ऋग्वेदः सूक्तं १०.६९

ऋग्वेदः - मण्डल १०
सूक्तं १०.६९
सुमित्रो वाध्र्यश्वः

दे. अग्निः। त्रिष्टुप्, १-२ जगती

भद्रा अग्नेर्वध्र्यश्वस्य संदृशो वामी प्रणीतिः सुरणा उपेतयः ।
यदीं सुमित्रा विशो अग्र इन्धते घृतेनाहुतो जरते दविद्युतत् ॥१॥
घृतमग्नेर्वध्र्यश्वस्य वर्धनं घृतमन्नं घृतम्वस्य मेदनम् ।
घृतेनाहुत उर्विया वि पप्रथे सूर्य इव रोचते सर्पिरासुतिः ॥२॥
यत्ते मनुर्यदनीकं सुमित्रः समीधे अग्ने तदिदं नवीयः ।
स रेवच्छोच स गिरो जुषस्व स वाजं दर्षि स इह श्रवो धाः ॥३॥
यं त्वा पूर्वमीळितो वध्र्यश्वः समीधे अग्ने स इदं जुषस्व ।
स न स्तिपा उत भवा तनूपा दात्रं रक्षस्व यदिदं ते अस्मे ॥४॥
भवा द्युम्नी वाध्र्यश्वोत गोपा मा त्वा तारीदभिमातिर्जनानाम् ।
शूर इव धृष्णुश्च्यवनः सुमित्रः प्र नु वोचं वाध्र्यश्वस्य नाम ॥५॥
समज्र्या पर्वत्या वसूनि दासा वृत्राण्यार्या जिगेथ ।
शूर इव धृष्णुश्च्यवनो जनानां त्वमग्ने पृतनायूँरभि ष्याः ॥६॥
दीर्घतन्तुर्बृहदुक्षायमग्निः सहस्रस्तरीः शतनीथ ऋभ्वा ।
द्युमान्द्युमत्सु नृभिर्मृज्यमानः सुमित्रेषु दीदयो देवयत्सु ॥७॥
त्वे धेनुः सुदुघा जातवेदोऽसश्चतेव समना सबर्धुक् ।
त्वं नृभिर्दक्षिणावद्भिरग्ने सुमित्रेभिरिध्यसे देवयद्भिः ॥८॥
देवाश्चित्ते अमृता जातवेदो महिमानं वाध्र्यश्व प्र वोचन् ।
यत्सम्पृच्छं मानुषीर्विश आयन्त्वं नृभिरजयस्त्वावृधेभिः ॥९॥
पितेव पुत्रमबिभरुपस्थे त्वामग्ने वध्र्यश्वः सपर्यन् ।
जुषाणो अस्य समिधं यविष्ठोत पूर्वाँ अवनोर्व्राधतश्चित् ॥१०॥
शश्वदग्निर्वध्र्यश्वस्य शत्रून्नृभिर्जिगाय सुतसोमवद्भिः ।
समनं चिददहश्चित्रभानोऽव व्राधन्तमभिनद्वृधश्चित् ॥११॥
अयमग्निर्वध्र्यश्वस्य वृत्रहा सनकात्प्रेद्धो नमसोपवाक्यः ।
स नो अजामीँरुत वा विजामीनभि तिष्ठ शर्धतो वाध्र्यश्व ॥१२॥

सायणभाष्यम्

षष्ठेऽनुवाके षोडश सूक्तानि । “ भद्राः' इति द्वादशर्चं प्रथमं सूक्तं वध्र्यश्वपुत्रस्य सुमित्रस्यार्षम् । आदितो द्वे जगत्यावथ दश त्रिष्टुभः । अग्निर्देवता। तथा चानुक्रम्यते- भद्राः सुमित्रो वाध्र्यश्व आग्नेयं द्विजगत्यादि ' इति । गतो विनियोगः ॥

भ॒द्रा अ॒ग्नेर्व॑ध्र्य॒श्वस्य॑ सं॒दृशो॑ वा॒मी प्रणी॑तिः सु॒रणा॒ उपे॑तयः ।

यदीं॑ सुमि॒त्रा विशो॒ अग्र॑ इं॒धते॑ घृ॒तेनाहु॑तो जरते॒ दवि॑द्युतत् ॥१

भ॒द्राः । अ॒ग्नेः । व॒ध्रि॒ऽअ॒श्वस्य॑ । स॒म्ऽदृशः॑ । वा॒मी । प्रऽनी॑तिः । सु॒ऽरणाः॑ । उप॑ऽइतयः ।

