महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-029

by वेदव्यासः

← आश्वमेधिकपर्व-028

महाभारतम् चतुर्दशपर्व महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-029 वेदव्यासः

आश्वमेधिकपर्व-030 →

कृष्णेनार्जुनंप्रति यागीयहिंसाया अधर्म्यत्वाभावप्रतिपादकाध्वर्युयतिसंवादानुवादः।। 1 ।।

महाभारतम्/आश्वमेधिकपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118

ब्राह्मण उवाच।	14-29-1x
गन्धान्न जिघ्रामि रासान्न वेद्मि रूपं न पश्यामि न च स्पृशामि। न चापि शब्दान्विविधाञ्शृणोमि न चापि सङ्कल्पमुपैमि कञ्चित्।।	14-29-1a 14-29-1b 14-29-1c 14-29-1d
अर्थानिष्टान्कामयते स्वभावः सर्वान्द्वेष्यान्प्रद्विषते स्वभावः। कामद्वेषानुद्भवतः स्वभावा- त्प्राणापानौ जन्तुदेहान्निवेश्य।।	14-29-2a 14-29-2b 14-29-2c 14-29-2d
तेभ्यश्चान्यांस्तेषु नित्यांश्च भावा- न्भूतात्मानं अक्षयेऽहं शरीरे। तस्मिंस्तिष्ठन्नास्मि सक्तः कथंचि- त्कामक्रोधाभ्यां जरया मृत्युना च।।	14-29-3a 14-29-3b 14-29-3c 14-29-3d
अकामयानस्य च सर्वकामा- नविद्विषाणस्य च सर्वदोषान्। न मे स्वभावेषु भवन्ति लेपा- स्तोयस्य बिन्दोरिव पुष्करेषु।।	14-29-4a 14-29-4c 14-29-4d 14-29-4c
नित्यस्य चैतस्य भवन्ति नित्या निरीक्ष्यमाणस्य बहून्स्वभावान्। न सज्जते कर्मसु भोगजालं दिवीव सूर्यस्य मयूखजालम्।।	14-29-5a 14-29-5b 14-29-5c 14-29-5d
अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्। अध्वर्युयतिसंवादं तं निबोध यशस्विनि।।	14-29-6a 14-29-6b
प्रोक्ष्यमाणं पशुं दृष्ट्वा यज्ञकर्मण्यथाब्रवीत्। यतिरध्वर्युमासीनो हिंसोयमिति कुत्सयन्।।	14-29-7a 14-29-7b
तमध्वर्युः प्रत्युवाच नायं छागो विनश्यति। श्रेयसा योक्ष्यते जन्तुर्यज्ञाच्छ्रुतिरियं तथा।।	14-29-8a 14-29-8b
यो ह्यस्य पार्थिवो भागः पृथिवीं स गमिष्यति। यदस्य वारिजं किञ्चिदपस्तत्सम्प्रवेक्ष्यति।।	14-29-9a 14-29-9b
सूर्यं चक्षुर्दिशः श्रोत्रे प्राणोऽस्य दिवमेव च। आगमे वर्तमानस्य नमे दोषोस्ति कश्चन।।	14-29-10a 14-29-10b
यतिरुवाच।	14-29-11x
प्राणैर्वियोगे च्छागस्य यदि श्रेयः प्रपश्यसि। छागार्थे वर्तते यज्ञो भवतः किं प्रयोजनम्।।	14-29-11a 14-29-11b
अनु त्वां मन्यते माता अनु त्वां मन्यते पिता। मन्त्रविज्ञानमुन्नीय परिवर्ते विशेषतः।।	14-29-12a 14-29-12b
एवमेवानुमन्येरंस्तान्भवान्द्रष्टुमर्हति। तेषामनुमतिं श्रुत्वा शक्या कर्तुं विचारणा।।	14-29-13a 14-29-13b
अध्वर्युरुवाच।	14-29-14x
प्राणा अप्यस्य च्छागस्य प्रापितास्ते स्वयोनिषु। शरीरं केवलं शिष्टं निश्चेष्टमिति मे मतिः।।	14-29-14a 14-29-14b
