महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-185
| ← आरण्यकपर्व-184 | महाभारतम् तृतीयपर्व महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-185 वेदव्यासः |
आरण्यकपर्व-186 → |
पाण्डवानां पुनः कामय्कागमनं श्रुतवता कृष्णेन सत्यभामया सह तत्रागमनम् ।। 1 ।।
तथा नारदमार्कण्डेययोरागमनं च ।। 2 ।।
मार्कण्डेयेन श्रीकृष्णचोदनया पुराणकथाकथनारम्भः ।। 3 ।।
| वैशंपायन उवाच। | 3-185-1x |
|
काम्यकं प्राप्य कौरव्य युधिष्ठिरपुरोगमाः। कृतातिथ्या मुनिगणैर्निषेदुः सह कृष्णया ।। | 3-185-1a 3-185-1b |
|
ततस्तान्परिविश्वस्तान्वसतः पाण्डुनन्दनान्। ब्राह्मणा बहवस्तत्र समन्तात्पर्यवारयन् ।। | 3-185-2a 3-185-2b |
|
अथाब्रवीद्द्विजः कश्चिदर्जुनस्य प्रियः सखा। स एष्यति महाबाहुर्वशी शौरिरुदारधीः ।। | 3-185-3a 3-185-3b |
|
विदिता हि हरेर्यूयमिहायाताः कुरूद्वहाः। सदा हि दर्शनाकाङ्क्षी श्रेयोन्वेषी च वो हरिः ।। | 3-185-4a 3-185-4b |
|
बहुवत्सरजीवी च मार्कण्डेयो महातपाः। स्वाध्यायतपसा युक्तः क्षिप्रं युष्मान्समेष्यति ।। | 3-185-5a 3-185-5b |
|
तथैव ब्रुवतस्तस्य प्रत्यदृश्यत केशवः। शैब्यसुग्रीवयुक्तेन रथेन रथिनारः ।। | 3-185-6a 3-185-6b |
|
मघवानिव पौलोम्या सहितः सत्यभामया। उपायाद्देवकीपुत्रो दिदृक्षुः कुरुसत्तमान् ।। | 3-185-7a 3-185-7b |
|
अवतीर्य रथात्कृष्णो धर्मराजं यथाविधि। ववन्दे मुदितो धीमान्भीमं च बलिनां वरम् ।। | 3-185-8a 3-185-8b |
|
पूजयामास धौम्यं च यमाभ्यामभिवादितः। परिष्वज्यमहाभागां द्रौपदीं पर्यसान्त्वयत् ।। | 3-185-9a 3-185-9b |
|
स दृष्ट्वा फल्गुनं वीरं चिरस्य प्रियमागतम्। पर्यष्वजत दाशार्हः पुनः पुनररिंदमः ।। | 3-185-10a 3-185-10b |
|
तथैव सत्यभामाऽपि द्रौपदीं परिषस्वजे। पाण्डवानां प्रियं भार्यां कृष्णस्य महिषी प्रिया ।। | 3-185-11a 3-185-11b |
|
ततस्ते पाण्डवाः सर्वेसभार्याः सपुरोहिताः। आनर्चुः पुण्डरीकाक्षं परिवव्रुश्च सर्वशः ।। | 3-185-12a 3-185-12b |
|
कृष्णस्तु पार्थेन समेत्य विद्वान् धनंजयेनासुरमर्दनेन। बभौ यथा भूतपतिर्महात्मा समेत्य साक्षाद्भगवान्गुहेन ।। | 3-185-13a 3-185-13b 3-185-13c 3-185-13d |
|
ततः समस्तानि किरीटमाली वनेषु वृत्तानि गदाग्रजाय। उक्त्वा यथावत्पुनरन्वपृच्छ- त्तस्मिन्सुभद्रां च तथाऽभिमन्युम् ।। | 3-185-14a 3-185-14b 3-185-14c 3-185-14d |
|
धौम्यं च कृष्णां च युधिष्ठिरं च यमौ च भीमं च दशार्हसिंहः। उवाच दिष्ट्या भवतां शिवेन प्राप्तः किरीटी मुदितः कृतास्त्रः ।। | 3-185-15a 3-185-15b 3-185-15c 3-185-15d |