यत् । ई॒म् । सु॒ऽमि॒त्राः । विशः॑ । अग्रे॑ । इ॒न्धते॑ । घृ॒तेन॑ । आऽहु॑तः । ज॒र॒ते॒ । दवि॑द्युतत् ॥१

भद्राः । अग्नेः । वध्रिऽअश्वस्य । सम्ऽदृशः । वामी । प्रऽनीतिः । सुऽरणाः । उपऽइतयः ।

यत् । ईम् । सुऽमित्राः । विशः । अग्रे । इन्धते । घृतेन । आऽहुतः । जरते । दविद्युतत् ॥१

“अग्नेः वक्ष्यमाणगुणस्य “संदृशः संदृष्टयः “वध्र्यश्वस्य एतन्नामकस्य मम पितुः “भद्राः कल्याणकारिण्यो भवन्तु । यद्वा । वध्र्यश्वस्य वध्र्यश्वकुले जातस्याग्नेः संदृष्टयो भजनीया भवन्तु । “प्रणीतिः तस्य प्रणयनं “वामी कल्याणं च भवतु । तथा “उपेतयः यज्ञं प्रत्युपगतयः “सुरणाः शोभनरमणा भवन्तुः । “सुमित्राः एतन्नामधेयाः “विशः अमी मनुष्याः “ईम् एनमग्निम् “अग्रे प्रथमं “यत् यदा “इन्धते हविर्भिर्दीपयन्ति तदा “घृतेनाहुतः हविर्भिश्च “दविद्युतत् भृशं द्योतमानः । ' दाधर्ति दर्धर्ति° ' इत्यादिना निपातितः । सोऽग्निः "जरते अस्माभिः स्तूयते ॥

घृ॒तम॒ग्नेर्व॑ध्र्य॒श्वस्य॒ वर्ध॑नं घृ॒तमन्नं॑ घृ॒तम्व॑स्य॒ मेद॑नं ।

घृ॒तेनाहु॑त उर्वि॒या वि प॑प्रथे॒ सूर्य॑ इव रोचते स॒र्पिरा॑सुतिः ॥२

घृ॒तम् । अ॒ग्नेः । व॒ध्रि॒ऽअ॒श्वस्य॑ । वर्ध॑नम् । घृ॒तम् । अन्न॑म् । घृ॒तम् । ऊं॒ इति॑ । अ॒स्य॒ । मेद॑नम् ।

घृ॒तेन॑ । आऽहु॑तः । उ॒र्वि॒या । वि । प॒प्र॒थे॒ । सूर्यः॑ऽइव । रो॒च॒ते॒ । स॒र्पिःऽआ॑सुतिः ॥२

घृतम् । अग्नेः । वध्रिऽअश्वस्य । वर्धनम् । घृतम् । अन्नम् । घृतम् । ऊं इति । अस्य । मेदनम् ।

घृतेन । आऽहुतः । उर्विया । वि । पप्रथे । सूर्यःऽइव । रोचते । सर्पिःऽआसुतिः ॥२

“वध्र्यश्वस्य संबन्धिनः “अग्नेः “घृतं दीयमानं हविः “वर्धनं भवतु । तथा “घृतमन्नम् अदनीयं भवतु । तथा “अस्य अग्नेः "घृतमु घृतमेव “मेदनं पुष्टिकरं भवतु । येनाग्निः पुष्टो भवति तन्मेदनम् । तेन “घृतेनाहुतः अग्निः “उर्विया उर्वत्यन्तं "वि “पप्रथे स्वतेजसा विप्रथितो भवति । तथा “सर्पिरासुतिः सर्पिरासूयते यस्मिन्निति सोऽग्निः “सूर्य इव “रोचते दीप्यते ॥

