e = २१ डत्य सादेवी पुनर्रीमवाप सा चेतनां कारयामास पुनरेव स उदवः । ती इड़ा परमार्थ मैने क्षत्रियपुंगवः ॥ १८॥ संलीभिः सप्तभिः शश्वत्सेवितां श्वेतचामरैःगोपीनां च त्रिलक्षेमं सुश्रियः प्रियसेविताम् ॥ १९॥ दिवानिरो वेष्टितां च गोपीछ अ• ९३ गां शतकोटिभिः॥ काचित्कर्षलदस्ता च काचिन्माल्यधरापरा ॥ २० ॥ काचित्संद्रहस्ता च काचिद्रोचनाकरा । काचि चंदनपानं च इस्ते कृत्वा च .तिष्ठति।। २१॥ काचिद्दर्पणहस्ता च काचित्कुंकुमवाहिका । कस्तूरीपात्रमिष्टं च काचिद्धति तत्र वे ॥२२॥ काच्चिंपकपात्रं च करे धृत्वा च तिष्ठति । मधुभिर्मधुरैः पूर्णपात्रे धृत्वा शुचान्विता ॥ २३ ॥ काचित्झगंचि तैलं च वृहीत्वा परितष्ठति । काचिद्वदति तांबूलं करादिसुवासितम् । २४ ॥ काचिद्वासितमिष्टं च जलं श्रुत्वा च तिष्ठति ॥ ीडाप्पुत्तलिकांदें चिचि परिरक्षति ॥ २६॥ काचिद्वदति कंकं चुिच रत्नभूषणम् । वह्निशुद्धांशुकं काचिदूसूर्यं परिरक्षति ॥ २६ ॥ अचिद्योपहारं च गृहीत्वा परिवर्तते ॥ काचिच केशवेशार्थं करोति माल्यमीप्सितम्। २७ ॥ काचित्कंकतिकां धृत्वा पुरतः परितिष्ठति । कचिबावकहस्ता च काचिद्धीरसं सुदा ॥ २८॥ दूरतोपि वहत्येवं भीता च परितिष्ठति ॥ काचिद्भीता भिया स्तौति काचिद्भविति शोकतः ॥ २९ ॥ काचित्तां बोधयत्येव विदग्धा विरहातुराम् ॥ काचिदुत्तापतप्त च- स्रिग्धतल्ये मनोहरे । 4 ३० ॥ स्थापयेदाइदूराथं खिग्धपले शुभे ॥ एवंभूतां च तां दृष्ट्स चोवाच पुनरुवः । सुप्रियं कपीयूषं विनयेन च भीतवत्। का ३१ ॥॥ इव उवाच ॥ ॥ जाने त्वां देवदेवीश मुस्रिग्धां सिदयोगिनीम् ॥ ३२॥ सर्वशक्तिस्वरूपां च मूलप्रकृति इभीवरील श्रीदामशापाद्रण प्राप्तां गोलोककामिनीम् ॥ ३३ ॥ कृष्णप्राणाधिकां देवीं तक्षः स्थलवासिनीम्॥ सर्वशक्तिस्वरूप इ.सूफप्रकृतगीरीस ॥ ३७ ॥णु देवि प्रवक्ष्यामिशुभवार्तामभीप्सिताम् । मुस्थिरं सखिभिः सार्द ढयनिग्धकाझरिणी ॥ २ २१५ षायाः सुधावर्षणपिणीम् । क्रिस्याच्शिकाया रसायनसमां शुभाम् ॥ ३६ ॥ तत्र तिष्ठति नंदीयं गर" |s सनदीपित सा निमंत्रितया वसुना कृष्णोपनयनावषि ॥ ३७ गृहीत्वा सषडं कृष्णं संगेि मंगलकर्मणि ॥ सनंदः परमा) छ। नदो मुदा यास्यति गोकुलम् ॥ ३८॥ आगत्य कृष्ण बुदितः प्रणम्य मातरं पुनः ॥ नक्तमायांस्यति शुदा पुण्यं धंदावनं वनम् ॥|ङ |॥ ३४ ॥ अचिराद्वक्ष्यसि सति श्रीकृष्णसुखपंकजम्। सव विरहदुःखं च संत्यक्ष्यसि च सांप्रतम् ॥ 8• सुस्थिरा भव मातस्त्वं । त्यज शोकं सुदारुणम् ॥ वह्निशुद्धांशुकं रम्यं परिधाय प्रहर्षिता ॥ ४१ ॥ अमूल्यरत्रनिर्माणभूषणग्रहणं कुरु ॥ वृहाण चंद स्लिघं। कस्तूरीकुंकुमान्वितम् ॥ ४२॥ कुरुष्व केशसंस्कारं मालतीमाल्यभूषितम् ॥ मुवेषं कुरु कल्याणि गुंडे च चित्रपत्रकम् । ॥ ४३ ॥ “ |सिंदूरबिंदु सीमंते कस्तूरीचंदुनान्वितम् ॥ अलक्तकाक्तं चरणं युक्तं यावकभूषणैः ॥ ८४ ॥ कुरुष्व तिष्ठ चोत्तिष्ठ रत्नसिंहासने वरे॥ सपंकृपंकजं तल्पं त्यज साईं शुचा सति ॥ ३९ ॥ मुंक्ष्व कृष्णेन मनसा विशुद्धं मधुरं मधु ॥ संस्कृतं भासितं तोये तांबूलं च इवासितस् ॥ ६६ ॥ रत्नेंद्रसारनिर्माणपर्यके सुमनोहरे ॥ वह्निशुद्धांशुकांते च मालतीमाल्यभूषिते ॥ ३७ ॥ सुगंधियुक्ते कस्तूरी | | जातीचंपकचंदनैः ॥ प्रेरितो मालतीमाल्यहीरहारविभूषिते ॥ ४८॥ मणमुक्तामाणिक्यसुंदरेश्च परिष्कृते ॥ पुष्पमाल्योपधानेछु आ च मंगलादं सुदान्विता ॥ ४९॥ शयनं कुरु देवेशि गोपीभिः सेविता सदा ॥ करोति सेवनं शश्वत्प्रियालिः श्वेतचामरैः ॥ ६० ॥ पदाविंवसेवां च गोपीभक्ता मनोहरे। सद्रत्नसारनिर्माणपर्यके सुमनोहरे ॥६३॥ इत्येवमुक्त्वा स सुने पुनस्तूष्णीं बभूव ह ॥ प्रणम्य पादपञ्च च प्रादिसुरवंदितम् । ६२॥ उद्धवस्य वचः श्रुत्वा सस्मिता राधिका सती ॥ कौतुकं च ददौ तस्मै रत्नदुरांगुलीयकम्। ४॥ ६२ अमूल्यं सुंदरं रम्यं विश्वकर्मविनिर्मितम् । मुखशोभं पीतवर्ण सुदीतं सुप्रदीपवत् ॥ ५४॥ कृष्णाय. वह्निना दत्तम रासमंडले। मणिडलयुग्मं चामूल्यरत्नविनिर्मितम् ॥४० ॥ अमूल्यरत्ननिर्माणं सर्वभूषणमीप्सितम् ॥ वह्निांशुकयुगे रजनिमण लाइ५६ को हीरहारविनिर्माणं हारं च सुमनोहरम् ॥ पुरा दत्तं च मुष्ट्रीत्या कृष्णाय वरुणेन च ॥ ३७ ॥ औडवेंचर्च श्रीकृष्य स्यमंतक प्रदत्तं कौतुकं तस्मै यद्दत्तं हरिणा पुरा ॥ ६८ "के "बदलं च मणि रणसिंहासनं के. .कुस्त ॥ तत्वदृतं मुदा देव्या तस्मै श्रीत्या च राधया ॥ ६९ ॥ मणींद्रसारनिर्माणं छत्ररत्रं मनोहरम् ।सुमाणिक्यद्वारेण लं १४ रहारंसमन्वितम् ॥ ६० ॥ विचित्ररत्नपचेन चित्रितं वारुणं सदा ॥ शोभितं परितधान्ये रत्ननिर्माणदर्पणेः ॥ ६१ ॥|४| भरng"झ|यहूतं क्षणा श्रीत्या इरते-रासमंडले । सुश्रीत्या राधया तत्र प्रदत्तखड्य च ॥ ६२ मणिसारविनिर्माणं मणिरावि छै। अ•९३ राजितम्॥ जपामाल्यं संस्कृतं च यद्दतं शंभुना पुरा ॥ ६३ ॥ तदेव दत्तं तस्मै चाप्यमूल्यं पुण्यदं शुभम् ॥ जन्ममृत्युजराव्याधि । ||इरं चातिमनोहरम्॥ ६९ ॥ चंदुकतमणिं रम्यं चंद्रदत्तं परिष्कृतम् ॥ चंद्रावली ददौ तस्मै सुदीतं पूर्णचंद्रव॥ ६६९ ॥ विशुद्धे मधुझ झुपके च मधुपात्रं यदक्षयम् ॥ धर्मेण यत्प्रदत्तं च तदत्तं प्रियया हरेः॥ ६६ ॥ जलभोजनपात्रं च शुदं स्वर्णविनिर्मितम् ॥ मिष्टान्नं झ|परमान्नं च ददौ सुस्वादुमिष्टकम् ॥ ५७॥ भोजनं कारयित्वा च कथूरादिसुवासितम् । तांबूलं च ददौ शीनी मायं सुस्निग्धचंद मनश॥ कृमं १८॥ शुभाशिषं । विद्यां च यशस्करीं प्रददौ वृछितं शुद्धां प्रवरं यशः वरम् कीर्ति । शनं सुनिर्मलाम् कृष्णेन ॥यद्दत्तं ७० ॥ गोलोके सर्वसिदिं रासमंड़ले हरेर्दास्यं ॥ हरिभक्तिं ६९ ॥ पुरुण च निर्बलाम् शतं ॥ यावद्भिङ्क पार्ष सँ अमरत्वं च पार्षदं च हरेरिति ॥ ७१ ॥ वरं प्रसादं दत्त्वा च समुत्थाय मुदान्वितम् ॥ वह्निशुशुके धृत्वा चासूये रत्नभूषणम् |चें | ॥ ७२ ॥ हीरहारं रत्नमालां परिधाय मनोहराम्रो सिंदूरं कजलं पुष्पमाल्यं सुस्निग्धचंदनम् •॥७३ ॥ रत्नसिंहासनस्थं तं पूजिता पूजितं मुदा ॥ वेष्टिता हर्षनिरतं गोपीनां शतकोटिभिः ॥ तप्तकांचनवर्णाभा शतचंद्रसमप्रभा ॥ ७८ ॥ ॥ श्रीराधिकोवाच ॥ ..N = ॐ सत्यमायास्यति हरिः सत्यं निष्कपटं वद ॥७६॥ वद तथ्यं भयं त्यक्त्वा सत्यं द् िसुसंसदि ॥ वरं कूपशतादोपी वरं वापी । इशताकतुः॥ ७६ ॥ परं क्रतुरातात्पुत्रः सत्यं पुत्रशतात्किल ॥ न हि सत्यात्परो धर्मो नानृतात्पातकं परम् ॥ ७७ ॥॥ उदय उवाच॥ सत्यमायास्यति हरिः सत्यं यसि सुंदरि ॥ ध्रुवं त्यक्ष्यसि संतापं दृष्द्म चंद्रसुखं हरेः ॥ ७८॥ अहं प्रस्थापया झ२१०॥ । स्वानि गत्वा मञ्चपुरी शरि॥ विषाय तत्त्रयोधं च कार्यमन्यत्करिष्यति ॥ ७९ ॥ विदायं कुरु मे मातर्यास्यामि हरिसंनिधिम् कथयिष्यामि त्वकृततं यथोचितम् ॥ ८० ॥ ॥ ॥ गमिष्यसि यद् वत्स मथुरां सुमनोहराम् ॥ • |ऽसकथां कांचित्तिश्च वत्स स्थिरो भव ॥८१ ॥ म बिस्मृतो न भवसि विरहज्वरकातरा । कथयिष्यामि मत्कतं ध्रुवं प्रस्थायि |ष्यसि ॥८२॥ नारीणां मनसो वार्ता को वा जानाति पंडितः ॥ किंचिच्छात्रानुसारेण प्रकरोति निरूपणम् ॥ ८३ ॥ वेदा वटुं न शक्ताय शास्त्राणि किं वदंति च ॥ कथयिष्यामि त्वां सर्वे पुत्र कृष्णे च वक्ष्यसि ॥ ८९ ॥ हे वने न भेदो मे पेश्वार्जदिषु यथा ऽ । किं वा जलं किमु स्वप्रमज्ञानं च दिवानिशम् ॥ ८६ ॥ आत्मानं च न जानामि चोदयं चंद्रसूर्ययोः । क्षणं प्राप्य हरे |Fत चेतनं मे बभ्रूव ह ॥८६ ॥ कृष्णाकृतिं च पश्यामि शृणोमि मुरलीध्वनिम् कुलं लंबां भयं त्यक्त्वा चिंतयामि इ ५ दम् ॥ ८७ ॥ संप्राप्य सर्वजगतामीश्वरं प्रकृतेः परम् ॥ न ज्ञानं मायया तस्य ज्ञात्वा गोपपतेर्मम ॥ ८८ ॥ ध्यायंते यत्पदांभोजं वेदा झाड्यः सुराः स भासतो मया कोपाद्धदि शल्यमिदं मम ॥ ८९॥ वा । तद्भक्त्या यत्क्षणो नीतो ध्यानेन पूजयाथ वा ॥ ९० ॥ तत्रापि मंगलं सर्वं हर्षमायुर्यवस्थितम् । विनं च हृदि संतापस्तद्विच्छेदे सदोद्भव |॥ ९१ ॥ क्रीडाप्रीतिर्न भविता तादृशीष्टा पुनर्मम । तादृशं प्रेमसौभाग्यें निर्जने न च संगमः ॥९२॥ वृन्दावनं न यास्यामि तत्संगे पुनर्द्धव ॥ चंदनं वा न दास्यामि नंदनंदनवक्षसि ॥ ९३ ॥ मालां तस्मै न दास्यामि न द्रक्ष्यामि मुखांबुजम् ॥.मालतीनां केत कीनों चंपकानां च काननम् ॥ ६८ ॥ पुनरेव न यास्यामि सुन्दरं रासभंडलम् । हरिसंगे न यास्यामि रम्यं चंदनकाननम् ९९ ॥ |पुनरेवं न यास्यामि मलयं रत्नमंदिरे ॥ माधवीनां वनं रम्यं रहस्यं मधुकाननम् ॥९६॥ श्रीखंडकाननं रम्यं.स्वच्छं चंद्रसरोवरम् । |विस्पंदकं सुरक्नं नैदनं पुष्पभद्रकम्॥ ९७ ॥ भद्रकं हरिणा स्राद्धं न यास्यामि पुनः पुनः । क सा रम्या विकसिता माधुखे माध वीळ९८॥ क्व गता माधवीरात्रिः क्व मधुः क्वापि माधवः । इत्येवमुक्त्वा सा राधा ध्यात्वा कृष्णपदव्रजम् ॥ ९९ ॥ पुन| च् च संगम्य रुदती लुर्कमन्विता ॥१००॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे नारायणनारदसंवादे श्रीकृष्णजन्मखण्ड उत्तरार्द राधो २. १: अक्संवादे त्रिनवतितमोऽध्यायः ॥ ९ ॥ श्रीनारायण उवाची॥ ॥ अशो विस्मयं प्राप्य भयं च विधुकं मुने चेतनं| सं• © = कारयामास तामुवाच कृतामिव ॥ ३॥ तञ्जलिं समभिज्ञाय स्वात्मानं भक्तसंयकर ॥ ऋच्छं मेने जगत्सर्व इन माग्यवती २७५ तीन ॥ २३ ॥ उदय चकच ॥ ॥ चेतनं कुरु कल्याणि जगन्मातर्नमोस्तु ते । त्वमेवं प्राकनं सर्वं कृष्णं .क्ष्यसि सप्त ङ ब• तम्॥L» । त्वत्तो विश्वं पवित्रं च त्वत्पादरजसा मही ॥ सुपवित्रं त्वदवनं पुण्यवत्यप गोपिकाः ॥७॥ गायंति संगीतेमंगलस्तवैः ॥त्वत्क्रीतिं च देवाय सनकाद्य संततम् ॥ ६॥ कृतपापहरां पुण्यां तीर्थपू.च निर्मलाम् ॥ |रिअप्रिय भद्र सर्वविनविनाशिनीम् ॥ ६ ॥ त्वमेव राधा त्वं कृष्णस्त्वं पुमान्प्रकृतिः परा ॥ राधामाधवयोगेंदो पुराणे तो तथा ॥9॥ राधिकां सृछित डब्लू पभ्द्यात्कृत्वा तदुद्भवम् ॥ उवाच माधवी गोपी राधायाः पुरतः स्थिता ॥८॥ ॥ माघचुवाच ॥३॥ किं वा चोरस्य कृष्णस्य रूपं वा वेषमुत्तमम् ॥ किं मुखं विभवं किं वा गौरवं चाप्यनुत्तमम्॥ ९॥ किंवा तद्वीर्यमयंयं शौर्य वा दुरतिक्रमम् ॥ किं वा सिद्धे प्रसिद्धे वा कं वा तुल्यं गुणोत्तमम् ॥ १०॥ इतो वा कुत आयातः पुनरेव कुतो वतः ॥ हालको गोपवेषं न हि राजात्मजः पुमान् ॥ ११ ॥ त्वं किं स्मरसि कस्माणि गोपालं नंदनंदनम् । आत्मानं रह यत्नेन ॐ प्रियः स्वात्मनः परः ॥ १२॥॥॥ ॥ ॥ चिक्त्वां राधेतिऽनिलयां तवैव जीवनं वृथा ॥ जगतो मुक्तीनां च क्रोशियशक्षयम् ॥ १३ ॥ नारीणां गोपनं कार्यं मुख्यके स्वयशःक्षयम् ॥ यज्ञेन चक्षुषा वाई सखि संचरणं कुरु॥ अंतरे पति च संगोप्य भावनं कुरु॥ १७॥ न वे जातिमा राखूण मित्राणां च सुरेश्वरि । शत्रुः कार्यवशेनेव मित्रं च कर्मणा भवेद् ॥ कामसेन मूर्तता कृ कस्य बहुभो रोचे कः कस्याप्रिय एव च ॥ ३६ कार्य च समयं ज्ञात्वा संतः अतिसंवृतः । राञ्चर्षनापहारी च हर्ता ततः परः॥ १७॥ कटुक्का बुलाता शश्ण खक्षणं । स्त्री गविष्य २१ विसज्य शोकसागरे ॥ ३८ हीत्वा वेतनं प्राणानिष्टरो वरुणो मतः ॥ इकिं स्मरसि डे हि त्यज ने इस पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४४९ ई. के. ही परः ॥१॥ शलरोति वैरागी तीर्थंकीर्तेषु कीर्तनम् ॥ झर्ण नृत्यति भक्त्या च पंचषीण गायति ॥११ । हरं श सं• €a ७६ शेषः सनत्कुममा सिद्धसंघश्च योगवित् ॥ ४३ ॥ ॥ अ•8 ओकुरो-वा रूपेषु केन ज्ञायते ॥ ६३ ॥ असंख्येषु च विश्वेषु ब्रह्मविष्णुशिवादयः॥ सुनयो मनवः सिदा भक्तः संतम संततम् ॥ ३६॥ ध्यायंते यत्पदांभोजं निर्गुणस्यात्मनःअ वै ॥ वेदाः स्तोतुं न शक्ताय यमीशं च सरस्वती ॥४६॥ जडीभूता च भीता च स्तव नेिट समापयेत् ॥ सहस्रवक्रः स्तवने कंपितश्च निरंतरम् ॥ ४७ ॥ वेदानां जनको ब्रह्मा स्तोत्रेण तस्य ईश्वरः । तं सत्यं नित्यमीशं च माधवी परिनिंदति ॥ ४८ ॥ अपवित्रा सभा भूता गोपीनां जीवनं वृथा॥ तासु पुण्यवती राधा ध्यायते ये दिवानिशम् ॥ ४९ ॥ यन्नामस्मृतिमात्रेण कोटिजन्मार्जितं सखि । कृतपापभयं शोकः प्रणश्यति न संशयः ॥६०॥ ॥ ॥ दधार वामहस्तेन शेलं गोवर्धनं हरिः। ततः-किं तद्यशः शौर्यं जगतां जनकस्य च ॥६१॥ शैलानां च सर्वं यो भेत्तुं शक्तश्च दैत्यरादलोलामात्रेण तेष चलनं इतुं क्षमोऽरिः ॥६२॥ यदंशकलयाजातः सूकरो विष्णुरीश्वरः। वसुधां दशनानेणचोदधार च लीलया॥६३॥ शैलानांच सद स्राणि यत्र संति महीतले । दैत्याय वाप्यसंख्याश्च वीराः शूरास्तथैव च ॥ ६४ तेनैव कर्मणा तस्य न शौचं न च पौरुरु ॥ eतेः परिमितं विश्वं महार्ड णा कृतम् ॥ महद्विष्णोलोमकूपे तदैवं चावस्थितम् ॥ ९८॥ तस्य यावंति लोंमा नि तानि विवानि संति च स एव षोडशांशप कृष्णस्य परमात्मनः ॥ ६९ ॥ तस्येव किं यशः शौर्य महिमानमनूपमम् यस्मरी गोपकन्या च किं वा जानाति माधवी ॥ ३•॥ : माषव्युवाच जो ॥ मया यदु न त्वा सूठा अति गोपिकल । २१६ पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५१ पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५२ पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४५९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४६९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४७९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४८९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/४९९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५०९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५११ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५१९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५२९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५३९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५४९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५५९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६२ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६३ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६४ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६५ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६६ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६७ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६८ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५६९ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५७० मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५७१ मीडियाविकि:Proofreadpage pagenum templateपृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/५७२