ऋग्वेदः सूक्तं ९.४४
| ← सूक्तं ९.४३ | ऋग्वेदः - मण्डल ९ सूक्तं ९.४४ अयास्य आङ्गिरसः। |
सूक्तं ९.४५ → |
| दे. पवमानः सोमः। गायत्री। |
प्र ण इन्दो महे तन ऊर्मिं न बिभ्रदर्षसि ।
अभि देवाँ अयास्यः ॥१॥
मती जुष्टो धिया हितः सोमो हिन्वे परावति ।
विप्रस्य धारया कविः ॥२॥
अयं देवेषु जागृविः सुत एति पवित्र आ ।
सोमो याति विचर्षणिः ॥३॥
स नः पवस्व वाजयुश्चक्राणश्चारुमध्वरम् ।
बर्हिष्माँ आ विवासति ॥४॥
स नो भगाय वायवे विप्रवीरः सदावृधः ।
सोमो देवेष्वा यमत् ॥५॥
स नो अद्य वसुत्तये क्रतुविद्गातुवित्तमः ।
वाजं जेषि श्रवो बृहत् ॥६॥
सायणभाष्यम्
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ यस्य निःश्वसितं वेदा यो वेदेभ्योऽखिलं जगत् ।
निर्ममे तमहं वन्दे विद्यातीर्थमहेश्वरम् ॥
अथ सप्तमाष्टकस्य प्रथमाध्याय आरभ्यते । ‘प्र णः' इति षडृचं विंशं सूक्तमाङ्गिरसस्यायास्यस्यार्षं गायत्रं पवमानसोमदेवताकम् । तथा चानुक्रान्तं- प्र णोऽयास्यः' इति । गतो विनियोगः ॥
प्र ण॑ इन्दो म॒हे तन॑ ऊ॒र्मिं न बिभ्र॑दर्षसि ।
अ॒भि दे॒वाँ अ॒यास्यः॑ ॥१
प्र । नः॒ । इ॒न्दो॒ इति॑ । म॒हे । तने॑ । ऊ॒र्मिम् । न । बिभ्र॑त् । अ॒र्ष॒सि॒ ।
अ॒भि । दे॒वान् । अ॒यास्यः॑ ॥१
प्र । नः । इन्दो इति । महे । तने । ऊर्मिम् । न । बिभ्रत् । अर्षसि ।
अभि । देवान् । अयास्यः ॥१
हे “इन्दो सोम त्वं "नः अस्माकं “महे महते “तने धनाय “प्र “अर्षसि प्रगच्छसि । “न संप्रति “अयास्यः चायमृषिः तव “ऊर्मिं तरङ्गं “बिभ्रत् धारयन् “देवान् “अभि गच्छति यष्टुम् ॥
म॒ती जु॒ष्टो धि॒या हि॒तः सोमो॑ हिन्वे परा॒वति॑ ।
विप्र॑स्य॒ धार॑या क॒विः ॥२
म॒ती । जु॒ष्टः । धि॒या । हि॒तः । सोमः॑ । हि॒न्वे॒ । प॒रा॒ऽवति॑ ।
विप्र॑स्य । धार॑या । क॒विः ॥२
मती । जुष्टः । धिया । हितः । सोमः । हिन्वे । पराऽवति ।
विप्रस्य । धारया । कविः ॥२
“कविः क्रान्तकर्मा “सोमः “विप्रस्य मेधाविनः स्तोतुः “मती मत्या स्तुत्या “जुष्टः सेवितः “धिया कर्मणा “हितः यज्ञे निहितः “परावति पवित्राद्दूरदेशे “धारया “हिन्वे प्रेर्यते ॥
अ॒यं दे॒वेषु॒ जागृ॑विः सु॒त ए॑ति प॒वित्र॒ आ ।
सोमो॑ याति॒ विच॑र्षणिः ॥३
अ॒यम् । दे॒वेषु॑ । जागृ॑विः । सु॒तः । ए॒ति॒ । प॒वित्रे॑ । आ ।
सोमः॑ । या॒ति॒ । विऽच॑र्षणिः ॥३
अयम् । देवेषु । जागृविः । सुतः । एति । पवित्रे । आ ।
सोमः । याति । विऽचर्षणिः ॥३
“जागृविः जागरणशीलः "अयं “सोमः "देवेषु देवार्थं "सुतः अभिषुतः “आ “एति समन्तात् गच्छति । अपि च “विचर्षणिः विद्रष्टा सोमः “पवित्रे “याति पावनाय गच्छति ॥
स नः॑ पवस्व वाज॒युश्च॑क्रा॒णश्चारु॑मध्व॒रं ।
ब॒र्हिष्माँ॒ आ वि॑वासति ॥४
सः । नः॒ । प॒व॒स्व॒ । वा॒ज॒ऽयुः । च॒क्रा॒णः । चारु॑म् । अ॒ध्व॒रम् ।
ब॒र्हिष्मा॑न् । आ । वि॒वा॒स॒ति॒ ॥४
सः । नः । पवस्व । वाजऽयुः । चक्राणः । चारुम् । अध्वरम् ।
बर्हिष्मान् । आ । विवासति ॥४
हे सोम यं त्वां “बर्हिष्मान् ऋत्विक् “आ “विवासति परिचरति “सः त्वं “नः अस्मदर्थं "वाजयुः अन्नमिच्छन् 'अध्वरं हिंसारहितं यागं “चारु कल्याणं "चक्राणः कुर्वन् "पवस्व क्षर ॥
स नो॒ भगा॑य वा॒यवे॒ विप्र॑वीरः स॒दावृ॑धः ।
सोमो॑ दे॒वेष्वा य॑मत् ॥५
सः । नः॒ । भगा॑य । वा॒यवे॑ । विप्र॑ऽवीरः । स॒दाऽवृ॑धः ।
सोमः॑ । दे॒वेषु॑ । आ । य॒म॒त् ॥५
सः । नः । भगाय । वायवे । विप्रऽवीरः । सदाऽवृधः ।
सोमः । देवेषु । आ । यमत् ॥५
“सः पवमानः “सोमः “वायवे वायुदेवार्थं “भगाय भगदेवार्थं च “विप्रवीरः विप्रैर्मेधाविभिः स्तुत्या प्रेरितः “सदावृधः नित्यवृद्धो भवन् “नः अस्मभ्यं “देवेषु स्थितं धनम् “आ "यमत् आ प्रयच्छतु ।।
स नो॑ अ॒द्य वसु॑त्तये क्रतु॒विद्गा॑तु॒वित्त॑मः ।
वाजं॑ जेषि॒ श्रवो॑ बृ॒हत् ॥६
सः । नः॒ । अ॒द्य । वसु॑त्तये । क्र॒तु॒ऽवित् । गा॒तु॒वित्ऽत॑मः ।
वाज॑म् । जे॒षि॒ । श्रवः॑ । बृ॒हत् ॥६
सः । नः । अद्य । वसुत्तये । क्रतुऽवित् । गातुवित्ऽतमः ।
वाजम् । जेषि । श्रवः । बृहत् ॥६
हे सोम “क्रतुवित् क्रतूनां कर्मणां लम्भकः “गातुवित्तमः पुण्यलोकानामतिशयेन मार्गस्य ज्ञाता त्वम् “अद्य अस्मिन्नहनि “नः अस्माकं “वसुत्तये धनलाभाय “बृहत् महत् “श्रवः अन्नं “वाजं बलं च “जेषि जय ॥ ॥ १ ॥
टिप्पणी
| मण्डल ९ | |||
|---|---|---|---|