← अध्यायः ७१ ब्रह्मपुराणम्
अध्यायः ७२
वेदव्यासः
अध्यायः ७३ →
  1. अध्यायः १
  2. अध्यायः २
  3. अध्यायः ३
  4. अध्यायः ४
  5. अध्यायः ५
  6. अध्यायः ६
  7. अध्यायः ७
  8. अध्यायः ८
  9. अध्यायः ९
  10. अध्यायः १०
  11. अध्यायः ११
  12. अध्यायः १२
  13. अध्यायः १३
  14. अध्यायः १४
  15. अध्यायः १५
  16. अध्यायः १६
  17. अध्यायः १७
  18. अध्यायः १८
  19. अध्यायः १९
  20. अध्यायः २०
  21. अध्यायः २१
  22. अध्यायः २२
  23. अध्यायः २३
  24. अध्यायः २४
  25. अध्यायः २५
  26. अध्यायः २६
  27. अध्यायः २७
  28. अध्यायः २८
  29. अध्यायः २९
  30. अध्यायः ३०
  31. अध्यायः ३१
  32. अध्यायः ३२
  33. अध्यायः ३३
  34. अध्यायः ३४
  35. अध्यायः ३५
  36. अध्यायः ३६
  37. अध्यायः ३७
  38. अध्यायः ३८
  39. अध्यायः ३९
  40. अध्यायः ४०
  41. अध्यायः ४१
  42. अध्यायः ४२
  43. अध्यायः ४३
  44. अध्यायः ४४
  45. अध्यायः ४५
  46. अध्यायः ४६
  47. अध्यायः ४७
  48. अध्यायः ४८
  49. अध्यायः ४९
  50. अध्यायः ५०
  51. अध्यायः ५१
  52. अध्यायः ५२
  53. अध्यायः ५३
  54. अध्यायः ५४
  55. अध्यायः ५५
  56. अध्यायः ५६
  57. अध्यायः ५७
  58. अध्यायः ५८
  59. अध्यायः ५९
  60. अध्यायः ६०
  61. अध्यायः ६१
  62. अध्यायः ६२
  63. अध्यायः ६३
  64. अध्यायः ६४
  65. अध्यायः ६५
  66. अध्यायः ६६
  67. अध्यायः ६७
  68. अध्यायः ६८
  69. अध्यायः ६९
  70. अध्यायः ७०
  71. अध्यायः ७१
  72. अध्यायः ७२
  73. अध्यायः ७३
  74. अध्यायः ७४
  75. अध्यायः ७५
  76. अध्यायः ७६
  77. अध्यायः ७७
  78. अध्यायः ७८
  79. अध्यायः ७९
  80. अध्यायः ८०
  81. अध्यायः ८१
  82. अध्यायः ८२
  83. अध्यायः ८३
  84. अध्यायः ८४
  85. अध्यायः ८५
  86. अध्यायः ८६
  87. अध्यायः ८७
  88. अध्यायः ८८
  89. अध्यायः ८९
  90. अध्यायः ९०
  91. अध्यायः ९१
  92. अध्यायः ९२
  93. अध्यायः ९३
  94. अध्यायः ९४
  95. अध्यायः ९५
  96. अध्यायः ९६
  97. अध्यायः ९७
  98. अध्यायः ९८
  99. अध्यायः ९९
  100. अध्यायः १००
  101. अध्यायः १०१
  102. अध्यायः १०२
  103. अध्यायः १०३
  104. अध्यायः १०४
  105. अध्यायः १०५
  106. अध्यायः १०६
  107. अध्यायः १०७
  108. अध्यायः १०८
  109. अध्यायः १०९
  110. अध्यायः ११०
  111. अध्यायः १११
  112. अध्यायः ११२
  113. अध्यायः ११३
  114. अध्यायः ११४
  115. अध्यायः ११५
  116. अध्यायः ११६
  117. अध्यायः ११७
  118. अध्यायः ११८
  119. अध्यायः ११९
  120. अध्यायः १२०
  121. अध्यायः १२१
  122. अध्यायः १२२
  123. अध्यायः १२३
  124. अध्यायः १२४
  125. अध्यायः १२५
  126. अध्यायः १२६
  127. अध्यायः १२७
