ऋग्वेदः सूक्तं ६.१९

ऋग्वेदः - मण्डल ६
सूक्तं ६.१९
बार्हस्पत्यो भरद्वाजः

दे. इन्द्रः। त्रिष्टुप्।

महाँ इन्द्रो नृवदा चर्षणिप्रा उत द्विबर्हा अमिनः सहोभिः ।
अस्मद्र्यग्वावृधे वीर्यायोरुः पृथुः सुकृतः कर्तृभिर्भूत् ॥१॥
इन्द्रमेव धिषणा सातये धाद्बृहन्तमृष्वमजरं युवानम् ।
अषाळ्हेन शवसा शूशुवांसं सद्यश्चिद्यो वावृधे असामि ॥२॥
पृथू करस्ना बहुला गभस्ती अस्मद्र्यक्सं मिमीहि श्रवांसि ।
यूथेव पश्वः पशुपा दमूना अस्माँ इन्द्राभ्या ववृत्स्वाजौ ॥३॥
तं व इन्द्रं चतिनमस्य शाकैरिह नूनं वाजयन्तो हुवेम ।
यथा चित्पूर्वे जरितार आसुरनेद्या अनवद्या अरिष्टाः ॥४॥
धृतव्रतो धनदाः सोमवृद्धः स हि वामस्य वसुनः पुरुक्षुः ।
सं जग्मिरे पथ्या रायो अस्मिन्त्समुद्रे न सिन्धवो यादमानाः ॥५॥
शविष्ठं न आ भर शूर शव ओजिष्ठमोजो अभिभूत उग्रम् ।
विश्वा द्युम्ना वृष्ण्या मानुषाणामस्मभ्यं दा हरिवो मादयध्यै ॥६॥
यस्ते मदः पृतनाषाळमृध्र इन्द्र तं न आ भर शूशुवांसम् ।
येन तोकस्य तनयस्य सातौ मंसीमहि जिगीवांसस्त्वोताः ॥७॥
आ नो भर वृषणं शुष्ममिन्द्र धनस्पृतं शूशुवांसं सुदक्षम् ।
येन वंसाम पृतनासु शत्रून्तवोतिभिरुत जामीँरजामीन् ॥८॥
आ ते शुष्मो वृषभ एतु पश्चादोत्तरादधरादा पुरस्तात् ।
आ विश्वतो अभि समेत्वर्वाङिन्द्र द्युम्नं स्वर्वद्धेह्यस्मे ॥९॥
नृवत्त इन्द्र नृतमाभिरूती वंसीमहि वामं श्रोमतेभिः ।
ईक्षे हि वस्व उभयस्य राजन्धा रत्नं महि स्थूरं बृहन्तम् ॥१०॥
मरुत्वन्तं वृषभं वावृधानमकवारिं दिव्यं शासमिन्द्रम् ।
विश्वासाहमवसे नूतनायोग्रं सहोदामिह तं हुवेम ॥११॥
जनं वज्रिन्महि चिन्मन्यमानमेभ्यो नृभ्यो रन्धया येष्वस्मि ।
अधा हि त्वा पृथिव्यां शूरसातौ हवामहे तनये गोष्वप्सु ॥१२॥
वयं त एभिः पुरुहूत सख्यैः शत्रोःशत्रोरुत्तर इत्स्याम ।
घ्नन्तो वृत्राण्युभयानि शूर राया मदेम बृहता त्वोताः ॥१३॥

सायणभाष्यम्

‘ महाँ इन्द्रः' इति त्रयोदशर्चं चतुर्थं सूक्तं भरद्वाजस्यार्षं त्रैष्टुभमैन्द्रम् । अनुक्रान्तं च--- 'महान्त्सप्तोना' इति । माध्यंदिने सवने सोमातिरेके शस्त्रं भवति । तत्रेदं सूक्तम् । सूत्रितं च - महाँ इन्द्रो नृवद्विष्णोर्नु कम्' ( आश्व, श्रौ. ६. ७ ) इति । समूळ्हे द्वितीये छन्दोमे मरुस्वतीयशस्त्र एतत्सूक्तम् । सूत्रितं च - महाँ इन्द्रो नृवदिति मरुत्वतीयम्' (आश्व. श्रौ. ८. ७) इति ।

