नारदपुराणम्- उत्तरार्धः/अध्यायः २८
| ← अध्यायः २७ | नारदपुराणम् - उत्तरार्धः अध्यायः २८ वेदव्यासः |
अध्यायः २९ → |
<poem>
काष्ठीलोवाच ।।
राक्षसं धावमानं तु कालांतकयमोपमम् ।।
दृष्ट्वा सा राक्षसी प्राह भर्तारं मम शंकिता ।। २८-१ ।।
प्रक्षिपस्वानलप्रख्यां शक्तिं हेमविभूषिताम् ।।
ममायं पंचतां यातु दिगंबररिपुप्रिय ।। २८-२ ।।
तस्या वाक्यान्मम पतिः पौरुषे तु व्यवस्थितः ।।
मुमोच विपुलां शक्तिं रक्षोवक्षस्थल प्रति ।। २८-३ ।।
ज्वलंती ज्वलनप्रख्या द्योतयंती दिशो दश ।।
दिव्यांशुतीक्ष्ण वक्त्राता किंकिणीशतनादिता ।। २८-४ ।।
रक्तचंदनलिप्तांगी रक्तवस्त्रोपशोभिता ।।
हृदि तस्य निपत्यासौ शक्तिर्विप्रकरच्युता ।। २८-५ ।।
कृत्वा भस्मावशेषं तु राक्षसं गगनं ययौ ।।
पातयित्वा स्वभर्तारं विप्रहस्तेन राक्षसी ।। २८-६ ।।
कृतकृत्यमिवात्मानं मेने हृष्टतनूरुहा ।।
अथोवाच द्विजं हृष्टा राक्षसी शुभलोचनम् ।। २८-७ ।।
एहि कांत गुहां रम्यां प्रविश त्वं यदृच्छया ।।
भुंक्ष्व भोगान्मया सार्द्धं ये दिव्या ये च मानुषाः ।। २८-८ ।।
तथेति प्राणनाथो मे प्राहहृष्टवपुस्तदा ।।
ततः सादाय मे कांतं स्वां प्रविष्टा गुहां मुदा ।। २८-९ ।।
असंवीक्ष्यैव तद्भस्म भर्तृदेहसमुद्भवम् ।।
कुचाभ्यामुन्नताभ्यां सा मद्भर्तारमपीडयत् ।। २८-१० ।।
दर्शयामास तां तन्वीं कुमारीं शयने स्थिताम् ।।
इयं तेनासितापांगी बिम्बोष्ठी कांचनप्रभा ।। २८-११ ।।
भार्यार्थे समुपानीता वाराणस्या द्विजोत्तम ।।
यस्याः सीमां न लंघंति पातकानि ह्यशेषतः ।। २८-१२ ।।
शक्तिक्षेत्रं च तां प्राहुः पुण्यं पापक्षयंकरम् ।।
या गृहं त्रिपुरारेश्च पञ्चगव्यूतिसंस्थिता ।। २८-१३ ।।
यस्यां मृताः पुनर्मर्त्या गर्भवासं विशंति न ।।
स त्वमस्या गृहं पित्र्यं पुनर्नय सुलोचनाम् ।। २८-१४ ।।
इमानि तव रत्नानि शयनान्यासनानि च ।।
मया सह समस्तानि विक्रीणीहि निजेच्छया ।। २८-१५ ।।
त्वदर्थे राक्षसो घोरो मया ब्रह्मन्निषूदितः ।।
मुग्धया तव रूपेण प्रेषितो यमसादनम् ।। २८-१६ ।।
तस्मान्ममोपिरि विभो कृत्वा विश्वासमात्मना ।।
भजस्व मां विशालाक्ष भक्तां वै कामरूपिणीम् ।। २८-१७ ।।
एतच्छ्रुत्वा तु वचनं भर्ता मे चारुलोचने ।।
राक्षस्याः कामतप्तायाः कुमार्याः सन्निधौ शुभे ।। २८-१८ ।।
उवाच राक्षसीं तां तु सशंको मधुरं वचः ।।
सुभगे नीतिशास्त्रेषु विश्वस्तव्या न योषितः ।। २८-१९ ।।
कौमारं या पतिं हन्ति सा कथं मां न हिंसति ।।
मत्तो रूपाधिकं मत्वा परं पुरुषलंपटा ।। २८-२० ।।
सोऽहं विश्वासभावेन विश्वस्तस्ते वरानने ।। २८-२१ ।।
अद्य वाथ परेद्युर्वा पक्षे मासेऽथ वत्सरे ।।
व्यापादय यथेच्छं वा त्वां प्रपन्नोऽस्मि भामिनि ।। २८-२२ ।।