इन्धनस्य तु तुल्येन शरीरेणि विचेतसा। हिंसा हि यष्टुकामानामिन्धनं पशुसंज्ञितम्।।	14-29-15a 14-29-15b
अहिंसा सर्वधर्माणामिति वृद्धानुशासनम्। यदहिंस्रं भवेत्कर्म तत्कार्यमिति विद्महे।।	14-29-16a 14-29-16b
अहिंसेति प्रतिज्ञेयं यदि वक्ष्याम्यतः परम्। शक्यं बहुविधं वक्तुं भवता कार्यदूषणम्।।	14-29-17a 14-29-17b
अहिंसा सर्वभूतानां नित्यमस्मासु रोचते। प्रत्यक्षतः साधयामो न परोक्षमुपास्महे।।	14-29-18a 14-29-18b
अध्वर्यरुवाच।	14-29-19x
भूमेर्गन्धगुणान्भुङ्क्ष्व पिबस्यापोमयान्रसान्। ज्योतिषां पश्यते रूपं स्पृशस्यनिलजान्गुणान्।।	14-29-19a 14-29-19b
शृणोष्याकाशजाञ्शब्दान्मनसा मन्यसे मतिम्। सर्वाण्येतानि भूतानि प्राणा इति च मन्यसे।।	14-29-20a 14-29-20b
प्राणादाने निवृत्तोसि हिंसायां वर्तते भवान्। नास्ति चेष्टा विना हिंसां किं वा त्वं मन्यसे द्विज।।	14-29-21a 14-29-21b
यतिरुवाच।	14-29-22x
अक्षरं च क्षरं चैव द्वैधीभावोऽयमात्मनः। अक्षरं तत्र सद्भावः स्वभावः क्षर उच्यते।।	14-29-22a 14-29-22b
प्राणो जिह्वा मनः सत्त्वं सद्भावो रजसा सह। भावैरेतैर्विमुक्तस्य निर्द्वन्द्वस्य निराशिषः।।	14-29-23a 14-29-23b
समस्य सर्वभूतेषु निर्ममस्य जितात्मनः। समन्तात्परिमुक्तस्य न भयं विद्यते क्वचित्।।	14-29-24a 14-29-24b
अध्वर्युरुवाच।	14-29-25x
सद्भिरेवेह संवादः कार्यो मतिमतांवर। भवतो हि मतं श्रुत्वा प्रतिभाति मतिर्मम।।	14-29-25a 14-29-25b
भगवन्भगवद्बुद्ध्या प्रतिबुद्धो ब्रवीम्यहम्। व्रतं मन्त्रकृतं कर्तुर्नापराधोस्ति मे द्विज।।	14-29-26a 14-29-26b
ब्राह्मण उवाच।	14-29-27x
उपपत्त्या यतिस्तूष्णीं वर्तमानस्ततः परम्। अध्वर्युरपि निर्मोहः प्रचचार महामखे।।	14-29-27a 14-29-27b
एवमेतादृशं मोक्षं सुसूक्ष्मं ब्राह्मणा विदुः। विदित्वा चानुतिष्ठन्ति क्षेत्रज्ञेनार्थदर्शिना।।	14-29-28a 14-29-28b
।। इति श्रीमन्महाभारते आश्वमेदिकपर्वणि अनुगीतापर्वणि एकोनत्रिंशोऽध्यायः।। 29 ।।

14-29-2 सर्वानेतान्द्वेष्टि चैव स्वभाव इति क.ट.पाठः। जन्तुदेहानिहैत्येति क.ट.पाठः।। 14-29-3 नास्ति शक्यः कथंचिदिति क.ट.थ.पाठः।। 14-29-12 अत्र त्वां मन्यतां भ्राता पिता माता सखेति च। मन्त्रयस्वैनमुन्नीय परवन्तं विशेषत इति झ.द.पाठः।। 14-29-19 भूमेरिति नानुपहत्य भूतानि भोगः सम्भवतीति न्यायाज्जीवतोऽपरिहार्यैव हिंसेत्यर्थः।। 14-29-21 किं कथं त्वं मन्यसेऽहिंसामिति शेषः।। 14-29-26 मतं मन्तुं क्रतुं कर्तुमिति थ.पाठः।।

आश्वमेधिकपर्व-028

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

आश्वमेधिकपर्व-030