महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-109

by वेदव्यासः

← आश्वमेधिकपर्व-108

महाभारतम् चतुर्दशपर्व महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-109 वेदव्यासः

आश्वमेधिकपर्व-110 →

कृष्णेन युधिष्ठिरंप्रति भोजनविधिकथनम्।। 1 ।। तथा गोग्रासदानप्रकारकथनम्।। 2 ।। तथा तिलप्रशंसनपूर्वकं तेषां मिक्षूणां च ब्राह्मणेन स्वयं यन्त्रे निपीडनप्रतिषेधनम्।। 3 ।।

महाभारतम्/आश्वमेधिकपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118

युधिष्ठिर उवाच।	14-109-1x
अन्नदानफलं श्रुत्वा प्रीतोस्मि मधुसूदन। भोजनस्य विधिं वक्तुं देवदेव त्वमर्हसि।।	14-109-1a 14-109-1b
भगवानुवाच।	14-109-2x
बोजनस्य द्विजातीनां विधानं शृणु पाण्डव। स्नातः शुचिः शुचौ देशे निर्जने हुतपावकः।।	14-109-2a 14-109-2b
मण्डलं कारयित्वा च चतुरश्रं द्विजोत्तमः। क्षत्रियश्चेत्ततो वृत्तं वैश्योऽर्धेन्दुसमाकृतिम्।।	14-109-3a 14-109-3b
आर्द्रपादस्तु भुञ्जीयात्प्राङ्मुखश्चासने शुचौ। पादाभ्यां धरणीं स्पृष्ट्वा पादेनैकेन वा पुनः।।	14-109-4a 14-109-4b
नैकवासास्तु भुञ्जीयान्न चान्तर्धाय वा द्विजः। न भिन्नपात्रे भुञ्जीत पर्णपृष्ठे तथैव च।।	14-109-5a 14-109-5b
अन्नं पूर्वं नमस्कुर्यात्प्रहृष्टेनान्तरात्मना। नान्यदालोकयेदन्नान्न जुगुप्सेन तत्परः।।	14-109-6a 14-109-6b
जुगुप्सितं च यच्चान्नं राक्षसा एव भुञ्जते। पाणिना जलमुद्धृत्य कुर्यादन्नं प्रदक्षिणम्।।	14-109-7a 14-109-7b
अपेयं तद्विजानीयात्पीत्वा चान्द्रायणं चरेत्। परिवेषजलादन्यत्पेयमेव तु मन्त्रवत्।।	14-109-8a 14-109-8b
पञ्च प्राणाहुतीः कुर्यात्समन्त्रं तु पृथक्पृथक्।।	14-109-9a
यथा रसं न जानाति जिह्वा प्रामाहुतौ नृप। तथा समाहितः कुर्यात्प्राणाहुतिमतन्द्रिकतः।।	14-109-10a 14-109-10b
विदित्वाऽन्नमथान्नादं पञ्च प्राणांश्च पाण्डव। यः कुर्यादाहुतीः पञ्च तेनेष्टाः पञ्चवायवः।।	14-109-11a 14-109-11b
अतोऽन्यथा तु भुञ्जानो ब्राह्मणो ज्ञानदुर्बलः। तेनान्नेनासुरान्प्रेतान्राक्षसांस्तर्पयिष्यति।।	14-109-12a 14-109-12b
वक्त्रप्रमाणान्पिण्डांश्च ग्रसेदेकैकशः पुनः। वक्त्राधिकं तु यत्पिण्डमात्मोच्छिष्टं तदुच्यते।।	14-109-13a 14-109-13b
पिण्डावशिष्टमन्यच्च वक्त्रान्निस्सृतमेव च। अभोज्यं तद्विजानीयाद्भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्।।	14-109-14a 14-109-14b
स्वमुच्छिष्टं तु यो भुङ्क्ते यो भुङ्क्ते मुक्तभोजनम्। चान्द्रायणं चरेन्कृच्छ्रं प्राजापत्यमथापि वा।।	14-109-15a 14-109-15b
स्त्रीपात्रभुङ्नरः पापः स्त्रीणामुच्छिष्टभुक्तथा। तया सह च यो भुङ्क्ते स भुङ्क्ते मद्यमेव हि। न तस्य निष्कृतिर्दृष्टा मुनिभिस्तत्वदर्शिभिः।।	14-109-16a 14-109-16b 14-109-16c
पिबतः पतिते तोये भोजने मुखनिस्सृते। अभोज्यं तद्विजानीयाद्भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्।।	14-109-17a 14-109-17b
पीतशेषं तु तन्नाम न पेयं पाण्डुनन्दन। पिबेद्यदि हि तन्मोहाद्द्विजश्चान्द्रायणं चरेत्।।	14-109-18a 14-109-18b
पानीयानि पिबेद्यते तत्पात्रं द्विजसत्तमः। अनुच्छिष्टं भवेत्तावद्यावद्भूमौ न निक्षिपेत्।।	14-109-19a 14-109-19b
