महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-058

by वेदव्यासः

← भीष्मपर्व-057

महाभारतम् षष्ठपर्व महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-058 वेदव्यासः

भीष्मपर्व-059 →

अर्जुनादियुद्धवर्णनम् ।। 1 ।।

महाभारतम्/भीष्मपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122

सञ्जय उवाच।	6-58-1x
ततस्ते पार्थिवाः क्रुद्धाः फल्गुनं वीक्ष्य संयुगे। रथैरनेकसाहस्रैः समन्तात्पर्यवारयन् ।।	6-58-1a 6-58-1b
अथैनं रथबृन्देन कोष्ठकीकृत्य भारत। शरैः सुबहुसाहस्रैः समन्तादभ्यवारयन् ।।	6-58-2a 6-58-2b
शक्तीश्च विमलाकस्तीक्ष्णा गदाश्च परिघैः सह । प्रासान्परश्वथांश्चैव मुद्गरान्मुसलानपि ।।	6-58-3a 6-58-3b
चिक्षिषुः समरे क्रुद्धाः फल्गुनस्य रथं प्रति। शस्त्राणामथ तां वृष्टिं शलभानामिवायतिम् ।।	6-58-4a 6-58-4b
रुरोध सर्वतः पार्थः शरैः कनकभूषणैः । तत्र तल्लाघवं दृष्ट्वा बीभत्सोरतिमानुषम् ।।	6-58-5a 6-58-5b
देवदानवगन्धर्वाः पिशाचोरगराक्षसाः । साधुसाध्विति राजेन्द्र फल्गुनं प्रत्यपूजयन् ।।	6-58-6a 6-58-6b
सात्यकिश्चाभिमन्युश्च महत्या सेकनया वृतौ । गान्धारान्समरे शूराञ्जग्मतुः सहसौबलान् ।।	6-58-7a 6-58-7b
तत्र सौबलकाः क्रुद्धा वार्ष्णेयस्य रथोत्तमम् । तिशलश्चिच्छिदुः क्रोधाच्छस्त्रैर्नानाविधैर्युधि ।।	6-58-8a 6-58-8b
सात्यकिस्तु रथं त्यक्त्वा वर्तमाने भयावहे । अभिमन्यो रथं तूर्णमारुरोह परंतपः ।।	6-58-9a 6-58-9b
तावेकरथसंयुक्तौ सौबलेयस्य वाहिनीम् । व्यधमेतां शितैस्तूर्णं शरैःक सन्नतपर्वभिः ।।	6-58-10a 6-58-10b
द्रोणभीष्मौ रणे यत्तौ धर्मराजस्य वाहिनीम् । नाशयेतां शरैस्तीक्ष्णैः कङ्कपत्रपरिच्छदैः ।।	6-58-11a 6-58-11b
ततो धर्मसुतोक राजा माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ । मिषतां सर्वसैन्यानां द्रोणानीकमुपाद्रवन् ।।	6-58-12a 6-58-12b
तत्रासीत्सुमहद्युद्धं तुमुलं रोमहर्षणम् । यथा देवासुरं युद्धं पूर्वमासीत्सुदारुणम् ।।	6-58-13a 6-58-13b
कुर्वाणौ सुमहत्कर्म भीमसेनघटोत्कचौ। दुर्योधनस्ततोऽभ्येत्य तावुभावप्यवारयत् ।।	6-58-14a 6-58-14b
तत्राद्भुतमपश्याम हैडिम्बस्य पराक्रमम्। अतीत्य पीतरं युद्धे यदयुध्यत भारत ।।	6-58-15a 6-58-15b
भीमसेनस्तु संक्रुद्धो दुर्योधनममर्षणम्। हृद्यविध्यत्पृषत्केन प्रहसन्निव पाण्डवः ।।	6-58-16a 6-58-16b
ततो दुर्योधननो राजा प्रहारवरपीडितः। निषसाद रथोपस्थे कश्मलं च जगाम ह ।।	6-58-17a 6-58-17b
तं विसंज्ञं विदित्वा तु त्वरमाणोऽस्य सारथिः । अपोवाह रणाद्राजंस्ततः सैन्यमभज्यत ।।	6-58-18a 6-58-18b
ततस्तां कौरवीं सेनां द्रवमाणां समन्ततः। निघ्नन्भीमः शरैस्तीक्ष्णैरनुवव्राज पृष्ठतः ।।	6-58-19a 6-58-19b
पार्षतश्च रथश्रोष्ठो धर्मपुत्रश्च पाण्डवः। द्रोणस्य पश्यतः सैन्यं गाङ्गेयस्य च पश्यतः ।।	6-58-20a 6-58-20b
जघ्नतुर्विशिकैस्तीक्ष्णैः परानीकविनाशनैः । द्रवमाणं तु तत्सैन्यं तव पुत्रस्य संयुगे ।।	6-58-21a 6-58-21b
नाशक्नुतां वारयितुं भीष्मद्रोणौ महारथौ । वार्यमाणं च भीष्मेण द्रोणेन च महात्मना ।।	6-58-22a 6-58-22b
विद्रवत्येव तत्सैन्यं पश्यतोर्द्रोणभीष्मयोः। ततो रथसहस्रेषु विद्रवत्सु ततस्ततःक ।।	6-58-23a 6-58-23b
