नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः ९
नारद उवाच ।।
शप्तः कथं वसिष्ठेन सौदासो नृपसत्तमः ।।
गङ्गाबिन्दूभिषेकेण पुनः शुद्धोऽबवत्कथम् ।। ९-१ ।।
सर्वमेतदशेषेण भ्रातर्मे वक्तुमर्हसि ।।
श्रृण्वतां वदतां चैव गङ्गाख्यानं शुभावहम् ।। ९-२ ।।
सनक उवाच ।।
सौदासः सर्वधर्मज्ञः सर्वज्ञो गुणवाञ्छुचिः ।।
बुभुजे पृथिवीं सर्वां पितृवद्रञ्जयन्प्रजाः ।। ९-३ ।।
सगेरण यथा पूर्वं महीयं सप्तसागरा ।।
रक्षिता तद्वदमुना सर्वधर्माविरोधिना ।। ९-४ ।।
पुत्रपौत्रसमायुक्तः सर्वैश्वर्यसमन्वितः ।।
त्रिंशदष्टसहस्त्राणि बुभुजे पृथिवीं युवा ।। ९-५ ।।
सौदासस्त्वेकदा राजा मृगयाभिरतिर्वनम् ।।
विवेज्ञ सबलः सम्यक् शोधितं ह्यासमन्त्रिभिः ।। ९-६ ।।
निषादैः सहितस्तत्र विनिघ्रन्मूगसंचयम् ।।
आससाद नदीं रेवां धर्मज्ञः स पिपासितः ।। ९-७ ।।
सुदासतनयस्तत्र स्नात्वा कृत्वाह्निकं मुने ।।
भुक्त्वा च मन्त्रिभिः सार्ध्दं तां निशां तत्र चावसत् ।। ९-८ ।।
ततः प्रातः समुथाय कृत्वा पौर्वाह्णिकीं क्रियाम् ।।
बभ्राम मन्त्रिसहितो नर्मदातीरजे वने ।। ९-९ ।।
वनाद्वनान्तरं गच्छन्नेक एव महीपत्तिः ।।
आकर्णकृष्टबाणः सत् कृष्णसारं समन्वगात् ।। ९-१० ।।
दूरसैन्योऽश्वमारूढः स राजानुव्रजन्मृगम् ।।
व्याघ्रद्वयं गुहासंस्थमपश्थमपश्यत्सुरते रतम् ।। ९-११ ।।
मृगपृष्टं परित्यज्य व्याघ्रयोः संमुखं ययौ ।।
धनुःसंहितबाणेन तेनासौ शरशास्त्रवित् ।। ९-१२ ।।
तां व्याघ्रीं पातयामास तीक्ष्णाग्रनतपर्वणा ।।
पतमाना तु साव्याघ्री षट्रत्रिंशद्योजनायता ।। ९-१३ ।।
तडित्वद्धोरनिर्घोषा राक्षसी विकृताभवत् ।।
पतितां स्वप्रियां वीक्ष्य द्विषन्स व्याघ्रराक्षसः ।। ९-१४ ।।
प्रतिक्रियां करिष्यामीत्युक्तवा चांतर्दधे तदा ।।
राजा तु भयसंविग्नो वनेसैन्यं समेत्य च ।। ९-१५ ।।
तद्रृत्तं कथयन्सर्वान्स्वां पुरीं स न्यवर्त्तत ।।
शङ्कमानस्तु तद्रक्षःकृत्या द्राजा सुदासजः ।। ९-१६ ।।
परितत्याज मृगयां ततः प्रभृति नारद ।।
गते बहुतिथे काले हयमेधमखं नृपः ।। ९-१७ ।।
समारेभे प्रसन्नात्मा वशिष्टाद्यमुनीश्वरैः ।।
तत्र ब्रह्मादिदेवेभ्यो हविर्दत्त्वा यथाविधि ।। ९-१८ ।।