एवमेव त्वया कार्यं नाद्य चोपकृतं तव ।।
आत्मा ते सर्वथा देयः प्रतीकारस्य हेतवे ।। २८-२३ ।।
मदर्थे निहतो भर्ता त्वया निःशंकया यतः ।।
ततोऽहं नोत्तरं वच्मि परं किंचित्सुलोचने ।। २८-२४ ।।
तच्छ्रुत्वा वचनं तस्य मद्भर्तुः साब्रवीदिदम् ।।
विश्वस्तहिंसनं ब्रह्मन् ब्रह्महत्या समं भवेत् ।। २८-२५ ।।
यद्येवं राक्षसीं क्रूरां मन्यसे पतिघातिनीम् ।।
पतिं तथापि गर्हेयं विश्वस्तं घातये कथम् ।। २८-२६ ।।
सूक्ष्मा हि धर्मस्य गतिर्न ज्ञायेत कथंचन ।।
केनापि कुत्रचिद्देवदैत्यराक्षसकादिना ।।
केचिन्मनुष्याः पटवो धर्मसूक्ष्मत्वचिंतने ।। २८-२७ ।।
येऽनित्येन शरीरेण नैष्कर्म्यं साधयंत्युत ।।
श्रूयते च पुराणेषु किंचिदत्र निगद्यते ।। २८-२८ ।।
धर्मस्यैवानुकूल्येन विष्णुना प्रभविष्णुना ।।
दशावतारग्रहणे दुःखं प्राप्तमनेकधा ।। २८-२९ ।।
क्व सीतार्थं श्रीनिवासो रामो लक्ष्मणसंयुतः ।।
विलापं कुरुते नागपाशबन्धादिकर्मसु ।। २८-३० ।।
क्व देवदेवो वसुदेवसूनुर्विज्ञानरूपो निखलप्रपंची ।।
हा कष्टमित्यस्रदृगादिचेष्टः पार्थोग्रसनादिकभृत्यकृत्यः ।। २८-३१ ।।
ईशस्य कृत्यं द्विज दुर्विभाव्यं धर्मानुकूल्येन समास्थितस्य ।।
व्यासः स्वयं वेदविभागकर्त्ता पाराशरिस्तत्त्वदृगिज्यमूर्तिः ।।
कन्यात्वविध्वसकवीर्यजन्मा कानीनसंज्ञोऽनुजदारगामी ।। २८-३२ ।।
परिवेत्ता च दिधिषूः शन्तनुः स्वःसरित्पत्तिः ।।
दिधिषू तनयः साक्षाद्वसुः स्त्रीवादमृत्युभाक् ।। २८-३३ ।।
ये गोलकसुताः कुण्डाः पांडवाः समयोनिगाः ।।
तेषां संकीर्तनं पुण्यं पवित्रं पापनाशनम् ।। २८-३४ ।।
यं ध्यायंति स्मरंत्यद्धा योगमूर्तिः सनातनः ।। २८-३५ ।।
विष्णुर्वेश्यासमासक्तः प्रह्लादाद्युपदेशकृत् ।।
श्रीनृसिंहोऽसुरध्वंसी देवदेवाधिदैवतम् ।। २८-३६ ।।
संसारवासनाध्वंसी देवदेवाधिदैवतम् ।।
संसारवासनाध्वंसी स्वर्णाक्षभवनस्थितिः ।। २८-३७ ।।
जामदग्न्यः स्वयं सिद्धस्तपसा दग्धकिल्बिषः ।।
ईश्वरः क्षत्रसंहारभ्रूणहत्यादिकर्मकृत् ।। २८-३८ ।।
स्वयमेवर्षभो योगी लोकशिक्षापरो द्विजः ।।
लोकग्लानिकरो जातः कुर्वन्धर्मानुरोधतः ।। २८-३९ ।।
नारदो नारदो भूयो भूयो भूयोऽपि नारदः ।।
नारायणपरो नारो नरो नरहितोऽमरः ।। २८-४० ।।
गौतमो गौतमो विप्र गोपचेष्टापरायणः ।।
वेदबाह्यार्थसंयुक्तशास्त्री वेदोपकार कृत् ।। २८-४१ ।।
वसुष्ठश्चोर्वशीजातोऽगस्त्योऽपि स्वयमीश्वरौ ।।
येन लोकोपकारार्थं वासिष्ठं शास्त्रमुत्तमम् ।। २८-४२ ।।
कृतं यस्मिन्पुराणानि वेदाः साम्यत्वमागताः ।।
यः स्वयं रामचन्द्रस्य गुरुः सर्वेश्वरस्य च ।। २८-४३ ।।
स कथं गाधिजाशप्तस्तिर्यग्योनिमुपागमत् ।।
यो दमित्वा विभुर्विंध्यं वातापिं सागरं स्थितः ।। २८-४४ ।।
