महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-072

by वेदव्यासः

← भीष्मपर्व-071

महाभारतम् षष्ठपर्व महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-072 वेदव्यासः

भीष्मपर्व-073 →

संकुलयुद्धवर्णनम् ।। 1 ।।

महाभारतम्/भीष्मपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122

सञ्जय उवाच।	6-72-1x
शिखण्डी सह मत्स्येन विराटेन विशांपते। भीष्ममाशु महेष्वासमाससाद सुदुर्जयम् ।।	6-72-1a 6-72-1b
द्रोणं कृपं विकर्णं च महेष्वासं महाबलम् । राज्ञश्चान्यान्रणे शूरान्बहूनार्च्छद्धनंजयः ।।	6-72-2a 6-72-2b
सैन्धवं च महेष्वासं सामात्यं सह बन्धुभिः । प्राच्यांश्च दाक्षिणात्यांश्च भूमिपान्भूमिपर्षभ ।।	6-72-3a 6-72-3b
पुत्रं च ते महेष्वासं दुर्योधनममर्षणम् । दुःसहं चैव समरे भीमसेनोऽभ्यवर्तत ।।	6-72-4a 6-72-4b
सहदेवस्तु शकुनिमुलूकं च महारथम् । पितापुत्रौ महेष्वासावभ्यवर्तत दुर्जयौ ।।	6-72-5a 6-72-5b
युधिष्ठिरो महाराज गजानीकं महारथः । समवर्तत संग्रामे पुत्रेण निकृतस्तव ।।	6-72-6a 6-72-6b
माद्रीपुत्रस्तु नकुलः शूरसंक्रन्दनो युधि । त्रिगर्तानां बलैः सार्धं समसञ्जत पाण्डवः ।।	6-72-7a 6-72-7b
अभ्यवर्तन्त संक्रुद्धाः समरे साल्वकेकयान्। सात्यकिश्चेकितानश्च सौभद्रश्च महारथः ।।	6-72-8a 6-72-8b
धृष्टकेतुश्च समरे राक्षसश्च घटोत्कचः । नाकुलिश्च शतानीकः समरे रथपुङ्गवः । पुत्राणां ते रथानीकं प्रत्युद्याताः सुदुर्जयाः ।।	6-72-9a 6-72-9b 6-72-9c
सेनापतिरमेयात्मा धृष्टद्युम्नो महाबलः । द्रोणेन समरे राजन्समियायोग्रकर्मणा ।।	6-72-10a 6-72-10b
एवमेते महेष्वासास्तावकाः पाण्डवैः सह । समेत्य समरे शूराः संप्राहारं प्रचक्रिरे ।।	6-72-11a 6-72-11b
मध्यंदिनगते सूर्ये नभस्याकुलतां गते । कुरवः पाण्डवेयाश्च निजघ्नुरितरेतरम् ।।	6-72-12a 6-72-12b
ध्वजिनो हेमचित्राङ्गा विचरन्तो रणाजिरे । सपताका रथा रेजुर्वैयाघ्रपरिवारणाः ।।	6-72-13a 6-72-13b
समेतानां च समरे जिगीषूणां परस्परम् । बभूव तुमुलः शब्दः सिंहानामिव नर्दताम् ।।	6-72-14a 6-72-14b
तत्राद्भुतमपश्यास संप्रहारं सुदारुणम्। यदकुर्वन्रणे शूराः सृञ्जयाः कुरुभिः सह ।।	6-72-15a 6-72-15b
नैव खं न दिशो राजन्न सूर्यं शत्रुतापन। विदिशो वापि पश्यामः शरैर्मुक्तैः समन्ततः ।।	6-72-16a 6-72-16b
शक्तीनां विमलाग्राणां तोमराणां तथास्यताम् । निस्त्रिंशानां च पीतानां नीलोत्पलनिभाः प्रभाः ।।	6-72-17a 6-72-17b