समाप्य यज्ञनिष्क्रांतो वशिष्टः स्नातकोऽपि च ।।
अत्रान्तरे राक्षसोऽसौ नृपहिम्सितभार्यकः ।।
कर्तुं प्रतिक्रियां राज्ञे समायातोरुषान्वितः ।। ९-१९ ।।
स राक्षसस्तस्य गुरौ प्रयाते वशिष्टवेषं तु तदैव धृत्वा ।।
राजानमभ्येत्य जगाद भोक्ष्ये मांसं समिच्छाम्यहमित्युवाच ।। ९-२० ।।
भूयः समास्थाय स सूदवषं पक्त्वामिषं मानुपमस्य वादात् ।।
स्थितश्च राजापि हरि यपात्रे धृत्वा गुरोरागमनं प्रतीक्षन् ।। ९-२१ ।।
तन्मांसं हेमपात्रस्थं सौदासो विनयान्वितः ।।
समागताय गुरवे ददौ तस्मै ससादरम् ।। ९-२२ ।।
तं दृष्ट्वा चिन्तयामास गुरुः किमिति विस्मितः ।। ९-२३ ।।
अपश्यन्मानुषं मासं परमेण समाधिना ।।
अहोऽस्य राज्ञो दौःशील्यमभक्ष्यं दत्तवान्मम ।। ९-२४ ।।
इति विरमयमापन्नः प्रमन्युरभवन्मुनिः ।।
अभोऽज्यं मद्विघाताय दत्त हि पृथिवीपते ।। ९-२५ ।।
तस्मात्तवापि भवतु ह्येतदेव हि भोजनम् ।।
नृमांसं रक्षसामेव भोज्यं दत्तं मम त्वया ।। ९-२६ ।।
तद्याहि राक्षसत्वं त्वं तदाहारोचितं नृपा ।।
इति शापं ददत्यस्मिन्सौदासो भयविह्वूलः ।। ९-२७ ।।
आज्ञत्पो भवतैवेति सकंपोऽस्म व्यजिज्ञपत् ।।
भूश्च चिन्तयामास वशिष्टस्तेन नोदितः ।। ९-२८ ।।
रक्षसा वंचितं भूपं ज्ञातवान् दिव्यचक्षुषा ।।
राजापि जलमादाय वशिष्टं शप्तुमुद्यतः ।। ९-२९ ।।
समुद्यतं गुरुं शप्तं दृष्ट्वा भूयो रुपान्वितम् ।।
मदयंती प्रियातस्य प्रत्युवाचाथ सुव्रता ।। ९-३० ।।
मदयंत्युवाच ।।
भो भो क्षत्रियदायाद कोप संहर्तुमर्हसि ।।
त्वया यत्कर्म भोक्तव्यं तत्प्रात्पं नात्र संशयः ।। ९-३१ ।।
गुरु तुम्कृत्य हुंम्कृत्य यो वदेन्मृढधीर्नरः ।।
अरण्ये निर्जले देश स भवेद्बुह्यराक्षसः ।। ९-३२ ।।
जितेन्द्रिया जितक्रोधा गुरु शुश्रूषणे रताः ।।
प्रयान्ति ब्रह्मसदनमिति शास्त्रेषु निश्चयः ।। ९-३३ ।।
तयोक्तो भूपतिः कोपं त्यक्त्वा भार्यां ननन्द च ।।
जलं कुत्र क्षिपामीति चिन्तयामास चात्मना ।। ९-३४ ।।
तज्जलं यत्र संसिक्तं तद्भवेद्भस्म निश्चितम् ।।
इति मत्वा जलं तत्तु पादयोर्न्यक्षिपत्स्वयम् ।। ९-३५ ।।
तज्जलस्पर्शमात्रेण पादौ कल्माषतां गतौ ।।
कल्माषपाद इत्येवं ततः प्रभृति विस्तृतः ।। ९-३६ ।।
कल्माषपादो मतिमान् प्रिययाश्चासितस्तदा ।।