|
स पूजयित्वा मधुहा यथाव- त्पार्थांश्च कृष्णां च पुरोहितं च। उवाच राजानमभिप्रशंसन् युधिष्ठिरं तेन सहोपविश्य ।। | 3-185-16a 3-185-16b 3-185-16c 3-185-16d |
|
धर्मः परः पाण्डव राज्यलाभा- त्तस्यादिमाहुस्तप एव राजन्। सत्यार्जवाभ्यां चरता स्वधर्मं जितस्त्वयाऽचं परश्च लोकः ।। | 3-185-17a 3-185-17b 3-185-17c 3-185-17d |
|
अधीतमग्रे चरता व्रतानि सम्यग्धनुर्वेदमवाप्य कृत्स्नम्। क्षात्रेण धर्मेण वसूनि लब्ध्वा सर्वे ह्यवाप्ताः क्रतवः पुराणाः ।। | 3-185-18a 3-185-18b 3-185-18c 3-185-18d |
|
न ग्राम्यधर्मेषु रतिस्तवास्ति कामान्न किंचित्कुरुषे नरेन्द्र। न चार्तलोभात्प्रजहासि धर्मं तस्मात्प्रभावादसि धर्मराजः ।। | 3-185-19a 3-185-19b 3-185-19c 3-185-19d |
|
दानं च सत्यं च तपश्च राजन् क्षमा च शान्तिश्च दमो धृतिश्च। अवाप्य राष्ट्राणि वसूनि भोगा- नेषा परा पार्थ सदा रतिस्ते ।। | 3-185-20a 3-185-20b 3-185-20c 3-185-20d |
|
हृतं च देशं कुरुजाङ्गलानां कृष्णां सभायामशां च पश्यन्। अपेतधर्मव्यवहारवृत्तं सहेत तत्पाण्डव कस्त्वदन्यः ।। | 3-185-21a 3-185-21b 3-185-21c 3-185-21d |
|
असंशयं सर्वसमृद्धकामः क्षिप्रं प्रजाः पालयितासि सम्यक्। अद्यैव तन्निग्रहणं कुरूणां यदि प्रतिज्ञा भवतः समाप्ता ।। | 3-185-22a 3-185-22b 3-185-22c 3-185-22d |
|
प्रोवाच कृष्णामपि याज्ञसेनीं दशार्हभर्ता सहितः सुहृद्भिः। कदिष्ट्या समग्राऽसि धनंजयेन समागतेत्येवमुवाच कृष्णः ।। | 3-185-23a 3-185-23b 3-185-23c 3-185-23d |
|
कृष्णे धनुर्वेदरतिप्रदाना- स्तवात्मजास्ते शिशवः शुशीलाः। सद्भिः सदैवाचरितं समाधिं चरन्ति पुत्रास्तव याज्ञसेनि ।। | 3-185-24a 3-185-24b 3-185-24c 3-185-24d |
|
राज्ये नियुक्तैश्च निमन्त्र्यमाणाः पित्रा च कृष्णे तव सोदरैश्च। न यज्ञसेनस्य न मातुलानां गृहेषु बाला रतिमाप्नुवन्ति ।। | 3-185-25a 3-185-25b 3-185-25c 3-185-25d |
|
आनर्तमेवाभिमुखाः शिवेन गत्वाधनुर्वेदरतिप्रधानाः। तवात्मजा वृष्णिपुरं प्रविश्य न दैवतेभ्यः स्पृहयन्ति कृष्णे ।। | 3-185-26a 3-185-26b 3-185-26c 3-185-26d |
|
यथा त्वमेवार्हसि तेषु वृत्तं प्रयोक्तुमार्या च यथैव कुन्ती। तेष्वप्रमादेन तथा करोति तथैव भूयश्च तथा सुभद्रा ।। | 3-185-27a 3-185-27b 3-185-27c 3-185-27d |
|
यथाऽनिरुद्धस्य यथाऽभिमन्यो- र्यथा सुनीथस्य यथैव भानोः। तथा विनेता च गतिश्च कृष्णे तवात्मजानामपि रौक्मिणेयः ।। | 3-185-28a 3-185-28b 3-185-28c 3-185-28d |