म॒हाँ इन्द्रो॑ नृ॒वदा च॑र्षणि॒प्रा उ॒त द्वि॒बर्हा॑ अमि॒नः सहो॑भिः ।

अ॒स्म॒द्र्य॑ग्वावृधे वी॒र्या॑यो॒रुः पृ॒थुः सुकृ॑तः क॒र्तृभि॑र्भूत् ॥१

म॒हान् । इन्द्रः॑ । नृ॒ऽवत् । आ । च॒र्ष॒णि॒ऽप्राः । उ॒त । द्वि॒ऽबर्हाः॑ । अ॒मि॒नः । सहः॑ऽभिः ।

अ॒स्म॒द्र्य॑क् । व॒वृ॒धे॒ । वी॒र्या॑य । उ॒रुः । पृ॒थुः । सुऽकृ॑तः । क॒र्तृऽभिः॑ । भू॒त् ॥१

महान् । इन्द्रः । नृऽवत् । आ । चर्षणिऽप्राः । उत । द्विऽबर्हाः । अमिनः । सहःऽभिः ।

अस्मद्र्यक् । ववृधे । वीर्याय । उरुः । पृथुः । सुऽकृतः । कर्तृऽभिः । भूत् ॥१

“नृवत् यथा नेता राजा भृत्यादीनां कामानां पूरयिता तद्वत् “चर्षणिप्राः चर्षणीनां स्तोतृजनानां कामानां पूरकः “महान् प्रभूतः “इन्द्रः “आ गच्छतु । आ इत्युपसर्गदर्शनात् गच्छत्वित्याख्यातस्याध्याहारः । “उत अपि च “द्विबर्हाः द्वयोर्लोकयोः परिवृढः “सहोभिः शत्रुबलैः “अमिनः अहिंसनीयः इन्द्रः “अस्मद्य् क् अस्मदभिमुखं यथा भवति तथा “वीर्याय वीरकर्मकरणाय “ववृधे वर्धते । “उरुः शरीरेण विस्तीर्णः “पृथुः गुणैः प्रथितः “कर्तृभिः यजमानैः “सुकृतः “भूत् सुष्ठु परिचरितो भवति ॥

इन्द्र॑मे॒व धि॒षणा॑ सा॒तये॑ धाद्बृ॒हन्त॑मृ॒ष्वम॒जरं॒ युवा॑नम् ।

अषा॑ळ्हेन॒ शव॑सा शूशु॒वांसं॑ स॒द्यश्चि॒द्यो वा॑वृ॒धे असा॑मि ॥२

इन्द्र॑म् । ए॒व । धि॒षणा॑ । सा॒तये॑ । धा॒त् । बृ॒हन्त॑म् । ऋ॒ष्वम् । अ॒जर॑म् । युवा॑नम् ।

अषा॑ळ्हेन । शव॑सा । शू॒शु॒ऽवांस॑म् । स॒द्यः । चि॒त् । यः । व॒वृ॒धे । असा॑मि ॥२

इन्द्रम् । एव । धिषणा । सातये । धात् । बृहन्तम् । ऋष्वम् । अजरम् । युवानम् ।

अषाळ्हेन । शवसा । शूशुऽवांसम् । सद्यः । चित् । यः । ववृधे । असामि ॥२

“धिषणा अस्मदीया स्तुतिः “सातये दानाय “इन्द्रमेव “धात् धारयति । कीदृशम् । “बृहन्तं महान्तम् “ऋष्वं गन्तारम् “अजरं जरारहितं “युवानं नित्यतरुणम् “अषाळ्हेन शत्रुभिरनभिभूतेन “शवसा बलेन “शूशुवांसं प्रवृद्धम् । श्वयतेरिदं रूपम् । “यः इन्द्रः “सद्यश्चित् सद्य एव जातमात्रः सन् "असामि अनल्पमधिकं यथा भवति तथा “ववृधे वर्धते ॥

