महाभारतम्-15-आश्रमवासिकपर्व-008

← आश्रमवासिकपर्व-007 महाभारतम्
पञ्चादशपर्व
महाभारतम्-15-आश्रमवासिकपर्व-008
वेदव्यासः
आश्रमवासिकपर्व-009 →

धृतराष्ट्रेण युधिष्ठरंप्रति राजनीतिकथनम्।। 1 ।।

  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
धृतराष्ट्र उवाच। 15-8-1x
सन्धिविग्रहमप्यत्र पश्येथा राजसत्तम।
द्वियोनिं विविधोपायं बहुकल्पं युधिष्ठिर।।
15-8-1a
15-8-1b
कौरव्य पर्युपासीथाः स्थित्वा द्वैविध्यमात्मनः।
तुष्टपुष्टजनः शत्रुरर्थवानिति च स्मरेत्।।
15-8-2a
15-8-2b
पर्युपासनकाले तु विपरीतं विधीयते।
आमर्दकाले राजेन्द्र व्यवसायस्ततोऽपरः।।
15-8-3a
15-8-3b
व्यसनं भेदनं चैव शत्रूणां कारयेत्ततः।
कर्षणं भीषणं चैव युद्धे चैव बहुक्षयम्।।
15-8-4a
15-8-4b
प्रयास्यमानो नृपतिस्त्रिविधं परिचिन्तयेत्।
आत्मनश्चैव शत्रोश्च शक्तिं शास्त्रविशारदः।।
15-8-5a
15-8-5b
उत्साहप्रभुशक्तिभ्यां मन्त्रशक्त्या च भारत।
उपपन्नो नृपो यायाद्विपरीतं च वर्जयेत्।।
15-8-6a
15-8-6b
आददीत बलं राजा मौलं मित्रबलं तथा।
अटवीबलं भृतं चैव तता श्रेणीबलं प्रभो।।
15-8-7a
15-8-7b
`मित्रामित्रबलं राजन्न्यायाद्वृद्ध्युदये धृतः।'
तत्र मित्रबलं राजन्मौलं चैव विशिष्यते।
श्रेणीबलं भृतं चैव तुल्ये एवेति मे मतिः।।
15-8-8a
15-8-8b
15-8-8c
तथाऽऽचारबलं चैव परस्परसमं नृप।
विज्ञेयं बलकालेषु राज्ञा काल उपस्थिते।।
15-8-9a
15-8-9b
आपदश्चापि बोद्धव्या बहुरूपा नराधिप।
भवन्ति राज्ञा कौरव्य यास्ताः पृथगतः शृणु।।
15-8-10a
15-8-10b
विकल्पा बहुधा राजन्नापदां पाण्डुनन्दन।
सामादिभिरुपन्यस्य गमयेत्तान्नृपः सदा।।
15-8-11a
15-8-11b
यात्रां गच्छेद्बलैर्युक्तो राजा षड्भिः परंतप।
युक्तश्च देशकालाभ्यां बलैरात्मगुणैस्तथा।।
15-8-12a
15-8-12b
हृष्टपुष्टबलो गच्छेद्राजा वृद्ध्युदये रतः।
अकृशश्चाप्यथो यायादनृतावपि पाण्डव।।
15-8-13a
15-8-13b
तूणाश्मानं वाजिरथप्रवाहां
ध्वजद्रुमैः संवृतकूलरोधसम्।
पदातिनागैर्बहुकर्दमां नदीं
सपत्नानाशे नृपतिः प्रयोजयेत्।।
15-8-14a
15-8-14b
15-8-14c
15-8-14d
अथोपपत्त्या शकटं पद्मवज्रं च भारत।
उशना वेद यच्छास्त्रं तत्रैतद्विहितं विभो।।
15-8-15a
15-8-15b
चारयित्वा परबलं कृत्वा स्वबलदर्शनम्।
स्वभूमौ योजयेद्युद्धं परभूमौ तथैव च।।
15-8-16a
15-8-16b
बलं प्रसादयेद्राजा निक्षिपेद्बलनो नरान्।
ज्ञात्वा स्वविषयं तत्र सामादिभिरुपक्रमेत्।।
15-8-17a
15-8-17b
सर्वथैव महाराज शरीरं धारयेदिह।
प्रेत्य चेह च कर्तव्यमात्मनिःश्रेयसं परम्।।
15-8-18a
15-8-18b
एवं कुर्वञ्शुभा वाचो लोकेऽस्मिञ्शृणु ते नृप।
प्रेत्य स्वर्गमवाप्नोति प्रजा धर्मेणि पालयन्।।
15-8-19a
15-8-19b
एवं त्वया कुरुश्रेष्ठ वर्तितव्यं प्रजासु वै।
उभयोर्लोकयोस्तात प्राप्तये नित्यमेव हि।।
15-8-20a
15-8-20b
भीष्मेण सर्वमुक्तोसि कृष्णेन विदुरेण च।
मयाऽप्यवश्यं वक्तव्यं प्रीत्या ते नृपसत्तम।।
15-8-21a
15-8-21b
एतत्सर्वं यथान्यायं कुर्वीथा भूरिदक्षिण।
प्रियस्तथा प्रजानां त्वं स्वर्गे सुखमवाप्स्यसि।।
15-8-22a
15-8-22b
अश्वमेधसहस्रेण यो यजेत्पृथिवीपतिः।
पालयेद्वाऽपि धर्मेणि प्रजास्तुल्यं फलं लभेत्।।
15-8-23a
15-8-23b
।। इति श्रीमन्महाभारते आश्रमवासिकपर्वणि
आश्रमवासपर्वणि अष्टमोऽध्यायः।। 8 ।।

सम्पाद्यताम्

15-8-1 प्रबलप्रतियोगिकौ दुर्बलप्रतियोगिकौ चेति द्वियोनी संधिविग्रहौ।। 15-8-2 स्थित्वा स्थिरो भूत्वा। द्वैविध्यं बलाबलं ज्ञात्वा शत्रुं पर्युपास्स्वेति भावः। स्मरेज्जयोपायं विचारयेन्न त्वकस्मात्प्रयायात्। जित्वा द्विविधमात्मनेति क.पाठः।।

15-8-3 विपरीतमतुष्टपुष्टबलं प्रयायादित्यर्थः।। 15-8-4 गमनं वेदनं चैवेति थ.पाठः।। 15-8-7 मौलं धनबलम्।। 15-8-13 अनृतौ अकालेऽपि शिशिरादौ।। 15-8-15 शकटादयो व्यूहविशेषाः।। 15-8-16 साधयित्वा परबलं कृत्वा च बलमर्षणम् इति क.थ.पाठः।।

आश्रमवासिकपर्व-007 पुटाग्रे अल्लिखितम्। आश्रमवासिकपर्व-009