ऋग्वेदः सूक्तं ४.७
| ← सूक्तं ४.६ | ऋग्वेदः - मण्डल ४ सूक्तं ४.७ वामदेवो गौतमः |
सूक्तं ४.८ → |
| दे. अग्निः। त्रिष्टुप्, १ जगती, २-६ अनुष्टुप् |
अयमिह प्रथमो धायि धातृभिर्होता यजिष्ठो अध्वरेष्वीड्यः ।
यमप्नवानो भृगवो विरुरुचुर्वनेषु चित्रं विभ्वं विशेविशे ॥१॥
अग्ने कदा त आनुषग्भुवद्देवस्य चेतनम् ।
अधा हि त्वा जगृभ्रिरे मर्तासो विक्ष्वीड्यम् ॥२॥
ऋतावानं विचेतसं पश्यन्तो द्यामिव स्तृभिः ।
विश्वेषामध्वराणां हस्कर्तारं दमेदमे ॥३॥
आशुं दूतं विवस्वतो विश्वा यश्चर्षणीरभि ।
आ जभ्रुः केतुमायवो भृगवाणं विशेविशे ॥४॥
तमीं होतारमानुषक्चिकित्वांसं नि षेदिरे ।
रण्वं पावकशोचिषं यजिष्ठं सप्त धामभिः ॥५॥
तं शश्वतीषु मातृषु वन आ वीतमश्रितम् ।
चित्रं सन्तं गुहा हितं सुवेदं कूचिदर्थिनम् ॥६॥
ससस्य यद्वियुता सस्मिन्नूधन्नृतस्य धामन्रणयन्त देवाः ।
महाँ अग्निर्नमसा रातहव्यो वेरध्वराय सदमिदृतावा ॥७॥
वेरध्वरस्य दूत्यानि विद्वानुभे अन्ता रोदसी संचिकित्वान् ।
दूत ईयसे प्रदिव उराणो विदुष्टरो दिव आरोधनानि ॥८॥
कृष्णं त एम रुशतः पुरो भाश्चरिष्ण्वर्चिर्वपुषामिदेकम् ।
यदप्रवीता दधते ह गर्भं सद्यश्चिज्जातो भवसीदु दूतः ॥९॥
सद्यो जातस्य ददृशानमोजो यदस्य वातो अनुवाति शोचिः ।
वृणक्ति तिग्मामतसेषु जिह्वां स्थिरा चिदन्ना दयते वि जम्भैः ॥१०॥
तृषु यदन्ना तृषुणा ववक्ष तृषुं दूतं कृणुते यह्वो अग्निः ।
वातस्य मेळिं सचते निजूर्वन्नाशुं न वाजयते हिन्वे अर्वा ॥११॥
सायणभाष्यम्
‘ अयमिह ' इत्येकादशर्चं सप्तमं सूक्तं वामदेवस्यार्षमाग्नेयम् । आद्या जगती द्वितीयाद्याः पञ्चानुष्टुभः शिष्टास्त्रिष्टुभः । तथा चानुक्रान्तम् --' अयमिहादौ जगती पञ्चानुष्टुभः' इति । सूक्तविनियोगो लैङ्गिकः । अग्निप्रणयने ‘अयमिह ' इति वैश्यस्य प्रतिपत् । तथा च सूत्रितम् - ' अयमिह प्रथमो धायि धातृभिरिति तु राजन्यवैश्ययोराद्ये' (आश्व. श्रौ. २. १७) इति ।
अ॒यमि॒ह प्र॑थ॒मो धा॑यि धा॒तृभि॒र्होता॒ यजि॑ष्ठो अध्व॒रेष्वीड्य॑ः ।
यमप्न॑वानो॒ भृग॑वो विरुरु॒चुर्वने॑षु चि॒त्रं वि॒भ्वं॑ वि॒शेवि॑शे ॥१
अ॒यम् । इ॒ह । प्र॒थ॒मः । धा॒यि॒ । धा॒तृऽभिः॑ । होता॑ । यजि॑ष्ठः । अ॒ध्व॒रेषु॑ । ईड्यः॑ ।
यम् । अप्न॑वानः । भृग॑वः । वि॒ऽरु॒रु॒चुः । वने॑षु । चि॒त्रम् । वि॒ऽभ्व॑म् । वि॒शेऽवि॑शे ॥१
अयम् । इह । प्रथमः । धायि । धातृऽभिः । होता । यजिष्ठः । अध्वरेषु । ईड्यः ।
