महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-001

by वेदव्यासः

← उद्योगपर्व

महाभारतम् पञ्चमपर्व महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-001 वेदव्यासः

उद्योगपर्व-002 →

विराटसभां प्रविष्टेषु राजसु श्रीकृष्णेन पाण्डववृत्तान्तकथनपूर्वकं धृतराष्ट्रंप्रति दूतप्रेषणनिर्धारणम् ।। 1

महाभारतम्/उद्योगपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122
123. 123
124. 124
125. 125
126. 126
127. 127
128. 128
129. 129
130. 130
131. 131
132. 132
133. 133
134. 134
135. 135
136. 136
137. 137
138. 138
139. 139
140. 140
141. 141
142. 142
143. 143
144. 144
145. 145
146. 146
147. 147
148. 148
149. 149
150. 150
151. 151
152. 152
153. 153
154. 154
155. 155
156. 156
157. 157
158. 158
159. 159
160. 160
161. 161
162. 162
163. 163
164. 164
165. 165
166. 166
167. 167
168. 168
169. 169
170. 170
171. 171
172. 172
173. 173
174. 174
175. 175
176. 176
177. 177
178. 178
179. 179
180. 180
181. 181
182. 182
183. 183
184. 184
185. 185
186. 186
187. 187
188. 188
189. 189
190. 190
191. 191
192. 192
193. 193
194. 194
195. 195
196. 196

