नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः ११९
सनातन उवाच ॥
अथ तेऽहं प्रवक्ष्यामि दशम्या वै व्रतानि च ॥
यानि कृत्वा नरो भक्त्या धर्मराजप्रियो भवेत् ॥ ११९-१ ॥
चैत्रशुक्लदशम्यां तु धर्मराजं प्रपूजयेत् ॥
तत्कालसंभवैः पुष्पैः फलैर्गंधादिभिस्तथा ॥ ११९-२ ॥
सोपवासो वैकभक्तो भोजयित्वा द्विजोत्तमान् ॥
चतुर्द्दशततस्तेभ्यः शक्त्या दद्याच्च दक्षिणाम् ॥ ११९-३ ॥
एवं यः कुरुते विप्र धर्मराजप्रपूजनम् ॥
स धर्मस्याज्ञयागच्छेद्देवैः साधर्म्यमच्युतः ॥ ११९-४ ॥
दशम्यां माधवे शुक्ले विष्णुमभ्यर्च्य मानवः ॥
गंधाद्यैरुपचारैश्च श्वेतपुष्पैः सुगंधिभिः ॥ ११९-५ ॥
शतं प्रदक्षिणाः कृत्वा विप्रन्संभोज्य यत्नतः ॥
लभते वैष्णवं लोकं नात्र कार्या विचारणा ॥ ११९-६ ॥
ज्येष्ठे शुक्लदशम्यां तु जाह्नवी सरितां वरा ॥
समायाता धरां स्वर्गात्तस्मात्सा पुण्यदा स्मृता ॥ ११९-७ ॥
ज्येष्ठः शुक्लदलं हस्तो बुधश्च दशमीः तिथिः ॥
गरानन्दव्यतीपाताः कन्येंदुवृषभास्कराः ॥ ११९-८ ॥
दशयोगः समाख्यातो महापुण्यतमो द्विज ॥
हरते दश पापानि तस्माद्दशहरः स्मृतः ॥ ११९-९ ॥
अस्यां यो जाह्नवीं प्राप्य स्नाति संप्रीतमानसः ॥
विधिना जाह्नवीतोये स याति हरिमन्दिरम् ॥ ११९-१० ॥
आषाढशुक्लदशमी पुण्या मन्वादिकैः स्मृता ॥
तस्यां स्नानं जपो दानं होमो वा स्वर्गतिप्रदाः ॥ ११९-११ ॥
श्रावणे शुक्लदशमी सर्वाशापरिपूर्तिदा ॥
अस्यां शिवार्चनं शस्तं गन्धाद्यै रुपचारकैः ॥ ११९-१२ ॥
तत्रोपवासो नक्तं वा द्विजानां भोजनं जपः ॥
हेम्नो दान च धेन्वादेः सर्वपापप्रणाशनम् ॥ ११९-१३ ॥
अथो नभस्यशुक्लायां दशम्यां द्विजसत्तम ॥
व्रतं दशावताराख्यं तत्र स्नानं जलाशये ॥ ११९-१४ ॥
कृत्वा संध्यादिनियमं देवर्षिपितृतर्पणम् ॥
ततो दशावताराणि समभ्यर्चेत्समाहितः ॥ ११९-१५ ॥
मत्स्यं कूर्मं वराहं च नरसिंहं त्रिविक्रमम् ॥
रामं रामं च कृष्णं च बौद्धं कल्किनमेव च ॥ ११९-१६ ॥
दशमूर्तिस्तु सौवर्णीः पूजयित्वा विधानतः ॥
दशभ्यो विप्रवर्येभ्यो दद्यात्सत्कृत्य नारद ॥ ११९-१७ ॥
उपवासं चैकभक्तं कृत्वा संभोज्य वाडवान् ॥
विसृज्य पश्चाद्भुंजीत स्वयं स्वेष्टैः समाहितः ॥ ११९-१८ ॥
भक्त्या कृत्वा व्रतं त्वेतद्भुक्त्वा भोगानिहोत्तमान् ॥
विमानेन व्रजेदंते विष्णुलोकं सनातनम् ॥ ११९-१९ ॥
आश्विने शुक्लदशमी विजया सा प्रकीर्तिता ॥
चतुर्गोमयपिंडानि प्रातर्न्यस्य गृहांगणे ॥ ११९-२० ॥
चक्रवालस्वरूपेण तन्मध्ये रामलक्ष्मणौ ॥
तथा भरतशत्रुघ्नौ पूजयेच्चतुरोऽपि हि ॥ ११९-२१ ॥
सपिधानासु पात्रीषु गोमयीषु चतसृष्ट ॥
किन्नं धान्यं सरौप्यं तु धृत्वा धौतांशुकावृतम् ॥ ११९-२२ ॥
पितृमातृभ्रातृपुत्रजाया भृत्यसमन्वितम् ॥
संपूज्यं गन्धपुष्पाद्यैर्नैवेद्यैश्च विधानतः ॥ ११९-२३ ॥
नमस्कृत्याथ भुंजीत द्विजान्संभोज्य पूजितान् ॥