यत्ते॒ मनु॒र्यदनी॑कं सुमि॒त्रः स॑मी॒धे अ॑ग्ने॒ तदि॒दं नवी॑यः ।

स रे॒वच्छो॑च॒ स गिरो॑ जुषस्व॒ स वाजं॑ दर्षि॒ स इ॒ह श्रवो॑ धाः ॥३

यत् । ते॒ । मनुः॑ । यत् । अनी॑कम् । सु॒ऽमि॒त्रः । स॒म्ऽई॒धे । अ॒ग्ने॒ । तत् । इ॒दम् । नवी॑यः ।

सः । रे॒वत् । शो॒च॒ । सः । गिरः॑ । जु॒ष॒स्व॒ । सः । वाज॑म् । द॒र्षि॒ । सः । इ॒ह । श्रवः॑ । धाः॒ ॥३

यत् । ते । मनुः । यत् । अनीकम् । सुऽमित्रः । सम्ऽईधे । अग्ने । तत् । इदम् । नवीयः ।

सः । रेवत् । शोच । सः । गिरः । जुषस्व । सः । वाजम् । दर्षि । सः । इह । श्रवः । धाः ॥३

हे “अग्ने “ते त्वदीयं “यत् “अनीकं रश्मिसंघं “मनुः एतन्नामकः यथा “समीधे हविर्भिः सम्यग्दीपयति “सुमित्रः एतन्नामकोऽहं समीधे सम्यग्दीपयामि। ‘ ञिइन्धी दीप्तौ'। लिटि ‘ इन्धिभवतिभ्यां च' इति कित्त्वान्नलोपः । “तदिदं सोऽयं रश्मिसंधः “नवीयः नवतरो भवतु । “सः त्वं “रेवत् धनयुक्तं यथा भवति तथा “शोच प्रज्वल । “सः एव त्वं “गिरः अस्मदीयाः स्तुतीः “जुषस्व सेवस्व । “सः त्वं “वाजं शत्रुबलं “दर्षि विदारय । तथा “इह मयि “श्रवः अन्नं “धाः धेहि ॥

यं त्वा॒ पूर्व॑मीळि॒तो व॑ध्र्य॒श्वः स॑मी॒धे अ॑ग्ने॒ स इ॒दं जु॑षस्व ।

स नः॑ स्ति॒पा उ॒त भ॑वा तनू॒पा दा॒त्रं र॑क्षस्व॒ यदि॒दं ते॑ अ॒स्मे ॥४

यम् । त्वा॒ । पूर्व॑म् । ई॒ळि॒तः । व॒ध्रि॒ऽअ॒श्वः । स॒म्ऽई॒धे । अ॒ग्ने॒ । सः । इ॒दम् । जु॒ष॒स्व॒ ।

सः । नः॒ । स्ति॒ऽपाः । उ॒त । भ॒व॒ । त॒नू॒ऽपाः । दा॒त्रम् । र॒क्ष॒स्व॒ । यत् । इ॒दम् । ते॒ । अ॒स्मे इति॑ ॥४

यम् । त्वा । पूर्वम् । ईळितः । वध्रिऽअश्वः । सम्ऽईधे । अग्ने । सः । इदम् । जुषस्व ।

सः । नः । स्तिऽपाः । उत । भव । तनूऽपाः । दात्रम् । रक्षस्व । यत् । इदम् । ते । अस्मे इति ॥४

“ईळितः । व्यत्ययेन कर्तरि क्तः । स्तोता “वध्र्यश्वः मम पिता “पूर्वं पूर्वस्मिन्काले संजातं “यं “त्वा त्वां “समीधे हविर्भिः सम्यगदीपयत् “सः त्वमिदानीं मया क्रियमाणम् “इदं स्तोत्रं “जुषस्व सेवस्व । यद्वा । वध्र्यश्वस्तस्य पुत्रोऽहं सम्यग्दीपितवानस्मि । “सः त्वं “नः अस्माकं “स्तिपाः। पृषोदरादिः । पस्त्यं गृहम् । तस्य रक्षकः “भव । यद्वा । उपस्थितान् ज्योतिष्टोमादीन्यागान् पालयतीति स्तिपाः । अस्मदीयानां यज्ञानां पालयिता भव। “उत अपि च “तनूपाः स्वाङ्गानां रक्षको भव। किंच “दात्रं तद्धनं “रक्षस्व "यदिदं धनं “ते तव स्वभूतेषु “अस्मे अस्मासु तिष्ठति ॥

