महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-023

by वेदव्यासः

← उद्योगपर्व-022

महाभारतम् पञ्चमपर्व महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-023 वेदव्यासः

उद्योगपर्व-024 →

सञ्जयेनोपप्लाव्यं गत्वा पाण्डवान्प्रति धृतराष्ट्रकृतकुशलप्रश्नकथनम् ।। 1 ।। युधिष्ठिरेण सञ्जयंप्रति धृतराष्ट्रादीनां कुशलादिप्रश्नः ।। 2 ।।

महाभारतम्/उद्योगपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122
123. 123
124. 124
125. 125
126. 126
127. 127
128. 128
129. 129
130. 130
131. 131
132. 132
133. 133
134. 134
135. 135
136. 136
137. 137
138. 138
139. 139
140. 140
141. 141
142. 142
143. 143
144. 144
145. 145
146. 146
147. 147
148. 148
149. 149
150. 150
151. 151
152. 152
153. 153
154. 154
155. 155
156. 156
157. 157
158. 158
159. 159
160. 160
161. 161
162. 162
163. 163
164. 164
165. 165
166. 166
167. 167
168. 168
169. 169
170. 170
171. 171
172. 172
173. 173
174. 174
175. 175
176. 176
177. 177
178. 178
179. 179
180. 180
181. 181
182. 182
183. 183
184. 184
185. 185
186. 186
187. 187
188. 188
189. 189
190. 190
191. 191
192. 192
193. 193
194. 194
195. 195
196. 196

