महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-089

by वेदव्यासः

← आश्वमेधिकपर्व-088

महाभारतम् चतुर्दशपर्व महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-089 वेदव्यासः

आश्वमेधिकपर्व-090 →

बभ्रुवाहनेनोलूपीचित्राङ्गदाभ्यां सह यागदिदृक्ष्या हास्तिनपुरं प्रत्यागमनम्।। 1 ।। ततः स्वयं समागतव्यासाज्ञय युधिष्ठिरेण ऋत्विग्भिः सहाश्वमेधोपक्रमः।। 2 ।।

महाभारतम्/आश्वमेधिकपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118

वैशम्पायन उवाच।	14-89-1x
एतस्मिन्नेव काले तु स राजा बभ्रुवाहनः। मातृभ्यां सहितो धीमान्कुरूनभ्याजगाम ह।।	14-89-1a 14-89-1b
तत्र वृद्धान्यथावत्स कुरूनन्यांश्च पार्थिवान्। अभिवाद्य महाबाहुस्तैश्चापि प्रतिनन्दितः। प्रविवेश पितामह्याः कुन्त्या भवनमुत्तमम्।।	14-89-2a 14-89-2b 14-89-2c
स प्रविश्य महाबाहुः पाण्डवानां निवेशनम्। पितामहीमभ्यवन्दत्साम्ना परमवल्गुना।।	14-89-3a 14-89-3b
तथा चित्राङ्गदा देवी कौरवस्यात्मजाऽपि च। पृथां कृष्णां च सहिते विनयेनोपजग्मतुः। सुभद्रां च यथान्यायं याश्चान्याः कुरुयोषितः।।	14-89-4a 14-89-4b 14-89-4c
ददौ कुन्ती ततस्ताभ्यां रत्नानि विविधानि च। द्रौपदी च सुभद्रा च याश्चाप्यन्या यदुस्त्रियः।।	14-89-5a 14-89-5b
ऊषतुस्तत्र ते देव्यौ महार्ङशयनासने। सुपूजिते स्वयं कुन्त्या पार्थस्य हितकाम्यया।।	14-89-6a 14-89-6b
स च राजा महातेजाः पूजितो बभ्रुवाहनः। धूतराष्ट्रं महीपालमुपतस्थे यताविधि।।	14-89-7a 14-89-7b
युधिष्टिरं च राजानं भीमदींश्चापि पाण्डवान्। उपागम्य महातेजा विनयेनाभ्यवादयत्।।	14-89-8a 14-89-8b
स तैः प्रेम्या परिष्वक्तः पूजितश्च यथाविधि। धनं चास्मै ददुर्भूरि प्रीयमाणा महारथाः।।	14-89-9a 14-89-9b
तथैव च महीपालः कृष्णं चक्रगदाधरम्। प्रद्युम्न इव गोविन्दं विनयेनोपतस्थिवान्।।	14-89-10a 14-89-10b
तस्मै कृष्णो ददौ राज्ञे महार्हमतिपूजितम्। रथं हेमपरिष्कारं दिव्याश्वयुजमुत्तमम्।।	14-89-11a 14-89-11b
धर्मराजश्च भीमश्च फल्गुनश्च यमौ तथा। पृथक्पृथक् च ते चैनं मानार्थाभ्यामयोजयन्।।	14-89-12a 14-89-12b
ततस्तृतीये दिवसे सत्यवत्यात्मजो मुनिः। युधिष्ठिरं समभ्येत्य वाग्मी वचनमब्रवीत्।।	14-89-13a 14-89-13b
अद्यप्रभृति कौन्तेय यज्ञस्य समयो हि ते। मुहूर्तो यज्ञियः प्राप्तश्चोदयन्तीह याजकाः।।	14-89-14a 14-89-14b
अहीनो नाम राजेन्द्र क्रतुस्तेऽयं विकल्पवान्। बहुत्वात्काञ्चनस्यास्य ख्यातो बहुसुवर्णकः।।	14-89-15a 14-89-15b
एवमत्र महाराज दक्षिणाभिर्गुणीकुर। श्रीस्त्वां व्रजतु ते राजन्ब्राह्मणा ह्यत्र कारणम्।।	14-89-16a 14-89-16b
त्रीनश्वमेधानत्र त्वं सम्प्राप्य बहुदक्षिणान्। ज्ञातिवध्याकृतं पापं प्रहास्यति नराधिप।।	14-89-17a 14-89-17b
पवित्रं परमं चैतत्पावनानां च पावनम्। यदश्वमेधावभृथं प्राप्स्यसे कुरुनन्दन।।	14-89-18a 14-89-18b
इत्युक्तः स तु तेजस्वी व्यासेनामितबुद्धिना। दीक्षां विवेश धर्मात्मा वाजिमेधाप्तये ततः।।	14-89-19a 14-89-19b
ततो यज्ञं महाबाहुर्वाजिमेधं महाक्रतुम्। बह्वन्नदक्षिणं राजा सर्वकामगुणान्वितम्।।	14-89-20a 14-89-20b
तत्र वेदविदो राजंश्चक्रुः कर्माणि याजकाः। परिक्रामन्ति शास्त्रज्ञा यतावद्द्विजसत्तमाः।।	14-89-21a 14-89-21b