भवा॑ द्यु॒म्नी वा॑ध्र्यश्वो॒त गो॒पा मा त्वा॑ तारीद॒भिमा॑ति॒र्जना॑नां ।

शूर॑ इव धृ॒ष्णुश्च्यव॑नः सुमि॒त्रः प्र नु वो॑चं॒ वाध्र्य॑श्वस्य॒ नाम॑ ॥५

भव॑ । द्यु॒म्नी । वा॒ध्रि॒ऽअ॒श्व॒ । उ॒त । गो॒पाः । मा । त्वा॒ । ता॒री॒त् । अ॒भिऽमा॑तिः । जना॑नाम् ।

शूरः॑ऽइव । घृ॒ष्णुः । च्यव॑नः । सु॒ऽमि॒त्रः । प्र । नु । वो॒च॒म् । वाध्रि॑ऽअश्वस्य । नाम॑ ॥५

भव । द्युम्नी । वाध्रिऽअश्व । उत । गोपाः । मा । त्वा । तारीत् । अभिऽमातिः । जनानाम् ।

शूरःऽइव । घृष्णुः । च्यवनः । सुऽमित्रः । प्र । नु । वोचम् । वाध्रिऽअश्वस्य । नाम ॥५

हे “वाध्र्यश्व वध्र्यश्वकुले जाताग्ने “द्युम्नी । 'द्युम्नं द्योततेर्यशो वान्नं वा'। तद्वान् “भव । “उत अपि च “गोपाः गोपयिता भव । किंच “त्वा त्वाम् कश्चिदपि “मा “तारीत् मा हिनस्तु । यतः “जनानां शत्रूणाम् “अभिमातिः अभिभवनशीलमानयुक्तोऽभिभविता भवसि । किंच शूरइव बलवानिव “धृष्णुः शत्रुधर्षणशीलः तस्मात् “च्यवनः तेषां च्यावयिता भवसि । अथ “वाध्र्यश्वस्य अग्नेस्तव “नाम अग्निर्जातवेदा वैश्वानर इत्यादीनि नामानि “नु क्षिप्रं “सुमित्रः “अहं “प्र “वोचं प्रब्रवीमि । तस्मान्मेऽन्नादियुक्तो भव ॥

सम॒ज्र्या॑ पर्व॒त्या॒३॒॑ वसू॑नि॒ दासा॑ वृ॒त्राण्यार्या॑ जिगेथ ।

शूर॑ इव धृ॒ष्णुश्च्यव॑नो॒ जना॑नां॒ त्वम॑ग्ने पृतना॒यूँर॒भि ष्याः॑ ॥६

सम् । अ॒ज्र्या॑ । प॒र्व॒त्या॑ । वसू॑नि । दासा॑ । वृ॒त्राणि॑ । आर्या॑ । जि॒गे॒थ॒ ।

शूरः॑ऽइव । घृ॒ष्णुः । च्यव॑नः । जना॑नाम् । त्वम् । अ॒ग्ने॒ । पृ॒त॒ना॒ऽयून् । अ॒भि । स्याः॒ ॥६

सम् । अज्र्या । पर्वत्या । वसूनि । दासा । वृत्राणि । आर्या । जिगेथ ।

शूरःऽइव । घृष्णुः । च्यवनः । जनानाम् । त्वम् । अग्ने । पृतनाऽयून् । अभि । स्याः ॥६

हे “अग्ने अज्र्या। अजन्ति गच्छन्तीत्यज्रयो जनाः। तेभ्यो हितानि “पर्वत्या पर्वतभवानि “वसूनि गवादिलक्षणानि “सं “जिगेथ शत्रुभ्यः संजितवानसि । तथा “आर्यां बलवद्भिः कृतान् “दासा दासैरसुरैः कृतान “वृत्राणि उपद्रवान् “सं “जिगेथ । तान् हतवानसीत्यर्थः।' जि जये । लिटि रूपम्। “शूरइव “धृष्णुः “जनानां “च्यवनः “त्वं पृतनायून् संग्रामकामान् “अभि “ष्याः अभिभब । पृतनायूनित्यत्र लोपाभावश्छान्दसः । ‘ अश्वाघस्यात्' इत्यात्वं विधीयमानमस्मादपि व्यत्ययेन भवति ॥ ॥ १९ ॥

