ऋग्वेदः सूक्तं ९.२०
| ← सूक्तं ९.१९ | ऋग्वेदः - मण्डल ९ सूक्तं ९.२० कश्यपोऽसितो देवलो वा। |
सूक्तं ९.२१ → |
| दे. पवमानः सोमः। गायत्री। |
प्र कविर्देववीतयेऽव्यो वारेभिरर्षति ।
साह्वान्विश्वा अभि स्पृधः ॥१॥
स हि ष्मा जरितृभ्य आ वाजं गोमन्तमिन्वति ।
पवमानः सहस्रिणम् ॥२॥
परि विश्वानि चेतसा मृशसे पवसे मती ।
स नः सोम श्रवो विदः ॥३॥
अभ्यर्ष बृहद्यशो मघवद्भ्यो ध्रुवं रयिम् ।
इषं स्तोतृभ्य आ भर ॥४॥
त्वं राजेव सुव्रतो गिरः सोमा विवेशिथ ।
पुनानो वह्ने अद्भुत ॥५॥
स वह्निरप्सु दुष्टरो मृज्यमानो गभस्त्योः ।
सोमश्चमूषु सीदति ॥६॥
क्रीळुर्मखो न मंहयुः पवित्रं सोम गच्छसि ।
दधत्स्तोत्रे सुवीर्यम् ॥७॥
सायणभाष्यम्
‘प्र कविः' इति सप्तर्चं विंशं सूक्तम् । ऋष्याद्याः पूर्ववत् । ‘प्र कविः' इत्यनुक्रान्तम् । गतो विनियोगः ॥
प्र क॒विर्दे॒ववी॑त॒येऽव्यो॒ वारे॑भिरर्षति ।
सा॒ह्वान्विश्वा॑ अ॒भि स्पृधः॑ ॥१
प्र । क॒विः । दे॒वऽवी॑तये । अव्यः॑ । वारे॑भिः । अ॒र्ष॒ति॒ ।
स॒ह्वान् । विश्वाः॑ । अ॒भि । स्पृधः॑ ॥१
प्र । कविः । देवऽवीतये । अव्यः । वारेभिः । अर्षति ।
सह्वान् । विश्वाः । अभि । स्पृधः ॥१
“कविः मेधावी सोमः "देववीतये देवानां पानाय “अव्यः अवेः “वारेभिः वारैः दशापवित्रेण “प्र “अर्षति प्रकर्षेण गच्छति । “साह्वान् शत्रूणां सोढा सोमः “विश्वाः “स्पृधः सर्वान् संग्रामान हिंसकान् वा “अभि भवतीति शेषः ॥
स हि ष्मा॑ जरि॒तृभ्य॒ आ वाजं॒ गोमं॑त॒मिन्व॑ति ।
पव॑मानः सह॒स्रिणं॑ ॥२
सः । हि । स्म॒ । ज॒रि॒तृऽभ्यः॑ । आ । वाज॑म् । गोऽम॑न्तम् । इन्व॑ति ।
पव॑मानः । स॒ह॒स्रिण॑म् ॥२
सः । हि । स्म । जरितृऽभ्यः । आ । वाजम् । गोऽमन्तम् । इन्वति ।
पवमानः । सहस्रिणम् ॥२
“स “हि “ष्म स खलु “पवमानः सोमः "जरितृभ्यः स्तोतृभ्यः “गोमन्तं बहुभिगोंभिर्युक्तं “सहस्रिणं सहस्रसंख्याकं “वाजम् अन्नम् “आ अभिमुखम् “इन्वति व्याप्नोति । प्रयच्छतीत्यर्थः ॥
परि॒ विश्वा॑नि॒ चेत॑सा मृ॒शसे॒ पव॑से म॒ती ।
स नः॑ सोम॒ श्रवो॑ विदः ॥३
परि॑ । विश्वा॑नि । चेत॑सा । मृ॒शसे॑ । पव॑से । म॒ती ।
सः । नः॒ । सो॒म॒ । श्रवः॑ । वि॒दः॒ ॥३
परि । विश्वानि । चेतसा । मृशसे । पवसे । मती ।
सः । नः । सोम । श्रवः । विदः ॥३