न तेषां स्खलितं किञ्चिदासीदपहुतं तथा। क्रमयुक्तं च युक्तं च चक्रुस्तत्र द्विजर्षभाः।।	14-89-22a 14-89-22b
कृत्वा प्रवर्ग्यं धर्मज्ञा यथावद्द्विजसत्तमाः। चक्रस्ते विधिवद्राजंस्तथैवाभिषवं द्विजाः।।	14-89-23a 14-89-23b
अभिषूय ततो राजन्सोमं सोमपसत्तमाः। सवनान्यानुपूर्व्येण चक्रुः सास्त्रानुसारिणः।।	14-89-24a 14-89-24b
न तत्र कृपणः कश्चिन्न दरिद्रो बभूव ह। क्षुधितो दुःखितो वाऽपि प्राकृतो वाऽपि मानवः।।	14-89-25a 14-89-25b
भोजनं भोजनार्थिभ्यो दापयामास शत्रुहा। भीमसेनो महातेजाः सततं राजशासनात्।।	14-89-26a 14-89-26b
संस्तरे कुशलाश्चापि सर्वकार्याणि याजकाः। दिवसेदिवसे चक्रुर्यथाशास्त्रानुदर्शात्।।	14-89-27a 14-89-27b
नाषडङ्गविदत्रासीत्सदस्यस्तस्य धीमतः। नाव्रतो नानुपाध्यायो न च वादाविचक्षणः।।	14-89-28a 14-89-28b
ततो यूपोच्छ्रये प्राप्ते षड् बैल्वान्भरतर्षभ। खादिरान्बिल्वसमितांस्तावतः सर्ववर्णिनः।।	14-89-29a 14-89-29b
देवदारुमयौ द्वौ तु यूपौ कुरुपतेर्मखे। श्लेष्मातकमयं चैकं याजकाः समकल्पयन्।।	14-89-30a 14-89-30b
`सर्वानेतान्यथाशास्त्रं याजकाः समकारयन्।' शोभार्थं चापरान्यूपान्काञ्चनान्भरतर्षभ। स भीमः कारयामास धर्मराजस्य शासनात्।।	14-89-31a 14-89-31b 14-89-31c
ते व्यराजन्त राजर्षे वासोभिरुपशोभिताः। महेन्द्रानुगता देवा यथा सप्तर्षिभिर्दिवि।।	14-89-32a 14-89-32b
इष्टकाः काञ्चनीश्चात्र चयनार्तं कृता विभो। शुशुभे चयनं तच्च दक्षस्येव प्रजापतेः।।	14-89-33a 14-89-33b
चतुश्चित्यश्च तस्यासीदष्टादशकरात्मकः। स रुक्मपक्षो निचितस्त्रिकोणो गरुडाकृतिः।।	14-89-34a 14-89-34b
ततो नियुक्ताः पशवो यथाशास्त्रं मनीषिभिः। तं तं देवं समुद्दिश्य पक्षिणः पशवश्च ये।।	14-89-35a 14-89-35b
ऋषभाः शास्त्रपठितास्तथा जलचराश्च ये। सर्वांस्तानभ्ययुञ्जंस्ते तत्राग्निचयकर्मणि।।	14-89-36a 14-89-36b
यूपेषु नियता चासीत्पशूनां त्रिशती तथा। अश्वरत्नोत्तरा यज्ञे कौन्तेयस्य महात्मनः।।	14-89-37a 14-89-37b
स यज्ञः शुशुभे तस्य साक्षाद्देवर्षिसंकुलः। गन्धर्वगणसंकीर्णः शोभितोऽप्सरसां गणैः।।	14-89-38a 14-89-38b
स किंपुरुषसंकीर्णः किंनरैश्चोपशोभितः। सिद्धविप्रनिवासैश्च समन्तादभिसंवृतः।।	14-89-39a 14-89-39b
तस्मिन्सदसि नित्यास्तु व्यासशिष्या द्विजर्षभाः। सर्वशास्त्रप्रणेतारः कुशला यज्ञकर्मसु।।	14-89-40a 14-89-40b
नारदश्च बभूवात्र तुंबुरुश्च महाद्युतिः। विश्वावसुश्चित्रसेनस्तथाऽन्ये गीतकोविदाः।।	14-89-41a 14-89-41b
गन्धर्वा गीतकुशला नृत्येषु च विशारदाः। रमयन्ति स्म तान्विप्रान्यज्ञकर्मान्तरेषु वै।।	14-89-42a 14-89-42b
।। इति श्रीमन्महाभारते आश्वमेधिकपर्वणि अनुगीतापर्वणि एकोननवतितमोऽध्यायः।। 89 ।।

14-89-15 अहीनः अह्नां सोमयागानां बहूनां समूहोऽहीनः। न हीनः द्रव्यादिना इति वा।। 14-89-23 अभिषव सोमवल्ल्याः कण्डनम्।। 14-89-24 सोमं सोमवल्लीरसम्। सवनानि प्रातःसवनादीनि।। 14-89-27 संस्तरे इष्टकानां चयनाख्ये स्थण्डिलरचने।। 14-89-29 वर्णिनः पलाशकाष्ठमयाः।।

आश्वमेधिकपर्व-088

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

आश्वमेधिकपर्व-090