महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-087

by वेदव्यासः

← भीष्मपर्व-086

महाभारतम् षष्ठपर्व महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-087 वेदव्यासः

भीष्मपर्व-088 →

उभयसेनयोर्व्यूहरचनापूर्वकं परस्पराभियानम् ।। 1 ।।

महाभारतम्/भीष्मपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122

सञ्जय उवाच।	6-87-1x
परिणाम्य निशां तां तु सुखसुप्ता जनेश्वराः। कुरवः पाण्डवाश्चैव पुनर्युद्धाय निर्ययुः ।।	6-87-1a 6-87-1b
ततः शब्दो महानासीत्सेनयोरुभयोर्नृप । निर्गच्छमानयोः सङ्ख्ये यथा सागरयोरिव ।।	6-87-2a 6-87-2b
ततो दुर्योधनो राजा चित्रसेनो विविंशतिः। भीष्मश्च रथिनां श्रेष्ठो भारद्वाजश्च वै द्विजः ।।	6-87-3a 6-87-3b
एकीभूताः सुसंयत्ताः कौरवाणां महाचमूम् । व्यूहाय विदधू राजन्पाण्डवान्प्रतिदंशितान् ।।	6-87-4a 6-87-4b
कूर्मव्यूहं ततः कृत्वा पिता तव विशांपते । सागरप्रतिमं घोरं वाहनोर्मितरङ्गिणम् ।।	6-87-5a 6-87-5b
अग्रतः सर्वसैन्यानां भीष्मः शान्तनवो ययौ । मालवैर्दाक्षिणात्यैश्च आवन्त्यैश्च समन्वितः ।।	6-87-6a 6-87-6b
ततोऽनन्तरमेवासीद्भारद्वाजः प्रतापवान । पुलिन्दैः पारदैश्चैव तथा क्षुद्रकमालवैः ।।	6-87-7a 6-87-7b
द्रोणादनन्तरं यत्तो भगदत्तः प्रतापवान् । मगधैश्च कलिङ्गैश्च पिशाचैश्च विशांपते ।।	6-87-8a 6-87-8b
प्राग्ज्योतिषादनु नृपः कौसल्योऽथ बृहद्बलः । मेकलैः कुरुविन्दैश्च त्रैपुरैश्च समन्विताः ।।	6-87-9a 6-87-9b
बृहद्बलादनु नृपस्त्रिगर्तः प्रस्थलाधिपः। काम्भोजैर्बहुभिः सार्धं यवनैश्च सहस्रशः ।।	6-87-10a 6-87-10b
द्रौणिस्तु रभसः शूरस्त्रैगर्तादनु भारत। प्रययौ सिंहनादेन नादयानो धरातलम् ।।	6-87-11a 6-87-11b
तथा सर्वेण सैन्येन राजा दुर्योधनस्तदा। द्रौणेरनन्तरं प्रायात्सोदर्यैः परिवारितः ।।	6-87-12a 6-87-12b
दुर्योधनादनु ततः कृपः शारद्वतो ययौ। एवमेष महाव्यूहः प्रययौ सागरोपमः ।।	6-87-13a 6-87-13b
रेजुस्तत्र पताकाश्च श्वेतच्छत्राणि भारत । अङ्गदान्यत्र चित्राणि महार्हाणि धनूंषि च ।।	6-87-14a 6-87-14b
तं तु दृष्ट्वा महाव्यूहं तावकानां महारथः । युधिष्ठिरोऽब्रवीत्तूर्णं पार्षतं पृतनापतिम् ।।	6-87-15a 6-87-15b
पश्य व्यूहं महेष्वास निर्मितं सागरोपमम् । प्रतिव्यूहं रणे शूर कुरु क्षिप्रं महारथ ।।	6-87-16a 6-87-16b
ततः स पार्षतः क्रूरो व्यूहं चक्रे सुदारुणम् । श्रृङ्गाटकं महाराज परव्यूहविनाशनम् ।।	6-87-17a 6-87-17b
श्रृङ्गाभ्यां भीमसेनश्च सात्यकिश्च महारथः । रथैरनेकसाहस्रैस्तथा हयपदातिभिः ।।	6-87-18a 6-87-18b
नाभावभून्नरश्रेष्ठः श्वेताश्वः कृष्णसारथिः । मध्ये युधिष्ठिरो राजा माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ ।।	6-87-19a 6-87-19b