  128. अध्यायः १२८
  129. अध्यायः १२९
  130. अध्यायः १३०
  131. अध्यायः १३१
  132. अध्यायः १३२
  133. अध्यायः १३३
  134. अध्यायः १३४
  135. अध्यायः १३५
  136. अध्यायः १३६
  137. अध्यायः १३७
  138. अध्यायः १३८
  139. अध्यायः १३९
  140. अध्यायः १४०
  141. अध्यायः १४१
  142. अध्यायः १४२
  143. अध्यायः १४३
  144. अध्यायः १४४
  145. अध्यायः १४५
  146. अध्यायः १४६
  147. अध्यायः १४७
  148. अध्यायः १४८
  149. अध्यायः १४९
  150. अध्यायः १५०
  151. अध्यायः १५१
  152. अध्यायः १५२
  153. अध्यायः १५३
  154. अध्यायः १५४
  155. अध्यायः १५५
  156. अध्यायः १५६
  157. अध्यायः १५७
  158. अध्यायः १५८
  159. अध्यायः १५९
  160. अध्यायः १६०
  161. अध्यायः १६१
  162. अध्यायः १६२
  163. अध्यायः १६३
  164. अध्यायः १६४
  165. अध्यायः १६५
  166. अध्यायः १६६
  167. अध्यायः १६७
  168. अध्यायः १६८
  169. अध्यायः १६९
  170. अध्यायः १७०
  171. अध्यायः १७१
  172. अध्यायः १७२
  173. अध्यायः १७३
  174. अध्यायः १७४
  175. अध्यायः १७५
  176. अध्यायः १७६
  177. अध्यायः १७७
  178. अध्यायः १७८
  179. अध्यायः १७९
  180. अध्यायः १८०
  181. अध्यायः १८१
  182. अध्यायः १८२
  183. अध्यायः १८३
  184. अध्यायः १८४
  185. अध्यायः १८५
  186. अध्यायः १८६
  187. अध्यायः १८७
  188. अध्यायः १८८
  189. अध्यायः १८९
  190. अध्यायः १९०
  191. अध्यायः १९१
  192. अध्यायः १९२
  193. अध्यायः १९३
  194. अध्यायः १९४
  195. अध्यायः १९५
  196. अध्यायः १९६
  197. अध्यायः १९७
  198. अध्यायः १९८
  199. अध्यायः १९९
  200. अध्यायः २००
  201. अध्यायः २०१
  202. अध्यायः २०२
  203. अध्यायः २०३
  204. अध्यायः २०४
  205. अध्यायः २०५
  206. अध्यायः २०६
  207. अध्यायः २०७
  208. अध्यायः २०८
  209. अध्यायः २०९
  210. अध्यायः २१०
  211. अध्यायः २११
  212. अध्यायः २१२
  213. अध्यायः २१३
  214. अध्यायः २१४
  215. अध्यायः २१५
  216. अध्यायः २१६
  217. अध्यायः २१७
  218. अध्यायः २१८
  219. अध्यायः २१९
  220. अध्यायः २२०
  221. अध्यायः २२१
  222. अध्यायः २२२
  223. अध्यायः २२३
  224. अध्यायः २२४
  225. अध्यायः २२५
  226. अध्यायः २२६
  227. अध्यायः २२७
  228. अध्यायः २२८
  229. अध्यायः २२९
  230. अध्यायः २३०
  231. अध्यायः २३१
  232. अध्यायः २३२
  233. अध्यायः २३३
  234. अध्यायः २३४
  235. अध्यायः २३५
  236. अध्यायः २३६
  237. अध्यायः २३७
  238. अध्यायः २३८
  239. अध्यायः २३९
  240. अध्यायः २४०
  241. अध्यायः २४१
  242. अध्यायः २४२
  243. अध्यायः २४३
  244. अध्यायः २४४
  245. अध्यायः २४५
  246. अध्यायः २४६