पृ॒थू क॒रस्ना॑ बहु॒ला गभ॑स्ती अस्म॒द्र्य१॒॑क्सं मि॑मीहि॒ श्रवां॑सि ।

यू॒थेव॑ प॒श्वः प॑शु॒पा दमू॑ना अ॒स्माँ इ॑न्द्रा॒भ्या व॑वृत्स्वा॒जौ ॥३

पृ॒थू इति॑ । क॒रस्ना॑ । ब॒हु॒ला । गभ॑स्ती॒ इति॑ । अ॒स्म॒द्र्य॑क् । सम् । मि॒मी॒हि॒ । श्रवां॑सि ।

यू॒थाऽइ॑व । प॒श्वः । प॒शु॒ऽपाः । दमू॑नाः । अ॒स्मान् । इ॒न्द्र॒ । अ॒भि । आ । व॒वृ॒त्स्व॒ । आ॒जौ ॥३

पृथू इति । करस्ना । बहुला । गभस्ती इति । अस्मद्र्यक् । सम् । मिमीहि । श्रवांसि ।

यूथाऽइव । पश्वः । पशुऽपाः । दमूनाः । अस्मान् । इन्द्र । अभि । आ । ववृत्स्व । आजौ ॥३

हे इन्द्र त्वं “पृथू विस्तीर्णो “करस्ना कर्मणां कर्तारौ “बहुला बहुप्रदौ “गभस्ती त्वदीयौ बाहू “श्रवांसि अन्नानि । दातुमिति शेषः। “अस्मद्र्यक् अस्मदभिमुखं “सं “मिमीहि कुरु । किंच हे “इन्द्र “दमूनाः दान्तमनास्त्वम् “आजौ संग्रामे “अस्मान् “अभि ”आ “ववृत्स्व अभ्यावर्तस्व । तत्र दृष्टान्तः । “पशुपाः पशूनां पालकः “पश्वः पशूनां “यूथेव यूथानि यथा आवर्तयति तद्वत् ॥

तं व॒ इन्द्रं॑ च॒तिन॑मस्य शा॒कैरि॒ह नू॒नं वा॑ज॒यन्तो॑ हुवेम ।

यथा॑ चि॒त्पूर्वे॑ जरि॒तार॑ आ॒सुरने॑द्या अनव॒द्या अरि॑ष्टाः ॥४

तम् । वः॒ । इन्द्र॑म् । च॒तिन॑म् । अ॒स्य॒ । शा॒कैः । इ॒ह । नू॒नम् । वा॒ज॒ऽयन्तः॑ । हु॒वे॒म॒ ।

यथा॑ । चि॒त् । पूर्वे॑ । ज॒रि॒तारः॑ । आ॒सुः । अने॑द्याः । अ॒न॒व॒द्याः । अरि॑ष्टाः ॥४

तम् । वः । इन्द्रम् । चतिनम् । अस्य । शाकैः । इह । नूनम् । वाजऽयन्तः । हुवेम ।

यथा । चित् । पूर्वे । जरितारः । आसुः । अनेद्याः । अनवद्याः । अरिष्टाः ॥४

"नूनम् अद्य “इह अस्मिन् यज्ञे “वाजयन्तः अन्नमिच्छन्तो वयं स्तोतारः “शाकैः शक्तैः समर्थैः “अस्य तव सहायैर्मरुद्भिः सहितं “चतिनं शत्रूणां चातकम् । नाशकमित्यर्थः । “इन्द्रं परमेश्वरं “तं “वः प्रसिद्धं त्वां “हुवेम स्तुमः । “यथा “चित् यथैव “पूर्वे पुरातनाः “जरितारः स्तोतारः “अनेद्याः अनिन्द्याः "अनवद्याः पापरहिताः “अरिष्टाः अहिंसिताश्च “आसुः बभूवुः हे इन्द्र त्वत्प्रसादात् वयमपि तथैव भवेमेत्यर्थः ॥

धृ॒तव्र॑तो धन॒दाः सोम॑वृद्ध॒ः स हि वा॒मस्य॒ वसु॑नः पुरु॒क्षुः ।

सं ज॑ग्मिरे प॒थ्या॒३॒॑ रायो॑ अस्मिन्त्समु॒द्रे न सिन्ध॑वो॒ याद॑मानाः ॥५

धृ॒तऽव्र॑तः । ध॒न॒ऽदाः । सोम॑ऽवृद्धः । सः । हि । वा॒मस्य॑ । वसु॑नः । पु॒रु॒ऽक्षुः ।