कवचानां विचित्राणां भूषणानां प्रभास्तथा । खं दिशः प्रदिशश्चैव भासयामासुरोजसा ।।	6-72-18a 6-72-18b
वपुर्भिश्च नरेन्द्राणां चन्द्रसूर्यसमप्रभैः । विरराज तदा राजंस्तत्रतत्र रणाङ्गणम् ।।	6-72-19a 6-72-19b
रथसङ्घा नरव्याघ्राः समायान्तश्च संयुगे। विरेजुः समरे राजन्ग्रहा इव नभस्तले ।।	6-72-20a 6-72-20b
भीष्मस्तु रथिनां श्रेष्ठो भीमसेनं महाबलम् । अवारयत संक्रुद्धः सर्वसैन्यस्य पश्यतः ।।	6-72-21a 6-72-21b
ततो भीष्मविनिर्मुक्ता रुक्मपुङ्खाः शिलाशिताः। अभ्यङ्गन्तमरे भीमं तैलघौताः सुतेजनाः ।।	6-72-22a 6-72-22b
तस्य शक्तिं महावेगं भीमसेनो महाबलः । क्रुद्धाशीविषसंकाशं प्रेषयामास भारत ।।	6-72-23a 6-72-23b
तामापतन्तीं सहसा रुक्मदण्डं दुरासदाम्। चिच्छेद समरे भीष्मः शरैः सन्नतपर्वभिः ।।	6-72-24a 6-72-24b
ततोऽपरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च। कार्मुकं भीमसेनस्य द्विधा चिच्छेद भारत ।।	6-72-25a 6-72-25b
अपास्य तु धनुश्छिन्नं भीमसेनो महाबलः । शरैर्बहुभिरानर्च्छद्भीष्मं शान्तनवं युधि ।।	6-72-26a 6-72-26b
सात्यकिस्तु ततस्तूर्णं भीष्ममासाद्य संयुगे । आकर्णप्रहितैस्त्रीक्ष्णैर्निशितैस्तिग्मतेजनैः ।।	6-72-27a 6-72-27b
शरैर्बहुभिरानर्च्छत्पितरं ते जनेश्वर । ततः संधाय वै तीक्ष्णं शरं परमदारुणम् ।।	6-72-28a 6-72-28b
वार्ष्णेयस्य रथाद्भीष्मः पातयामास सारथिम्। तस्याश्वाः प्रद्रुता राजन्निहते रथसारथौ ।।	6-72-29a 6-72-29b
तेन तेनैव धावन्ति मनोमारुतरंहसः। ततः सर्वस्य सैन्यस्य निःस्वनस्तुमुलोऽभवत् ।।	6-72-30a 6-72-30b
हाहाकारश्च संजज्ञे पाण्डवानां महात्मनाम् । अभ्यद्रवत गृह्णीत हयान्यच्छत धावत ।।	6-72-31a 6-72-31b
इत्यासीत्तुमुलः शब्दो युयुधानरथं प्रति । एतस्मिन्नेव काले तु भीष्मः शान्तनवस्तदा ।।	6-72-32a 6-72-32b
न्यहनत्पाण्डवीं सेनामासुरीमिव वृत्राहा । ते वध्यमाना भीष्मेण पाञ्चालाः सोमकैः सह । स्थिरां युद्धे मतिं कृत्वा भीष्ममेवाभिदुद्रुवुः ।।	6-72-33a 6-72-33b 6-72-33c
धृष्टद्युम्नमुखाश्चापि पार्थाः शान्तनवं रणे। अभ्यधावञ्जिगीषन्तस्तव पुत्रस्य वाहिनीम् ।।	6-72-34a 6-72-34b
तथैव कौरवा राजन्भीष्मद्रोणपुरोगमाः। अभ्यधावन्त वेगेन ततो युद्धमवर्तत ।।	6-72-35a 6-72-35b
।। इति श्रीमन्महाभारते भीष्मपर्वणि भीष्मवधपर्वणि पञ्चमदिवसयुद्धे द्विसप्ततितमोऽध्यायः ।।

6-72-18 ओजसा स्वप्रभावेण ।।

भीष्मपर्व-071

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

भीष्मपर्व-073