ऋग्वेदः सूक्तं ५.१४
| ← सूक्तं ५.१३ | ऋग्वेदः - मण्डल ५ सूक्तं ५.१४ सुतंभर आत्रेयः |
सूक्तं ५.१५ → |
| दे. अग्निः। गायत्री । |
अग्निं स्तोमेन बोधय समिधानो अमर्त्यम् ।
हव्या देवेषु नो दधत् ॥१॥
तमध्वरेष्वीळते देवं मर्ता अमर्त्यम् ।
यजिष्ठं मानुषे जने ॥२॥
तं हि शश्वन्त ईळते स्रुचा देवं घृतश्चुता ।
अग्निं हव्याय वोळ्हवे ॥३॥
अग्निर्जातो अरोचत घ्नन्दस्यूञ्ज्योतिषा तमः ।
अविन्दद्गा अपः स्वः ॥४॥
अग्निमीळेन्यं कविं घृतपृष्ठं सपर्यत ।
वेतु मे शृणवद्धवम् ॥५॥
अग्निं घृतेन वावृधु स्तोमेभिर्विश्वचर्षणिम् ।
स्वाधीभिर्वचस्युभिः ॥६॥
सायणभाष्यम्
‘अग्निं स्तोमेन' इति षड़ृचं चतुर्दशं सूक्तं सुतंभरस्य आर्षं गायत्रमाग्नेयम् । ‘अग्निं स्तोमेन' इत्यनुक्रमणिका । प्रातरनुवाकाश्विनशस्त्रयोः पूर्वसूक्तेन सहोक्तो विनियोगः ॥
अ॒ग्निं स्तोमे॑न बोधय समिधा॒नो अम॑र्त्यम् ।
ह॒व्या दे॒वेषु॑ नो दधत् ॥१
अ॒ग्निम् । स्तोमे॑न । बो॒ध॒य॒ । स॒म्ऽइ॒धा॒नः । अम॑र्त्यम् ।
ह॒व्या । दे॒वेषु॑ । नः॒ । द॒ध॒त् ॥१
अग्निम् । स्तोमेन । बोधय । सम्ऽइधानः । अमर्त्यम् ।
हव्या । देवेषु । नः । दधत् ॥१
हे स्तोतः “अमर्त्यम् अमरणधर्माणम् “अग्निं “स्तोमेन स्तोत्रेण “बोधय। स्वाभिलषितार्थसिद्धये प्रबोधय । योऽग्निः “समिधानः स्तोत्रैः सम्यक् प्रकाशमानः सः “नः “हव्या अस्मदीयानि हव्यानि हवींषि “देवेषु “दधत् निदधातु ॥ ।।
तम॑ध्व॒रेष्वी॑ळते दे॒वं मर्ता॒ अम॑र्त्यम् ।
यजि॑ष्ठं॒ मानु॑षे॒ जने॑ ॥२
तम् । अ॒ध्व॒रेषु॑ । ई॒ळ॒ते॒ । दे॒वम् । मर्ताः॑ । अम॑र्त्यम् ।
यजि॑ष्ठम् । मानु॑षे । जने॑ ॥२
तम् । अध्वरेषु । ईळते । देवम् । मर्ताः । अमर्त्यम् ।
यजिष्ठम् । मानुषे । जने ॥२
“मर्ताः मनुष्याः “देवं द्योतमानम् “अमर्त्यम् अमरणधर्माणं “मानुषे मनुष्याणां संबन्धिनि “जने लोके “यजिष्ठं यष्टृतमं “तम् अग्निम् “अध्वरेषु सप्ततन्तुषु “ईळते स्तुवन्ति ॥
तं हि शश्व॑न्त॒ ईळ॑ते स्रु॒चा दे॒वं घृ॑त॒श्चुता॑ ।
अ॒ग्निं ह॒व्याय॒ वोळ्ह॑वे ॥३
तम् । हि । शश्व॑न्तः । ईळ॑ते । स्रु॒चा । दे॒वम् । घृ॒त॒ऽश्चुता॑ ।