सम् । ज॒ग्मि॒रे॒ । प॒थ्याः॑ । रायः॑ । अ॒स्मि॒न् । स॒मु॒द्रे । न । सिन्ध॑वः । याद॑मानाः ॥५

धृतऽव्रतः । धनऽदाः । सोमऽवृद्धः । सः । हि । वामस्य । वसुनः । पुरुऽक्षुः ।

सम् । जग्मिरे । पथ्याः । रायः । अस्मिन् । समुद्रे । न । सिन्धवः । यादमानाः ॥५

“स “हि स खलु इन्द्रः “धृतव्रतः धृतकर्मा । “धनदाः स एव धनप्रदः । कीदृशस्य धनस्येत्याकाङ्क्षायामुपसर्जनीभूतस्यापि धनस्य विशेषणे वामस्य वसुन इति । “वामस्य वननीयस्य “वसुनः श्रेष्ठस्य । यद्वा वसुनो धनस्य स्वामीति शेषः। “सोमवृद्धः स एव सोमेन प्रवृद्धः । “पुरुक्षुः बह्वन्नः स एव । “अस्मिन् इन्द्रे एव “पथ्याः स्तोतॄणां हितानि “रायः धनानि “सं “जग्मिरे संगच्छन्ते । तत्र दृष्टान्तः । “सिन्धवः नद्यः “समुद्रे “न यथा समुद्रे “यादमानाः अभिगच्छन्त्यस्तद्वत् ॥ ॥ ७ ॥

शवि॑ष्ठं न॒ आ भ॑र शूर॒ शव॒ ओजि॑ष्ठ॒मोजो॑ अभिभूत उ॒ग्रम् ।

विश्वा॑ द्यु॒म्ना वृष्ण्या॒ मानु॑षाणाम॒स्मभ्यं॑ दा हरिवो माद॒यध्यै॑ ॥६

शवि॑ष्ठम् । नः॒ । आ । भ॒र॒ । शू॒र॒ । शवः॑ । ओजि॑ष्ठम् । ओजः॑ । अ॒भि॒ऽभू॒ते॒ । उ॒ग्रम् ।

विश्वा॑ । द्यु॒म्ना । वृष्ण्या॑ । मानु॑षाणाम् । अ॒स्मभ्य॑म् । दाः॒ । ह॒रि॒ऽवः॒ । मा॒द॒यध्यै॑ ॥६

शविष्ठम् । नः । आ । भर । शूर । शवः । ओजिष्ठम् । ओजः । अभिऽभूते । उग्रम् ।

विश्वा । द्युम्ना । वृष्ण्या । मानुषाणाम् । अस्मभ्यम् । दाः । हरिऽवः । मादयध्यै ॥६

हे “शूर विक्रान्तेन्द्र “शविष्ठं बलवत्तमं “शवः बलं “नः अस्मभ्यम् “आ “भर आहर । हे “अभिभूते शत्रूणामभिभावुकेन्द्र “उग्रम् अप्रसह्यम् “ओजिष्ठम् ओजस्वितमम् “ओजः दीप्तिमस्मभ्यमा भर । “विश्वा विश्वानि सर्वाणि “वृष्ण्या वृष्ण्यानि सेचनसमर्थानि “द्युम्ना द्युम्नानि द्योतमानानि यानि धनानि “मानुषाणां मनुष्याणां भोग्यतया कल्पितानि हे “हरिवः हरिवन्निन्द्र तानि धनानि “मादयध्यै अस्मान् मादयितुम् “अस्मभ्यं "दाः प्रयच्छ ॥

यस्ते॒ मद॑ः पृतना॒षाळमृ॑ध्र॒ इन्द्र॒ तं न॒ आ भ॑र शूशु॒वांस॑म् ।

येन॑ तो॒कस्य॒ तन॑यस्य सा॒तौ मं॑सी॒महि॑ जिगी॒वांस॒स्त्वोता॑ः ॥७

यः । ते॒ । मदः॑ । पृ॒त॒ना॒षाट् । अमृ॑ध्रः । इन्द्र॑ । तम् । नः॒ । आ । भ॒र॒ । शू॒शु॒ऽवांस॑म् ।