स कथं मृतकादाता दुष्करं समुपासते ।।
यो विधिः कर्मसाक्ष्यादिवन्द्यो मान्यः पितामहः ।। २८-४५ ।।
मोहिनीमोहितो देहमुत्ससर्ज कथं स च ।।
यः शिवः शिवदः साक्षात्प्रकृतीशः परात्परः ।। २८-४६ ।।
स कथं देवपत्नीगः श्मशानाशुभचेष्टितः ।।
तस्माद्द्विज सदाचारो निषेव्यो विधिना विधिः ।। २८-४७ ।।
तमहंभावनायुक्तो नो हेयाद्यो विदां वरः ।।
स शांतिमाप्नुयादग्र्यां धम्यामुभयसंस्थिताम् ।। २८-४८ ।।
आपवर्ग्यः स्मृतो धर्मो धनं धर्मैकसाधनम् ।।
तन्मया साधितो धर्मः सर्वोत्तमधनात्मना ।। २८-४९ ।।
श्रृणु विप्रात्र धर्मस्य गतिं सूक्ष्मां वदाम्यहम् ।।
यदा समागतो भर्ता मम कन्यां समाहरन् ।। २८-५० ।।
त्वां पश्यन् निजकर्मस्थं कोऽपि दोषो न तस्य वै ।।
मया पृष्टः कथं नाम कन्येयं समुपाहृता ।। २८-५१ ।।
तदा तेन मृषा वाक्यमुक्तं मद्भक्षणार्थकम् ।।
तन्निशम्याह मां बद्धा स्वयं चास्थानि दर्शनात् ।। २८-५२ ।।
ये वदंति च दांपत्ये भार्या मोक्षविरोधिनी ।।
न ते तत्त्वदृशो ज्ञेया न सा भार्या विरोधिनी ।। २८-५३ ।।
भार्या समुद्धरेत्पापात्पतंतं निरये पतिम् ।।
सा भार्यान्या कर्मवल्लीरूपा संसारदायीनी ।। २८-५४ ।।
पापं किमत्र तन्मत्तः सम्यक्छृणु स्वयं वर ।।
अलीकं नैव वक्तव्यं प्राणैः कंठगतैरपि ।। २८-५५ ।।
सत्यमेवाचरेत्सत्ये साक्षाद्धर्मे व्यवस्थितः ।।
सत्ये समास्थितो ब्रह्मा सत्ये सन्तः समास्थिताः ।। २८-५६ ।।
सत्ये समास्थितं विश्वं सर्वदा सचराचरम् ।।
सत्यं ब्रूयादिति वचो वेदांतेषु प्रगीयते ।। २८-५७ ।।
सत्यं ब्रह्मस्वरूपं हि तत्सत्यमभिधीमहि ।।
सत्यं तु सर्वदा विप्र मंगलं मंगलप्रदम् ।। २८-५८ ।।
असत्यमात्मक्षयदं सद्यः प्रत्ययकारकम् ।।
स्त्रीषु सत्यं न वक्तव्यं तत्रापि श्रृणु कारणम् ।। २८-५९ ।।
निधिं स्त्रियै न कथयेदित्यादौ दोषवारणम् ।।
उक्तं तद्धर्मजनकं धर्मसूक्ष्मत्वदर्शकम् ।। २८-६० ।।
कुशा द्विजा जलं वह्निर्वेदा भूकालदिक्सुराः ।।
साक्ष्ये यत्र विवाहेषु दांपत्यं तदुदीरितम् ।। २८-६१ ।।
समंगीकरणं कर्म विवाहे तु विधीयते ।।
स्त्रीपुंसोर्द्विजसंस्कारे निर्दिष्टं गुरुशिष्ययोः ।। २८-६२ ।।
तस्मात्परस्परं ज्ञेयो गुरुशिष्यौ वधूवरौ ।।
नानयोरणुमात्रोऽपि भेदो बोध्यो विजानता ।। २८-६३ ।।
तत्तत्कर्मानुरूपत्वात्प्राधान्यस्त्रीनियोज्ययोः ।।
क्वचिद्व्यत्ययदोषश्चेद्दैवमेवात्र कारणम् ।। २८-६४ ।।
दैवाधीनं जगत्सर्वं सदेवासुरमानुषम् ।।
दैवं तत्पूर्वजन्मानि संचिताः कर्मवासनाः ।। २८-६५ ।।
प्राप्तं निषेवन्नन्योन्यं वर्तते कामकारकम् ।।
शुभं वाप्यशुभं विप्र तं तु शांतं विदुर्बुधाः ।। २८-६६ ।।
शांतः सत्यसमाचारो जंतुर्लोकप्रतारकः ।।
एवमादि विदित्वा तु नायं भर्ता निपातितः ।। २८-६७ ।।