मनसा सोऽतिभीतस्तु ववन्दे चरणं गुरोः ।। ९-३७ ।।
उवाच च प्रपन्नस्तं प्राञ्जलिर्नयकोविदः ।।
क्षमस्व भगवन्सर्वं नापराधः कृतो मया ।। ९-३८ ।।
तच्छुत्वोवाच भूपालं मुनिर्निःश्वस्य दुःखितः ।।
आत्मानं गर्हयामास ह्यविवेकपरायणम् ।। ९-३९ ।।
अविवेको हि सर्वेषामापदां परमं पदम् ।।
विवेकरहितो लोके पशुरेव न संशयः ।। ९-४० ।।
राज्ञा त्वजानता नूनमेतत्कर्मोचितं कृतम् ।।
विवेकरहितोऽज्ञोऽहं यतः पापं समाचरेत् ।। ९-४१ ।।
विवेकनियतो याति यो वा को वापि निर्वृत्तिम् ।।
इत्युक्तवा चात्मनात्मानं प्रत्युवाच मुनिर्नृपम् ।।
नात्यन्तिंकं भवेदेतद्दादशाब्दं भविष्यति ।। ९-४३ ।।
गङ्गाबिन्दूभिषिक्तस्तु त्यक्त्त्वा वै राक्षसीं तनुम् ।।
पूर्वरुपं त्वमापन्नो भोक्ष्यसे मेदिनीमिमाम् ।। ९-४४ ।।
तद्बिंदुसेकसंभूतज्ञानेन गतकल्मषः ।।
हरिसेवापरो भूत्वा परां शान्तिं गमिष्यसि ।। ९-४५ ।।शुभावहम्
इत्युक्त्वाथर्वविद्भूपं वशिष्टः स्वाश्रमं ययौ ।।
राजापि दुःखसंपन्नो राक्षसीं तानुमाश्रितः ।। ९-४६ ।।
क्षुत्पपासाविशेषार्तो नित्यं क्रोधपरायणः ।।
कृष्णक्षपाद्युतिर्भीमो बभ्राम विजने वने ।। ९-४७ ।।
मृगांश्च विविधांस्तत्र मानुषांश्च सरीसृपान् ।।
विहङ्गमान्प्लवङ्गांश्च प्रशस्तांस्तानभक्षयत् ।। ९-४८ ।।
अस्थिभिर्बहुभिर्भूयः पीतरक्तकलेवरैः ।।
रक्तान्तप्रेतकेशैशअच चित्रासीद्भूर्भयंकरी ।। ९-४९ ।।
ऋतुत्रये स पृथिवीं शतयो जनविस्तृताम् ।।
कृत्वातिदुःखितां पश्चाद्वनान्तरमुपागमत् ।। ९-५० ।।
तत्रापि कृतवान्नित्यं नरमांसाशनं सदा ।।
जगाम नर्मदातीरं मुनिसिद्धनिषेवितम् ।। ९-५१ ।।
विचरन्नर्मदातीरे सर्वलोकभयंकरः ।।
अपश्यत्कंचन मुनिं रमन्तं प्रियया सह ।। ९-५२ ।।
क्षुधानलेन संतत्पस्तं मुनिं समुपाद्रवत् ।।
जाग्राह चातिवेगेन व्याधो मृगशिशं यथा ।। ९-५३ ।।
ब्राह्मणी स्वपतिं वीक्ष्य निशाचरकरस्थितम् ।।
शिरस्यञ्जलिमाधाय प्रोवाच भयविह्वला ।। ९-५४ ।।
ब्राह्मण्युवाच ।।
भो भो नृपतिशार्दूल त्राहि मां भयविह्वलाम् ।।
प्राणप्रिय प्रदानेन कुरु पूर्णं मनोरथम् ।। ९-५५ ।।
नाम्ना मित्रसहस्त्वं हि सूर्यवंशसमुद्भवः ।।
न राक्षसस्ततोऽनाथां पाहि मां विजने वने ।। ९-५६ ।।