यम् । अप्नवानः । भृगवः । विऽरुरुचुः । वनेषु । चित्रम् । विऽभ्वम् । विशेऽविशे ॥१
“धातृभिः यज्ञार्थं कर्म कुर्वद्भिरध्वर्युभिः “इह अस्मिन् यज्ञे “होता देवानामाह्वाता “यजिष्ठः अतिशयेन यष्टा “अध्वरेषु यागेषु “ईड्यः ऋत्विग्भिः स्तूयमानः “प्रथमः सर्वेषां देवानां मुख्यः “अयम् आहवनीयादिस्थानेषु प्रत्यक्षेणोपलभ्यमानोऽग्निः “धायि अधायि निहितः ॥ दधातेः कर्मणि लुङ् । ‘बहुलं छन्दस्यमाङ्योगे' इत्यडभावः । ‘ तिङ्ङतिङः' इति निघातः ॥ अयमग्निरित्युक्तम् । कोऽसावग्निरित्यत आह । “अप्नवानः भृगुसंबन्धी कश्चिदृषिः । स चान्ये "भृगवः च "वनेषु अरण्येषु “चित्रं दावाग्निरूपेण बहुधा दर्शनीयं “विशेविशे । वीप्सया सर्वजनव्याप्तिर्गृह्यते । सर्वस्या विशः प्रजायाः “विभ्वं विभुमीश्वरं “यं देवानां हविर्वाहकत्वेन प्रसिद्धमग्निं “विरुरुचुः दीप्तियुक्तं कुर्वन्ति स्म। यमिति यच्छब्दस्यायमिति इदंशब्देन संबन्धः ॥
‘अग्ने कदा ते ' इति । प्रातरनुवाकाश्विनशस्त्रयोराग्नेये क्रतौ आनुष्टुभे छन्दसि ‘अग्ने कदा ते' इत्याद्याः पञ्चर्चः । सूत्रितं च - अग्ने कदा त इति पञ्च' ( आश्व. श्रौ. ४. १३ ) इति ॥
अग्ने॑ क॒दा त॑ आनु॒षग्भुव॑द्दे॒वस्य॒ चेत॑नम् ।
अधा॒ हि त्वा॑ जगृभ्रि॒रे मर्ता॑सो वि॒क्ष्वीड्य॑म् ॥२
अग्ने॑ । क॒दा । ते॒ । आ॒नु॒षक् । भुव॑त् । दे॒वस्य॑ । चेत॑नम् ।
अध॑ । हि । त्वा॒ । ज॒गृ॒भ्रि॒रे । मर्ता॑सः । वि॒क्षु । ईड्य॑म् ॥२
अग्ने । कदा । ते । आनुषक् । भुवत् । देवस्य । चेतनम् ।
अध । हि । त्वा । जगृभ्रिरे । मर्तासः । विक्षु । ईड्यम् ॥२
हे “अग्ने “अध अतः कारणात् "देवस्य द्योतमानस्य “ते तव संबन्धि “चेतनं तेजः कदा “आनुषक् अनुषक्तं “भुवत् भवेत् ॥ लेट्यडागमः । ‘ बहुलं छन्दसि ' इति विकरणस्य लुक् । ‘ भूसुवोस्तिङि ' इति गुणप्रतिषेधः ॥ अतः कारणादित्युक्तम् । कस्माद्धेतोरित्युच्यते । “हि यस्मात् कारणात् “मर्तासः मनुष्याः "विक्षु विड्भिः प्रजाभिः “ईड्यं स्तुत्यं “त्वा त्वां जगृभ्रिरे जगृहिरे गृह्णन्ति ॥ ग्रहेर्धातोर्लिटि ‘ हृग्रहोर्भः' इति भत्वम् । 'बहुलं छन्दसि' इति रुडागमः ॥
ऋ॒तावा॑नं॒ विचे॑तसं॒ पश्य॑न्तो॒ द्यामि॑व॒ स्तृभि॑ः ।
विश्वे॑षामध्व॒राणां॑ हस्क॒र्तारं॒ दमे॑दमे ॥३
ऋ॒तऽवा॑नम् । विऽचे॑तसम् । पश्य॑न्तः । द्याम्ऽइ॑व । स्तृऽभिः॑ ।
विश्वे॑षाम् । अ॒ध्व॒राणा॑म् । ह॒स्क॒र्तार॑म् । दमे॑ऽदमे ॥३