येन॑ । तो॒कस्य॑ । तन॑यस्य । सा॒तौ । मं॒सी॒महि॑ । जि॒गी॒वांसः॑ । त्वाऽऊ॑ताः ॥७

यः । ते । मदः । पृतनाषाट् । अमृध्रः । इन्द्र । तम् । नः । आ । भर । शूशुऽवांसम् ।

येन । तोकस्य । तनयस्य । सातौ । मंसीमहि । जिगीवांसः । त्वाऽऊताः ॥७

“पृतनाषाट् शत्रुसेनानामभिभविता “अमृध्रः अहिंसितः “यः “मदः हर्षः हे “इन्द्र “ते त्वया देयः “शूशुवांसं प्रवृद्धं “तं मदं “नः अस्मभ्यम् “आ “भर आहर । “त्वोताः त्वया रक्षिताः “जिगीवांसः जितवन्तो वयं “तोकस्य पुत्रस्य “तनयस्य तत्पुत्रस्य च “सातौ लाभे निमित्तभूते सति “येन हर्षेण “मंसीमहि त्वां स्तुवीमहि तमा भरेति पूर्वेणान्वयः ॥

आ नो॑ भर॒ वृष॑णं॒ शुष्म॑मिन्द्र धन॒स्पृतं॑ शूशु॒वांसं॑ सु॒दक्ष॑म् ।

येन॒ वंसा॑म॒ पृत॑नासु॒ शत्रू॒न्तवो॒तिभि॑रु॒त जा॒मीँरजा॑मीन् ॥८

आ । नः॒ । भ॒र॒ । वृष॑णम् । शुष्म॑म् । इ॒न्द्र॒ । ध॒न॒ऽस्पृत॑म् । शू॒शु॒ऽवांस॑म् । सु॒ऽदक्ष॑म् ।

येन॑ । वंसा॑म । पृत॑नासु । शत्रू॑न् । तव॑ । ऊ॒तिऽभिः॑ । उ॒त । जा॒मीन् । अजा॑मीन् ॥८

आ । नः । भर । वृषणम् । शुष्मम् । इन्द्र । धनऽस्पृतम् । शूशुऽवांसम् । सुऽदक्षम् ।

येन । वंसाम । पृतनासु । शत्रून् । तव । ऊतिऽभिः । उत । जामीन् । अजामीन् ॥८

हे “इन्द्र त्वं “वृषणं वर्षितारं “शुष्मं सेनालक्षणं बलं “नः अस्मभ्यम् “आ “भर आहर । कीदृशम् । “धनस्पृतं धनस्य पालकं “शूशुवांसं प्रवृद्धं “सुदक्षं शोभनबलम् । हे इन्द्र “तवोतिभिः त्वदीयाभी रक्षाभिः “पृतनासु संग्रामेषु । पृतना इति संग्रामनाम । “येन बलेन “शत्रून् “वंसाम हनाम। उतेत्यत्र भिन्नक्रमः । “जामीन् बन्धून् “उत अपि च “अजामीन् शत्रूंश्च येन शुष्मेण वंसाम तं शुष्ममा भरेति पूर्वेण संबन्धः ॥

आ ते॒ शुष्मो॑ वृष॒भ ए॑तु प॒श्चादोत्त॒राद॑ध॒रादा पु॒रस्ता॑त् ।

आ वि॒श्वतो॑ अ॒भि समे॑त्व॒र्वाङिन्द्र॑ द्यु॒म्नं स्व॑र्वद्धेह्य॒स्मे ॥९

आ । ते॒ । शुष्मः॑ । वृ॒ष॒भः । ए॒तु॒ । प॒श्चात् । आ । उ॒त्त॒रात् । अ॒ध॒रात् । आ । पु॒रस्ता॑त् ।

आ । वि॒श्वतः॑ । अ॒भि । सम् । ए॒तु॒ । अ॒र्वाङ् । इन्द्र॑ । द्यु॒म्नम् । स्वः॑ऽवत् । धे॒हि॒ । अ॒स्मे इति॑ ॥९

आ । ते । शुष्मः । वृषभः । एतु । पश्चात् । आ । उत्तरात् । अधरात् । आ । पुरस्तात् ।