या नारी भर्त्तृरहिता जीवत्यपि मृतोपमा ।।
तथापि बालवैधव्यं किं वक्ष्याम्यरिमर्दन ।। ९-५७ ।।
न मातापितरौ जाने नापि बंधुं च कंचन ।।
पतिरेव परो बंधुः परमं जीवनं मम ।। ९-५८ ।।
भवान्येत्त्यखिलान्धर्मान्योषितां वर्त्तनं यथा ।।
त्रायस्व बन्धुरहितां बालापत्यां जनेश्वर ।। ९-५९ ।।
कथं जीवामि पत्यास्मिन्हीना हि विजने वने ।।
दुहिताहं भगवतस्त्राहि मां पतिदानतः ।। ९-६० ।।
प्रणदानात्परं दानं न भूतं न भविष्यति ।।
वदन्तीति महाप्राज्ञाः प्राणदानं कुरुष्व मे ।। ९-६१ ।।
इत्युक्तावा सा पपातास्य राक्षसस्य पदाग्रतः ।।
एवं संप्रार्थ्यमानोऽपि ब्राह्मण्या राक्षसो द्विजम् ।। ९-६२ ।।
अभक्षयकृष्णसारशिशुं व्याघ्रो यथा बलात् ।। ९-६२ ।।
ततो विलप्य बहुधा तस्य पत्नी पतिव्रता ।।
पूर्वशापहतं भूपमशपत्क्रोधिता पुनः ।। ९-६३ ।।
पतिं मे सुरतासक्तं यस्माद्धिंसितवान्बलात् ।।
तस्मात्स्त्रीसङ्गमं प्रात्पस्त्वमपि प्राप्स्यसे मृतिम् ।। ९-६४ ।।
शप्त्वैवं ब्राह्मणी क्रुद्धा पुनः शापान्तरं ददौ ।।
राक्षसत्वं ध्रुवं तेऽस्तु मत्पतिर्भक्षितो यतः ।। ९-६५ ।।
सोऽपि शापद्वयं श्रुत्वा तया दत्तं निशाचरः ।।
प्रमन्युः प्राहि विसृजन्कोपादङ्गारसंचयम् ।। ९-६६ ।।
दुष्टे कस्मात्प्रदत्तं मेवृथा शापद्वयं त्वया ।।
एकस्यैवापराधस्य शापस्त्वेको ममोचितः ।। ९-६७ ।।
यस्मात्क्षिपसि दुष्टाग्येमयि शापन्तरं ततः ।।
पिशाचयोनिमद्यैव याहि पुत्रसमन्विता ।। ९-६८ ।।
तेनैवं ब्रह्मणी शत्पा पिशाचत्वं तदा गता ।।
क्षुधार्ता सुस्वरं भीमारुरोदापत्यसंयुता ।। ९-६९ ।।
राक्षसश्च पिशाची च क्रोशन्तौ निर्जने वने ।।
जग्मतुर्नर्मदातीरे वनं राक्षससेवितम् ।। ९-७० ।।
औदासीन्यं गुरौ कृत्वा राक्षसीं तनुमाश्रितः ।।
तत्रास्ते दुःखसंतत्पः कश्चिल्लोकविरोधकृत् ।। ९-७१ ।।
राक्षसं च पिशाचीं च दृष्ट्वा रववटमागतौ ।।
उवाच क्रोधबहुलो वटस्थो ब्रह्मराक्षसः ।। ९-७२ ।।
किमर्थमागतौ भीमौ युवां मत्स्थानमीप्सितम् ।।
ईदृशौ केन पापेन जातौ मे ब्रुवतां ध्रुवम् ।। ९-७३ ।।
सौदासस्तद्वचः श्रुत्वातया यच्चात्मना कृतम् ।।
सर्वं निवेदयित्वास्मै पश्चादेतदुवाच ह ।। ९-७४ ।।
सौदास उवाच ।।
कस्त्वं वद महाभाग त्वया वै किं कृतं पुरा ।।