श्रीवेदव्यासाय नमः।	5-1-1x
नारायणं नमस्कृत्य नरं चैव नरोत्तमम्। देवीं सरस्वतीं चैव ततो जयमुदीरयेत् ।।	5-1-1a 5-1-1b
वैशंपायन उवाच।	5-1-1x
कृत्वा विवाहं तु कुरुप्रवीरा- स्तदाऽभिमन्योर्मुदिताः सपक्षाः। विश्रम्य रात्रावुषसि प्रतीताः सभां विराटस्य ततोऽभिजग्मुः ।।	5-1-1a 5-1-1b 5-1-1c 5-1-1d
सभा तु सा मत्स्यपतेः समृद्धा मणिप्रवेकोत्तमरत्नचित्रा। न्यस्तासना माल्यवती सुगन्धा तामभ्ययुस्ते नरराजवर्याः।।	5-1-2a 5-1-2b 5-1-2c 5-1-2d
अथासनान्याविशतां पुरस्ता- दुभौ विराटद्रुपदौ नरेन्द्रौ। वृद्धौ च मान्यौ पृथिवीपतीनां पित्रा समं तमजनार्दनौ च ।।	5-1-3a 5-1-3b 5-1-3c 5-1-3d
पाञ्चालराजस्य समीपतस्तु शिनिप्रवीरः सहरौहिणेयः मत्स्यस्य राज्ञस्तु सुसन्निकृष्टौ जनार्दनश्चैव युधिष्ठिरश्च।।	5-1-4a 5-1-4b 5-1-4c 5-1-4d
सुताश्च सर्वे द्रुपदस्य राज्ञो भीमार्जुनौ माद्रवतीसुतौ च। प्रद्युम्नसाम्बौ च युधि प्रवीरौ विराटपुत्रैश्च सहाभिमन्युः ।।	5-1-5a 5-1-5b 5-1-5c 5-1-5d
सर्वे च शूराः पितृभिः समाना वीर्येण रूपेण बलेन चैव। उपाविशन्द्रौपदेयाः कुमाराः सुवर्णचित्रेषु वरासनेषु ।।	5-1-6a 5-1-6b 5-1-6c 5-1-6d
तथोपविष्टेषु महारथेषु विराजमानाभरणाम्बरेषु रराज सा राजवती समृद्धा ग्रहैरिव द्यौर्विमलैरुपेता ।।	5-1-7a 5-1-7b 5-1-7c 5-1-7d
ततः कथास्ते समवाययुक्ताः कृत्वा विचित्राः पुरुषप्रवीराः । तस्थुर्मुहूर्तं परिचिन्तयन्तः कृष्णं नृपास्ते समुदीक्षमाणाः ।।	5-1-8a 5-1-8b 5-1-8c 5-1-8d
कथान्तमासाद्य च माधवेन संघट्टिताः पाण्डवकार्यहेतोः। ते राजसिंहाः सहिता ह्यश्रृण्व- न्वाक्यं महार्थं सुमहोदयं च ।।	5-1-9a 5-1-9b 5-1-9c 5-1-9d
श्रीकृष्ण उवाच।	5-1-10x
सर्वैर्भवद्भिर्विदितं यथाऽयं युधिष्ठिरः सौबलेनाक्षवत्याम्। जितो निकृत्याऽपहृतं च राज्यं वनप्रवासे समयः कृतश्च ।।	5-1-10a 5-1-10b 5-1-10c 5-1-10d
शक्तैर्विजेतुं तरसा महीं च सत्ये स्थितैः सत्यरथैर्यथावत्। पाण्डोः सुतैस्त्रद्रुतमुग्ररूपं वर्षाणि षट् सप्त च चीर्णमग्र्यैः ।।	5-1-11a 5-1-11b 5-1-11c 5-1-11d
रिच्छद्भिराप्तं स्वकुलेन राज्यम्।।	5-1-12f
एवं गते धर्मसुतस्य राज्ञो दुर्योधनस्यापि च यद्धितं स्यात्। तच्चिन्तयध्वं कुरुपाण्डवानां धर्म्यं च युक्तं च यशस्करं च ।।	5-1-13a 5-1-13b 5-1-13c 5-1-13d
अधर्मयुक्तं न च कामयेत राज्यं सुराणामपि धर्मराजः। धर्मार्थयुक्तं तु महीपतित्वं ग्रोमेऽपि कस्मिंश्चिदयं बुभूषेत् ।।	5-1-14a 5-1-14b 5-1-14c 5-1-14d
पित्र्यं हि राज्यं विदितं नृपाणां यथाऽपकृष्टं धृतराष्ट्रपुत्रैः। मिथ्योपचारेण यथा ह्यनेन कृच्छ्रं महत्प्राप्तमसह्यरूपम् ।।	5-1-15a 5-1-15b 5-1-15c 5-1-15d
न चापि पार्थो विजितो रणे तैः स्वतेजसा धृतराष्ट्रस्य पुत्रैः। तथाऽपि राजा सहितः सुहृद्भि- रभीप्सतेऽनामयमेव तेषाम् ।।	5-1-16a 5-1-16b 5-1-16c 5-1-16d
यत्तु स्वयं पाण्डुसुतैर्विजित्य समाहृतं भूमिपतीन्प्रपीड्य तत्प्रार्थयन्ते पुरुषप्रवीराः कुन्तीसुता माद्रवतीसुतौ च ।।	5-1-17a 5-1-17b 5-1-17c 5-1-17d
बलाभियुक्तैर्विविधैरुपायैः संप्रार्थिता हन्तुममित्रसङ्घैः। राज्यं जिहीर्षद्भिरसद्भिरुग्रैः सर्वं च तद्वो विदितं यथावत् ।।	5-1-18a 5-1-18b 5-1-18c 5-1-18d
तेषां च लोभं प्रसमीक्ष्य वृद्धं धर्मज्ञतां चापि युधिष्ठिरस्य। संबन्धितां चापि समीक्ष्य तेषां मतिं कुरुध्वं सहिताः पृथक्व ।	5-1-19a 5-1-19b 5-1-19c 5-1-19d
इमे च सत्येऽभिरताः सदैव तं पालयित्वा समयं यथावत्। अतोऽन्यथा तैरुपचर्यमाणा हन्युः समेतान्धृतराष्ट्रपुत्रान्।।	5-1-20a 5-1-20b 5-1-20c 5-1-20d
तैर्विप्रकारं च निशम्य कार्ये सुहृज्जनास्तान्परिवारयेयुः। युद्धेन बाधेयुरिमांस्तथैवं तैर्बाध्यमाना युधि तांश्च हन्युः ।।	5-1-21a 5-1-21b 5-1-21c 5-1-21d
तथाऽपि नेमेऽल्पतयाऽसमर्था- स्तेषां जयायेति भवेन्मतिर्वः । समेत्य सर्वे सहिताः सुहृद्भि- स्तेषां विनाशाय यतेयुरेव ।।	5-1-22a 5-1-22b 5-1-22c 5-1-22d
दुर्योधनस्यापि मतं यथाव- न्न ज्ञायते किं नु करिष्यतीति अज्ञायमाने च मते परस्य मन्त्रस्य पारं कथमभ्युपेमः ।।	5-1-23a 5-1-23b 5-1-23c 5-1-23d
तस्मादितो गच्छतु धर्मशीलः शुचिः कुलीनः पुरुषोऽप्रमत्तः। दूतः समर्थः प्रशमाय तेषां राज्यार्धदानाय युधिष्ठिरस्य ।।	5-1-24a 5-1-24b 5-1-24c 5-1-24d
निशम्य वाक्यं तु जनार्दनस्य धर्मार्थयुक्तं मधुरं समं च। समाददे वाक्यमथाग्रजोऽस्य संपूज्य वाक्यं तदतीव राजन् ।।	5-1-25a 5-1-25b 5-1-25c 5-1-25d
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि सेनोद्योगपर्वणि प्रथमोऽध्यायः ।।

5-1-1 प्रतीताः प्रबुद्धाः ।। 1 ।। 5-1-3 आविशतामुपविष्टौ । पित्रा बसुदेवेन ।। 3 ।। 5-1-10 अक्षवत्यां द्यूतक्रीडायाम् ।। 10 ।। 5-1-11 सत्यं रथवदारोद्धं योग्यं योषाम् ।। 11 ।। 5-1-14 बभूषेत् प्राप्तुमिच्छेत् । तङभाव आर्षः ।। 14 ।। 5-1-16 अनामयं कुशलम् ।। 16 ।। 5-1-20 अतो राज्यार्धप्रदानात् ।। 20 ।।

उद्योगपर्व

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-002