रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः १३


अतत् अर्हम् महा राजम् शयानम् अतथा उचितम् ।
ययातिम् इव पुण्य अन्ते देव लोकात् परिच्युतम् ॥२-१३-१॥
अनर्थ रूपा सिद्ध अर्थाअभीता भय दर्शिनी  ।
पुनर् आकारयाम् आस तम् एव वरम् अन्गना ॥२-१३-२॥

त्वम् कत्थसे महा राज सत्य वादी द्Rढ व्रतः ।
मम च इमम् वरम् कस्मात् विधारयितुम् इच्चसि ॥२-१३-३॥

एवम् उक्तः तु कैकेय्या राजा दश रथः तदा ।
प्रत्युवाच ततः क्रुद्धो मुहूर्तम् विह्वलन्न् इव ॥२-१३-४॥

म्Rते मयि गते रामे वनम् मनुज पुम्गवे ।
हन्त अनार्ये मम अमित्रे रामः प्रव्राजितः वनम् ॥२-१३-५॥

स्वर्गेऽपि खलु रामस्य कुशलं दैवतैरह्म् ।
प्रत्यादेशादभिहितं धारयिष्ये कथं बत ॥२-१३-६॥

कैकेय्याः प्रियकामेन रामः प्रव्राजितो मया ।
यदि सत्यम् ब्रवीम्य् एतत् तत् असत्यम् भविष्यति ॥२-१३-७॥

अपुत्रेण मया पुत्रः श्रमेण महता महान् ।
रामो लब्धो महाबाहुः स कथं त्यज्यते मया ॥२-१३-८॥

शूर्श्च कृतविद्यश्च जितक्रोधः क्षमापरः ।
कथं कमलपत्राक्षो मया रामो विवास्यते ॥२-१३-९॥

कथमिन्दीवरश्यामं दीर्घबाहुं महाबलम् ।
अभिराममहं रामम् प्रेषयिष्यामि दण्डकान् ॥२-१३-१०॥

सुखानामुचितस्यैव दुःखैरनुचितस्य च ।
दुःखं नामानुपश्येयं कथं रामस्य धीमतः ॥२-१३-११॥

यदि दुःखमकृत्वाद्य मम संक्रमणं भवेत् ।
अदुःखार्हस्य रामस्य ततः सुखमवाप्नु याम् ॥२-१३-१२॥

नृशंसे पापसंकल्पे रामं स्त्यपराक्रमम् ।
किम् विप्रियेण कैकेयि प्रियं योजयसे मम ॥२-१३-१३॥
अकीर्तिरतुला लोके ध्रुवः परिभवश्च मे ।

तथा विलपतः तस्य परिभ्रमित चेतसः ॥२-१३-१४॥
अस्तम् अभ्यगमत् सूर्यो रजनी च अभ्यवर्तत ।

सा त्रि यामा तथा आर्तस्य चन्द्र मण्डल मण्डिता ॥२-१३-१५॥
राज्ञो विलपमानस्य न व्यभासत शर्वरी ।

तथैव उष्णम् विनिह्श्वस्य व्Rद्धो दशरथो न्Rपः ॥२-१३-१६॥
विललाप आर्तवद् दुह्खम् गगन आसक्त लोचनः ।

न प्रभातम् त्वया इच्चामि मया अयम् रचितः अन्जलिः ॥२-१३-१७॥
अथवा गम्यताम् शीघ्रम् न अहम् इच्चामि निर्घ्Rणाम् ।

अथ वा गम्यतां शीघ्रं नाहमिच्छामि निर्घृणाम् ॥२-१३-१८॥
न्Rशम्साम् कैकेयीम् द्रष्टुम् यत् क्Rते व्यसनम् महत् ।

एवम् उक्त्वा ततः राजा कैकेयीम् सम्यत अन्जलिः  ॥२-१३-१९॥
प्रसादयाम् आस पुनः कैकेयीम् च इदम् अब्रवीत् ।

साधु व्Rत्तस्य दीनस्य त्वद् गतस्य गत आयुषः ॥२-१३-२०॥
प्रसादः क्रियताम् देवि भद्रे राज्ञो विशेषतः ।

शून्येन खलु सुश्रोणि मया इदम् समुदाह्Rतम् ॥२-१३-२१॥
कुरु साधु प्रसादम् मे बाले सह्Rदया हि असि ।

प्रसीद देवि रामो मे त्वद्धत्तं राज्यमव्ययम् ॥२-१३-२२॥
लभतामसितापाङ्गे यशः परमवाप्नुहि ।

मम रामस्य लोकस्य गुरूणां भरतस्य च ॥२-१३-२३॥
प्रियमेतद्गुरुश्रोणि कुरु चारुमुखेक्षणे ।

विशुद्ध भावस्य सु दुष्ट भावा ।
दीनस्य ताम्राश्रुकलस्य राज्ञः ।
श्रुत्वा विचित्रम् करुणम् विलापम् ।
भर्तुर् न्Rशम्सा न चकार वाक्यम् ॥२-१३-२४॥

ततः स राजा पुनर् एव मूर्चितः ।
प्रियाम् अतुष्टाम् प्रतिकूल भाषिणीम् ।
समीक्ष्य पुत्रस्य विवासनम् प्रति ।
क्षितौ विसम्ज्ञो निपपात दुह्खितः ॥२-१३-२५॥

इतीव राज्ञो व्य्थितस्य सा निशा ।
जगाम घोरं स्वसतो मनस्विनः ।
विबोध्यमानः प्रतिबोधनं तदा ।
निवारयामास स राजसत्तमः ॥२-१३-२६॥

॥
इत्यार्शे स्रीमद्रामायने आदिकाव्ये अयोध्यकान्दे त्रयोदशःसर्गः ॥



इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्याकाण्डे त्रयोदशः सर्गः ॥२-१३॥