मत्स्यपुराणम्/अध्यायः ६०
सौभाग्यशयनव्रतकथनम्।
मत्स्य उवाच।
तथैवान्यत् प्रवक्ष्यामि सर्वकामफलप्रदम्।
सौभाग्यशयनं नाम यत्पुराणविदो विदुः।। ६०.१ ।।
पुरा दग्धेषु लोकेषु भूर्भुवः स्वर्महादिषु।
सौभाग्यं सर्वभूतानामेकस्थमभवत्तदा।।
वैकुण्ठं स्वर्गमासाद्य विष्णोर्वक्षस्थलस्थितम्।। ६०.२ ।।
ततः कालेन महता पुनः सर्गविधौ नृप!।
अहङ्कारावृते लोके प्रधानपुरुषान्विते।। ६०.३ ।।
स्पर्धायाञ्च प्रवृत्तायां कमलासनकृष्णयोः।
लिङ्गाकारा समुद्भूता वह्नेर्ज्वालातिभीषणा।।
तयाभितप्तस्य हरेर्वक्षसस्तद्विनिः सृतम्।। ६०.४ ।।
वक्षस्थलं समाश्रित्य विष्णोः सौभाग्यमास्थितम्।
रसरूपन्ततो यावत् प्राप्नोति वसुधातलम्।।। ६०.५ ।।
उत्क्षिप्तमन्तरिक्षे तद् ब्रह्मपुत्रेण धीमता।
दक्षेण पीतमात्रन्तद्रूपलावण्यकारकम्।। ६०.६ ।।
बलं तेजो महज्जातं दक्षस्य परमेष्ठिनः।
शेषं यदपतद् भूमावष्टधा समजायत।। ६०.७ ।।
ततो जनानां सञ्जाताः सप्तसौभाग्यदायकाः।
इक्षवोरसराजाश्च निष्पावाजाजिधान्यकम्।। ६०.८ ।।
विकारवच्च गोक्षीरं कुसुम्भं कुंकुमं तथा।
लवणं चाष्टमन्तद्वत् सौभाग्याष्टकमुच्यते।। ६०.९ ।।
पीतं यत् ब्रह्मपुत्रेण योगज्ञानविदा पुनः।
दुहिता साऽभवत्तस्य या सतीत्यभिधीयते।। ६०.१० ।।
लोकानतीत्य लालित्यात् ललिता तेन चोच्यते।
त्रैलोक्यसुन्दरीमेनामुपयेमे पिनाकधृक्।। ६०.११ ।।
या देवी सौभाग्यमयी भुक्तिमुक्तिफलप्रदा।
तामाराध्य पुमान् भक्त्या नारी वा किन्नविन्दति।। ६०.१२ ।।
मनुरुवाच।
कथमाराधनं तस्या जगद्वात्र्या जनार्दन!।
तद्विधानं जगन्नाथ! तत् सर्वञ्च वदस्व मे।। ६०.१३ ।।
वसन्तमासमासाद्य तृतीयायां जनप्रिय!।
शुक्लपक्षस्य पूर्वाह्णे तिलैः स्नानं समाचरेत्।। ६०.१४ ।।
तस्मिन्नहनि सा देवी किल विश्वात्मना सती।
पाणिग्रहणकैर्मन्त्रैरवसद्वरवर्णिनी।। ६०.१५ ।।
तया सहैव देवेशं तृतीयायामथार्चयेत्।
फलैर्नानाविधैर्धूपैर्दीपनैवैद्यसंयुतैः।। ६०.१६ ।।
प्रतिमां पञ्चगव्येन तथा गन्धोदकेन तु।
स्नापयित्वाऽर्चयेत् गौरीमिन्दुशेखरसंयुताम्।। ६०.१७ ।।
नमोऽस्तु पाटलायै तु पादौ देव्याः शिवस्य तु।
शिवायेति च संकीर्त्य जयायै गुल्फयोर्द्वयोः।। ६०.१८ ।।
त्रिगुणायेति रुद्राय भवान्यै जङ्घयोर्युगम्।
शिवां रुद्रेश्वरायै च विजयायेति जानुनी।।
सङ्कीर्त्य हरिकेशाय तथोरू वरदे नमः।। ६०.१९ ।।
ईशायै च कटिं देव्याः शङ्करायेति शङ्करम्।
कुक्षिद्वयञ्च कोटव्यै शूलिने शूलपाणये।। ६०.२० ।।
मङ्गलायै नमस्तुभ्यमुदरं चाभि पूजयेत्।
सर्वात्मने नमो रुद्रमीशान्यै च कुचद्वयम्।। ६०.२१ ।।
शिवं वेदात्मने तद्वद्रुद्राण्यै कण्ठमर्चयेत्।
त्रिपुरघ्नाय विश्वेशमनन्तायै करद्वयम्।। ६०.२२ ।।
त्रिलोचनाय च हरं बाहुकालानलप्रिये।
सौभाग्यभावनायेति भूषणानि सदार्चयेत्।
स्वाहा स्वधायै च मुखमीश्वरायेति शूलिनम्।। ६०.२३ ।।
अशोकमधुवासिन्यै पूज्यावोष्ठौ च भूतिदौ।
स्थाणवे तु हरं तद्वद्धास्यं चन्द्रमुखप्रिये।। ६०.२४ ।।
नमोऽर्द्धनारीशहरमसिताङ्गीति नासिकाम्।
