रामायणम्/अरण्यकाण्डम्/सर्गः ३५
| ← सर्गः ३४ | रामायणम्/अरण्यकाण्डम् अरण्यकाण्डम् वाल्मीकिः |
सर्गः ३६ → |
ततः शूर्पणखा वाक्यं तच्छ्रुत्वा रोमहर्षणम् ३.३५.००१
सचिवानभ्यनुज्ञाय कार्यं बुद्ध्वा जगाम ह ३.३५.००१
तत्कार्यमनुगम्याथ यथावदुपलभ्य च ३.३५.००२
दोषाणां च गुणानां च संप्रधार्य बलाबलम् ३.३५.००२
इति कर्तव्यमित्येव कृत्वा निश्चयमात्मनः ३.३५.००३
स्थिरबुद्धिस्ततो रम्यां यानशालां जगाम ह ३.३५.००३
यानशालां ततो गत्वा प्रच्छन्नं राक्षसाधिपः ३.३५.००४
सूतं संचोदयामास रथः संयुज्यतामिति ३.३५.००४
एवमुक्तः क्षणेनैव सारथिर्लघुविक्रमः ३.३५.००५
रथं संयोजयामास तस्याभिमतमुत्तमम् ३.३५.००५
काञ्चनं रथमास्थाय कामगं रत्नभूषितम् ३.३५.००६
पिशाचवदनैर्युक्तं खरैः कनकभूषणैः ३.३५.००६
मेघप्रतिमनादेन स तेन धनदानुजः ३.३५.००७
राक्षसाधिपतिः श्रीमान् ययौ नदनदीपतिम् ३.३५.००७
स श्वेतबालव्यसनः श्वेतच्छत्रो दशाननः ३.३५.००८
स्निग्धवैदूर्यसंकाशस्तप्तकाञ्चनभूषणः ३.३५.००८
दशास्यो विंशतिभुजो दर्शनीय परिच्छदः ३.३५.००९
त्रिदशारिर्मुनीन्द्रघ्नो दशशीर्ष इवाद्रिराट् ३.३५.००९
कामगं रथमास्थाय शुशुभे राक्षसाधिपः ३.३५.०१०
विद्युन्मण्डलवान्मेघः सबलाक इवाम्बरे ३.३५.०१०
सशैलं सागरानूपं वीर्यवानवलोकयन् ३.३५.०११
नानापुष्पफलैर्वृक्षैरनुकीर्णं सहस्रशः ३.३५.०११
शीतमङ्गलतोयाभिः पद्मिनीभिः समन्ततः ३.३५.०१२
विशालैराश्रमपदैर्वेदिमद्भिः समावृतम् ३.३५.०१२
कदल्याढकिसंबाधं नालिकेरोपशोभितम् ३.३५.०१३
सालैस्तालैस्तमालैश्च तरुभिश्च सुपुष्पितैः ३.३५.०१३
अत्यन्तनियताहारैः शोभितं परमर्षिभिः ३.३५.०१४
नागैः सुपर्णैर्गन्धर्वैः किंनरैश्च सहस्रशः ३.३५.०१४
जितकामैश्च सिद्धैश्च चामणैश्चोपशोभितम् ३.३५.०१५
आजैर्वैखानसैर्माषैर्वालखिल्यैर्मरीचिपैः ३.३५.०१५
दिव्याभरणमाल्याभिर्दिव्यरूपाभिरावृतम् ३.३५.०१६
क्रीडा रतिविधिज्ञाभिरप्सरोभिः सहस्रशः ३.३५.०१६
सेवितं देवपत्नीभिः श्रीमतीभिः श्रिया वृतम् ३.३५.०१७
देवदानवसंघैश्च चरितं त्वमृताशिभिः ३.३५.०१७
हंसक्रौञ्चप्लवाकीर्णं सारसैः संप्रणादितम् ३.३५.०१८
वैदूर्यप्रस्तरं रम्यं स्निग्धं सागरतेजसा ३.३५.०१८
पाण्डुराणि विशालानि दिव्यमाल्ययुतानि च ३.३५.०१९
तूर्यगीताभिजुष्टानि विमानानि समन्ततः ३.३५.०१९
तपसा जितलोकानां कामगान्यभिसंपतन् ३.३५.०२०
गन्धर्वाप्सरसश्चैव ददर्श धनदानुजः ३.३५.०२०