आ । विश्वतः । अभि । सम् । एतु । अर्वाङ् । इन्द्र । द्युम्नम् । स्वःऽवत् । धेहि । अस्मे इति ॥९

हे इन्द्र “वृषभः वर्षिता “ते त्वदीयं “शुष्मः बलम् “अर्वाङ् अस्मदभिमुखः सन् "पश्चात् पश्चिमभागात् “आ “एतु आगच्छतु । “उत्तरात् उत्तरभागात् “आ गच्छतु । अधरात् दक्षिणभागाच्चैतु। “पुरस्तात् पूर्वभागाच्च “आ गच्छतु । “विश्वतः सर्वस्माद्दिग्भागात् “अभि अस्मानभिलक्ष्य “आ “समेतु सम्यगागच्छतु । हे “इन्द्र त्वं “स्वर्वत् सुखयुक्तं “द्युम्नं धनम् “अस्मे अस्मभ्यं “धेहि प्रयच्छ ॥

नृ॒वत्त॑ इन्द्र॒ नृत॑माभिरू॒ती वं॑सी॒महि॑ वा॒मं श्रोम॑तेभिः ।

ईक्षे॒ हि वस्व॑ उ॒भय॑स्य राज॒न्धा रत्नं॒ महि॑ स्थू॒रं बृ॒हन्त॑म् ॥१०

नृ॒ऽवत् । ते॒ । इ॒न्द्र॒ । नृऽत॑माभिः । ऊ॒ती । वं॒सी॒महि॑ । वा॒मम् । श्रोम॑तेभिः ।

ईक्षे॑ । हि । वस्वः॑ । उ॒भय॑स्य । रा॒ज॒न् । धाः । रत्न॑म् । महि॑ । स्थू॒रम् । बृ॒हन्त॑म् ॥१०

नृऽवत् । ते । इन्द्र । नृऽतमाभिः । ऊती । वंसीमहि । वामम् । श्रोमतेभिः ।

ईक्षे । हि । वस्वः । उभयस्य । राजन् । धाः । रत्नम् । महि । स्थूरम् । बृहन्तम् ॥१०

“नृवत् मनुष्यैः परिचारकजनैर्युक्तं "श्रोमतेभिः श्रोतव्यैर्यशोभिः सहितं "वामं वननीयं धनं हे “इन्द्र “ते त्वत्तः “नृतमाभिः नेतृतमाभिः “ऊती ऊतिभी रक्षाभिः “वंसीमहि वयं संभजेमहि । “हि यस्मात् कारणात् हे “राजन् राजमानेन्द्र त्वम् “उभयस्य पार्थिवस्य दिव्यस्य च “वस्वः धनस्य “ईक्षे ईशिषे तस्मात् कारणात् "महि महान्तं “स्थूरं विपुलं "बृहन्तं गुणैः परिवृढं "रत्नं रमणीयं धनम् । अत्र रत्नशब्दः पुल्लिँङ्गः । “धाः धेहि ॥

म॒रुत्व॑न्तं वृष॒भं वा॑वृधा॒नमक॑वारिं दि॒व्यं शा॒समिन्द्र॑म् ।

वि॒श्वा॒साह॒मव॑से॒ नूत॑नायो॒ग्रं स॑हो॒दामि॒ह तं हु॑वेम ॥११

म॒रुत्व॑न्तम् । वृ॒ष॒भम् । व॒वृ॒धा॒नम् । अक॑वऽअरिम् । दि॒व्यम् । शा॒सम् । इन्द्र॑म् ।

वि॒श्व॒ऽसह॑म् । अव॑से । नूत॑नाय । उ॒ग्रम् । स॒हः॒ऽदाम् । इ॒ह । तम् । हु॒वे॒म॒ ॥११

मरुत्वन्तम् । वृषभम् । ववृधानम् । अकवऽअरिम् । दिव्यम् । शासम् । इन्द्रम् ।

विश्वऽसहम् । अवसे । नूतनाय । उग्रम् । सहःऽदाम् । इह । तम् । हुवेम ॥११

“इह अस्मिन् यज्ञे "नूतनाय अभिनवाय “अवसे रक्षणाय “तं प्रसिद्धम् “इन्द्रं "हुवेम स्तुमः। आह्वयामो वा । कीदृशम् । “मरुत्वन्तं मरुद्भिर्युक्तं “वृषभं कामानां वर्षितारं “ववृधानं प्रवृद्धम् “अकवारिम् अकुत्सितशत्रुं “दिव्यं द्योतमानं “शासं शासितारं “विश्वसहं विश्वस्य लोकस्य अभिभवितारम् “उग्रम् ओजस्विनं “सहोदां बलप्रदम्।

