महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-109

← आश्वमेधिकपर्व-108 महाभारतम्
चतुर्दशपर्व
महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-109
वेदव्यासः
आश्वमेधिकपर्व-110 →

कृष्णेन युधिष्ठिरंप्रति भोजनविधिकथनम्।। 1 ।। तथा गोग्रासदानप्रकारकथनम्।। 2 ।। तथा तिलप्रशंसनपूर्वकं तेषां मिक्षूणां च ब्राह्मणेन स्वयं यन्त्रे निपीडनप्रतिषेधनम्।। 3 ।।

  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
  104. 104
  105. 105
  106. 106
  107. 107
  108. 108
  109. 109
  110. 110
  111. 111
  112. 112
  113. 113
  114. 114
  115. 115
  116. 116
  117. 117
  118. 118
युधिष्ठिर उवाच। 14-109-1x
अन्नदानफलं श्रुत्वा प्रीतोस्मि मधुसूदन।
भोजनस्य विधिं वक्तुं देवदेव त्वमर्हसि।।
14-109-1a
14-109-1b
भगवानुवाच। 14-109-2x
बोजनस्य द्विजातीनां विधानं शृणु पाण्डव।
स्नातः शुचिः शुचौ देशे निर्जने हुतपावकः।।
14-109-2a
14-109-2b
मण्डलं कारयित्वा च चतुरश्रं द्विजोत्तमः।
क्षत्रियश्चेत्ततो वृत्तं वैश्योऽर्धेन्दुसमाकृतिम्।।
14-109-3a
14-109-3b
आर्द्रपादस्तु भुञ्जीयात्प्राङ्मुखश्चासने शुचौ।
पादाभ्यां धरणीं स्पृष्ट्वा पादेनैकेन वा पुनः।।
14-109-4a
14-109-4b
नैकवासास्तु भुञ्जीयान्न चान्तर्धाय वा द्विजः।
न भिन्नपात्रे भुञ्जीत पर्णपृष्ठे तथैव च।।
14-109-5a
14-109-5b
अन्नं पूर्वं नमस्कुर्यात्प्रहृष्टेनान्तरात्मना।
नान्यदालोकयेदन्नान्न जुगुप्सेन तत्परः।।
14-109-6a
14-109-6b
जुगुप्सितं च यच्चान्नं राक्षसा एव भुञ्जते।
पाणिना जलमुद्धृत्य कुर्यादन्नं प्रदक्षिणम्।।
14-109-7a
14-109-7b
अपेयं तद्विजानीयात्पीत्वा चान्द्रायणं चरेत्।
परिवेषजलादन्यत्पेयमेव तु मन्त्रवत्।।
14-109-8a
14-109-8b
पञ्च प्राणाहुतीः कुर्यात्समन्त्रं तु पृथक्पृथक्।। 14-109-9a
यथा रसं न जानाति जिह्वा प्रामाहुतौ नृप।
तथा समाहितः कुर्यात्प्राणाहुतिमतन्द्रिकतः।।
14-109-10a
14-109-10b
विदित्वाऽन्नमथान्नादं पञ्च प्राणांश्च पाण्डव।
यः कुर्यादाहुतीः पञ्च तेनेष्टाः पञ्चवायवः।।
14-109-11a
14-109-11b
अतोऽन्यथा तु भुञ्जानो ब्राह्मणो ज्ञानदुर्बलः।
तेनान्नेनासुरान्प्रेतान्राक्षसांस्तर्पयिष्यति।।
14-109-12a
14-109-12b
वक्त्रप्रमाणान्पिण्डांश्च ग्रसेदेकैकशः पुनः।
वक्त्राधिकं तु यत्पिण्डमात्मोच्छिष्टं तदुच्यते।।
14-109-13a
14-109-13b
पिण्डावशिष्टमन्यच्च वक्त्रान्निस्सृतमेव च।
अभोज्यं तद्विजानीयाद्भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्।।
14-109-14a
14-109-14b
स्वमुच्छिष्टं तु यो भुङ्क्ते यो भुङ्क्ते मुक्तभोजनम्।
चान्द्रायणं चरेन्कृच्छ्रं प्राजापत्यमथापि वा।।
14-109-15a
14-109-15b
स्त्रीपात्रभुङ्नरः पापः स्त्रीणामुच्छिष्टभुक्तथा।
तया सह च यो भुङ्क्ते स भुङ्क्ते मद्यमेव हि।
न तस्य निष्कृतिर्दृष्टा मुनिभिस्तत्वदर्शिभिः।।
14-109-16a
14-109-16b
14-109-16c
पिबतः पतिते तोये भोजने मुखनिस्सृते।
अभोज्यं तद्विजानीयाद्भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्।।
14-109-17a
14-109-17b
पीतशेषं तु तन्नाम न पेयं पाण्डुनन्दन।
पिबेद्यदि हि तन्मोहाद्द्विजश्चान्द्रायणं चरेत्।।
14-109-18a
14-109-18b