दी॒र्घतं॑तुर्बृ॒हदु॑क्षा॒यम॒ग्निः स॒हस्र॑स्तरीः श॒तनी॑थ॒ ऋभ्वा॑ ।

द्यु॒मांद्यु॒मत्सु॒ नृभि॑र्मृ॒ज्यमा॑नः सुमि॒त्रेषु॑ दीदयो देव॒यत्सु॑ ॥७

दी॒र्घऽत॑न्तुः । बृ॒हत्ऽउ॑क्षा । अ॒यम् । अ॒ग्निः । स॒हस्र॑ऽस्तरीः । श॒तऽनी॑थः । ऋभ्वा॑ ।

द्यु॒ऽमान् । द्यु॒मत्ऽसु॑ । नृऽभिः॑ । मृ॒ज्यमा॑नः । सु॒ऽमि॒त्रेषु॑ । दी॒द॒यः॒ । दे॒व॒यत्ऽसु॑ ॥७

दीर्घऽतन्तुः । बृहत्ऽउक्षा । अयम् । अग्निः । सहस्रऽस्तरीः । शतऽनीथः । ऋभ्वा ।

द्युऽमान् । द्युमत्ऽसु । नृऽभिः । मृज्यमानः । सुऽमित्रेषु । दीदयः । देवयत्ऽसु ॥७

“दीर्घतन्तुः । यैर्यज्ञं संतनोति ते तन्तवः स्तोत्रादयः। प्रभूतस्तुतिमान् "बृहदुक्षा। उक्षा सेचको रश्मिः । प्रभूतरश्मियुक्तः “सहस्रस्तरीः हवीरूपबह्वाच्छादनः “शतनीथः आहवनीयादिद्वारेण बहुविधनयनः “ऋभ्वा महान् “द्युमत्सु दीप्तिमत्सु मध्ये “द्युमान् अतिशयेन दीप्तिमान् “अयमग्निः "नृभिः कर्मनेतृभिर्ऋत्विग्भिः मृज्यमानः अलंक्रियमाणो भवति । ' मृजू शौचालंकारयोः । स त्वं “देवयत्सु देवान् कामयमानेषु “सुमित्रेषु अस्मासु "दीदयः दीप्यस्व । दीदयतिर्दीप्तिकर्मा ॥

त्वे धे॒नुः सु॒दुघा॑ जातवेदोऽस॒श्चते॑व सम॒ना स॑ब॒र्धुक् ।

त्वं नृभि॒र्दक्षि॑णावद्भिरग्ने सुमि॒त्रेभि॑रिध्यसे देव॒यद्भिः॑ ॥८

त्वे इति॑ । धे॒नुः । सु॒ऽदुघा॑ । जा॒त॒ऽवे॒दः॒ । अ॒स॒श्चता॑ऽइव । स॒म॒ना । स॒बः॒ऽधुक् ।

त्वम् । नृऽभिः॑ । दक्षि॑णावत्ऽभिः । अ॒ग्ने॒ । सु॒ऽमि॒त्रेभिः॑ । इ॒ध्य॒से॒ । दे॒व॒यत्ऽभिः॑ ॥८

त्वे इति । धेनुः । सुऽदुघा । जातऽवेदः । असश्चताऽइव । समना । सबःऽधुक् ।

त्वम् । नृऽभिः । दक्षिणावत्ऽभिः । अग्ने । सुऽमित्रेभिः । इध्यसे । देवयत्ऽभिः ॥८

हे "जातवेदः जातप्रज्ञ “अग्ने “त्वे त्वयि “सुदुघा सुष्ठु पयसो दोग्ध्री काचिद्धोमसाधनभूता “धेनुः अस्ति । कीदृशी। “असश्चतेव संगवर्जितेनेवैकत्र स्थित्यभावात्कुत्रापि न संयुक्तेनादित्येन “समना संगता “सबर्धुक् अमृतं दुहाना गोरूपा माध्यमिका वाग्वैद्युते त्वय्यस्तीति भावः । तादृशः “त्वं “नृभिः कर्मनेतृभिः “दक्षिणावद्भिः ऋत्विग्भ्यो देयत्वेन तद्वद्भिः “देवयद्भिः देवकामैः “सुमित्रेभिः अस्माभिः “इध्यसे हविर्भिर्दीप्यसे ॥