तावास्थितावेकरथं सौभद्रशिनिपुङ्गवौ । सौबलीं समरे सेनां शातयेतां समन्ततः ।।	6-58-24a 6-58-24b
शुशुभाते तदा तौ तु शैनेयकुरुपुङ्गवौ। अमावास्यां गतौ यद्वत्सोमसूर्यौ नभस्तले ।।	6-58-25a 6-58-25b
अर्जुनस्तु ततः क्रुद्धस्तव सैन्यं विशांपते । ववर्ष शरवर्षेण धाराभिरिव तोयदः ।।	6-58-26a 6-58-26b
वध्यमानं ततस्तत्र शरैः पार्थस्य संयुगे। दुद्राव कौरवं सैन्यं विषादभयकम्पितम् ।।	6-58-27a 6-58-27b
द्रवतस्तान्समालक्ष्य भीष्मद्रोणौ महारथौ । न्यवारयेतां संरब्धौ दुर्योधनहितैषिणौ ।।	6-58-28a 6-58-28b
ततो दुर्योधनो राजा समाश्वस्य विशांपते । न्यवर्तयत तत्सैन्यं द्रवमाणां समन्ततः ।।	6-58-29a 6-58-29b
यत्र यत्र हि पुत्रं ते ये ये पश्यन्ति भारत। तत्र तत्र न्यवर्तन्त क्षत्रियाणां महरथाः ।।	6-58-30a 6-58-30b
तान्निवृत्तान्समीक्ष्यैव ततोऽन्येऽपीतरे जनाः। अन्योन्यस्पर्धया राजँल्लज्जया चावतस्थिरे ।।	6-58-31a 6-58-31b
पुनरावर्ततां तेषां वेग आसीद्विशांपते। पूर्यतः सागरस्येव चन्द्रस्योदयनं प्रति ।।	6-58-32a 6-58-32b
अन्निवृत्तांस्ततस्तांस्तु दृष्ट्वा राजा सुयोधनः। अब्रवीत्त्वरितो गत्वा भीष्मं शान्तनवं वचः ।।	6-58-33a 6-58-33b
पितामह निबोधेदं यत्त्वां वक्ष्यामि भारत। नानुरूपमहं मन्ये त्वयि जीवति कौरव ।।	6-58-34a 6-58-34b
द्रोणो चास्त्रविदां श्रेष्ठे सपुत्रे ससुहृञ्जने। कृपे चैव महेष्वासे द्रवते यद्वरूथिनी ।।	6-58-35a 6-58-35b
न पाण्डवान्प्रतिलांस्तव मन्ये कथंचन । तथा द्रोणस्य सङ्ग्रमे द्रौमेश्चैव कृपस्य च ।।	6-58-36a 6-58-36b
अनुग्राह्याः पाण्डुसुतास्तव नूनं पितामह । यथेमां क्षमसे वीर वध्यमानां वरूथिनीम् ।।	6-58-37a 6-58-37b
सोऽस्मि वाच्यस्त्वया राजन्पूर्वमेव समागमे। न योत्स्ये पाण्डवान्सङ्ख्ये नापि पार्षतसात्यकी ।।	6-58-38a 6-58-38b
श्रुत्वा तु वचनं तुभ्यमाचार्यस्य कृपस्य च। कर्णेन सहितः कृत्यं चिन्तयानस्तदैव हि ।।	6-58-39a 6-58-39b
यदि नाहं परित्याज्यो युवाभ्यामिह संयुगे । विक्रमेणानुरूपेण युध्येतां पुरुषर्षभौ ।।	6-58-40a 6-58-40b
एतच्छ्रुत्वा वचो भीष्मः प्रहसन्वै मुहुर्मुहुः । अब्रवीत्तनयं तुभ्यं क्रोधादुद्वृत्य चक्षुषी ।।	6-58-41a 6-58-41b
बहुशोऽसि मया राजंस्तथ्यमुक्तो हितं वचः। अजेयाः पाण्डवा युद्धे देवैरपि सवासवैः ।।	6-58-42a 6-58-42b
यत्तु शक्यं मया कर्तुं वृद्धेनाद्य गतायुषा। करिष्यामि यथाशक्ति पश्येदानीं सबान्धवः ।।	6-58-43a 6-58-43b
अद्य पाण्डुसुतानेकः ससैन्यान्सह बन्धुभिः । सोऽहं निवारयिष्यामि सर्वलोकस्य पश्यतः ।।	6-58-44a 6-58-44b
एवमुक्ते तु भीष्मेण पुत्रास्तव जनेश्वर । दध्मुः शङ्खान्मुदा युक्ता भेरीः संजघ्निरे भृशम् ।।	6-58-45a 6-58-45b
पाण्डवा हि ततो राजञ्श्रुत्वा तं निनदं महत्। दध्मुः शङ्खांश्च भेरीश्च मुरजांश्चाप्यनादयन् ।।	6-58-46a 6-58-46b
।। इति श्रीमन्महाभारते भीष्मपर्वणि भीष्मवधपर्वणि तृतीयदिवसयुद्धे अष्टपञ्चाशोऽध्यायः ।।

6-58-2 कोष्ठकीकृत्य वेष्टयित्वा ।। 6-58-39 चिन्तयानः अभविष्यमिति शेषः ।।

भीष्मपर्व-057

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

भीष्मपर्व-059