|
गदासिचर्मग्रहणेषु शूरा- नस्त्रेषु शिक्षासु रथाश्वयाने। सम्यग्विनेता विनयेदतन्द्री- स्तांश्चाभिमन्युं च सदा कुमारान् ।। | 3-185-29a 3-185-29b 3-185-29c 3-185-29d |
|
स चापि सम्यक्प्रणिधाय शिक्षां शस्त्राणइ चैषां विधिवत्प्रदाय। तवात्मजानां च तथाऽभिमन्योः पराक्रमैस्तुष्यति रौक्मिणेयः ।। | 3-185-30a 3-185-30b 3-185-30c 3-185-30d |
|
यथा विहारं प्रसमीक्षमाणाः प्रयान्ति पुत्रास्तव याज्ञसेनि। एकैकमेषामनुयान्ति यत्र रथाश्च यानानि च दन्तिनश्च ।। | 3-185-31a 3-185-31b 3-185-31c 3-185-31d |
|
अथाब्रवीद्धर्मराजं तु कृष्णो दशार्हयोधाः कुकुरान्धकाश्च। एते निदेशं तव पालयन्त- स्तिष्ठन्तु यत्रेच्छसि तत्र राजन् ।। | 3-185-32a 3-185-32b 3-185-32c 3-185-32d |
|
आवर्ततां कार्मुकवेगवाता हलायुधप्रग्रणा मधूनाम्। सेना तवार्थेषु नरेन्द्र यत्ता ससादिपत्त्यश्वरथा सनागा ।। | 3-185-33a 3-185-33b 3-185-33c 3-185-33d |
|
प्रस्थाप्यतां पाण्डव धार्तराष्ट्रः सुयोधनः पापकृतां वरिष्ठः। स सानुबन्धः ससुहद्गणश्च भौमस्य सौबाधिपतेश्च मार्गम् ।। | 3-185-34a 3-185-34b 3-185-34c 3-185-34d |
|
कामं तथा तिष्ठ नरेन्द्र तस्मि- न्यथा कृतस्ते समयः सभायाम्। दाशार्हयोधैस्तु हतारियोधं प्रतीक्षतां नागपुरं प्रभग्नम् ।। | 3-185-35a 3-185-35b 3-185-35c 3-185-35d |
|
व्यपेतमन्युर्व्यपनीतपाप्मा विहृत् यत्रेच्छसि तत्र कामम्। ततः समृद्धिप्रभवं विशोकः प्रपत्स्यसे नागपुरं सराष्ट्रम् ।। | 3-185-36a 3-185-36b 3-185-36c 3-185-36d |
|
ततस्तदाज्ञाय मतं महात्मा यथावदुक्तं पुरुषोत्तमेन। प्रशस्य विप्रेक्ष्य च धर्मराजः कृताञ्जलिः केशवमित्युवाच ।। | 3-185-37a 3-185-37b 3-185-37c 3-185-37d |
|
असंशयं केशव पाण्डवानां भवान्गतिस्त्वच्छरणा हि पार्थाः। कालोदये तच्च ततश्च भूयः कर्ता भवान्कर्म न संशयोस्ति ।। | 3-185-38a 3-185-38b 3-185-38c 3-185-38d |
|
यथाप्रतिज्ञं विहृतश्च कालः सर्वाः समा द्वादश निर्जनेषु। अज्ञातचर्यां विधिवत्समाप्य भवद्गताः केशव पाण्डवेयाः ।। | 3-185-39a 3-185-39b 3-185-39c 3-185-39d |
|
एषैव बुद्धिर्जुषतां सदा त्वां सत्ये स्थिताः केशव पाण्डवेयाः। सदानधर्माः सजलाः सदाराः सबान्धवास्त्वच्छरणा हि पार्थाः ।। | 3-185-40a 3-185-40b 3-185-40c 3-185-40d |
| वैशंपायन उवाच। | 3-185-41x |
|
तथा वदतिवार्ष्णेये धर्मराजे च भारत। अथ पश्चात्तपोवृद्धो बहुवर्षसहस्रधृक्। प्रत्यदृश्यत धर्मात्मा मार्कण्डेयो महातपाः ।। | 3-185-41a 3-185-41b 3-185-41c |