ऋतऽवानम् । विऽचेतसम् । पश्यन्तः । द्याम्ऽइव । स्तृऽभिः ।
विश्वेषाम् । अध्वराणाम् । हस्कर्तारम् । दमेऽदमे ॥३
“ऋतावानम् अमायिनं “विचेतसं विशिष्टज्ञानं "स्तृभिः नक्षत्रैः परिवृतं “द्यामिव विस्फुलिङ्गैः समेतं "विश्वेषां सर्वेषाम् “अध्वराणां यज्ञानां “हस्कर्तारं प्रभासकं वृद्धेः कर्तारं वा अग्निं “पश्यन्तः ऋत्विगादयः “दमेदमे सर्वस्मिन् यज्ञगृहे । जगृभ्रिरे इति पूर्वेण संबन्धः ।।
आ॒शुं दू॒तं वि॒वस्व॑तो॒ विश्वा॒ यश्च॑र्ष॒णीर॒भि ।
आ ज॑भ्रुः के॒तुमा॒यवो॒ भृग॑वाणं वि॒शेवि॑शे ॥४
आ॒शुम् । दू॒तम् । वि॒वस्व॑तः । विश्वाः॑ । यः । च॒र्ष॒णीः । अ॒भि ।
आ । ज॒भ्रुः॒ । के॒तुम् । आ॒यवः॑ । भृग॑वाणम् । वि॒शेऽवि॑शे ॥ ४
आशुम् । दूतम् । विवस्वतः । विश्वाः । यः । चर्षणीः । अभि ।
आ । जभ्रुः । केतुम् । आयवः । भृगवाणम् । विशेऽविशे ॥४
“यः अग्निः “विश्वाः “चर्षणीः सर्वाः प्रजाः “अभि भवति “आयवः मनुष्याः । आयव इति मनुष्यनाम ‘आयवः ‘ यदवः ' ( नि. २. ३. १७ ) इति मनुष्यनामसु पाठात् । "आशुं क्षिप्रगामिनं “विवस्वतः मनुष्यस्य यजमानस्य “दूतम् । विवस्वन्त इति मनुष्यनाम । “केतुं प्रज्ञापकं “भृगवाणं भृगुवदाचरन्तम् । दीप्यमानमित्यर्थः ॥ ‘ सर्वप्रातिपदिकेभ्यः क्विब्वक्तव्यः' इति क्विप् । तदन्ताल्लटो व्यत्ययेन शानच् । अदुपदेशाल्लसार्वधातुकानुदात्तत्वे प्राप्ते वृषादेराकृतिगणत्वात् आद्युदात्तत्वम् ॥ तमग्निं “विशेविशे सर्वस्यै प्रजायै "आ "जभ्रुः आजह्रुः॥ ‘हृग्रहोर्भः' इति भत्वम् ॥
तमीं॒ होता॑रमानु॒षक्चि॑कि॒त्वांसं॒ नि षे॑दिरे ।
र॒ण्वं पा॑व॒कशो॑चिषं॒ यजि॑ष्ठं स॒प्त धाम॑भिः ॥५
तम् । ई॒म् । होता॑रम् । आ॒नु॒षक् । चि॒कि॒त्वांस॑म् । नि । से॒दि॒रे॒ ।
र॒ण्वम् । पा॒व॒कऽशो॑चिषम् । यजि॑ष्ठम् । स॒प्त । धाम॑ऽभिः ॥५
तम् । ईम् । होतारम् । आनुषक् । चिकित्वांसम् । नि । सेदिरे ।
रण्वम् । पावकऽशोचिषम् । यजिष्ठम् । सप्त । धामऽभिः ॥५
ऋत्विगादयो मनुष्याः "आनुषक् अनुपूर्व्येण “होतारं देवानामाह्वातारं “चिकित्वांसं जानन्तम् ॥ ‘कित ज्ञाने '। लिटः क्वसुः । द्विर्भावहलादिशेषचुत्वदीर्घाः। प्रत्ययस्वरः ॥ “तमीं तमिममग्निं “नि “षेदिरे निषादयन्ति स्म । कीदृशम् । “रण्वं रमणीयं पावकशोचिषं शोधकदीप्तिं “यजिष्ठं यष्टृतमं “सप्त सप्तभिः “धामभिः तेजोभिर्युक्तम् ॥ ॥ ६ ॥
तं शश्व॑तीषु मा॒तृषु॒ वन॒ आ वी॒तमश्रि॑तम् ।
चि॒त्रं सन्तं॒ गुहा॑ हि॒तं सु॒वेदं॑ कूचिद॒र्थिन॑म् ॥६