अथ द्विसप्ततितमोऽध्यायः
हिमवद्वर्णनम्
ब्रह्मोवाच
हिमवत्पर्वते श्रेष्ठे नानारत्नविचित्रिते।
नानावृक्षलताकीर्णे नानाद्विजनिषेविते।। ७२.१ ।।

नदीनदसरःकूपतडागादिभिरावृते।
देवगन्धर्वयक्षादिसिद्धचारणसेविते।। ७२.२ ।।

शुभमारुतसंपन्ने हर्षोत्कर्षैककारणे।
मेरुमन्दरकैलासमैनाकादिनगैर्वृते।। ७२.३ ।।

वसिष्ठागस्त्यपौलस्त्यलोमसादिभिरावृते।
महोत्सवे वर्तमाने विवाहः समजायत।। ७२.४ ।।

तत्र वेदी रत्नमयी शोभिता स्वर्णभूषिता।
वज्रमाणिक्यवैदूर्यतन्मयस्तम्भशोभिता।। ७२.५ ।।

जयालक्ष्मीसुभाक्षान्तिकीर्तिपुष्ट्यादिसंवृता।
मेरुमन्दरकैलासरैवतैः परिशोभितैः।। ७२.६ ।।

पूजितो लोकनाथेन विष्णुना प्रभविष्णुना।
मैनाकः कर्वतश्रेष्ठो रेजेऽतीव हिरण्मयः।। ७२.७ ।।

ऋषयो लोकपालाश्च आदित्याः समरूद्गणाः।
विवाहे वेदिकां चक्रुर्देवदेवस्य शूलिनः।। ७२.८ ।।

विश्वकर्मा स्वयं त्वष्टा वेदीं चक्रे सतोरणाम्।
सुरभी नन्दिनी नन्दा सुनन्दा कामदोहिनी।। ७२.९ ।।

आभिस्तु शोभितेशान्या विवाहः समजायत।
समुद्राः सरितो नागा ओषध्यो लोकमातरः।। ७२.१० ।।

सवनस्पतिबीजाश्च सर्वे तत्र समाययुः।
भुवः कर्म इला चक्रे ओषध्यस्त्वन्नकर्म च।। ७२.११ ।।

वरुणः पानकर्माणि दानकर्म धनाधिपः।
अग्निश्चकार तत्रान्नं यच्चेष्टं लोकनाथयोः।। ७२.१२ ।।

तत्र तत्र पृथक्पूजां चक्रे विष्णुः सनातनः।
वेदाश्च सरहस्या वै गायन्ति च हसन्ति च।। ७२.१३ ।।

नृत्यन्त्यप्सरसः सर्वा जगुर्गन्धर्वकिंनराः।
लाजाधृक्चापि मैनाको बभूव सुरत्तमौ।। ७२.१४ ।।

प्रतिष्ठाप्यग्निं विधिवदश्मानं चापि पुत्रक।
हुत्वा लाजांश्च विधिवत्प्रदक्षिणमथाकरोत्।। ७२.१५ ।।

प्रतिष्ठाप्यग्निं विधिवदश्मानं चापि पुत्रक।
हुत्वा लाजांश्च विधिवत्प्रदक्षिणमथाकरोत्।। ७२.१६ ।।

अश्मनः स्पर्शहेतोश्च देव्यङ्गुष्ठं करेऽस्पृशत्।
विष्णुना प्रेरितः शंभुर्दक्षिणस्य पदस्य च।। ७२.१७ ।।

तामदर्शमहं तत्र होमं कुर्वन्हरान्तिके।
दृष्टेऽङ्गुष्ठे दृष्ट्बुद्ध्या वीर्यं सुस्राव मे तदा।। ७२.१८ ।।

लज्जया कलुषीभूतः स्कन्नं वीर्यमचूर्णयम्।
मद्वीर्याच्चूर्णितात्सूक्ष्माद्वालखिल्यास्तु जज्ञिरे।। ७२.१९ ।।

