महाभारतम्-16-मौसलपर्व-004

by वेदव्यासः

← मौसलपर्व-003

महाभारतम् षोडशपर्व महाभारतम्-16-मौसलपर्व-004 वेदव्यासः

मौसलपर्व-005 →

द्वारकायां वृष्ण्यन्तकादिभिरनर्थसूचकदुस्स्वप्नानुभवः।। 1 ।।
ततः कृष्णाज्ञाया सस्त्रीबालवृद्धैः प्रभासक्षेत्रगमनम्।। 2 ।।
तत्र नृत्तगानादिमहोत्सवानुभवपूर्वकं मद्यादिपानम्।। 3 ।।
तत्र सभायां सात्यकिना स्यमन्तकमणिहरणादिमर्मोद्धाटनपूर्वकं कृतवर्मगर्हणम्।। 4 ।।
मणिवृत्तान्तश्रवणखि***सत्यभामामनःप्रसादनाय सात्यकिना खड्गेन कृतवर्मणः सिरश्छेदनम्।। 5 ।।
ततः कृतवर्मसात्यकिपक्षीयैर्मौसकतृचैः परस्परप्रहारेण परस्परमारणम्।। 6 ।।

महाभारतम्/मौसलपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009

वैशंपायन उवाच।	16-4-1x
काली स्त्री पाण्डुरैर्दन्तैः प्रविश्य हसती निशि। स्त्रियः स्वप्नेषु मुष्णन्ती द्वारकां परिधावति।।	16-4-1a 16-4-1b
अग्निहोत्रनिकेतेषु वास्तुमध्येषु वेश्मसु। वृष्ण्यन्धकानखादन्त स्वप्ने गृध्रा भयानकाः।।	16-4-2a 16-4-2b
अलङ्काराश्च च्छत्रं च ध्वजाश्च कवचानि च। ह्रियमाणान्यदृश्यन्त रक्षोभिः सुभयानकैः।।	16-4-3a 16-4-3b
तच्चाग्निदत्तं कृष्णस्य वज्रनाभमयोमयम्। दिवमाचक्रमे चक्रं वृष्णीनां पश्यतां तदा।।	16-4-4a 16-4-4b
युक्तं रथं दिव्यमादित्यवर्णं हयाऽहरन्पश्यतो दारुकस्य। ते सागरस्योपरिष्टादगच्छ- न्मनोजवाश्चतुरो वाजिमुख्याः।।	16-4-5a 16-4-5b 16-4-5c 16-4-5d
तालः सुपर्णश्च महाध्वजौ तौ सुपूजितौ रामजनार्धनाभ्याम्। उच्चैर्जह्रुरप्सरसश्च दिव्या देवा ऊचुर्गम्यतां तीर्थयात्राः।।	16-4-6a 16-4-6b 16-4-6c 16-4-6d
`भगवद्दर्शनस्पर्शस्नेहैर्विततभोगिनः। दिवः प्रवेशानार्थं ते विमानैर्दिवमाययुः।।'	16-4-7a 16-4-7b
ततो जिगमिषन्तस्ते वृष्ण्यन्धकमहारथाः। सान्तःपुरास्तदा तीर्थयात्रामैच्छन्नरर्षभाः।।	16-4-8a 16-4-8b
ततो मनोहरा हृष्टाःक पेयं मांसं मधूनि च। बहु नानाविधं चक्रुस्त्वरिताः कालचोदिताः।।	16-4-9a 16-4-9b
ततः सीधुषु सक्ताश्च निर्ययुर्नगराद्बहिः। यानैरश्वैर्गजैश्चैव श्रीमन्तस्तिग्मतेजसः।।	16-4-10a 16-4-10b
ततः प्रभासे न्यवसन्यथोद्दिष्टं यथागृहम्। प्रभूतभक्ष्यपेयास्ते सदारा यादवास्तदा।।	16-4-11a 16-4-11b
निविष्टांस्तान्निशाम्याथ समुद्रान्ते स योगवित्। जगामामन्त्र्य तान्वीरानुद्धवोऽर्थविशारदः।।	16-4-12a 16-4-12b