तम् । शश्व॑तीषु । मा॒तृषु॑ । वने॑ । आ । वी॒तम् । अश्रि॑तम् ।
चि॒त्रम् । सन्त॑म् । गुहा॑ । हि॒तम् । सु॒ऽवेद॑म् । कू॒चि॒त्ऽअ॒र्थिन॑म् ॥६
तम् । शश्वतीषु । मातृषु । वने । आ । वीतम् । अश्रितम् ।
चित्रम् । सन्तम् । गुहा । हितम् । सुऽवेदम् । कूचित्ऽअर्थिनम् ॥६
“शश्वतीषु बह्वीषु “मातृषु अप्सु । ताः सस्यादिनिर्मातृकत्वात् मातर इत्युच्यन्ते । “वने “आ वृक्षसमूहे च । आकारश्चार्थे । “सन्तं विद्यमानं “वीतं कान्तम् “अश्रितं प्राणिभिर्दाहभयात् असेवितम् । दुरासदमित्यर्थः । “चित्रं चायनीयं “गुहा गुहायां “हितं निहितं “सुवेदं सुविज्ञानं सुधनं वा “कूचिदर्थिनं क्वापि हविष्यर्थिनं समिदाज्यपुरोडाशादि हविः स्वीकुर्वन्तम् ॥ क्व इत्यत्र वकारस्य छान्दसे संप्रसारणे परपूर्वत्वे च ' हलः' इति दीर्घत्वम् ॥ एवंभूतं "तम् अग्निं निषेदिरे इति पूर्वेण संबन्धः ॥
प्रातरनुवाकाश्विनशस्त्रयोस्त्रैष्टुभे छन्दसि ससस्य यद्वियुता ' इत्याद्याः पञ्चर्चः । सूत्रितं च -- ‘ ससस्य यद्वियुतेति पञ्च ' ( आश्व. श्रौ. ४. १३ ) इति ।।
स॒सस्य॒ यद्वियु॑ता॒ सस्मि॒न्नूध॑न्नृ॒तस्य॒ धाम॑न्र॒णय॑न्त दे॒वाः ।
म॒हाँ अ॒ग्निर्नम॑सा रा॒तह॑व्यो॒ वेर॑ध्व॒राय॒ सद॒मिदृ॒तावा॑ ॥७
स॒सस्य॑ । यत् । विऽयु॑ता । सस्मि॑न् । ऊध॑न् । ऋ॒तस्य॑ । धाम॑न् । र॒णय॑न्त । दे॒वाः ।
म॒हान् । अ॒ग्निः । नम॑सा । रा॒तऽह॑व्यः । वेः । अ॒ध्व॒राय॑ । सद॑म् । इत् । ऋ॒तऽवा॑ ॥७
ससस्य । यत् । विऽयुता । सस्मिन् । ऊधन् । ऋतस्य । धामन् । रणयन्त । देवाः ।
महान् । अग्निः । नमसा । रातऽहव्यः । वेः । अध्वराय । सदम् । इत् । ऋतऽवा ॥७
“यत् यमग्निं "देवाः स्तोतारः “ससस्य स्वप्नस्य "वियुता वियुते वियोगे । उषसीत्यर्थः । “ऋतस्य उदकस्य “धामन् धामनि स्थाने “सस्मिन् सर्वस्मिन् “ऊधन् ऊधनि यज्ञे “रणयन्त रमयन्ति । स्तोत्रैरिति शेषः । “महान् प्रभूतः “नमसा नमस्कारेण "रातहव्यः दत्तहविष्कः “ऋतावा सस्यवान् सः “अग्निः “सदमित् सदैव “अध्वराय अध्वरं यजमानैः कृतं यज्ञम् ॥ ‘ सुपा सुपो भवन्तीति वक्तव्यम् ' ( पा. म. ७. १. ३९ ) इति वचनादत्र द्वितीयार्थे चतुर्थी ॥ “वेः वेत्ति जानाति । यद्वा । देवा इन्द्रादयः ससस्य ऋत्विग्भिः सेव्यस्य यद्यस्याग्नेर्वियुता विशिष्टे सस्मिन् भजनीये ऋतस्य सत्यस्य धामन् धामनि योनौ ऊधन्नूधनि यज्ञे रणयन्त रमयन्ते । महान् प्रभूतो नमसा हविषा रातहव्यो दत्तहविष्क ऋतावा सत्यवान् सोऽग्निरध्वराय यज्ञार्थं सदमित् सदैव वेः गन्ता भवति । अध्वराय यज्ञ वेः कामयते वा ॥