मौनी वाऽप्यथवा भूमौ नावलोक्य दिशस्तथा। भुञ्जीत विधिवद्विप्रो न चोच्छिष्टं प्रदापयेत्।।	14-109-20a 14-109-20b
सदा चात्यशनं नाद्यान्नातिहीनं च कर्हिचित्। यथाऽन्नेन व्यथा न स्यात्तथा भुञ्जीत नित्यशः।।	14-109-21a 14-109-21b
उदक्यामपि चण्डालं श्वानं सूकरमेव वा। भुञ्जानो यदि वा पश्येत्तदन्नं च परित्यजेत्। भुञ्जानो ह्यत्यजन्मोहाद्द्विजश्चान्द्रायणं चरेत्।।	14-109-22a 14-109-22b 14-109-22c
केशकीटोपपन्नं च मुखमारुतवीजितम्। अभोज्यं तद्विजानीयाद्भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्।।	14-109-23a 14-109-23b
उत्थाय च पुनः स्पृष्टं पादस्पृष्टं च लङ्घितम्। अन्नं तद्राक्षसं विद्यात्तस्मात्तत्परिवर्जयेत्।।	14-109-24a 14-109-24b
राक्षसोच्छिष्टभुग्विप्रः सप्त पूर्वान्परानपि। नरके रौरवे घोर स पितॄन्पातयिष्यति।।	14-109-25a 14-109-25b
तस्मिन्नाचमनं कुर्याद्यस्मिन्पात्रे स भुक्तवान्। यद्युत्तिष्ठत्यनाचान्तो भुक्तवानासनात्ततः। स्नानं सद्यः प्रकुर्वीत सोन्यथाऽप्रयतो भवेत्।।	14-109-26a 14-109-26b 14-109-26c
युधिष्ठिर उवाच।	14-109-27x
तृणमुष्टिविधानं च तृणमाहात्म्यमेव च। इक्षोः सोमसमुद्भूतिं वक्तुमर्हसि मानदः।।	14-109-27a 14-109-27b
भगवानुवाच।	14-109-28x
पितरो वृषभा ज्ञेयो गावो लोकस्य मातरः। तासां तु पूजया राजन्पूजिताः पितृदेवताः।।	14-109-28a 14-109-28b
सभा प्रपा गृहाश्चापि देवतायतनानि च। शुद्ध्यन्ति शकृता यासांकिं भूतमधिकं ततः।।	14-109-29a 14-109-29b
ग्रासमुष्टिं परगवे दद्यात्संवत्सरं तु यः। अकृत्वा स्वयमाहारं प्राप्तस्तत्सार्वकालिकम्।।	14-109-30a 14-109-30b
गावो मे मातरः सर्वाः पितरश्चैव गोवृषाः। ग्रासमुष्टिं मया दत्तं प्रतिगृह्णीत मातरः।।	14-109-31a 14-109-31b
इत्युक्त्वाऽनेन मन्त्रेण गायत्र्या वा समाहितः। अभिमन्त्र्य ग्रासमुष्टिं तस्य पुण्यफलं शृणु।।	14-109-32a 14-109-32b
यत्कृतं दुष्कृतं तेन ज्ञानतोऽज्ञानतोपि वा। तस्य नश्यति तत्सर्वं दुःखप्नं च विनश्यति।।	14-109-33a 14-109-33b
तिलाः पिवित्राः पापघ्ना नारायणसमुद्भवाः। तिलाञ्श्राद्धे प्रशंसनति दानमेतदनुत्तमम्।।	14-109-34a 14-109-34b
तिलान्दद्यात्तिलान्भक्ष्यात्तिलानप्रातरुपस्पृशेत्। तिलंतिलमिति ब्रूयात्तिलाः पापहरा हि ते।।	14-109-35a 14-109-35b
क्रीत्वा प्रतिगृहीत्वा वा न विक्रेया द्विजातिभिः। भोजनाभ्यञ्जनाद्दानाद्योन्यत्तु कुरुते तिलैः। कृमिर्भूत्वा श्वविष्ठायां पितृभिः सह मज्जति।।	14-109-36a 14-109-36b 14-109-36c
तिलान्नपीडयेद्विप्रो यन्त्रचक्रे स्वयं नृप। पीडयन्हि द्विजो मोहान्नरकं याति रौरवम्।।	14-109-37a 14-109-37b
इक्षुवंशोद्भवः सोमः सोमवंशोद्भवा द्विजाः। इक्षुं न पीडयेत्तस्मादिक्षुघात्यात्मघातकः।।	14-109-38a 14-109-38b
इक्षुदण्डसहस्राणामेकैकेन युधिष्ठिर। ब्रह्महत्यामवाप्नोति द्विजश्चेद्यन्त्रपीडकः। तस्मान्न पीडयेदिक्षुं यन्त्रचक्रे द्विजोत्तमः।।	14-109-39a 14-109-39b 14-109-39c
।। इति श्रीमन्महाभारते आश्वमेधिकपर्वणि वैष्णवधर्मपर्वणि नवाधिकशततमोऽध्यायः।। 109 ।।

आश्वमेधिकपर्व-108

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

आश्वमेधिकपर्व-110