महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-049

by वेदव्यासः

← भीष्मपर्व-048

महाभारतम् षष्ठपर्व महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-049 वेदव्यासः

भीष्मपर्व-050 →

महाभारतम्/भीष्मपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122

धृतराष्ट्र उवाच।	6-49-1x
( श्वेते सेनापतौ तात संग्रमे निहते परैः। किमकुर्वन्महेष्वासाः पाञ्चालाः पाण्डवैः सह ।।	6-49-1a 6-49-1b
सेनापतिं समाकर्ण्य श्वेतं युधि निपातितम् । तदर्थं यततां चापि परेषां प्रपलायिनाम् ।।	6-49-2a 6-49-2b
मनः प्रीणाति मे वाक्यं जयं संजय श्रृण्वतः। प्रत्युपायं चिन्तयन्तः सञ्जनाः प्रस्रवन्ति मे ।।	6-49-3a 6-49-3b
स हि वीरोऽनुरक्तश्च वृद्धः कुरुपतिस्तदा । कृतं वैरं सदा तेन पितुः पुत्रेण धीमता ।।	6-49-4a 6-49-4b
तस्योद्वेगभयाच्चापि संश्रितः पाण्डवान्पुरा । सर्वं बलं परित्यज्य दुर्गं संश्रित्य तिष्ठति ।।	6-49-5a 6-49-5b
पाण्डवानां प्रतापेन दुर्गं देशं निवेश्य च । सपत्नान्सततं बाधन्नार्यवृत्तिमनुष्ठितः ।।	6-49-6a 6-49-6b
आश्चर्यं वै सदा तेषां पुरा राज्ञां सुदुर्मतिः। ततो युधिष्ठिरे भक्तः कथं सञ्जय सूदितः ।।)	6-49-7a 6-49-7b
प्रक्षिप्तः संमतः क्षुद्रः पुत्रो मे पुरुषाधमः। न युद्धं रोचयेद्भीष्मो न चाचार्यः कथंचन ।।	6-49-8a 6-49-8b
न कृपो न च गान्धारी नाहं सञ्जय रोचये । न वासुदेवो वार्ष्णेयो धर्मराजश्च पाण्डवः ।।	6-49-9a 6-49-9b
न भीमो नार्जुनश्चैव न यमौ पुरुषर्षभौ । वार्यमाणो मया नित्यं गान्धार्या विदुरेण च ।।	6-49-10a 6-49-10b
जामदग्न्येन रामेण व्यासेन च महात्मना । दुर्योधनो युध्यमानो नित्यमेव हि सञ्जय ।।	6-49-11a 6-49-11b
कर्णस्य मतमास्थाय सौबलस्य च पापकृत् । दुःशासनस्य च तथा पाण्डवान्नान्वचिन्तयत् ।।	6-49-12a 6-49-12b
तस्याहं व्यसनं घोरं मन्ये प्राप्तं तु सञ्जय । श्वेतस्य च विनाशेन भीष्मस्य विजयेन च ।।	6-49-13a 6-49-13b
संक्रुद्धः कृष्णसहितः पार्थः किमकरोद्युधि । अर्जुनाद्धि भयं भूयस्तन्मे तात न शाम्यति ।।	6-49-14a 6-49-14b
स हि शूरश्च कौन्तेयः क्षिप्रकारी धनंजयः । मन्ये शरैः शरीराणि शत्रूणां प्रमथिष्यति ।।	6-49-15a 6-49-15b
ऐन्द्रिमिन्द्रानुजसमं महेन्द्रसदृशं बले । अमोघक्रोधसंकल्पं दृष्ट्वा वः किमभून्मनः ।।	6-49-16a 6-49-16b
तथैव वेदविच्छूरो ज्वलनार्कसमद्युतिः । इन्द्रास्त्रविदमेयात्मा प्रपतन्समितिंजयः ।।	6-49-17a 6-49-17b