वेर॑ध्व॒रस्य॑ दू॒त्या॑नि वि॒द्वानु॒भे अ॒न्ता रोद॑सी संचिकि॒त्वान् ।
दू॒त ई॑यसे प्र॒दिव॑ उरा॒णो वि॒दुष्ट॑रो दि॒व आ॒रोध॑नानि ॥८
वेः । अ॒ध्व॒रस्य॑ । दू॒त्या॑नि । वि॒द्वान् । उ॒भे इति॑ । अ॒न्तरिति॑ । रोद॑सी॒ इति॑ । स॒म्ऽचि॒कि॒त्वान् ।
दू॒तः । ई॒य॒से॒ । प्र॒ऽदिवः॑ । उ॒रा॒णः । वि॒दुःऽत॑रः । दि॒वः । आ॒ऽरोध॑नानि ॥८
वेः । अध्वरस्य । दूत्यानि । विद्वान् । उभे इति । अन्तरिति । रोदसी इति । सम्ऽचिकित्वान् ।
दूतः । ईयसे । प्रऽदिवः । उराणः । विदुःऽतरः । दिवः । आऽरोधनानि ॥८
हे अग्ने “विद्वान् सर्वं जानानस्त्वम् “अध्वरस्य यज्ञस्य संबन्धीनि “दूत्यानि दूतकर्माणि “वेः वेत्सि कामयसे' वा । यद्वा वेरिति यज्ञविशेषणम् । वेर्यजमानस्याभीष्टफलजनकस्याध्वरस्य यागस्य संबन्धीनि दूत्यानि दूतकर्माणि विद्वान् जानन्। “उभे “रोदसी उभयो रोदस्योर्द्यवापृथिव्योः “अन्तः मध्ये स्थितमन्तरिक्षं “संचिकित्वान् सम्यक् जानन् “प्रदिवः पुराणः । पुराणनामेदं ‘ प्रत्नं प्रदिवः ' ( नि. ३. २७. २ ) इति पुराणनामसु पाठात् । “उराणः अल्पमपि हविः उरु बहु कुर्वाणः । ‘ उराण उरु कुर्वाणः' इति यास्केनोक्तत्वात् । विदुष्टरः विद्वत्तरो देवानां “दूतः त्वं “दिवः स्वर्गस्य “आरोधनानि आरोहणानि । आरोहणार्हाणि स्थानानीत्यर्थः । देवानां हवींष्यर्पयितुम् “ईयसे गच्छसि ।।
कृ॒ष्णं त॒ एम॒ रुश॑तः पु॒रो भाश्च॑रि॒ष्ण्व१॒॑र्चिर्वपु॑षा॒मिदेक॑म् ।
यदप्र॑वीता॒ दध॑ते ह॒ गर्भं॑ स॒द्यश्चि॑ज्जा॒तो भव॒सीदु॑ दू॒तः ॥९
कृ॒ष्णम् । ते॒ । एम॑ । रुश॑तः । पु॒रः । भाः । च॒रि॒ष्णु । अ॒र्चिः । वपु॑षाम् । इत् । एक॑म् ।
यत् । अप्र॑ऽवीता । दध॑ते । ह॒ । गर्भ॑म् । स॒द्यः । चि॒त् । जा॒तः । भव॑सि । इत् । ऊं॒ इति॑ । दू॒तः ॥९
कृष्णम् । ते । एम । रुशतः । पुरः । भाः । चरिष्णु । अर्चिः । वपुषाम् । इत् । एकम् ।
यत् । अप्रऽवीता । दधते । ह । गर्भम् । सद्यः । चित् । जातः । भवसि । इत् । ऊं इति । दूतः ॥९
हे अग्ने “रुशतः रोचमानस्य “ते तव संबन्धि । अत्र एमञ्शब्देन गमनमार्ग उच्यते । “एम वर्त्म "कृष्णं कृष्णवर्णं भवति । “भाः तव संबन्धिनी दीप्तिः “पुरः पुरस्ताद्भवति । “चरिष्णु संचरणशीलम् "अर्चिः त्वदीयं तेजः “वपुषां वपुष्मतां रूपवताम् । तेजस्विनामित्यर्थः । “एकम् “इत् मुख्यमेव भवति । “यत् यं त्वाम् “अप्रवीता अनुपगता यजमानाः “गर्भं त्वज्जननहेतुमरणिं “दधते "ह धारयन्ति खलु । स त्वं “सद्यश्चित् सद्य एव “जातः उत्पन्नः सन् "दूतः “भवसीदु यजमानस्य दूतो भवस्येव ॥