अ॒ग्निम् । ह॒व्याय॑ । वोळ्ह॑वे ॥३
तम् । हि । शश्वन्तः । ईळते । स्रुचा । देवम् । घृतऽश्चुता ।
अग्निम् । हव्याय । वोळ्हवे ॥३
“शश्वन्तः बहवः स्तोतारः “तं “देवम् “अग्निम् “ईळते स्तुवन्ति । कीदृशास्ते । “घृतश्चुता घृतं क्षरन्त्या “स्रुचा सहिताः । किमर्थं स्तुवन्ति । “हव्याय हव्यवहनार्थं चरुपुरोडाशादिलक्षणं हविः “वोढवे वोढुम् ॥
अ॒ग्निर्जा॒तो अ॑रोचत॒ घ्नन्दस्यू॒ञ्ज्योति॑षा॒ तम॑ः ।
अवि॑न्द॒द्गा अ॒पः स्व॑ः ॥४
अ॒ग्निः । जा॒तः । अ॒रो॒च॒त॒ । घ्नन् । दस्यू॑न् । ज्योति॑षा । तमः॑ ।
अवि॑न्दत् । गाः । अ॒पः । स्वः॑ ॥४
अग्निः । जातः । अरोचत । घ्नन् । दस्यून् । ज्योतिषा । तमः ।
अविन्दत् । गाः । अपः । स्वः ॥४
“जातः अरण्योर्मथनेन प्रादुर्भूतः “अग्निः “दस्यून् यज्ञविघ्नकारिणः शत्रून् “घ्नन् हिंसन् “ज्योतिषा स्वेन तेजसा “तमः घ्नन् “अरोचत अदीप्यत । किंच “गा “अपः उदकानि “स्वः सूर्यं च “अविन्दत् अवेदयत् ॥
अ॒ग्निमी॒ळेन्यं॑ क॒विं घृ॒तपृ॑ष्ठं सपर्यत ।
वेतु॑ मे शृ॒णव॒द्धव॑म् ॥५
अ॒ग्निम् । ई॒ळेन्य॑म् । क॒विम् । घृ॒तऽपृ॑ष्ठम् । स॒प॒र्य॒त॒ ।
वेतु॑ । मे॒ । शृ॒णव॑त् । हव॑म् ॥५
अग्निम् । ईळेन्यम् । कविम् । घृतऽपृष्ठम् । सपर्यत ।
वेतु । मे । शृणवत् । हवम् ॥५
हे जनाः “ईळेन्यं स्तुत्यं “कविं क्रान्तदर्शिनं “घृतपृष्ठं दीप्तोपरिभागम् “अग्निं “सपर्यत पूजयत । सोऽग्निः “मे “हवं मदीयमाह्वानं "वेतु कामयताम् । “शृणवत् शृणोतु च ॥
अ॒ग्निं घृ॒तेन॑ वावृधु॒ः स्तोमे॑भिर्वि॒श्वच॑र्षणिम् ।
स्वा॒धीभि॑र्वच॒स्युभि॑ः ॥६
अ॒ग्निम् । घृ॒तेन॑ । व॒वृ॒धुः॒ । स्तोमे॑भिः । वि॒श्वऽच॑र्षणिम् ।
सु॒ऽआ॒धीभिः॑ । व॒च॒स्युऽभिः॑ ॥६
अग्निम् । घृतेन । ववृधुः । स्तोमेभिः । विश्वऽचर्षणिम् ।
सुऽआधीभिः । वचस्युऽभिः ॥६
ऋत्विजः “विश्वचर्षणिं विश्वस्य द्रष्टारं “स्वाधीभिः शोभनाध्यानैः “वचस्युभिः स्तुतिकामैर्देवैः समेतम् “अग्निं “घृतेन “स्तोमेभिः स्तोमैः स्तोत्रैः “ववृधुः अवर्धयन् ॥ ॥ ६ ॥ ॥ १ ॥
| मण्डल ५ | ||||
|---|---|---|---|---|