सख्युर्ममाति स्नेहेन तत्सर्वं वक्तुमर्हसि ।। ९-७५ ।।
करोति वञ्चनं मित्रे यो वा को वापि दुष्टधीः ।।
स हि पापपालं भुंक्ते यातनास्तु युगायुतम् ।। ९-७६ ।।
जन्तूनां सर्वदुःखानि क्षीयन्ते मित्रदर्शनात् ।।
तस्मान्मित्रेषु मतिमान्न कुर्याद्वंचनं कदा ।। ९-७७ ।।
कल्माषपादेनेत्युक्तो वटस्थो ब्रह्मराक्षसः ।।
उवाच प्रीतिमापन्नो धर्मवाक्यानि नारद ।। ९-७८ ।।
ब्रह्मराक्षस उवाच ।।
।। अहमासं पुरा विप्रो मागधो वेदपारगः ।।
सोमदत्त इति ख्यातो नाम्ना धर्मपरायणः ।। ९-७९ ।।
प्रमत्तोऽहं महाभाग विद्यया वयसा धनैः ।।
औदासीन्यं गुरोः कृत्वा प्रात्पवानीदृशीं गतिम् ।। ९-८० ।।
नलभेऽहं सुखं किं चिज्जिताहारोऽतिदुःखितः ।।
मया तु भक्षिता विप्राः शतशोऽथ सहस्रशः ।। ९-८१ ।।
क्षुत्पिपासापरो नित्यमन्तस्तापेन पीडितः ।।
जगत्रासकरो नित्यं मांसाशनपरायणः ।। ९-८२ ।।
गुर्ववज्ञा मनुष्याणां राक्षसत्वप्रदायिनी ।।
मयानुभूतमेतद्धि ततः श्रीमान्न चाचरेत् ।। ९-८३ ।।
कल्माषपाद उवाच ।।
।। गुरुस्तु कीदृशः प्रोक्तः कस्त्वयाश्लाघितः पुरा ।।
तद्वदस्व सरवे सर्वं परं कौतूहलं हि मे ।। ९-८४ ।।
ब्रह्मराक्षस उवाच ।।
।। गुरवः सन्ति बहवः पूज्या वन्द्याश्च सादरम् ।।
यातानहं कथयिष्यामि श्रृणुष्वैकमनाः सरवे ।। ९-८५ ।।
अध्यापकश्च वेदानां वेदार्थयुतिबोधकः ।।
शास्त्रवक्ता धर्मवक्ता नीतिशास्त्रोपदेशकः ।। ९-८६ ।।
मन्त्रोपदेशव्याख्याख्याकृद्वेदसदंहहृत्तथा ।।
व्रतोपदेशकश्चैव भयत्रातान्नदो हि च ।। ९-८७ ।।
श्वशुरो मातुलश्चैव ज्येष्ठभ्राता पिता तथा ।।
उपनेता निषेक्ता च संस्कर्त्ता मित्रसत्तम ।। ९-८८ ।।
एते हि गुरवः प्रोक्ताः पूज्या वन्द्यश्च सादरम् ।। ९-८९ ।।
कल्माषपाद उवाच ।।
गुरवो बहवः प्रोक्ता एतेषां कतमो वरः ।।
तुल्याः सर्वेऽप्युत सरवे तद्यथावद्धि ब्रूहि मे ।। ९-९० ।।
ब्रह्मराक्षस उवाच ।।
।। साधु साधु महाप्राज्ञ यत्पृष्टं तद्वदामि ते ।।
गुरुमाहात्म्यकथनं श्रवणं चानुमोदनम् ।। ९-९१ ।।
सर्वेषां श्रेय आधत्ते तस्माद्वक्ष्यामि सांप्रतम् ।।
एते समानपूजार्हाः सर्वदा नात्र संशयः ।। ९-९२ ।।
तथापि श्रुणु वक्ष्यामि शास्त्राणां सारनिश्चयम् ।।