एवं कृत्वा विधानं तु नरो वर्षं सुरवान्वितः ॥ ११९-२४ ॥
धनधान्यसमृद्धश्च निश्चितं जायते द्विज ॥
अथापाराह्णसमये नवम्यां संनिमंत्रिताम् ॥ ११९-२५ ॥
पूर्वदिक्षु शमीं विप्र गत्वा तन्मूलजां मृदम् ॥
गृहीत्वा स्वगृहं प्राप्य गीतवादित्रनिःस्वनैः ॥ ११९-२६ ॥
संपूज्य तां विधानेन सज्जीकृत्य स्वकं बलम् ॥
निर्गत्य पूर्वद्वारेण ग्रामाद्ब्रहिरनाकुलः ॥ ११९-२७ ॥
ततः शत्रुप्रतिकृतिं निर्मितां पत्रकादिभिः ॥
मनसा कल्पितां वापि स्वर्णं पुंरवंशरेण वै ॥ ११९-२८ ॥
विध्येदिति भृशं प्रीतः प्राप्नुयात्स्वगृहं निशि ॥
एवं कृतविधिर्वापि गच्छेद्वा शत्रुनिग्रहे ॥ ११९-२९ ॥
एषैवं दशमी विप्र विधिनाऽऽचरिता सदा ॥
धनं जयं सुतान् गाश्च गजाश्वं वाप्यजाविकम् ॥ ११९-३० ॥
दद्यादिह शरीरांते स्वर्गतिं चापि नारद ॥
दशम्यां कार्तिके शुक्ले सार्वभौमव्रतं चरेत् ॥ ११९-३१ ॥
कृतोपवासो वैकाशी निशीथेऽपूपकादिभिः ॥
दशदिक्षु बलिं दद्याद् गृहद्वापि पुराद्ब्रहिः ॥ ११९-३२ ॥
मंडलेऽष्टदले क्लृप्ते गोविड्लिप्तधरातले ॥
मन्त्रैरेभिर्द्विजश्रेष्ठ गणेशादिकृतार्चनः ॥ ११९-३३ ॥
यो मे पूर्वगतः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
तमिंद्रो देवरा जोऽद्य नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-३४ ॥
यो मे वह्निगतः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
तेजोराजोऽथ वह्निस्तं नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-३५ ॥
यो मे दक्षगतः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
तं यमः प्रेतराजो वै नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-३६ ॥
यो मे नैर्ऋतिगः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
रक्षोराजो नैर्ऋतिस्तं नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-३७ ॥
यो मे पश्चिमगः पाप्मा पापकेनेहकर्मणा ॥
यादः पतिस्तं वरुणो नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-३८ ॥
यो मे वायुगतः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
वायुस्तं मरुतां राजो नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-३९ ॥
यो मे सौम्यगतः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
सोमस्तमृक्षयक्षेशो नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-४० ॥
यो म ईशगतः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
ईशानो भूतनाथस्तं नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-४१ ॥
यो मं ऊर्द्ध्वगतः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
ब्रह्मा प्रजापतीशस्तं नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-४२ ॥
यो मेऽधःसंस्थितः पाप्मा पापकेनेह कर्मणा ॥
अनंतो नागराजस्तं नाशयत्वखिलेष्टदः ॥ ११९-४३ ॥
इत्येवं दिक्षु दशसु बलिं दत्वा समाहितः ॥