ततो महानभूत्तत्र हाहाकारः सुरोदितः।
लज्जया परिभूतोऽहं निर्गतस्तु तदाऽऽसनात्।। ७२.२० ।।

पश्यत्सु देवसंघेषु तूष्णींभूतेषु नारद।
गच्छन्तं मां महादेवो दृष्ट्वा नन्दिनमब्रवीत्।। ७२.२१ ।।

शिव उवाच
ब्रह्मणमाह्वयस्वेह गतपापं करोम्यहम्।
कृतापराधेऽपि जने सन्तः सकृपमानसाः।।
मोहयन्त्यपि विद्वांसं विषयाणामियं स्थिताः।। ७२.२२ ।।

ब्रह्मोवाच
एवमुक्त्वा स भगवानुमया सहितः शिवः।
ममानुकम्पया चैव लोकानां हितकाम्यया।। ७२.२३ ।।

एतच्चकार लोकेशः श्रृणु नारद यत्नतः।
पापिनां पापमोक्षाय भूमिरापो भविष्यति।। ७२.२४ ।।

तयोश्च सारसर्वस्वमाहरिष्यामि पावनम्।
एवं निश्चित्य भगवांस्तयोः सारं समाहरत्।। ७२.२५ ।।

भूमिं कमण्डलुं कृत्वा तत्रापः संनिवेश्य च।
पावमान्यादिभिः सूक्तैरभिमन्त्र्य च यत्नतः।। ७२.२६ ।।

त्रिजगत्पावनीं शक्तिं तत्र सस्मार पापहा।
मामुवाच स लोकेशो गृहाणेमं कमण्डलुम्।। ७२.२७ ।।

आपो वै मातरो देव्यो भूमिर्माता तथाऽपरा।
स्थित्युत्पत्तिविनाशानां हेतुत्वमुभयोः स्थितम्।। ७२.२८ ।।

अत्र प्रतिष्ठतो धर्मो ह्यत्र यज्ञः सनातनः।
अत्र भुक्तिश्च मुक्तिश्च स्थावरं जङ्गमं तथा।। ७२.२९ ।।

स्मारणान्मानसं पापं वचनाद्वाचिकं तथा।
स्नानपानाभिषेकाच्च प्रणश्यत्यपि कायिकम्।। ७२.३० ।।

एतदेवामृतं लोके नैतस्मात्पावनं परम्।
मयाऽभिमन्त्रितं ब्रह्मन्गृहाणेमं कमण्डलुम्।। ७२.३१ ।।

अत्रत्यं वारि यः कश्चित्स्मरेदपि पठेदपि।
स सर्वकामानाप्नोति गृहाणेमं कमण्डलुम्।। ७२.३२ ।।

भूतेभ्यश्चापि पञ्चभ्य आपो भूतं महोदितम्।
तासामुत्कृष्टमेतस्माद्गृहाणेमं कमण्डलुम्।। ७२.३३ ।।

अत्र यद्वारि शोभिंष्ठं पुण्यं पावनमेव च।
स्पृष्ट्वा स्मृत्वा च दृष्ट्वा च ब्रह्मन्पापाद्विमोक्ष्यसे।। ७२.३४ ।।

एवमुक्त्वा महादेवः प्रादान्मम कमण्डलुम्।
ततः सुरगणाः सर्वे भक्त्या प्रोचुः सुरेश्वरम्।।

आह्लादस्च महांस्तत्र जयशब्दो व्यवर्तत।। ७२.३५ ।।
देवोत्सवे मातुरजः पदाग्रं, समीक्ष्य पापात्पतितत्वमाप।

प्रादात्कृपालुः स्मरणत्पवित्रां गङ्गां पिता पुण्यकमण्डसुस्थाम्।। ७२.३६ ।।

इति श्रीमहापुराणे आदिब्राह्मे स्वयंभुऋषिसंवादे तीर्थमाहात्म्ये गङ्गोत्पत्तौ ब्रह्मकमण्डलुदानं नाम द्विसप्ततितमोऽध्यायः।। ७२ ।।

गौतमीमाहात्म्ये तृतीयोध्यायः।। ३ ।।