अध्यापकाश्च वेदानां मन्त्रव्याख्याकृतस्तथा ।। ९-९३ ।।
पिता च धर्मवक्ता च विशेषगुरवः स्मृताः
एतेषामपि भूपाल श्रृणुष्व प्रवरं गुरुम् ।। ।। ९-९४ ।।
सर्वशास्त्रार्थतत्वज्ञैर्भाषितं प्रवदामि ते ।।
यः पुराणानि वदति धर्मयुक्तानि पणडितः ।। ९-९५ ।।
संसारपाशविच्छेदकरणानि स उत्तमः ।।
देवपूजार्हकर्माणि देवतापूजने फलम् ।। ९-९६ ।।
जायते च पुराणेभ्यस्तस्मात्तानीह देवताः ।।
सर्ववेदार्थसाराणि पुराणानीति भूपते ।। ९-९७ ।।
वदन्ति मुनयश्चैव तदूक्ता परमो गुरुः ।।
यः संसारार्णत्वं तर्त्तुमुद्योगं कुरुते नरः ।। ९-९८ ।।
श्रुणुयात्स पुराणानि इति शास्त्रविभागकृत् ।।
प्रोक्तवान्सर्वधर्माश्च पुराणेषु महीपते ।। ९-९९ ।।
तर्कस्तु वादहेतुः स्यान्नीतिस्त्वैहिकसाधनम् ।।
पुराणानि महाबुद्धे इहामुत्र सुखाय हि ।। ९-१०० ।।
यः श्रृणोति पुराणानि सततं भक्तिसंयुतः ।।
तस्य स्यान्निर्मला बुद्धिर्भूयो धर्मपरायणः ।। ९-१ ।।
पुराणश्रवणाद्भक्तिर्जायते श्रीपतौ शुभा ।।
विष्णुभक्तनृणां भूप धर्मे बुद्धिः प्रवर्त्तते ।। ९-२ ।।
धर्मात्पापानि नश्यन्ति ज्ञानं शुद्धं च जायते ।।
धर्मार्थकाममोक्षाणां ये फलान्यभिलिप्सवः ।। ९-३ ।।
श्रुणुयुस्ते पुराणानि प्राहुरित्थं पुराविदः ।।
अहं तु गौतममुनेः सर्वज्ञाद्ब्रह्यवादिनः ।। ९-४ ।।
श्रुतवान्सर्वधर्मार्थ गङ्गातीरे मनोरमे ।।
कदाचित्परमेशस्य पूजां कर्त्तुमहं गतः ।। ९-५ ।।
उपस्थितायापि तस्मै प्रणामं न ह्यकारिषम् ।।
स तु शान्तो महाबुद्धिर्गौतमस्तेजसां निधिः ।। ९-६ ।।
मन्त्रोदितानि कर्मणि करोतीतिमुदं ययौ ।।
यस्त्वर्चितो मया देवः शिवः सर्वजगद्गुरुः ।। ९-७ ।।
गुर्ववज्ञा कृतायेन राक्षसंत्वे नियुक्तवान् ।।
ज्ञानतोऽज्ञानतो वापि योऽवज्ञां कुरुते गुरोः ।। ९-८ ।।
तस्यैवाशु प्रणश्यन्ति धीविद्यार्थात्मजक्रियाः ।।
शुश्रूषां कुरुते यस्तु गुरुणां सादरं नरः ।। ९-९ ।।
तस्य संपद्भवेद्भूप इति प्राहुर्विपश्चितः ।।
तेन शापेन दग्धोऽहमन्तश्चैव क्षधाग्निना ।। ९-१० ।।
मोक्षं कदा प्रयास्यामि न जाने नृपसत्तम ।।
एवं वदति विप्रेन्द्र वटस्थेऽस्मिन्निशाचरे ।। ९-११ ।।
धर्मशास्त्रप्रसंगेन तयोः पापं क्षयं गतम् ।।