दे॒वाश्चि॑त्ते अ॒मृता॑ जातवेदो महि॒मानं॑ वाध्र्यश्व॒ प्र वो॑चन् ।

यत्सं॒पृच्छं॒ मानु॑षी॒र्विश॒ आयं॒त्वं नृभि॑रजय॒स्त्वावृ॑धेभिः ॥९

दे॒वाः । चि॒त् । ते॒ । अ॒मृताः॑ । जा॒त॒ऽवे॒दः॒ । म॒हि॒मान॑म् । वा॒ध्रि॒ऽअ॒श्व॒ । प्र । वो॒च॒न् ।

यत् । स॒म्ऽपृच्छ॑म् । मानु॑षीः । विशः॑ । आय॑न् । त्वम् । नृऽभिः॑ । अ॒ज॒यः॒ । त्वाऽवृ॑धेभिः ॥९

देवाः । चित् । ते । अमृताः । जातऽवेदः । महिमानम् । वाध्रिऽअश्व । प्र । वोचन् ।

यत् । सम्ऽपृच्छम् । मानुषीः । विशः । आयन् । त्वम् । नृऽभिः । अजयः । त्वाऽवृधेभिः ॥९

हे "जातवेदः हे “वाध्र्यश्व अग्ने “ते तव “महिमानम् “अमृताः देवाश्चित् देवा अपि “प्र “वोचन् प्रब्रुवन्ति । “यत् यदा “मानुषीः मनुष्यसंबन्धिन्यः “विशः प्रजाः “संपृच्छं देवैः सह को वा असुरान् हन्तीत्येवमादिकं संप्रश्नम् “आयन प्राप्तवन्तः तदा “त्वं “नृभिः सर्वस्य नेतृभिः “त्वावृधेभिः त्वया वर्धितैर्देवैः सह कर्मविघ्नकारिणस्तान “अजयः जितवानसि ॥

पि॒तेव॑ पु॒त्रम॑बिभरु॒पस्थे॒ त्वाम॑ग्ने वध्र्य॒श्वः स॑प॒र्यन् ।

जु॒षा॒णो अ॑स्य स॒मिधं॑ यविष्ठो॒त पूर्वाँ॑ अवनो॒र्व्राध॑तश्चित् ॥१०

पि॒ताऽइ॑व । पु॒त्रम् । अ॒बि॒भः॒ । उ॒पऽस्थे॑ । त्वाम् । अ॒ग्ने॒ । व॒ध्रि॒ऽअ॒श्वः । स॒प॒र्यन् ।

जु॒षा॒णः । अ॒स्य॒ । स॒म्ऽइध॑म् । य॒वि॒ष्ठ॒ । उ॒त । पूर्वा॑न् । अ॒व॒नोः॒ । व्राध॑तः । चि॒त् ॥१०

पिताऽइव । पुत्रम् । अबिभः । उपऽस्थे । त्वाम् । अग्ने । वध्रिऽअश्वः । सपर्यन् ।

जुषाणः । अस्य । सम्ऽइधम् । यविष्ठ । उत । पूर्वान् । अवनोः । व्राधतः । चित् ॥१०

हे “अग्ने “त्वाम् “उपस्थे पृथिव्या उपस्थान उतरवेद्यां “सपर्यन् । परिचर्याकर्मा । परिचरन् “वध्र्यश्वः मम पिता “अबिभः धृतवान् हविर्भिः पोषितवान्वा । कथमिव । “पितेव यथा पिता समीपे “पुत्रं स्थापयति पोषयति वा । ‘ डुभृञ् धारणपोषणयोः । लङि तिपि गुणे कृते हल्ङ्यादिना तिपो लोपः । हे “यविष्ठ युवतमाग्ने “उत अपि च “अस्य वध्र्यश्वस्य पितुर्वा मम वा “समिधं “जुषाणः सेवमानः सन् “पूर्वान् प्रत्नान “व्राधतश्चित् बाधकानपि शत्रून् “अवनोः अवधीः । वनतिर्हिंसयां भौवादिकः । व्यत्ययेनोप्रत्ययः ॥

