ऋग्वेदः सूक्तं ९.४९
| ← सूक्तं ९.४८ | ऋग्वेदः - मण्डल ९ सूक्तं ९.४९ कविर्भार्गवः। |
सूक्तं ९.५० → |
| दे. पवमानः सोमः। गायत्री। |
पवस्व वृष्टिमा सु नोऽपामूर्मिं दिवस्परि ।
अयक्ष्मा बृहतीरिषः ॥१॥
तया पवस्व धारया यया गाव इहागमन् ।
जन्यास उप नो गृहम् ॥२॥
घृतं पवस्व धारया यज्ञेषु देववीतमः ।
अस्मभ्यं वृष्टिमा पव ॥३॥
स न ऊर्जे व्यव्ययं पवित्रं धाव धारया ।
देवासः शृणवन्हि कम् ॥४॥
पवमानो असिष्यदद्रक्षांस्यपजङ्घनत् ।
प्रत्नवद्रोचयन्रुचः ॥५॥
सायणभाष्यम्
‘पवस्व' इति पञ्चर्चं पञ्चविंशं सूक्तम् । ऋष्याद्याः पूर्ववत् । “ पवस्व' इत्यनुक्रान्तम् । गतो विनियोगः ॥
पव॑स्व वृ॒ष्टिमा सु नो॒ऽपामू॒र्मिं दि॒वस्परि॑ ।
अ॒य॒क्ष्मा बृ॑ह॒तीरिषः॑ ॥१
पव॑स्व । वृ॒ष्टिम् । आ । सु । नः॒ । अ॒पाम् । ऊ॒र्मिम् । दि॒वः । परि॑ ।
अ॒य॒क्ष्माः । बृ॒ह॒तीः । इषः॑ ॥१
पवस्व । वृष्टिम् । आ । सु । नः । अपाम् । ऊर्मिम् । दिवः । परि ।
अयक्ष्माः । बृहतीः । इषः ॥१
हे सोम त्वं “दिवः द्युलोकात् "वृष्टिं “नः अस्माकम् “आ “पवस्व समन्तात् क्षर । एतदेव दर्शयति । “अपाम् उदकानाम् “ऊर्मिं तरङ्गं दिवः “परि आ पवस्व । अपि च "अयक्ष्माः यक्ष्मरहितानि अनामयानि “बृहतीः महान्ति “इषः अन्नानि आ पवस्व ॥
तया॑ पवस्व॒ धार॑या॒ यया॒ गाव॑ इ॒हागम॑न् ।
जन्या॑स॒ उप॑ नो गृ॒हं ॥२
तया॑ । प॒व॒स्व॒ । धार॑या । यया॑ । गावः॑ । इ॒ह । आ॒ऽगम॑न् ।
जन्या॑सः । उप॑ । नः॒ । गृ॒हम् ॥२
तया । पवस्व । धारया । यया । गावः । इह । आऽगमन् ।
जन्यासः । उप । नः । गृहम् ॥२
हे सोम त्वं “तया तादृश्या “धारया “पवस्व क्षर। कीदृश्येत्यत्राह। “यया यादृश्या त्वदीयया धारया “जन्यासः जन्याः शत्रुजनपदभवाः “गावः “इह अस्मिँल्लोके "नः अस्माकं संबन्धि “गृहम् “उप “आगमन् उपागच्छन्ति ॥
घृ॒तं प॑वस्व॒ धार॑या य॒ज्ञेषु॑ देव॒वीत॑मः ।
अ॒स्मभ्यं॑ वृ॒ष्टिमा प॑व ॥३
घृ॒तम् । प॒व॒स्व॒ । धार॑या । य॒ज्ञेषु॑ । दे॒व॒ऽवीत॑मः ।
अ॒स्मभ्य॑म् । वृ॒ष्टिम् । आ । प॒व॒ ॥३
घृतम् । पवस्व । धारया । यज्ञेषु । देवऽवीतमः ।
अस्मभ्यम् । वृष्टिम् । आ । पव ॥३
हे सोम “यज्ञेषु “देववीतमः अत्यन्तं देवकामस्त्वम् “अस्मभ्यं भार्गवेभ्यः कविभ्यः “घृतम् उदकम् । वनं घृतम्' इत्युदकनामसु पाठात् । “धारया संपातेन “पवस्व क्षर। “वृष्टिं वर्षं च "आ “पव पवस्व ॥
स न॑ ऊ॒र्जे व्य१॒॑व्ययं॑ प॒वित्रं॑ धाव॒ धार॑या ।
दे॒वासः॑ शृ॒णव॒न्हि कं॑ ॥४
सः । नः॒ । ऊ॒र्जे । वि । अ॒व्यय॑म् । प॒वित्र॑म् । धा॒व॒ । धार॑या ।
दे॒वासः॑ । शृ॒णव॑न् । हि । क॒म् ॥४
सः । नः । ऊर्जे । वि । अव्ययम् । पवित्रम् । धाव । धारया ।
देवासः । शृणवन् । हि । कम् ॥४
हे सोम सुतः अभिषुतस्त्वं “नः अस्माकम् “ऊर्जे अन्नाय “अव्ययम् अविमयं “पवित्रं “धारया संपातेन “वि “धाव प्राप्नुहि। “देवासः देवा अपि “हि “कं “शृणवन् गमनवेलायामुत्पन्नं तव शब्द शृण्वन्तु ॥
पव॑मानो असिष्यद॒द्रक्षां॑स्यप॒जंघ॑नत् ।
प्र॒त्न॒वद्रो॒चय॒न्रुचः॑ ॥५
पव॑मानः । अ॒सि॒स्य॒द॒त् । रक्षां॑सि । अ॒प॒ऽजङ्घ॑नत् ।
प्र॒त्न॒ऽवत् । रो॒चय॑न् । रुचः॑ ॥५
पवमानः । असिस्यदत् । रक्षांसि । अपऽजङ्घनत् ।
प्रत्नऽवत् । रोचयन् । रुचः ॥५
“रक्षांसि राक्षसान् अपजङ्घनत् अपघ्नन् “रुचः आत्मीया दीप्तीः “प्रत्नवत् पुराणवत् “रोचयन् दीपयन् “पवमानः सोमः “असिष्यदत् स्यन्दते ॥ ॥ ६ ॥
| मण्डल ९ | |||
|---|---|---|---|