वज्रसंस्पर्शरूपाणामस्त्राणां च प्रयोजकः । सखङ्गाक्षेपहस्तस्तु घोषं चक्रे महारथः ।।	6-49-18a 6-49-18b
स सञ्जय महाप्राज्ञो द्रुपदस्यात्मजो बली । धृष्टद्युम्नः किमकरोच्छ्वेते युधि निपातिते ।।	6-49-19a 6-49-19b
पुरा चैवापराधेन वधेन च चमूपतेः । मन्ये मनः प्रजज्वाल पाण्डवानां महात्मनाम् ।।	6-49-20a 6-49-20b
तेषां क्रोधं चिन्तयंस्तु अहःसु च निशासु च । न शान्तिमधिगच्छामि दुर्योदनकृतेन हि । कथं चाभून्महायुद्धं सर्वमाचक्ष्व सञ्जय ।।	6-49-21a 6-49-21b 6-49-21c
सञ्जय उवाच।	6-49-22x
श्रृणु राजन्स्थिरो भूत्वा तवापनयनो महान् । न च दुर्योधने दोषमिमामाधातुमर्हसि ।।	6-49-22a 6-49-22b
गतोदके सेतुबन्धो यादृक्तादृङ्भतिस्तव। संदीप्ते भवने यद्वत्कूपस्य खननं तथा ।।	6-49-23a 6-49-23b
गतपूर्वाह्णभूयिष्ठे तस्मिन्नहनि दारुणे । तावकानां परेषां च पुनर्युद्धमवर्तत ।।	6-49-24a 6-49-24b
श्वेतं तु निहतं दृष्ट्वा विराटस्य चमूपतिम् । कृतवर्मणा च सहितं दृष्ट्वा शल्यमवस्थितम् ।।	6-49-25a 6-49-25b
शङ्खः क्रोधात्प्रजज्वाल हविषा हव्यवाडिव । स विस्फार्य महच्चापं शक्रचापोपमं बली ।।	6-49-26a 6-49-26b
अभ्यधावज्जिघांसन्वै शल्यं मद्राधिपं युधि । महता रथसङ्घेन समन्तात्परिरक्षितः ।।	6-49-27a 6-49-27b
सृजन्बाणमयं वर्षं प्रायाच्छल्यरथं प्रति। तमापतन्तं संप्रेक्ष्य मत्तवारणविक्रमम् ।।	6-49-28a 6-49-28b
तावकानां रथाः सप्त समन्तात्पर्यवारयन् । मद्रराजं परीप्सन्तो मृत्योर्दंष्ट्रान्तरं गतम् ।।	6-49-29a 6-49-29b
बृहद्बलश्च कौसल्यो जयत्सेनश्च मागधः। तथा रुक्मरथो राजन्पुत्रः शल्यस्य मानितः ।।	6-49-30a 6-49-30b
विन्दानुविन्दावावन्त्यौ काम्भोजश्च सुदक्षिणःक । बृहत्क्षत्रस्य दायादः सैन्धवश्च जयद्रथः ।।	6-49-31a 6-49-31b
नानाधातुविचित्राणि कार्मुकाणि महात्मनाम् । विस्फारितान्यदृश्यन्त तोयदेष्विव विद्युतः ।।	6-49-32a 6-49-32b
ते तु बाणमयं वर्षं शङ्खमूर्ध्निं न्यपातयन् । निदाघान्तेऽनिलोद्धृता मेघा इव नगे जलम् ।।	6-49-33a 6-49-33b
ततः क्रुद्धो महेष्वासः सप्तभल्लैः सुतेजनैः । धनूंषि तेषामाच्छिद्य ननर्द पृतनापतिः ।।	6-49-34a 6-49-34b
ततो भीष्मो महाबाहुर्विनद्य जलदो यथा। तालमात्रं धनुर्गृह्य शङ्खमभ्यद्रवद्रणे ।।	6-49-35a 6-49-35b
तमुद्यन्तमुदीक्ष्याथ महेष्वासं महाबलम् । संत्रस्ता पाण्डवी सेना वातवेगहतेव नौः ।।	6-49-36a 6-49-36b