शश्व॑द॒ग्निर्व॑ध्र्य॒श्वस्य॒ शत्रू॒न्नृभि॑र्जिगाय सु॒तसो॑मवद्भिः ।

सम॑नं चिददहश्चित्रभा॒नोऽव॒ व्राधं॑तमभिनद्वृ॒धश्चि॑त् ॥११

शश्व॑त् । अ॒ग्निः । व॒ध्रि॒ऽअ॒श्वस्य॑ । शत्रू॑न् । नृऽभिः॑ । जि॒गा॒य॒ । सु॒तसो॑मवत्ऽभिः ।

सम॑नम् । चि॒त् । अ॒द॒हः॒ । चि॒त्र॒भा॒नो॒ इति॑ चित्रऽभानो । अव॑ । व्राध॑न्तम् । अ॒भि॒न॒त् । वृ॒धः । चि॒त् ॥११

शश्वत् । अग्निः । वध्रिऽअश्वस्य । शत्रून् । नृऽभिः । जिगाय । सुतसोमवत्ऽभिः ।

समनम् । चित् । अदहः । चित्रभानो इति चित्रऽभानो । अव । व्राधन्तम् । अभिनत् । वृधः । चित् ॥११

सः “अग्निः “वध्र्यश्वस्य “सुतसोमवद्भिः अभिषुतसोमैः । अनुवादको मत्वर्थीयः । तैः “नृभिः ऋत्विग्भिः “शश्वत् सर्वदा “शत्रून् “जिगाय जितवान् । अथ प्रत्यक्षः । हे “चित्रभानो नानातेजस्क चायनीयदीप्तिमन् वाग्ने त्वं “समनं “चित् । समनमिति संग्रामनाम । तमपि “अदहः स्वतेजोभिः । अथ तव स्तोता वाध्र्यश्वः “वृधश्चित् स्वयं वृद्धो भवन “व्राधन्तं वर्धमानं हिंसकं वा “अव “अभिनत् अवाङ्मुखं कृत्वा अच्छिनत् । यद्वा त्वमेव तमवाभिनत् । अवाङ्मुखं कृत्वाभिनः अच्छिनः। प्रथममध्यमयोः समानमेतद्रूपम् ॥

अ॒यम॒ग्निर्व॑ध्र्य॒श्वस्य॑ वृत्र॒हा स॑न॒कात्प्रेद्धो॒ नम॑सोपवा॒क्यः॑ ।

स नो॒ अजा॑मीँरु॒त वा॒ विजा॑मीन॒भि ति॑ष्ठ॒ शर्ध॑तो वाध्र्यश्व ॥१२

अ॒यम् । अ॒ग्निः । व॒ध्रि॒ऽअ॒श्वस्य॑ । वृ॒त्र॒ऽहा । स॒न॒कात् । प्रऽइ॑द्धः । नम॑सा । उ॒प॒ऽवा॒क्यः॑ ।

सः । नः॒ । अजा॑मीन् । उ॒त । वा॒ । विऽजा॑मीन् । अ॒भि । ति॒ष्ठ॒ । शर्ध॑तः । वा॒ध्रि॒ऽअ॒श्व॒ ॥१२

अयम् । अग्निः । वध्रिऽअश्वस्य । वृत्रऽहा । सनकात् । प्रऽइद्धः । नमसा । उपऽवाक्यः ।

सः । नः । अजामीन् । उत । वा । विऽजामीन् । अभि । तिष्ठ । शर्धतः । वाध्रिऽअश्व ॥१२

“वृत्रहा शत्रूणां हन्ता “अयमग्निः “सनकात् चिरादारभ्य “वध्र्यश्वस्य हविषा “प्रेद्धः प्रकर्षेण दीपितो भवति । तथा तस्य “नमसा नमस्कारेण सह “उपवाक्यः उपस्तोतव्यो भवति । हे “वाध्र्यश्व वध्र्यश्वकुले मथनेन समुत्पन्नाग्ने “सः त्वं “नः अस्माकम् “अजामीन् अज्ञातीन शत्रून् "उत “वा अपि वा “शर्धतः हिंसतः “विजामीन विविधान् ज्ञातीनपि “अभि “तिष्ठ अभिभव ॥ ॥ २०॥