महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-149
| ← आरण्यकपर्व-148 | महाभारतम् तृतीयपर्व महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-149 वेदव्यासः |
आरण्यकपर्व-150 → |
भीमेन स्वमार्गादपसरणं चोदितेन हनुमता तंप्रति अपसरणे स्वस्याशक्तिकथनपूर्वकं स्वबालोद्धरणेन गमनचोदना ।। 1 ।। प्रयतनेऽपि पुच्छचालनेऽप्यसमर्थेन भीमेन तंप्रति तत्प्रभवादिप्रश्नः ।। 2 ।। हनुमता स्वप्रभवादिकथनपूर्वकं रामकथकथनारम्भः ।। 3 ।।
| वैशंपायन उवाच। | 3-149-1x |
|
एतच्छ्रुत्वा वचस्तस्य वानरेन्द्रस्य धीमतः। भीमसेनस्तदा वीरः प्रोवाचामितविक्रमः ।। | 3-149-1a 3-149-1b |
| भीम उवाच। | 3-149-2x |
|
को भवान्किंनिमित्तं वा वानरं वपुराश्रितः। ब्राह्मणानन्तरो वर्णः क्षत्रियस्त्वाऽनुपृच्छति ।। | 3-149-2a 3-149-2b |
|
कौरवः सोमवंशीयः कुन्त्या गर्भेण धारितः। पाण्डवो वायुतनयो भीमसेन इति श्रुतः ।। | 3-149-3a 3-149-3b |
|
स वाक्यं भीमसेनस्य स्मितेन प्रतिगृह्य तत्। हनुमान्वायुतनयो वायुपुत्रमभाषत ।। | 3-149-4a 3-149-4b |
|
वानरोऽहं न ते मार्गं प्रदास्यामि यथोप्सितम्। साधु गच्छ निवर्तस्व मा त्वं प्राप्स्यसि वैशसम् ।। | 3-149-5a 3-149-5b |
| भीमसेन उवाच। | 3-149-6x |
|
वैशसं वाऽस्तु यद्वान्यन्न त्वां रपृच्चामि वानर। प्रयच्छ मार्गमुत्तिष्ठ मा मत्तः प्राप्स्यसे व्यथाम् ।। | 3-149-6a 3-149-6b |
| हनूमानुवाच। | 3-149-7x |
|
नास्ति शक्तिर्ममोत्थातुं जरया क्लेशितो ह्यहम्। यद्यवश्यं प्रयातव्यं लङ्घयित्वा प्रयाहि माम् ।। | 3-149-7a 3-149-7b |
| भीम उवाच। | 3-149-8x |
|
निर्गुणः परमात्मा तु देहं ते व्याप्य तिष्ठते। तमहं ज्ञानविज्ञेयं नावमन्ये न लङ्घये ।। | 3-149-8a 3-149-8b |
|
यद्यागमैर्न विद्यां च तमहं भूतभावनम्। क्रमेयं त्वां गिरिं चैव हनीमानिव सागरम् ।। | 3-149-9a 3-149-9b |
| हनूमानुवाच। | 3-149-10x |
|
क एष हनुमान्नाम सागरो येन लङ्घितः। पृच्चामि त्वां नरश्रेष्ठ कथ्यतां यदि शक्यते ।। | 3-149-10a 3-149-10b |
| भीम उवाच। | 3-149-11x |
|
भ्राता मम गुणश्लाघ्यो बुद्धिसत्वबलान्वितः। रामायणेऽतिविख्यातः श्रीमान्वानरपुङ्गवः ।। | 3-149-11a 3-149-11b |
|
रामपत्नीकृते येन शतयोजनविस्तृतः। सागरः प्लवगेन्द्रेण क्रमेणैकेन लङ्घितः ।। | 3-149-12a 3-149-12b |
|
स मे भ्राता महावीर्यस्तुल्योऽहं तस् तेजसा। बले पराक्रमे युद्धे शक्तोऽहं तव निग्रहे ।। | 3-149-13a 3-149-13b |
|
`इमं देशमनुप्राप्तः कारणेनास्मि केनचित्।' उत्तिष्ठ देहि मे मार्गं पश्य मे चाद्य पौरुषम्। मच्छासनमकुर्वाणं त्वां वा नेष्ये यमक्षयम् ।। | 3-149-14a 3-149-14b 3-149-14c |
| वैशंपायन उवाच | 3-149-15x |
|
विज्ञाय तं बलोन्मत्तं बाहुवीर्येण दर्पितम्। हृदयेनावहस्यैनं हनूमान्वाक्यमब्रवीत् ।। | 3-149-15a 3-149-15b |
|
प्रसीद नास्ति मे शक्तिरुत्थातुं जरयाऽनघ। ममानुकम्पया त्वेतत्पुच्छमुत्सार्य गम्यताम् ।। | 3-149-16a 3-149-16b |