एतस्मिन्नन्तरे प्राप्तः कश्चिद्विप्रोऽतिधार्मिकः ।। ९-१२ ।।
कलिङ्गदेशसम्भूतो नान्म्रा गर्ग इति स्मृतः ।।
वहन्गङ्गाजलं स्कंधे स्तुवन् विश्वेश्वरं प्रभुम् ।। ९-१३ ।।
गायन्नामानि तस्यैव मुदा हृष्टतनू रुहः ।।
तमागतं मुनिं दृष्ट्वा पिशाचीराक्षसौ च तौ ।। ९-१४ ।।
प्राप्तं नः पारणेत्युक्त्वा प्राद्ववन्नूर्ध्वबाहवः ।।
तेन कीर्तितनामानि श्रुत्वा दूरे व्यवस्थिताः ।।
अशक्तास्तं धर्षयितुमिदमूचुश्च राक्षसाः ।। ९-१५ ।।
अहो विप्र महाभाग नमस्तुभ्यं महात्मने ।।
नामकीर्तनमाहात्म्याद्राक्षसा दूरगावयम् ।। ९-१६ ।।
अस्माभिर्भक्षिताः पूर्वं विप्राः कोटिसहस्रशः ।।
नामप्रावरणं विप्र रक्षति त्वां महाभयात् ।। ९-१७ ।।
नामश्रवणमात्रेण राक्षसा अपि भो वयम् ।।
परां शान्तिं समापन्ना महिम्ना ह्यच्युतस्य वै ।। ९-१८ ।।
सर्वथा त्वं महाभाग रागादिरुहितोह्यसि ।।
गंगाजलाभिषेकेण पाह्यस्मात्पातकोच्चयात् ।। ८-१९ ।।
हरिसे वापरो भूत्वा यश्चात्मानं तु तारयेत् ।।
स तारयेज्जगत्सर्वमिति शंसन्ति सूरयः ।। ९-२० ।।
अवहाय हरेर्नाम घोरसंसारभेषजम् ।।
केनोपायेन लभ्येत मुक्तिः सर्वत्र दुर्लभा ।। ९-२१ ।।
लोहोडुपेन प्रतरन्निमजत्युदके यथा ।।
ततैवाकृतपुण्यास्तु तारयन्ति कथं परान् ।। ९-२२ ।।
अहो चरित्रं महतां सर्वलोकसुखा वहम् ।।
यथा हि सर्वलोकानामानन्दाय कलानिधिः ।। ९-२३ ।।
पृथिव्यां यानि तीर्थानि पवित्राणि द्विजोत्तम् ।।
तानि सर्वाणि गङ्गायाः कणस्यापि समानि न ।। ९-२४ ।।
तुलसीदलप्रदलसंम्मिश्रमपि सर्षपमात्रकम् ।।
गङ्गाजलं पुनात्येव कुलानामेकविंशतिम् ।। ९-२५ ।।
तस्माद्विप्र महाभाग सर्वशास्त्रार्थकोविद ।।
गङ्गाजलप्रदानेन पाह्मस्मान्पापकर्मिणः ।। ९-२६ ।।
इत्याख्यातं राक्षसैस्तैर्गङ्गामाहात्म्यमुत्तमम् ।।
निशम्य विस्मया विष्टो बभूव द्विजसतमः ।। ९-२७ ।।
एषामपीद्दशी भक्तिर्गङ्गायां लोकमातरि ।।
किमु ज्ञानप्रभावाणां महतां पुण्यशालिनाम् ।। ९-२८ ।।
अथासौ मनसा धर्मं विनिश्चित्य द्विजोत्तमः ।।
सर्वपूतहितो भक्तः प्राप्नोतीति परं पदम् ।। ९-२९ ।।
ततो विप्रः कृपाविष्टो गङ्गाजलप्रनुत्तममम् ।।
तुलसीदलसंमिश्रं तेषु रक्षःस्वसेचयत् ।। ९-३० ।।
राक्षसास्तेन सिक्तास्तु सर्षपोपमबिंदुना ।।