अथेतरे महेष्वासाः सहसैन्या नराधिपाः । व्यूहं तं पूरयामासुर्व्यूहशास्त्रविशारदाः ।।	6-87-20a 6-87-20b
अभिमन्युस्ततः पश्चाद् विराटश्च महारथः । द्रौपदेयाश्च संहृष्टा राक्षसश्च घटोत्कचः ।।
एवमेतं महाव्यूहं व्यूह्य भारत पाण्डवाः । अतिष्ठन्समरे शूरा योद्धुकामा जयैषिणः ।।	6-87-21a 6-87-21b
भेरीशब्दैश्च विमलैर्विमिश्रैः शङ्खनिःस्वनैः । क्ष्वेडितास्फोटितोत्क्रुष्टैर्नादिताः सर्वतो दिशः ।।	6-87-22a 6-87-22b
ततः शूराः समासाद्य समरे ते परस्परम। नेत्रैरनिमिषै राजन्नवैक्षन्त परस्परम् ।।	6-87-23a 6-87-23b
`मनोभिस्ते मनुष्येन्द्र युद्धं योधाः प्रचक्रिरे ।' पुनराहूय तेऽन्योन्यं शरीरैरपि चक्रिरे ।।	6-87-24a 6-87-24b
ततः प्रववृते युद्धं घोररूपं भयावहम् । तावकानां परेषां च निघ्नतामितरेतरम् ।।	6-87-25a 6-87-25b
नाराचा निशिताः सङ्ख्ये संपतन्ति स्म भारत । व्यात्तानना भयकरा उरगा इव सङ्घशः ।।	6-87-26a 6-87-26b
निष्पेतुर्विमलाः शक्त्यस्तैलधौताः सुतेजनाः । अम्बुदेभ्यो यथा राजन्भ्राजमानाः शतह्रदाः ।।	6-87-27a 6-87-27b
गदाश्च विमलैः पट्टैः पिनद्धाः स्वर्णभूषिताः। पतन्त्यस्तत्र दृस्यन्ते गिरिशृङ्गोपमाः शुभाः ।।	6-87-28a 6-87-28b
निस्त्रिंशाश्च व्यदृश्यन्त विमलाम्बरसन्निभाः । आर्षभाणि च चर्माणि शतचन्द्राणि भारतत ।।	6-87-29a 6-87-29b
अशोभन्त रणे राजन्पात्यमानानि सर्वशः । तेऽन्योन्यं समरे सेने युध्यमाने नराधिप ।।	6-87-30a 6-87-30b
अशोभेतां यथा देवदैत्यसेने समुद्यते। अभ्यद्रवन्त समरे तेऽन्योन्यं वै समन्ततः ।।	6-87-31a 6-87-31b
रथास्तु रथिभिस्तूर्णं प्रेषिताः परमाहवे। युगैर्युगानि संश्लिष्य युयुधुः पार्थिवर्षभाः ।।	6-87-32a 6-87-32b
दन्तिनां युध्यमानानां संघर्षात्पावकोऽभवत् । दन्तेषु भरतश्रेष्ठ सधूमः सर्वतो दिशम् ।।	6-87-33a 6-87-33b
प्रासैरभिहताः केचिद्गजयोधाः समन्ततः । पतमानाः स्म दृश्यन्ते गिरिशृङ्गान्नगा इव ।।	6-87-34a 6-87-34b
पादाताश्चाप्यदृश्यन्त निघ्नन्तोऽथ परस्परम् । चित्ररूपधराः शूरा नखरप्रासयोधिनः ।।	6-87-35a 6-87-35b
अन्योन्यं ते समासाद्य कुरुपाण्डवसैनिकाः । अस्त्रैर्नानाविधैर्घोरै रणे निन्युर्यमक्षयम् ।।	6-87-36a 6-87-36b
ततः शान्तनवो भीष्मो रथघोषेण नादयन् । अभ्यागमद्रणे पार्थान्धनुःशब्देन मोहयन् ।।	6-87-37a 6-87-37b
पाण्डवानां रथाश्चापि नदन्तो भैरवं स्वनम् । अभ्यद्रवन्त संयत्ता धृष्टद्युम्नपुरोगमाः ।।	6-87-38a 6-87-38b
ततः प्रववृते युद्धं तव तेषां च भारत। नराश्वरथनागानां व्यतिषक्तं परस्परम् ।।	6-87-39a 6-87-39b
।। इति श्रीमन्महाभारते भीष्मपर्वणि भीष्मवधपर्वणि अष्टमदिवसयुद्धे सप्ताशीतितमोऽध्यायः ।।

भीष्मपर्व-086

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

भीष्मपर्व-088