| वैशंपायन उवाच। | 3-149-17x |
|
[एवमुक्ते हनुमता हीनवीर्यपराक्रमम्। मनसाऽचिनतयद्भीमः स्वबाहुबलदर्पितः ।। | 3-149-17a 3-149-17b |
|
पुच्छे प्रगृह्य तरसा हीनवीर्यपराक्रमम्। सालोक्यमन्तकस्यैनं नयाम्यद्येह वानरम् ।।] | 3-149-18a 3-149-18b |
|
सावज्ञमथ वामेन स्मयञ्जग्राह पाणिना। न चाशकच्चालयितुं भीमः पुच्छं महाकपेः ।। | 3-149-19a 3-149-19b |
|
उच्चिक्षेप पुनर्दोर्भ्यामिन्द्रायुधमिवोच्छ्रितम्। नोद्धर्तुमशकद्भीमो दोर्भ्यामपि महाबलः ।। | 3-149-20a 3-149-20b |
|
उत्क्षिप्तभ्रूर्विवृत्ताक्षः संहतभ्रकुटीमुखः। स्विन्नगात्रोऽभवद्भीमो न चोद्धर्तुंशशाक तम् ।। | 3-149-21a 3-149-21b |
|
यत्नवानपि तु श्रीमाँल्लाङ्गूलोद्धरणे ततः। कपेः पार्श्वगतो भीमस्तस्थौ व्रीडडानताननः ।। | 3-149-22a 3-149-22b |
|
प्रणिपत्य च कौन्तेयः प्राञ्जलिर्वाक्यमब्रवीत्। प्रसीद कपिशार्दूल दुरुक्तं क्षम्यतां मम ।। | 3-149-23a 3-149-23b |
|
सिद्धो वा यदि वा देवो गन्धर्वो वाऽथ गुह्यकः। पृष्टः सन्को मया ब्रूहि कस्त्वं वानररूपधृत् ।। | 3-149-24a 3-149-24b |
|
न चेद्गुह्यं महाबाहो श्रोतव्यं चेद्भवेन्मम। शिष्यवत्त्वां तु पृच्छामि उपपन्नोऽस्मि तेऽनघ ।। | 3-149-25a 3-149-25b |
| हनूमानुवाच। | 3-149-26x |
|
यत्ते मम परिज्ञाने कौतूहलमरिंदम। तत्सर्वमखिलेन त्वं शृणु पाण्डवनन्दन ।। | 3-149-26a 3-149-26b |
|
अहं केसरिणः क्षेत्रे वायुना जगदायुषा। जातः कमलपत्राक्ष हनूमान्नाम वानरः ।। | 3-149-27a 3-149-27b |
|
सूर्यपुत्रं च सुग्रीवं शक्रपुत्रं च वालिनम्। सर्ववानरराजानौ सर्ववानरयूथपाः ।। | 3-149-28a 3-149-28b |
|
उपतस्थुर्महावीर्या मम चामित्रकर्शन। सुग्रीवेणाभवत्प्रीतिरनिलस्याग्निना यथा ।। | 3-149-29a 3-149-29b |
|
निकृतः स ततो भ्रात्रा कस्मिंश्चित्कारणान्तरे। ऋश्यमूके मया सार्धं सुग्रीवो न्यवसच्चिरम् ।। | 3-149-30a 3-149-30b |
|
अथ दाशरथिर्वीरो रामो नाम महाबलः। विष्णुर्मानुषरूपेण चचार वसुधातलम् ।। | 3-149-31a 3-149-31b |
|
स पितुः प्रियमन्विच्छन्सहभार्यः सहानुजः। सधनुर्धन्विनांश्रेष्ठो दण्डकारण्यमाश्रितः ।। | 3-149-32a 3-149-32b |
|
तस्य भार्या जनस्थानाच्छलेनापहृता बलात्। राक्षसेन्द्रेण बलिना रावणेन दुरात्मना ।। | 3-149-33a 3-149-33b |
|
सुवर्णरत्नचित्रेण मृगरूपेण रक्षसा। वञ्चयित्वा नरव्याघ्रं मारीचेन तदाऽनघ ।। | 3-149-34a 3-149-34b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते अरण्यपर्वणि तीर्थयात्रापर्वणि एकोनपञ्चाशदधिकशततमोऽध्यायः ।। 149 ।। |
3-149-5 वैशसं विरोधम् ।। 3-149-9 भूतभावनं भूतानां वियदादीनां जरायुजादीनां च भावनं रचनं यस्मात्तम् ।। 3-149-12 क्रमेण पादविक्षेपेन ।। 3-149-17 एवमुक्ते सति। तमित्यध्याहारः। तं हीनवीर्यपराक्रमं मनसाऽविन्तयन्मेने ।। 3-149-29 मम च सुग्रीवेण प्रीतिरभवत् ।। 3-149-30 निकृतः निरस्तः ।।
| आरण्यकपर्व-148 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | आरण्यकपर्व-150 |