वैशंपायन उवाच।	5-23-1x
राज्ञस्तु वचनं श्रुत्वा धृतराष्ट्रस्य सञ्जयः। उपप्लाव्यं ययौ द्रष्टुं पाण्डवानमितौजसः ।।	5-23-1a 5-23-1b
स तु राजानमासाद्य कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम् । अभिवाद्य ततः पूर्वं सूतपुत्रोऽभ्यभाषत ।।	5-23-2a 5-23-2b
गवल्गणिः सञ्जयः सूतसूनु- रजातशत्रुमवदत्प्रतीतः। दिष्ट्या राजंस्त्वामरोगं प्रपश्ये सहायवन्तं च महेन्द्रकल्पम् ।।	5-23-3a 5-23-3b 5-23-3c 5-23-3d
अनामयं पृच्छति त्वाम्बिकेयो वृद्धो राजा धृतराष्ट्रो मनीषी । कच्चिद्भीमः कुशली पाण्डवाग्र्यो धनञ्जयस्तौ च माद्रीतनूजौ ।।	5-23-4a 5-23-4b 5-23-4c 5-23-4d
कच्चित्कृष्णा द्रौपदी राजपुत्री सत्यव्रता वीरपत्नी सुपुत्रा। मनस्विनी यत्र च वाञ्छसि त्व- मिष्टान्कामान्भारत स्वस्तिकामः ।।	5-23-5a 5-23-5b 5-23-5c 5-23-5d
युधिष्ठिर उवाच।	5-23-6x
गावल्गणे सञ्जय स्वागतं ते प्रीतात्माऽहं त्वाऽभिनन्दामि सूत। अनामयं प्रतिमाने तवाहं सहानुजैः कुशली चास्मि विद्वन् ।।	5-23-6a 5-23-6b 5-23-6c 5-23-6d
चिरादिदं कुशलं भारतस्य श्रुत्वा राज्ञः कुरुवृद्धस्य सूत। मन्ये साक्षाद्दृष्टमहं नरेन्द्रं दृष्ट्वैव त्वां सञ्जय प्रीतियोगात् ।।	5-23-7a 5-23-7b 5-23-7c 5-23-7d
पितामहो नः स्थविरो मनस्वी महाप्राज्ञः सर्वधर्मोपपन्नः। सकौरव्यः कुशली तात भीष्मो यथापूर्वं वृत्तिरस्त्यस्य कच्चित् ।।	5-23-8a 5-23-8b 5-23-8c 5-23-8d
कच्चिद्राजा धृतराष्ट्रः सपुत्रो वैचित्रवीर्यः कुशली महात्मा। महाराजो बाह्लिकः प्रातिपेयः कच्चिद्विद्वान्कुशली सूतपुत्र ।।	5-23-9a 5-23-9b 5-23-9c 5-23-9d
स सोमदत्तः कुशली तात कच्चि- द्भूरिश्रवाः सत्यसन्धः शलश्च। द्रोणः सपुत्रश्च कृपश्च विप्रो महेष्वासाः कच्चिदेतेऽप्यरोगाः ।।	5-23-10a 5-23-10b 5-23-10c 5-23-10d
सर्वे कुरुभ्यः स्पृहयन्ति सञ्जय धनुर्धरा ये पृथिव्यां प्रधानाः । महाप्रज्ञाः सर्वशास्त्रावदाता धनुर्भृतां मुख्यतमाः पृथिव्याम् ।।	5-23-11a 5-23-11b 5-23-11c 5-23-11d
कच्चिन्मानं तात लभन्त एते धनुर्भृतः कचिदेतेऽप्यरोगाः। येषां राष्ट्रे निवसति दर्शनीयो महेष्वासः शीलवान्द्रोणपुत्रः ।।	5-23-12a 5-23-12b 5-23-12c 5-23-12d
वैश्यापुत्रः कुशली तात कच्चित् महाप्राज्ञो राजपुत्रो युयुत्सुः । कर्णो मानी कुशली तात कच्चित् सुयोधनो यस्य मन्दो विधेयः ।।	5-23-13a 5-23-13b 5-23-13c 5-23-13d
स्त्रियो वृद्धा भारतानां जनन्यो महादास्यो दासभार्याश्च सूत। वध्वः पुत्रा भागिनेया भगिन्यो दौहित्रा वा कच्चिदप्यव्यलीकाः ।।	5-23-14a 5-23-14b 5-23-14c 5-23-14d
कच्चिद्राजा ब्राह्मणानां यथावत् प्रवर्तते पूर्ववत्तात वृत्तिम्। कच्चिद्दायान्मामकान्धार्तराष्ट्रो द्विजातीनां सञ्जय नोपहन्ति ।।	5-23-15a 5-23-15b 5-23-15c 5-23-15d
कच्चिद्राजा धृतराष्ट्रः सपुत्र उपेक्षते ब्राह्मणातिक्रमान्वै। स्वर्गस्य कच्चिन्न तथा वर्त्मभूता- मुपेक्षते तेषु सदैव वृत्तिम् ।।	5-23-16a 5-23-16b 5-23-16c 5-23-16d
एतञ्ज्योतिश्चोत्तमं जीवलोके शुक्लं प्रजानां विहितं विधात्रा। ते चेद्दोषं न नियच्छन्ति मन्दाः कृत्स्नो नाशो भविता कौरवाणाम् ।।	5-23-17a 5-23-17b 5-23-17c 5-23-17d
कच्चिद्राजा धृतराष्ट्रः सपुत्रो बुभूषते वृत्तिममात्यवर्गे। कच्चिन्न भेदेन जिजीविषन्ति मुहृद्रूपा दुर्हृदश्चैकमत्यात् ।।	5-23-18a 5-23-18b 5-23-18c 5-23-18d
कच्चिन्न पापं कथयन्ति तात ते पाण्डवानां कुरवः सर्व एव। द्रोणः सपुत्रश्च कृपश्च वीरो नास्मासु पापानि वदन्ति कच्चित् ।।	5-23-19a 5-23-19b 5-23-19c 5-23-19d
कच्चिद्राज्ये धृतराष्ट्रं सपुत्रं समेत्याहुः कुरवः सर्व एव। कच्चिद्दृष्ट्वा दस्युसङ्घान्समेता- न्स्मरन्ति पार्थस्य युधां प्रणेतुः ।।	5-23-20a 5-23-20b 5-23-20c 5-23-20d
मौर्वीभुजाग्रप्रहितान्स्म तात दोधूयमानेन धनुर्धरेण। गाण्डीवनुन्नांस्तनयित्नुघोषा- नजिह्मगान्कच्चिदनुस्मरन्ति ।।	5-23-21a 5-23-21b 5-23-21c 5-23-21d
न चापश्यं कंचिदहं पृथिव्यां योधं समं वाऽधिकमर्जुनेन। यस्यैकषष्टिर्निशितास्तीक्ष्णधाराः सुवाससः समंतो हस्तवापः ।।	5-23-22a 5-23-22b 5-23-22c 5-23-22d
गदापाणिर्भीमसेनस्तरस्वी प्रवेपयञ्छत्रुसङ्घाननीके। नागः प्रभिन्न इव नङ्घलेषु चंक्रम्यते कच्चिदेनं स्मरन्ति ।।	5-23-23a 5-23-23b 5-23-23c 5-23-23d
माद्रीपुत्रः सहदेवः कलिङ्गान् समागतानजयद्दन्तकूरे। वामेनास्यन्दक्षिणेनैव यो वै महाबलं कच्चिदेनं स्मरन्ति ।।	5-23-24a 5-23-24b 5-23-24c 5-23-24d
पुरा जेतुं नकुलः प्रेषितोऽयं शिबींस्त्रिगर्तान्सञ्जय पश्यतस्ते। दिशं प्रतीचीं वशमानयन्मे माद्रीसुतं कच्चिदेनं स्मरन्ति ।।	5-23-25a 5-23-25b 5-23-25c 5-23-25d
पराभवो द्वैतवने य आसी- द्दुर्मन्विते घोपयात्रागतानाम् । यत्र मन्दाञ्छत्रुवशं प्रयाता- नमोचयद्भीमसेनो जयश्च ।।	5-23-26a 5-23-26b 5-23-26c 5-23-26d
अहं पश्चादर्जुनमभ्यरक्षं माद्रीपुत्रौ भीमसेनोऽप्यरक्षत्। गाण्डीवधन्वा शत्रुसङ्घानुदस्य स्वस्त्यागमत्कच्चिदेनं स्मरन्ति ।।	5-23-27a 5-23-27b 5-23-27c 5-23-27d
न कर्मणा साधुनैकेन नूनं सुखं शक्यं वै भवतीह सञ्जय । सर्वात्मना परिजेतुं वयं चे- न्न शक्नुमो धृतराष्ट्रस्य पुत्रम् ।।	5-23-28a 5-23-28b 5-23-28c 5-23-28d
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि सञ्जययानपर्वणि त्रयोविंशोऽध्यायः ।।