जनं॑ वज्रि॒न्महि॑ चि॒न्मन्य॑मानमे॒भ्यो नृभ्यो॑ रन्धया॒ येष्वस्मि॑ ।

अधा॒ हि त्वा॑ पृथि॒व्यां शूर॑सातौ॒ हवा॑महे॒ तन॑ये॒ गोष्व॒प्सु ॥१२

जन॑म् । व॒ज्रि॒न् । महि॑ । चि॒त् । मन्य॑मानम् । ए॒भ्यः । नृऽभ्यः॑ । र॒न्ध॒य॒ । येषु॑ । अस्मि॑ ।

अध॑ । हि । त्वा॒ । पृ॒थि॒व्याम् । शूर॑ऽसातौ । हवा॑महे । तन॑ये । गोषु॑ । अ॒प्ऽसु ॥१२

जनम् । वज्रिन् । महि । चित् । मन्यमानम् । एभ्यः । नृऽभ्यः । रन्धय । येषु । अस्मि ।

अध । हि । त्वा । पृथिव्याम् । शूरऽसातौ । हवामहे । तनये । गोषु । अप्ऽसु ॥१२

"येषु येषां नृणां मध्येऽहम् “अस्मि एको भवामि हे "वज्रिन् वज्रवन् इन्द्र त्वम् “एभ्यो “नृभ्य मनुष्येभ्यः “महि महदत्यन्तमात्मानं “मन्यमानं “जनम् । बहुमन्यमानमित्यर्थः । “रन्धय वशीकुरु “चित् इति पादपूरणः । “अध अधुना "पृथिव्यां भूम्यां “शूरसातौ युद्धे प्रवृत्ते सति “तनये पुत्रे निमित्तं च “गोषु पशुषु “अप्सु उदकेषु च निमित्तेषु हे इन्द्र “त्वा द्युलोके स्थितं त्वां “हवामहे वयमाह्वयामः ।

व॒यं त॑ ए॒भिः पु॑रुहूत स॒ख्यैः शत्रो॑ःशत्रो॒रुत्त॑र॒ इत्स्या॑म ।

घ्नन्तो॑ वृ॒त्राण्यु॒भया॑नि शूर रा॒या म॑देम बृह॒ता त्वोता॑ः ॥१३

व॒यम् । ते॒ । ए॒भिः । पु॒रु॒ऽहू॒त॒ । स॒ख्यैः । शत्रोः॑ऽशत्रोः । उत्ऽत॑रे । इत् । स्या॒म॒ ।

घ्नन्तः॑ । वृ॒त्राणि॑ । उ॒भया॑नि । शू॒र॒ । रा॒या । म॒दे॒म॒ । बृ॒ह॒ता । त्वाऽऊ॑ताः ॥१३

वयम् । ते । एभिः । पुरुऽहूत । सख्यैः । शत्रोःऽशत्रोः । उत्ऽतरे । इत् । स्याम ।

घ्नन्तः । वृत्राणि । उभयानि । शूर । राया । मदेम । बृहता । त्वाऽऊताः ॥१३

हे “पुरुहूत बहुभिराहूतेन्द्र “एभिः प्रसिद्धैः “सख्यैः स्तोत्रलक्षणैः सखिकर्मभिः “ते त्वया सह “वयम् “उभयानि जामिरूपाण्यजामिरूपाणि “वृत्राणि अमित्राणि “घ्नन्तः हिंसन्तः “शत्रोःशत्रो सर्वस्माच्छत्रोः "उत्तरे “इत् “स्याम अधिका एव भवेम । हे “शूर विक्रान्तेन्द्र “त्वोताः वयं त्वया रक्षिताः सन्तः “बृहता महता “राया धनेन “मदेम हृष्यामः ॥ ॥ ८ ॥