स॒द्यो जा॒तस्य॒ ददृ॑शान॒मोजो॒ यद॑स्य॒ वातो॑ अनु॒वाति॑ शो॒चिः ।
वृ॒णक्ति॑ ति॒ग्माम॑त॒सेषु॑ जि॒ह्वां स्थि॒रा चि॒दन्ना॑ दयते॒ वि जम्भै॑ः ॥१०
स॒द्यः । जा॒तस्य॑ । ददृ॑शानम् । ओजः॑ । यत् । अ॒स्य॒ । वातः॑ । अ॒नु॒ऽवाति॑ । शो॒चिः ।
वृ॒णक्ति॑ । ति॒ग्माम् । अ॒त॒सेषु॑ । जि॒ह्वाम् । स्थि॒रा । चि॒त् । अन्ना॑ । द॒य॒ते॒ । वि । जम्भैः॑ ॥१०
सद्यः । जातस्य । ददृशानम् । ओजः । यत् । अस्य । वातः । अनुऽवाति । शोचिः ।
वृणक्ति । तिग्माम् । अतसेषु । जिह्वाम् । स्थिरा । चित् । अन्ना । दयते । वि । जम्भैः ॥१०
“सद्यो “जातस्य अरणिनिर्मथनादनन्तरमेवोत्पन्नस्याग्नेः “ओजः तेजः “ददृशानम् । ऋत्विगादिभिर्दृश्यमानं भवतीति शेषः । “वातः वायुः “यत् यदा “अस्य अग्नेः “शोचिः दीप्तिम् “अनु लक्षीकृत्य “वाति गच्छति तदा सोऽयमग्निः “अतसेषु वृक्षसंघेषु “तिग्मां तीक्ष्णां “जिह्वां ज्वालां “वृणक्ति संयोजयति । “स्थिरा “चित् स्थिराण्यपि “अन्ना अन्नरूपाणि काष्ठादीनि “जम्भैः तेजोभिः “वि “दयते विखण्डयति। भक्षयतीत्यर्थः ॥
तृ॒षु यदन्ना॑ तृ॒षुणा॑ व॒वक्ष॑ तृ॒षुं दू॒तं कृ॑णुते य॒ह्वो अ॒ग्निः ।
वात॑स्य मे॒ळिं स॑चते नि॒जूर्व॑न्ना॒शुं न वा॑जयते हि॒न्वे अर्वा॑ ॥११
तृ॒षु । यत् । अन्ना॑ । तृ॒षुणा॑ । व॒वक्ष॑ । तृ॒षुम् । दू॒तम् । कृ॒णु॒ते॒ । य॒ह्वः । अ॒ग्निः ।
वात॑स्य । मे॒ळिम् । स॒च॒ते॒ । नि॒ऽजूर्व॑न् । आ॒शुम् । न । वा॒ज॒य॒ते॒ । हि॒न्वे । अर्वा॑ ॥११
तृषु । यत् । अन्ना । तृषुणा । ववक्ष । तृषुम् । दूतम् । कृणुते । यह्वः । अग्निः ।
वातस्य । मेळिम् । सचते । निऽजूर्वन् । आशुम् । न । वाजयते । हिन्वे । अर्वा ॥११
“यत् यः अग्निः “तृषु क्षिप्रमेव "अन्ना अन्नानि काष्ठादीनि “तृषुणा क्षिप्रेण रश्मिसमूहेन “ववक्ष वहति । दहतीत्यर्थः । “यह्वः महान् सः “अग्निः “तृषुम् आत्मानं “दूतं “कृणुते यजमानदूतं करोति । “निजूर्वन् काष्ठानि निःशेषेण दहन्नग्निः “वातस्य वायोः “मेळिं बलं “सचते सेवते । “आशुं “न । अश्वसादी यथाश्वं तथा “अर्वा गमनशीलोऽग्निः स्वरश्मिं “वाजयते वाजिनं बलवन्तं करोति । “हिन्वे प्रेरयति च ॥ ॥ ७ ॥
| मण्डल ४ | |
|---|---|
|
|