5-23-11 कुरुभ्यः स्पृहयन्ति कच्चिदित्यनुषङ्गः ।। 5-23-14 अव्यलीकाः निष्कपटाः ।। 5-23-15 वृत्तिं जीविकां दातुमिति शेषः । दायान्मद्दत्तान् ग्रामादीन् ।। 5-23-17 एतद्ब्रह्मणानां वृत्तः पालनं ज्योतिः परलोकप्रकाशकं जीवलोके इह शुक्लं यशस्करम् । दोषं लोभं ब्राह्मणवृत्त्युपघातेन न नियच्छन्ति ।। 5-23-18 बुभूपते प्रापयितुमिच्छति ।। 5-23-21 मौर्व्याः भुजः कौटिल्यं तस्य अग्रमिवाग्रं शरसंधानदेशः ततः प्रहितान् प्रेषितान् ।। 5-23-22 सुवाससः सुषुङ्घा। हस्तवापो हस्तक्षेपः । एकषष्टिर्वाणा अस्य एतेन। ... .... इत्यर्थः ।। 5-23-23 नङ्वलेषु सतृणेषु स्थलेषु ।। 23 ।। 5-23-24 दन्तकूरे संप्रागे ।। 24 ।। 5-23-26 जयः अर्जुनः ।।

उद्योगपर्व-022

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-024