तं प्रस्थितं महात्मानमभिवाद्य कृताञ्जलिम्। जानन्विनाशं वृष्णीनां नैच्छद्वारयितुं हरिः।।	16-4-13a 16-4-13b
ततः कालपरीतास्ते वृष्ण्यन्धकमहारथाः। अपश्यन्नुद्धवं यान्तं तेजसाऽऽवृत्य रोदसी।।	16-4-14a 16-4-14b
ब्राह्मणार्थेषु यत्सिद्धमन्नं तेषां महात्मनाम्। तद्वानरेभ्यः प्रददुः सुरागन्धसमन्वितम्।।	16-4-15a 16-4-15b
ततस्तूर्यशताकीर्णं नटनर्तकसंकुलम्। अवर्तत महापानं प्रभासे तिग्मतेजसाम्।।	16-4-16a 16-4-16b
कृष्णस्य सन्निधौ रामः सहितः कृतवर्मणा। अपिबद्युयुधानश्च गदो बभ्रुस्तथैव च।।	16-4-17a 16-4-17b
ततः परिषदो मध्ये युयुधानो मदोत्कटः। अब्रवीत्कृतवर्माणमवहास्यावमत्य च।।	16-4-18a 16-4-18b
कः क्षत्रियो हन्यमानः सुप्तान्हन्यान्मृतानिव। तन्न मृष्यन्ति हार्दिक्य यादवा यत्त्वया कृतम्।।	16-4-19a 16-4-19b
इत्युक्ते युयुधानेन पूजयामास तद्वचः। प्रद्युम्नो रथिनांश्रेष्ठो हार्दिक्यमवमत्य व।।	16-4-20a 16-4-20b
ततः परमसंक्रुद्धः कृतवर्मा तमब्रवीत्। निर्दिशन्निव सावज्ञं तदा सव्येन पाणिना।।	16-4-21a 16-4-21b
भूरिश्रवाश्छिन्नबाहुर्युर्द्धे प्रायगतस्त्वया। वधेन सुनृशंसेन कथं वीरेण पातितः।।	16-4-22a 16-4-22b
इति तस्य वचः श्रुत्वा केशवः परवीरहा। तिर्यक्सरोषया दृष्ट्या वीक्षांचक्रे स मन्युमान्।।	16-4-23a 16-4-23b
मणिः स्यमन्तकश्चैव यः स सत्राजितोऽभवत्। तां कथां श्रावयामास सात्यकिर्मधुसूदनम्।।	16-4-24a 16-4-24b
तच्छ्रुत्वा केशवस्याङ्कमगमद्रुदती तदा। सत्यभामा प्रकुपिता कोपयन्ती जनार्दनम्।।	16-4-25a 16-4-25b
तत उत्थाय सक्रोधः सात्यकिर्वाक्यमब्रवीत्।	16-4-26a
पञ्चानां द्रौपदेयानां धृष्टद्युम्नशिखण्डिनोः। एष गच्छामि पदवीं सत्येन च तथा शपे।।	16-4-27a 16-4-27b
सौप्तिके ये च निहताः सुप्ता येन दुरात्मना। द्रोणपुत्रसहायेन पापेन कृतवर्मणा।।	16-4-28a 16-4-28b
समाप्तमायुरस्याद्य यशश्चैव सुमध्यते। इत्येवमुक्त्वा खङ्गेन केशवस्य समीपतः। अभिद्रुत्य शिरः क्रुद्धश्चिच्छेद कृतवर्मणः।।	16-4-29a 16-4-29b 16-4-29c
तथाऽन्यानपि निघ्नन्तं युयुधानं समन्ततः। अभ्यधावद्धृषीकेशो विनिवारयितुं तदा।।	16-4-30a 16-4-30b
एकीभूतास्ततः सर्वे कालपर्यायचोदिताः। भोजान्धका महाराज शैनेयं पर्यवारयन्।।	16-4-31a 16-4-31b
तान्दृष्ट्वा पततस्तूर्णमभिक्रुद्धाञ्जनार्दनः। न चुक्रोध महातेजा जानन्कालस्य पर्ययम्।।	16-4-32a 16-4-32b