निर्यासरसमूलानां चन्दनानां सहस्रशः ३.३५.०२१
वनानि पश्यन् सौम्यानि घ्राणतृप्तिकराणि च ३.३५.०२१
अगरूणां च मुख्यानां वनान्युपवनानि च ३.३५.०२२
तक्कोलानां च जात्यानां फलानां च सुगन्धिनाम् ३.३५.०२२
पुष्पाणि च तमालस्य गुल्मानि मरिचस्य च ३.३५.०२३
मुक्तानां च समूहानि शुष्यमाणानि तीरतः ३.३५.०२३
शङ्खानां प्रस्तरं चैव प्रवालनिचयं तथा ३.३५.०२४
काञ्चनानि च शैलानि राजतानि च सर्वशः ३.३५.०२४
प्रस्रवाणि मनोज्ञानि प्रसन्नानि ह्रदानि च ३.३५.०२५
धनधान्योपपन्नानि स्त्रीरत्नैरावृतानि च ३.३५.०२५
हस्त्यश्वरथगाढानि नगराण्यवलोकयन् ३.३५.०२६
तं समं सर्वतः स्निग्धं मृदुसंस्पर्शमारुतम् ३.३५.०२६
अनूपं सिन्धुराजस्य ददर्श त्रिदिवोपमम् ३.३५.०२७
तत्रापश्यत्स मेघाभं न्यग्रोधमृषिभिर्वृतम् ३.३५.०२७
समन्ताद्यस्य ताः शाखाः शतयोजनमायताः ३.३५.०२८
यस्य हस्तिनमादाय महाकायं च कच्चपम् ३.३५.०२८
भक्षार्थं गरुडः शाखामाजगाम महाबलः ३.३५.०२८
तस्य तां सहसा शाखां भारेण पतगोत्तमः ३.३५.०२९
सुपर्णः पर्णबहुलां बभञ्जाथ महाबलः ३.३५.०२९
तत्र वैखानसा माषा वालखिल्या मरीचिपाः ३.३५.०३०
अजा बभूवुर्धूम्राश्च संगताः परमर्षयः ३.३५.०३०
तेषां दयार्थं गरुडस्तां शाखां शतयोजनाम् ३.३५.०३१
जगामादाय वेगेन तौ चोभौ गजकच्छपौ ३.३५.०३१
एकपादेन धर्मात्मा भक्षयित्वा तदामिषम् ३.३५.०३२
निषादविषयं हत्वा शाखया पतगोत्तमः ३.३५.०३२
प्रहर्षमतुलं लेभे मोक्षयित्वा महामुनीन् ३.३५.०३२
स तेनैव प्रहर्षेण द्विगुणीकृतविक्रमः ३.३५.०३३
अमृतानयनार्थं वै चकार मतिमान्मतिम् ३.३५.०३३
अयोजालानि निर्मथ्य भित्त्वा रत्नगृहं वरम् ३.३५.०३४
महेन्द्रभवनाद्गुप्तमाजहारामृतं ततः ३.३५.०३४
तं महर्षिगणैर्जुष्टं सुपर्णकृतलक्षणम् ३.३५.०३५
नाम्ना सुभद्रं न्यग्रोधं ददर्श धनदानुजः ३.३५.०३५
तं तु गत्वा परं पारं समुद्रस्य नदीपतेः ३.३५.०३६
ददर्शाश्रममेकान्ते पुण्ये रम्ये वनान्तरे ३.३५.०३६
तत्र कृष्णाजिनधरं जटावल्कलधारिणम् ३.३५.०३७
ददर्श नियताहारं मारीचं नाम राक्षसं ३.३५.०३७
स रावणः समागम्य विधिवत्तेन रक्षसा ३.३५.०३८
ततः पश्चादिदं वाक्यमब्रवीद्वाक्यकोविदः ३.३५.०३८