ततोऽर्जुनः संत्वरितः शङ्खस्यासीत्पुरःसरः । भीष्माद्रक्ष्योऽयमद्येति ततो युद्धमवर्तत ।।	6-49-37a 6-49-37b
हाहाकारो महानासीद्योधानां युधि युध्यताम् । तेजस्तेजसि संपृक्तमित्येवं विस्मयं ययुः ।।	6-49-38a 6-49-38b
अथ शल्यो गदापाणिरवतीर्य महारथात् । शङ्खस्य चतुरो वाहानहनद्भरतर्षभ ।।	6-49-39a 6-49-39b
स हताश्वाद्रथात्तूर्णं खङ्गमादाय विद्रुतः । बीभत्सोश्च रथं प्राप्य पुनः शान्तिमविन्दत ।।	6-49-40a 6-49-40b
ततो भीष्मरथात्तूर्णमुत्पतन्ति पतत्रिणः । यैरन्तरीक्षं भूमिश्च सर्वतः समवस्तृता ।।	6-49-41a 6-49-41b
पञ्चालानथ मत्स्यांश्च केकयांश्च प्रभद्रकान् । भीष्मः प्रहरतां श्रेष्ठः पातयामास पत्रिभिः ।।	6-49-42a 6-49-42b
उत्सृज्य समरे राजन्पाण्डवं सव्यसाचिनम् । अभ्यद्रवत पाञ्चाल्यं द्रुपदं सेनया वृतम् ।।	6-49-43a 6-49-43b
प्रियं संबन्धिनं राजञ्शरानवकिरन्बहून् । अग्निनेव प्रदग्धानि वनानि शिशिरात्यये ।।	6-49-44a 6-49-44b
शरदग्धान्यदृश्यन्त सैन्यानि द्रुपदस्य ह। अत्यतिष्ठद्रणे भीष्मो विधूम इव पावकः ।।	6-49-45a 6-49-45b
मध्यन्दिने यथाऽऽदित्यं तपन्तमिव तेजसा। न शेकुः पाण्डवेयस्य योधा भीष्मं निरीक्षितुम् ।।	6-49-46a 6-49-46b
वीक्षांचक्रुः समंतात्ते पाण्डवा भयपीडिताः । त्रातारं नाध्यगच्छन्त गावः शीतार्दिता इव ।।	6-49-47a 6-49-47b
सा तु यौधिष्ठिरी सेना गाङ्गेयशरपीडिता । सिंहेनेव विनिर्भिन्ना शुक्ला गौरिव गोपतेः ।।	6-49-48a 6-49-48b
हते विप्रुद्रुते सैन्ये निरुत्साहे विमर्दिते। हाहाकारो महानासीत्पाण्डुसैन्येषु भारत ।।	6-49-49a 6-49-49b
ततो भीष्मः शान्तनवो नित्यं मण्डलकार्मुकः । मुमोच बाणान्दीप्ताग्रानहीनाशीविषानिव ।।	6-49-50a 6-49-50b
शरैरेकायनीकुर्वन्दिशः सर्वा यतव्रतः। जघान पाण्डवरथानादिश्यादिश्य भारत ।।	6-49-51a 6-49-51b
ततः सैन्येषु भग्नेषु मथितेषु च सर्वशः । प्राप्ते चास्तं दिनकरे न प्राज्ञायत किंचन ।।	6-49-52a 6-49-52b
भीष्मं च समुदीर्यन्तं दृष्ट्वा पार्था महाहवे । अवहारमकुर्वन्त सैन्यानां भरतर्षभ ।।	6-49-53a 6-49-53b
।। इति श्रीमन्महाभारते भीष्मपर्वणि भीष्मवधपर्वणि प्रथमदिवसयुद्धे एकोनपञ्चाशोऽध्यायः ।।
।। इति प्रथमदिवसयुद्धम् ।।

6-49-51 एकायनीकुर्वन् एकमार्गाः कुर्वन् ।।

भीष्मपर्व-048

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

भीष्मपर्व-050