|
अजरश्चामरंश्चैव रूपौदार्यगुणान्वितः। व्यदृश्यत तथा युक्तो यथा स्यात्पञ्चविंशकः ।। | 3-185-42a 3-185-42b |
|
तमागतमृषिं वृद्धं बहुवर्षसहस्रिणम्। उपातिष्ठन्त ते सर्वेपाण्डवाः सहयादवाः ।। | 3-185-43a 3-185-43b |
|
तमर्चितं सुविश्वस्तमासीनमृषिसत्तमम्। ब्राह्मणानां मतेनाह पाण्डवानां च केशवः ।। | 3-185-44a 3-185-44b |
|
शुश्रूपवः पाण्डवास्ते ब्राह्मणाश्च समागताः। द्रौपदी सत्यभामा च तथाऽहंपरमं वचः ।। | 3-185-45a 3-185-45b |
|
पुरावृत्ताः कथाः पुण्याः सदाचारान्सनातनान्। राज्ञांस्त्रीणामृषीणां च मार्कणअडेय प्रचक्ष्व नः ।। | 3-185-46a 3-185-46b |
| वैशंपायन उवाच। | 3-185-47x |
|
तेषु तत्रोपविष्टेषु देवर्षिरपि नारदः। आजगाम विशुद्धात्मा पाण्डवानवलोककः ।। | 3-185-47a 3-185-47b |
|
तमप्यथ महात्मानं सर्वे ते पुरुषर्षभाः। पाद्यार्ध्याभ्यां यथान्यायमुपतस्थुर्मनीषिणः ।। | 3-185-48a 3-185-48b |
|
नारदस्त्वथ देवर्षिर्ज्ञात्वा तांस्तु कृतक्षणान्। मार्कण्डेयस्य वदतस्तां कथामन्वमोदत ।। | 3-185-49a 3-185-49b |
|
उवाच चैनं कालज्ञं स्मयन्निव सनारदः। ब्रह्मर्षे कथ्यतां यत्ते पाण्डवेषु विवक्षितम् ।। | 3-185-50a 3-185-50b |
|
एवमुक्तः प्रत्युवाच मार्कण्डेयो महातपाः। क्षणं कुरुध्वंविपुलमाख्यातव्यं भविष्यति ।। | 3-185-51a 3-185-51b |
|
एवमुक्ताः क्षणं चक्रुः पाण्डवाः सह तैर्द्विजैः। मध्यंदिने यथादित्यं प्रेक्षन्तस्ते महामुनिम् ।। | 3-185-52a 3-185-52b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते अरण्यपर्वणि मार्कण्डेयसमास्यापर्वणि पञ्चाशीत्यधिकशततमोऽध्यायः ।। 185 ।। |
3-185-13 भूतमतिः रुद्रः। गुहेन कार्तिकेयेन ।। 3-185-19 कोपो न कश्चित्परुषो नरेन्द्रेति ध. पाठः ।। 3-185-20 एषा दानादिरूपा सदारतिः नित्यंप्रीतिविषयः ।। 3-185-21 राज्ये निविष्टः कुरुजांगलानां कृष्णां सभायां सभवानपश्यदिति ध. पाठः ।। 3-185-26 आनर्तं द्वारकादेशम् ।। 3-185-28 विनेता शिक्षयिता रौविमणेयः प्रद्युम्नः ।। 3-185-33 मधूनां माथुराणाम्। हलायुधः प्रग्रहणो नियन्ता यस्या सा सेना। यत्ता सन्नद्धा ।। 3-185-34 भौमस्य नरकासुरस्य सौभाधिपतेः सात्वस्य। सात्वस्य सौभाधिपतेश्च मार्गमिति ख. पाठः ।। 3-185-42 पञ्चविंशकः वर्षैरिति शेषः ।। 3-185-47 अवलोककः अवलोकनार्थी ।।
| आरण्यकपर्व-184 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | आरण्यकपर्व-186 |