महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-025

by वेदव्यासः

← आश्वमेधिकपर्व-024

महाभारतम् वेदव्यासः

आश्वमेधिकपर्व-026 →

महाभारतम्/आश्वमेधिकपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118

ब्राह्मण उवाच।
अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्।
नारदस्य च संवादमृषेर्देवमतस्य च।। 1

देवमत उवाच।
जन्तोः संजायमानस्य किंनु पूर्वं प्रवर्तते।
प्राणोऽपानः समानो वा व्यानो वोदान एव च।। 2

नारद उवाच।
येनायं सृज्यते जन्तुस्ततोऽन्यः पूर्वमेति तम्।
प्राणद्वन्द्वं हि विज्ञेयं तिर्यगूर्ध्वमधश्च यत्।। 3

देवमत उवाच।
केनायं सृज्यते जन्तुः कश्चान्यः पूर्वमेति तम्।
प्राणद्वन्द्वं च मे ब्रूहि तिर्यगूर्ध्वमधश्च यत्।। 4

नारद उवाच।
सङ्कल्पाज्जायते हर्षः शब्दादपि च जायते।
रसात्संजायते चापि रूपादपि च जायते।। 5

स्पर्शात्संजायते चापि गन्धादपि च जायते।
शुक्राच्छोणितसंसृष्टात्पूर्वं प्राणः प्रवर्तते।
प्राणेन विकृते शुक्रे ततोऽपानः प्रवर्तते।। 6

शुक्रात्संजायते चापि रसादपि च जायते।
एतद्रूपमुदानस्य हर्षो मिथुनमन्तरा।। 7

कामात्संजायते शुक्रं शुक्रात्संजायते रजः।
समानव्यानजनिते सामान्ये शुक्रशोणिते।। 8

प्राणापानाविदं द्वन्द्वमवाक् चोर्ध्वं च गच्छतः।
व्यानः समानश्चैवोभौ तिर्यग्द्वन्द्वत्वमुच्यते।। 9

अग्निर्वै देवताः सर्वा इति देवस्य शासनात्।
संजायते हि प्राणेषु ज्ञानं बुद्धिसमन्वितम्।। 10

तस्य धूमस्तमोरूपं रजो भस्म सुतेजसः।
सर्वं संजायते तस्य यत्र प्रक्षिप्यते हविः।। 11

हविः समानो व्यानश्च इति यज्ञविदो विदुः।
प्राणापानावाज्यभागौ तयोर्मध्ये हुताशनः।। 12

एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः।
निर्द्वन्द्वमिति यत्त्वेतत्तन्मे निगदतः शृणुः।। 13

अहोरात्रमिदं द्वन्द्वं तयोर्मध्ये हुताशनः।
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः।। 14

उभे सत्यानृते द्वन्द्वं तयोर्मध्ये हुताशनः।
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः।। 15

सच्चासच्चैव तद्द्वन्द्वं तयोर्मध्ये हुताशनः।
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः।। 16

उभे शुभाशुभे द्वन्द्वं तयोर्मध्ये हुताशनः।
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः।। 17

ऊर्ध्वं समानो व्यानश्च व्यस्यते कर्म तेन तत्।
द्वितीयं तु समानेन पुनरेव व्यवस्यते।। 18

शान्त्यर्थं वामदेव्यं च शान्तिर्ब्रह्म सनातनम्।
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः।। 19

।। इति श्रीमन्महाभारते आश्वमेधिकपर्वणि अनुगीतापर्वणि पञ्चविशोऽध्यायः।। 25 ।।

18 पूर्वंसमानो व्यानोऽथ व्यस्यते तेन कर्मकृत् इति क.ट.पाठः।।

आश्वमेधिकपर्व-024

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

आश्वमेधिकपर्व-026