क्षेत्रपालाय तद्बाह्ये क्षिपेद्बलिमतंद्रितः ॥ ११९-४४ ॥
एवं कृतविधिः शेषं निशायां निनयेत्सुधीः ॥
गीतैः सुमंगलप्रायैः स्तवपाठैर्जपादिभिः ॥ ११९-४५ ॥
प्रातः स्नात्वा समभ्यर्च्य लोकपालान् द्विजोत्तमान् ॥
द्वादशाभ्यर्च्य संभोज्य शक्तितो दक्षिणां ददेत् ॥ ११९-४६ ॥
इत्थं कृत्वा व्रतं विप्र भोगान्भुक्तैहिकाञ्छुभान् ॥
युगं स्वर्गसुखं भुक्त्वा सार्वभौमो नृपो भवेत् ॥ ११९-४७ ॥
मार्गशुक्लदशम्यां तु चरेदारोग्यकं व्रतम् ॥
गंधाद्यैरर्चयेद्विप्रान् दश तच्चरणोदकम् ॥ ११९-४८ ॥
पीत्वाऽथ दक्षिणां दत्वा विसूजेदेकभोजनं ॥
एतत्कृत्वा व्रतं विप्र ह्यारोग्यं प्राप्य भूतले ॥ ११९-४९ ॥
धर्मराजप्रसादेन मोदते दिवि देववत् ॥
पौषे दशम्यां शुक्लायां विश्वेदेवान् समर्चयेत् ॥ ११९-५० ॥
ऋतुं दक्षं वसून्सत्यं कालं कामं मुनिं गुरुम् ॥
विप्रं रामं च दशधा केशवस्तान्समास्थितः ॥ ११९-५१ ॥
स्वापयित्वा दर्भमयानासनेषु च संस्थितान् ॥
गंधैर्धूपैस्तथा दीपैर्नैवेद्यैश्चापि नारद ॥ ११९-५२ ॥
प्रत्येकं दक्षिणां दत्वा प्रणियत्य विसर्जयेत् ॥
दक्षिणां तां द्विजाग्र्येभ्यो गुरवे वा समर्पयेत् ॥ ११९-५३ ॥
एवं कृतविधि श्चैकभक्तो भोगी व्रती भवेत् ॥
लोकद्वयस्य विप्रर्षे नात्र कार्या विचारणा ॥ ११९-५४ ॥
माघशुक्लदशम्यां तु सोपवासो जितेंद्रियः ॥
देवांनगिरसो नाम दश सम्यक्समर्चयेत् ॥ ११९-५५ ॥
कृत्वा स्वर्णमयान्विप्र गंधाद्यैरुपचारकैः ॥
आत्मा ह्यायुर्मनो दक्षो मदः प्राणस्तथैव च ॥ ११९-५६ ॥
बर्हिष्मांश्च गविष्ठश्च दत्तः सत्यश्च ते दश ॥
दश विप्रान्भोजयित्वा मधुरान्नेन नारद ॥ ११९-५७ ॥
मूर्तीस्तेभ्यः प्रदद्यात्ताः स्वर्गलोकाप्तये क्रमात् ॥
अंत्यशुक्लदशम्यां तु चतुर्दशं यमान्यजेत् । ११९-५८ ॥
यमश्च धर्मराजश्च मृत्युश्चैवांतकस्तथा ॥
वैवस्वतश्च कालश्च सर्वभूतक्षयस्तथा ॥ ११९-५९ ॥
औदुम्बरश्च दघ्नश्च द्वौ नीलपरमेष्ठिनौ ॥
वृकोदरश्चचित्रश्च चित्रगुप्तश्चतुर्दश ॥ ११९-६० ॥
गन्धाद्यैरुपचारैश्च समभ्यर्च्याथतर्पयेत् ॥
तिलांबुमिश्रांजलिभिर्दर्भैः प्रत्येकशस्त्रिभिः ॥ ११९-६१ ॥
ततश्च दद्यात्सूर्यार्घं ताम्रपात्रेण नारद ॥
रक्तचंदनसंदनसंमिश्रतिलाक्षतयवांबुभिः ॥ ११९-६२ ॥
एहि सूर्यसहस्रांशो तेजोराशे जगत्पते ॥
गृहाणार्घ्यं मया दत्तं भक्त्या मामनुकंपय ॥ ११९-६३ ॥
इति मंत्रेण दत्वाऽर्घ्यं विप्रान्भोज्य चतुर्द्दश ॥
रौप्यां सुदक्षिणां दत्वा विसृज्याश्नीत च स्वयम् ॥११९-६४ ॥
एवं कृतविधिर्विप्र धर्मराजप्रसादतः ॥
भुक्त्वा भोगांश्च पुत्रार्थानैहिकान्देवदुर्लभान् ॥ ११९-६५ ॥
विमानवरमास्थाय देहांते विष्णुलोकभाक् ॥ ११९-६६ ॥
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणे पूर्वभागे बृहदुपाख्याने चतुर्थपादे द्वादशमासस्थितदशमीव्रतनिरूपणं नामैकोनविंशत्यधिकशततमोऽध्यायः ॥ ११९ ॥