विमृज्य राक्षसं भावमभवन्देवतोपमाः ।। ९-३१ ।।
ब्राह्मणी पुत्र सम्यक्ते जग्मुर्हस्तथैव च ।।
कोटिसूर्यप्रतीकाशा बभूवुर्विवुधर्पभाः ।। ९-३२ ।।
शंखचक्रगदाचिह्ना हरिसारुप्यमागताः ।।
स्तुवंतो ब्राह्मणं सम्यक्ते जग्मुर्हरिमन्दिरम् ।। ९-३३ ।।
राजा कल्माषपादस्तु निजरुपं समास्थितः ।।
जगाम महतीं चिन्तां दृष्ट्वा तान्मुक्तिगानधान् ।। ९-३४ ।।
तस्मिन् राज्ञि सुदुःखार्ते गूढरुपा सरस्वती ।।
धर्ममूलं महावाक्यं बभाषेऽगाधया गिरा ।। ९-३५ ।।
भो भो राजन्महाभाग न दुःखं गन्तुमर्हसि ।।
राजस्तवापि भोगान्ते महच्छ्रेयो भविष्यति ।। ९-३६ ।।
सत्कर्मधूतपापा ये हरिभक्तिपरायणाः ।।
प्रयान्ति नात्र संदेहस्तद्विष्णोः परमं पदम् ।। ९-३७ ।।
सर्वभूतदयायुक्ता धर्ममार्गप्रवर्तिनः ।।
प्रयान्ति परमं स्थानं गुरुपूजापरायणाः ।। ९-३८ ।।
इतीरितं समाकर्ण्य भारत्या नृपसतमः ।।
मनसा निर्वृत्तिं प्राप्यसस्मार च गुरोर्वचः ।। ९-३९ ।।
स्तुवन्गुरुं च तं विग्नं हरिं चैवातिहर्षितः ।।
पीर्ववृत्तं च विप्राय सर्वं तस्मै न्यवेदयत् ।। ९-४० ।।
ततो नृपस्तु कालिंगं प्रणम्य विधिर्वमुने ।।
नामानि व्याहरन्विष्णोः सद्यो वाराणसीं ययौ ।। ९-४१ ।।
षण्मासं तत्र गङ्गायां स्नात्वा दृष्ट्वा सदाशिवम् ।।
ब्राह्मणीदत्तश पात्तु मुक्तो मित्रसहोऽभवत् ।। ९-४२ ।।
ततस्तु स्वपुरीं प्राप्तो वसिष्ठेन महात्मना ।।
अभिषिक्तो मुनुश्रेष्ट स्वकं राज्यमपालयत् ।। ९-४३ ।।
पालयित्वा महीं कृत्स्त्रां भुक्त्वा भोगान्स्त्रियं विना ।।
वशिष्टात्प्राप्य सन्तानं गतो मोक्षं नृपोत्तमः ।। ९-४४ ।।
नैतच्चित्रं द्विजश्रेष्ट विष्णोर्वाराणसीगुणान् ।।
गृणञ्छृण्वन्स्मरन्गङ्गां पीत्वा मुक्तो भवेन्नरः ।। ९-४५ ।।
तस्मान्माहिम्ने विप्रेन्द्र गङ्गायाः शक्यते नहि ।।
पारं गन्तुं सुराधीशैर्ब्रह्मविष्णुशिवरपि ।। ९-४६ ।।
यन्नामस्मरणादेव महापातककोटिभिः ।।
विमुक्तो ब्रह्मसदनं नरो याति न संशयः ।। ९-४७ ।।
गङ्गा गङ्गेति यन्नाम सकृदप्युच्यते यदा ।।
तदैव पापनिमुक्तो ब्रह्मलोके महीयते ।। ९-४८ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणे पूर्वभागे प्रथमपादे गङ्गा माहात्म्ये नवमोऽध्यायः ।। ९।।