हे सोम त्वं “चेतसा स्वीयेनास्मदनुकूलेन चित्तेन “विश्वानि सर्वाणि धनानि “परि “मृशसे । प्रयच्छसीत्यर्थः । “मती मत्यास्मत्स्तुत्या "पवसे क्षरसि रसम्। “सः त्वं हे “सोम “नः अस्मभ्यं “श्रवः अन्नं “विदः देहि ॥
अ॒भ्य॑र्ष बृ॒हद्यशो॑ म॒घव॑द्भ्यो ध्रु॒वं र॒यिं ।
इषं॑ स्तो॒तृभ्य॒ आ भ॑र ॥४
अ॒भि । अ॒र्ष॒ । बृ॒हत् । यशः॑ । म॒घव॑त्ऽभ्यः । ध्रु॒वम् । र॒यिम् ।
इष॑म् । स्तो॒तृऽभ्यः॑ । आ । भ॒र॒ ॥४
अभि । अर्ष । बृहत् । यशः । मघवत्ऽभ्यः । ध्रुवम् । रयिम् ।
इषम् । स्तोतृऽभ्यः । आ । भर ॥४
हे सोम "बृहद्यशः महतीं कीर्तिम् “अभ्यर्ष अभिगमय । "मघवद्भ्यः हविष्मद्भ्यः अस्मभ्यं "ध्रुवं “रयिं धनं चाभ्यर्ष । किंच “इषम् अन्नं “स्तोतृभ्यः अस्मभ्यम् “आ “भर आहर ॥
त्वं राजे॑व सुव्र॒तो गिरः॑ सो॒मा वि॑वेशिथ ।
पु॒ना॒नो व॑ह्ने अद्भुत ॥५
त्वम् । राजा॑ऽइव । सु॒ऽव्र॒तः । गिरः॑ । सो॒म॒ । आ । वि॒वे॒शि॒थ॒ ।
पु॒ना॒नः । व॒ह्ने॒ । अ॒द्भु॒त॒ ॥५
त्वम् । राजाऽइव । सुऽव्रतः । गिरः । सोम । आ । विवेशिथ ।
पुनानः । वह्ने । अद्भुत ॥५
हे "सोम "सुव्रतः सुकर्मा “पुनानः “त्वं “राजेव “गिरः अस्मदीयाः स्तुतीः "आ "विवेशिथ आविशसि । हे "वह्ने वोढः “अद्भुत महन् सोम ॥
स वह्नि॑र॒प्सु दु॒ष्टरो॑ मृ॒ज्यमा॑नो॒ गभ॑स्त्योः ।
सोम॑श्च॒मूषु॑ सीदति ॥६
सः । वह्निः॑ । अ॒प्ऽसु । दु॒स्तरः॑ । मृ॒ज्यमा॑नः । गभ॑स्त्योः ।
सोमः॑ । च॒मूषु॑ । सी॒द॒ति॒ ॥६
सः । वह्निः । अप्ऽसु । दुस्तरः । मृज्यमानः । गभस्त्योः ।
सोमः । चमूषु । सीदति ॥६
“सः “सोमः "वह्निः वोढा यज्ञादेः “अप्सु अन्तरिक्षे वर्तमानः “दुष्टरः दुःखेनान्यैस्तरणीयः "मृज्यमानः शोध्यमानः “गभस्त्योः हस्तयोरेवंभूतः सन् सः "चमूषु पात्रेषु “सीदति ॥
क्री॒ळुर्म॒खो न मं॑ह॒युः प॒वित्रं॑ सोम गच्छसि ।
दध॑त्स्तो॒त्रे सु॒वीर्यं॑ ॥७
क्री॒ळुः । म॒खः । न । मं॒ह॒युः । प॒वित्र॑म् । सो॒म॒ । ग॒च्छ॒सि॒ ।
दध॑त् । स्तो॒त्रे । सु॒ऽवीर्य॑म् ॥७
क्रीळुः । मखः । न । मंहयुः । पवित्रम् । सोम । गच्छसि ।
दधत् । स्तोत्रे । सुऽवीर्यम् ॥७
हे “सोम “क्रीळुः क्रीडनशीलस्त्वं “मंहयुः । मंहतिर्दानकर्मा । दानेच्छुः “मखो “न दानमिव “पवित्रं “गच्छसि । किं कुर्वन् । “स्तोत्रे स्तुतिकर्त्रे “सुवीर्यं शोभनवीर्यं “दधत् प्रयच्छन् ॥ ॥१०॥
| मण्डल ९ | |||
|---|---|---|---|