कन्यात्वध्वंसकात्पापात्पूतो मदुपकारतः ।।
गतिं प्रयातः कृतिनां त्वद्धस्तविनिपातितः ।। २८-६८ ।।
मया तूपकृतं पत्ये जानंत्या धर्मसूक्ष्मताम् ।।
त्वत्प्राणरक्षणे धर्मो ममाभूद्द्विजसत्तम ।। २८-६९ ।।
तेन धर्मेण किं प्राप्तमिति सम्यङ्निबोध मे ।।
राक्षसीं योनिमापन्ना राक्षसस्य प्रिया ह्यहम् ।। २८-७० ।।
कामरूपा ब्राह्मणी तु संजाता धर्मकारणात् ।।
धर्मकामदुघा धेनुः संतोषो नंदनं वनम् ।। २८-७१ ।।
विद्या मोक्षकरी प्रोक्ता तृष्णा वैतरणी नदी ।।
वैतरण्यां पतन्भर्ता मयोद्धृत इहाभवत् ।। २८-७२ ।।
अस्याश्चोपकृतं विप्र वर्णोत्तमनिवेशनात् ।।
इयं त्वसंगिनी भार्या भविष्यति पितुर्गृहे ।। २८-७३ ।।
अहं तवास्याश्च सदा रक्षिका धर्मबोधिनी ।।
मत्संगमात्पूर्वमेव या भार्या विप्र तेऽभवत् ।। २८-७४ ।।
इयं त्वत्संगिनी भार्या भविष्यति वरानना ।।
सापि तिर्यग्गतिं प्राप्य मुच्यते मदनुग्रहात् ।। २८-७५ ।।
अहं पुरा भवेऽभूवं रमणी लोकसुन्दरी ।।
कंदलीति च विख्याता तनयौर्वमुनेर्द्विज ।। २८-७६ ।।
तपः प्रभावात्संजाता यमला मिथुनंधरा ।।
पुरुषो मे सहभवो दमितो धर्मकारणात् ।। २८-७७ ।।
तेनैवौर्वेण शिष्टाहं दत्ता दुर्वाससे भवम् ।।
तं पतिं प्राप्य विप्रेंद्र प्राक्कर्मवशागा ह्यहम् ।। २८-७८ ।।
कलहाभिरता पत्या शप्ता भस्मत्वमागता ।।
किंचित्पापावशेषेण राक्षसीं योनिमागता ।। २८-७९ ।।
तत्र योनौ मया लब्धो भर्तायं राक्षसाधिपः ।।
गोभिलो नाम तेजस्वी स त्वया विनिपातितः ।। २८-८० ।।
शोपोऽस्य पूर्ववयसिबभूव द्विजसत्तम ।।
कस्याश्चिद्राजकन्यायाः स्त्रियाऽऽरब्धा मृतिस्तव ।। २८-८१ ।।
अहं तु राक्षसीभावरहिता पूर्वकर्मणः ।।
शुभस्य बलमापन्ना जाता तव सहायिनी ।। २८-८२ ।।
दुःखिताहं कृता भर्त्रा कुमार्याहरणात्पुरा ।।
भार्याथ पापिना ब्रह्मंस्तेन व्यापादितो मया ।। २८-८३ ।।
विश्वस्तो हि यतस्त्वं वै मम सर्वेण चेतसा ।।
ततस्त्वां गोपयिष्यामि सर्वभावेन कामुक ।। २८-८४ ।।
एष ते शपथः सत्यः पंचभूतोपसाक्षिकः ।।
कृत्स्नस्य पुरुषस्येह सन्निधौ व्याहृतो मया ।। २८-८५ ।।
न करोषि द्विजश्रेष्ठ संविदं ह्यन्यथा क्वचित् ।।
मद्वाक्ये भवता स्थेयं सर्वकृत्येषु मानद ।। २८-८६ ।।
एतच्छ्रुत्वा तु वचनं राक्षस्या परिभाषितम् ।।
प्रतिपेदे वचः सर्वं यत्कृतं हि तया तदा ।। २८-८७ ।।
ततः सा राक्षसी सर्वं संप्रगृह्य गुहाधनम् ।।
करेणुरूपिणी भूत्वा पृष्ठे कृत्वा पतिं मम ।। २८-८८ ।।
तया सह विशालाक्ष्या रत्नावल्या मुदान्विता ।।
ययावाकाशमार्गेण काशीमभि मुलोचने ।। २८-८९ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणोत्तरभागे मोहिनीचरिते काष्ठीलोपाख्यानं नामाष्टाविंशोऽध्यायः ।। २८ ।।