ते तु पानमदाविष्टाश्चोदिताः कालधर्मणा। युयुधानमथाभ्यघ्नन्नुच्छिष्टैर्भाजनैस्तदा।।	16-4-33a 16-4-33b
हन्यमाने तु शैनेये क्रुद्धो रुक्मिणिनन्दनः। तदनन्तरमागच्छन्मोचयिष्यञ्शिनेः सुतम्।।	16-4-34a 16-4-34b
स भोजैः सह संयुक्तः सात्यकिश्चान्धकैः सह। व्यायच्छमानौ तौ वीरौ बाहुद्रविणशालिनौ। बहुत्वान्निहतौ तत्र उभौ कुष्णस्य पश्यतः।।	16-4-35a 16-4-35b 16-4-35c
हतं दृष्ट्वा च शैनेयं पुत्रं च यदुनन्दनः। एरकाणां ततो मुष्टिं कोपाज्जग्राह केशवः।।	16-4-36a 16-4-36b
तदभून्मुसलं घोरं वज्रकल्पमयोमयम्। जघान कुष्णस्तांस्तेनि येये प्रमुखतोऽभवन्।।	16-4-37a 16-4-37b
ततोऽन्धकाश्च भोजाश्च शैनेया वृष्णयस्तथा। जघ्नुरन्योन्यमाक्रन्दे मुसलैः कालचोदिताः।।	16-4-38a 16-4-38b
यस्तेषामेरकां कश्चिज्जग्राह कुपितो नृपः। वज्रभूतेव सा राजन्नदृश्यत तदा विभो।।	16-4-39a 16-4-39b
तृणं च मुसलीभूतमपि तत्र व्यदृश्यत। ब्रह्मदण्डकृतं सर्वमिति तद्विद्वि पार्थिव।।	16-4-40a 16-4-40b
आविध्याविध्य ते राजन्प्रहरन्ति स्म तैस्तृणैः। तद्वज्रभूतं मुसलं व्यदृश्यत तदा दृढम्।।	16-4-41a 16-4-41b
अवधीत्पितरं पुत्रः पिता पुत्रं च भारत। मत्ताः परिपतन्ति स्म योधयन्तः परस्परम्।।	16-4-42a 16-4-42b
पतङ्गा इव चाग्नौ ते निपेतुः कुकुरान्धकाः। नासीत्पलायने बुद्धिर्वधअयमानस्य कस्यचित्।।	16-4-43a 16-4-43b
तत्रापश्यन्महाबाहुर्जानन्कालस्य पर्ययम्। मुसलं समवष्टभ्य तस्थौ स मधुसूदनः।।	16-4-44a 16-4-44b
सांबं च निहतं दृष्ट्वा चारुदेष्णं च माधवः। प्रद्युम्नं चानिरुद्धं च ततश्चुक्रोध भारत।।	16-4-45a 16-4-45b
गदं वीक्ष्य शयानं च भृशं कोपसमन्वितः। स निःशेषं तदा चक्रे शार्ङ्गचक्रगंदाधरः।।	16-4-46a 16-4-46b
तं निघ्नन्तं महातेजा बभ्रुः परपुरंजयः। दारुकश्चैव दाशार्हमूवतुर्यन्निबोध तत्।।	16-4-47a 16-4-47b
भगवन्निहताः सर्वे त्वया भूयिष्ठशो नराः। रामस्य पदमन्विच्छ तत्र गच्छाम यत्र सः।।	16-4-48a 16-4-48b
।। इति श्रीमन्महाभारते मौसलपर्वणि चतुर्थोऽध्यायः ।।

16-4-1 मुष्णन्ती स्त्रीणां मङ्गलसूत्रादिकं चोरयन्ती।। 16-4-12 निश्मम्य दृष्ट्वा। अर्थविशारदः मोक्षपण्डितः।। 16-4-15 ब्राह्मणार्थद्रव्यस्यान्यत्र विनियोजनमायुःक्षयकरमित्यर्थः।। 16-4-41 आविध्य विद्ध्वा।। 16-4-44 तत्र यन्मुसलमपस्यत्तदेवावष्टभ्य तस्थावित्यन्वयः।।

मौसलपर्व-003

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

मौसलपर्व-005