पानीयानि पिबेद्यते तत्पात्रं द्विजसत्तमः।
अनुच्छिष्टं भवेत्तावद्यावद्भूमौ न निक्षिपेत्।।
14-109-19a
14-109-19b
मौनी वाऽप्यथवा भूमौ नावलोक्य दिशस्तथा।
भुञ्जीत विधिवद्विप्रो न चोच्छिष्टं प्रदापयेत्।।
14-109-20a
14-109-20b
सदा चात्यशनं नाद्यान्नातिहीनं च कर्हिचित्।
यथाऽन्नेन व्यथा न स्यात्तथा भुञ्जीत नित्यशः।।
14-109-21a
14-109-21b
उदक्यामपि चण्डालं श्वानं सूकरमेव वा।
भुञ्जानो यदि वा पश्येत्तदन्नं च परित्यजेत्।
भुञ्जानो ह्यत्यजन्मोहाद्द्विजश्चान्द्रायणं चरेत्।।
14-109-22a
14-109-22b
14-109-22c
केशकीटोपपन्नं च मुखमारुतवीजितम्।
अभोज्यं तद्विजानीयाद्भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्।।
14-109-23a
14-109-23b
उत्थाय च पुनः स्पृष्टं पादस्पृष्टं च लङ्घितम्।
अन्नं तद्राक्षसं विद्यात्तस्मात्तत्परिवर्जयेत्।।
14-109-24a
14-109-24b
राक्षसोच्छिष्टभुग्विप्रः सप्त पूर्वान्परानपि।
नरके रौरवे घोर स पितॄन्पातयिष्यति।।
14-109-25a
14-109-25b
तस्मिन्नाचमनं कुर्याद्यस्मिन्पात्रे स भुक्तवान्।
यद्युत्तिष्ठत्यनाचान्तो भुक्तवानासनात्ततः।
स्नानं सद्यः प्रकुर्वीत सोन्यथाऽप्रयतो भवेत्।।
14-109-26a
14-109-26b
14-109-26c
युधिष्ठिर उवाच। 14-109-27x
तृणमुष्टिविधानं च तृणमाहात्म्यमेव च।
इक्षोः सोमसमुद्भूतिं वक्तुमर्हसि मानदः।।
14-109-27a
14-109-27b
भगवानुवाच। 14-109-28x
पितरो वृषभा ज्ञेयो गावो लोकस्य मातरः।
तासां तु पूजया राजन्पूजिताः पितृदेवताः।।
14-109-28a
14-109-28b
सभा प्रपा गृहाश्चापि देवतायतनानि च।
शुद्ध्यन्ति शकृता यासांकिं भूतमधिकं ततः।।
14-109-29a
14-109-29b
ग्रासमुष्टिं परगवे दद्यात्संवत्सरं तु यः।
अकृत्वा स्वयमाहारं प्राप्तस्तत्सार्वकालिकम्।।
14-109-30a
14-109-30b
गावो मे मातरः सर्वाः पितरश्चैव गोवृषाः।
ग्रासमुष्टिं मया दत्तं प्रतिगृह्णीत मातरः।।
14-109-31a
14-109-31b
इत्युक्त्वाऽनेन मन्त्रेण गायत्र्या वा समाहितः।
अभिमन्त्र्य ग्रासमुष्टिं तस्य पुण्यफलं शृणु।।
14-109-32a
14-109-32b
यत्कृतं दुष्कृतं तेन ज्ञानतोऽज्ञानतोपि वा।
तस्य नश्यति तत्सर्वं दुःखप्नं च विनश्यति।।
14-109-33a
14-109-33b
तिलाः पिवित्राः पापघ्ना नारायणसमुद्भवाः।
तिलाञ्श्राद्धे प्रशंसनति दानमेतदनुत्तमम्।।
14-109-34a
14-109-34b
तिलान्दद्यात्तिलान्भक्ष्यात्तिलानप्रातरुपस्पृशेत्।
तिलंतिलमिति ब्रूयात्तिलाः पापहरा हि ते।।
14-109-35a
14-109-35b
क्रीत्वा प्रतिगृहीत्वा वा न विक्रेया द्विजातिभिः।
भोजनाभ्यञ्जनाद्दानाद्योन्यत्तु कुरुते तिलैः।
कृमिर्भूत्वा श्वविष्ठायां पितृभिः सह मज्जति।।
14-109-36a
14-109-36b
14-109-36c
तिलान्नपीडयेद्विप्रो यन्त्रचक्रे स्वयं नृप।
पीडयन्हि द्विजो मोहान्नरकं याति रौरवम्।।
14-109-37a
14-109-37b
इक्षुवंशोद्भवः सोमः सोमवंशोद्भवा द्विजाः।
इक्षुं न पीडयेत्तस्मादिक्षुघात्यात्मघातकः।।
14-109-38a
14-109-38b
इक्षुदण्डसहस्राणामेकैकेन युधिष्ठिर।
ब्रह्महत्यामवाप्नोति द्विजश्चेद्यन्त्रपीडकः।
तस्मान्न पीडयेदिक्षुं यन्त्रचक्रे द्विजोत्तमः।।
14-109-39a
14-109-39b
14-109-39c
।। इति श्रीमन्महाभारते आश्वमेधिकपर्वणि
वैष्णवधर्मपर्वणि नवाधिकशततमोऽध्यायः।। 109 ।।
आश्वमेधिकपर्व-108 पुटाग्रे अल्लिखितम्। आश्वमेधिकपर्व-110