श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अरण्यकाण्डे पञ्चत्रिंशः सर्गः ॥३-३५॥ ततः शूर्पणखा वाक्यम् तत् श्रुत्वा रोम हर्षणम् । सचिवान् अभ्यनुज्ञाय कार्यम् बुद्ध्वा जगाम ह ॥३-३५-१॥ तत् कार्यम् अनुगम्यांतर् यथावत् उपलभ्य च । दोषाणाम् च गुणानाम् च सम्प्रधार्य बल अबलम् ॥३-३५-२॥ इति कर्तव्यम् इति एव कृत्वा निश्चयम् आत्मनः । स्थिर बुद्धिः ततो रम्याम् यान शालाम् जगाम ह ॥३-३५-३॥ यान शालाम् ततो गत्वा प्रच्छन्नम् राक्षस अधिपः । सूतम् संचोदयामास रथः संयुज्यताम् इति ॥३-३५-४॥ एवम् उक्तः क्षणेन एव सारथिः लघु विक्रमः । रथम् संयोजयामास तस्य अभिमतम् उत्तमम् ॥३-३५-५॥ कांचनम् रथम् आस्थाय कामगम् रत्न भूषितम् । पिशाच वदनैः युक्तम् खरैः कनक भूषणैः ॥३-३५-६॥ मेघ प्रतिम नादेन स तेन धनद अनुजः । राक्षसाधिपतिः श्रीमान् ययौ नद नदी पतिम् ॥३-३५-७॥ स श्वेत वाल व्यजनः श्वेतः छत्रो दशाननः । स्निग्ध वैदूर्य संकाश तप्त कान्चन भूषणः ॥३-३५-८॥ दशग्रीवो विम्शति भुजो दर्शनीय परिच्छदः । त्रिदश अरिः मुनीन्द्र घ्नो दश शीर्ष इव अद्रि राट् ॥३-३५-९॥ कामगम् रथम् आस्थाय शुशुभे राक्षसाधिपः । विद्युन् मण्डलवान् मेघः स बलाक इव अंबरे ॥३-३५-१०॥ स शैलम् सागर अनूपम् वीर्यवान् अवलोकयन् । नाना पुष्प फलैर् वृक्षैर् अनुकीर्णम् सहस्रशः ॥३-३५-११॥ शीत मंगल तोयाभिः पद्मिनीभिः समंततः । विशालैः आश्रम पदैः वेदिमद्भिः अलंकृतम् ॥३-३५-१२॥ कदल्य अटवि संशोभम् नालिकेर उपशोभितम् । सालैः तालैः तमालैः च तरुभिः च सुपुष्पितैः ॥३-३५-१३॥ अत्यन्त नियत आहारैः शोभितम् परम ऋषिभिः । नागैः सुपर्णैः गंधर्वैः किंनरैः च सहस्रशः ॥३-३५-१४॥ जित कामैः च सिद्धैः च चारणैः च उपशोभितम् । आजैः वैखानसैः माषैः वालखिल्यैः मरीचिपैः ॥३-३५-१५॥ दिव्य आभरण माल्याभिः दिव्य रूपाभिः आवृतम् । क्रीडा रति विधिज्ञाभिः अप्सरोभिः सहस्रशः ॥३-३५-१६॥ सेवितम् देव पत्नीभिः श्रीमतीभिः उपासितम् । देव दानव सन्घैः च चरितम् तु अमृत अशिभिः ॥३-३५-१७॥ हंस क्रौन्च प्लव आकीर्णम् सारसैः संप्रणादितम् । वैदूर्य प्रस्तरम् स्निग्धम् सांद्रम् सागर तेजसा ॥३-३५-१८॥ पाण्डुराणि विशालानि दिव्य माल्य युतानि च । तूर्य गीत अभिजुष्टानि विमानानि समंततः ॥३-३५-१९॥ तपसा जित लोकानाम् कामगान् अभिसंपतन् । गन्धर्व अप्सरसः चैव ददर्श धनदानुजः ॥३-३५-२०॥ निर्यास रस मूलानाम् चंदनानाम् सहस्रशः । वनानि पश्यन् सौम्यानि घ्राण तृप्ति कराणि च ॥३-३५-२१॥ अगुरूणाम् च मुख्यानाम् वनानि उपवनानि च । तक्कोलानाम् च जात्यानाम् फलानाम् च सुगन्धिनाम् ॥३-३५-२२॥ पुष्पाणि च तमालस्य गुल्मानि मरिचस्य च । मुक्तानाम् च समूहानि शुष्यमाणानि तीरतः ॥