नम उग्राय लोकेशं ललितेति पुनर्भ्रुवौ।। ६०.२५ ।।
शर्वाय पुरहन्तारं वासव्यै तु तथालकान्।
नमः श्रीकण्ठनाथायै शिवकेशांस्ततोऽर्चयेत्।।
भीमोग्रसमरूपिण्यै शिरः सर्व्वात्मने नमः।। ६०.२६ ।।
शिवमभ्यर्च्य विधिवत् सौभाग्याष्टकमग्रतः।
स्थापयेद् घृतनिष्पाव कुसुम्भक्षीरजीरकान्।। ६०.२७ ।।
रसराजञ्च लवणं कस्तुम्वरुमथाष्टकम्।
दत्तं सौभाग्यमित्यस्मात् सौभाग्याष्टकमित्यतः।। ६०.२८ ।।
एवं निवेद्य तत्सर्वमग्रतः शिवयोः पुनः।
रात्रौ श्रृङ्गोदकं प्राश्य तद्वद् भूमावरिन्दम!।। ६०.२९ ।।
पुनः प्रभाते तु तथा कृतस्नानजपः शुचिः।
संपूज्य द्विजदाम्पत्यं वस्त्रमाल्यविभूषणैः।। ६०.३० ।।
सौभाग्याष्टकसंयुक्तं सुवर्णचरणद्वयम्।
प्रीयतामत्र ललिता ब्राह्मणाय निवेदयेत्।। ६०.३१ ।।
एवं सम्वत्सरं यावत् तृतीयायां सदा मनो!।
कर्त्तव्यं विघिवद् भक्त्या सर्वसौभाग्यमीप्सुभिः।। ३२ ।।
प्राशने दानमन्त्रे च विशेषोऽयन्निबोध मे।
श्रृङ्गोदकञ्चैत्रमासे वैशाखे गोमयं पुनः।। ६०.३३ ।।
ज्येष्ठे मन्दारकुसुमं बिल्वपत्रं शुचौ स्मृतम्।
श्रावणे दधि सम्प्राश्यं नभस्ये च कुशोदकम्।। ६०.३४ ।।
क्षीरमाश्वयुजे मासि कार्तिके पृषदाज्यकम्।
मार्गे मासे तु गोमूत्रं पौषे संप्राशयेद् घृतम्।। ६०.३५ ।।
माघे कृष्णतिलं तद्वत् पञ्चगव्यञ्च फाल्गुने।
ललिता विजया भद्रा भवानी कुमुदा शिवा।। ६०.३६ ।।
वासुदेवी तथा गौरी मङ्गला कमलासती।
उमा च दानकाले तु प्रीयतामिति कीर्तयेत्।। ६०.३७ ।।
मल्लिकाशोककमलं कदम्बोत्पलमालतीः।
कुब्जकं करवीरञ्च बाणमम्लानकुङ्कुमम्।। ६०.३८ ।।
सिन्दुवारञ्च सर्वेषु मासेषु क्रमशः स्मृतम्।
जपाकुसुम्भकुसुमं मालती शतपत्रिका।। ६०.३९ ।।
यथालाभं प्रशस्तानि करवीरञ्च सर्वदा।
एवं सम्वत्सरं यावदुपोष्य विधिवन्नरः।। ६०.४० ।।
स्त्रीभक्ता वा कुमारी वा शिवमभ्यर्च्य भक्तितः।
व्रतान्ते शयनं दद्यात् सर्वोपस्करसंयुतम्।। ६०.४१ ।।
उमा महेश्वरं हैमं वृषभञ्च गवा सह।
स्थापयित्वाऽथ शयने ब्राह्मणाय निवेदयेत्।। ६०.४२ ।।
अन्यान्यपि यथाशक्त्या मिथुनान्यम्वरादिभिः।
धान्यालङ्कारगोदानैरभ्यर्चेद्वन सञ्चयैः।।
वित्तशाठ्येन रहितः पूजयेत् गतविस्मयः।। ६०.४३ ।।
एवं करोति यः सम्यक् सौभाग्यशयनव्रतम्।
सर्वान् कामानवाप्नोति पदमत्यन्तमश्नुते
फलस्यैकस्य त्यागेन व्रतमेतत् समाचरेत्।। ६०.४४ ।।
य इच्छन् कीर्तिमाप्नोति प्रतिमासं नराधिपः।
सौभाग्यारोग्यरूपायुर्वस्त्रालङ्कारभूषणैः।
न वियुक्तो भवेद्राजन्! नवार्बुदशतत्रयम्।। ६०.४५ ।।
यस्तु द्वादश वर्षाणि सौभाग्यशयनव्रतम्।
करोति सप्त चाष्टौ वा श्रीकण्ठभवनेऽमरैः।।
पूज्यमानो वसेत् सम्यक् यावत्कल्पायुतत्रयम्।। ६०.४६ ।।
नारी वा कुरुते वापि कुमारी वा नरेश्वर!।
सापि तत् फलमाप्नोति देव्यनुग्रहलालिता।। ६०.४७ ।।
श्रृणुयादपि यश्चैव प्रदद्यादथवा मतिम्।
सोऽपि विद्याधरो भूत्वा स्वर्गलोके चिरं वसेत्।। ६०.४८ ।।
इदमिह मदनेन पूर्वमिष्टं शतधनुषा कृतवीर्यसूनुना च।
कृतमथ वरुणेन नन्दिना वा किमु जननाथ ततो यदुद्भवः स्यात्।। ६०.४९ ।।