३-३५-२३॥ शैलानि प्रवरान् चैव प्रवाल निचयान् तथा । कांचनानि च शृंगाणि राजतानि तथैव च ॥३-३५-२४॥ प्रस्रवाणि मनोज्ञानि प्रसन्नानि अद्भुतानि च । धन धान्य उपपन्नानि स्त्री रत्नैः आवृतानि च ॥३-३५-२५॥ हस्ति अश्व रथ गाढानि नगराणि विलोकयन् । तम् समम् सर्वतः स्निग्धम् मृदु संस्पर्श मारुतम् ॥३-३५-२६॥ अनूपे सिन्धु राजस्य ददर्श त्रिदिव उपमम् । तत्र अपश्यत् स मेघ आभम् न्यग्रोधम् मुनिभिर् वृतम् ॥३-३५-२७॥ समंतात् यस्य ताः शाखाः शत योजनम् आयताः । यस्य हस्तिनम् आदाय महा कायम् च कच्छपम् ॥३-३५-२८॥ भक्षार्थम् गरुडः शाखाम् आजगाम महाबलः । तस्य ताम् सहसा शाखाम् भारेण पतगोत्तमः ॥३-३५-२९॥ सुपर्णः पर्ण बहुलाम् बभंज अथ महाबलः । तत्र वैखानसा माषा वालखिल्या मरीचिपाः ॥३-३५-३०॥ अजा बभूवुः धूम्राः च संगताः परमर्षयः । तेषाम् दयाअर्थम् गरुडः ताम् शाखाम् शत योजनाम् ॥३-३५-३१॥ भग्नम् आदाय वेगेन तौ च उभौ गज कच्छपौ । एक पादेन धर्म आत्मा भक्षयित्वा तत् आमिषम् ॥३-३५-३२॥ निषाद विषयम् हत्वा शाखया पतगोत्तमः । प्रहर्षम् अतुलम् लेभे मोक्षयित्वा महामुनीन् ॥३-३५-३३॥ स तेन तु प्रहर्षेण द्विगुणी कृत विक्रमः । अमृत आनयनार्थम् वै चकार मतिमान् मतिम् ॥३-३५-३४॥ अयो जालानि निर्मथ्य भित्त्वा रत्न गृहम् वरम् । महेन्द्र भवनात् गुप्तम् आजहार अमृतम् ततः ॥३-३५-३५॥ तम् महर्षि गणैः जुष्टम् सुपर्ण कृत लक्षणम् । नाम्ना सुभद्रम् न्यग्रोधम् ददर्श धनद अनुजः ॥३-३५-३६॥ तम् तु गत्वा परम् पारम् समुद्रस्य नदी पतेः । ददर्श आश्रमम् एकांते पुण्ये रम्ये वनांतरे ॥३-३५-३७॥ तत्र कृष्ण अजिन धरम् जटा वल्कल धारिणम् । ददर्श नियत आहारम् मारीचम् नाम राक्षसम् ॥३-३५-३८॥ स रावणः समागम्य विधिवत् तेन रक्षसा । मारीचेन अर्चितो राजा सर्व कामैः अमानुषैः ॥३-३५-३९॥ तम् स्वयम् पूजयित्वा च भोजनेन उदकेन च । अर्थोपहितया वाचा मारीचो वाक्यम् अब्रवीत् ॥३-३५-४०॥ कच्चित् ते कुशलम् राजन् लंकायाम् राक्षसेश्वर । केन अर्थेन् पुनः त्वम् वै तूर्णम् एव इह आगतः ॥३-३५-४१॥ एवम् उक्तो महातेजा मारीचेन स रावण । ततः पश्चात् इदम् वाक्यम् अब्रवीत् वाक्य कोविदः ॥३-३५-४२॥ इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्यकाण्डे पञ्चत्रिंशः सर्गः ॥३-३५॥स्रोतःसंपादित करें
पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । अत्र