महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-181
| ← आरण्यकपर्व-180 | महाभारतम् तृतीयपर्व महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-181 वेदव्यासः |
आरण्यकपर्व-182 → |
अजगरेण भीमंप्रति स्वस्याजगरत्वप्रापककारणाभिधानम् ।। 1 ।।
दुर्निमित्तदर्शनाद्दुर्मनायमानेन युधिष्ठिरेण भीममार्गानुसरणएनाज्जगरगृहीतभीमस्य दर्शनम् ।। 2 ।।
| महाभारतस्य पर्वाणि |
|---|
| वैशंपायन उवाच। | 3-181-1x |
|
स भीमसेनस्तेजस्वी तदा सर्पवशं गतः। चिन्तयामास सर्पस्य वीर्यमत्यद्भुतं महत् ।। | 3-181-1a 3-181-1b |
|
उवाच च महासर्पं कामयाब्रूहि पन्नग। कस्त्वं भो भुजगश्रेष्ठ किं मया च करिष्यसि ।। | 3-181-2a 3-181-2b |
|
पाण्डवो भीमसेनोऽहं धर्मराजादनन्तरः। नागायुतसमप्राणस्त्वया नीतः कथं वशम् ।। | 3-181-3a 3-181-3b |
|
सिंहाः केसरिणो व्याघ्रा महिषा वारणास्तथा। समागताश्च बहुशो निहताश्च मया युधि ।। | 3-181-4a 3-181-4b |
|
राक्षसाश्च पिशाचाश्च पन्नगाश्च महाबलाः। भुजवेगमशक्ता मे सोढुं पन्नगसत्तम ।। | 3-181-5a 3-181-5b |
|
किंनु विद्याबलं किंनु वरदानमथो तव। उद्योगमपि कुर्वाणो वशगोस्मि कृतस्त्वया ।। | 3-181-6a 3-181-6b |
|
अनुत्यो विक्रमो नॄणामिति मे धीयते मतिः। यथेदं मे त्वया नाग बलं प्रतिहतं महत् ।। | 3-181-7a 3-181-7b |
|
इत्येवंवादिनं वीरं भीममक्लिष्टकारिणम्। भोगेन महता गृह्य समन्तात्पर्यवेष्टयत् ।। | 3-181-8a 3-181-8b |
|
निगृह्यैनं महाबाहुं ततः स भुजगस्तदा। विमुच्यास्य भुजौ पीनाविदं वचनमब्रवीत् ।। | 3-181-9a 3-181-9b |
|
दिष्टस्त्वं क्षुधितस्याद्य देवैर्भक्षो महाभुज। दिष्ट्या कालस्य महतः प्रियाः प्राणा हि देहिनां ।। | 3-181-10a 3-181-10b |
|
यथा त्विदं मया प्राप्तं भुजङ्गत्वमरिंदम। तदवश्यं त्वया मत्तः श्रोतव्यं शृणु यन्मम ।। | 3-181-11a 3-181-11b |
|
इमामवस्थां संप्राप्तो ह्यहं कोपान्महर्षिणा। शापस्यान्तं परिप्रेप्सुः सर्वस् कथयामि तत् ।। | 3-181-12a 3-181-12b |
|
नहुषो नाम राजर्षिर्व्यक्तं ते श्रोत्रमागतः। तवैव पूर्वः पूर्वेषामायोर्वंशधरः सुतः ।। | 3-181-13a 3-181-13b |
|
सोहं शापादगस्त्यस्य ब्राह्मणानवमत्य च। इमामवस्थामापन्नः पश्य दैवमिदं मम ।। | 3-181-14a 3-181-14b |
|
त्वां चेदवध्यमायान्तमतीव प्रियदर्शनम्। अहमद्योपयोक्ष्यामि विधानं पश्य यादृशम् ।। | 3-181-15a 3-181-15b |
|
न हि मे मुच्यते कश्चित्कथंचित्प्रग्रहं गतः। गचजोवा महिषो वाऽपि षष्ठे काले नरोत्तम ।। | 3-181-16a 3-181-16b |
|
नासि केवलसर्पेण तिर्यग्योनिषु वर्तता। गृहीतः कौरवश्रेष्ठ वरदानमिदं मम ।। | 3-181-17a 3-181-17b |
|
पतता हि विमानाग्रान्मया शक्रासनाद्द्रुतम्। कुरु शापान्तमित्युक्तो भगवान्मुनिसत्तमः ।। | 3-181-18a 3-181-18b |
|
`यस्त्वया वेष्टितो राजन्मोहमेति महाबलः'। मोक्षस्ते भविता राजन्कस्माच्चित्कालपर्ययात् ।। | 3-181-19a 3-181-19b |
|
ततोस्मि पतितो भूमौ न च मामजहात्स्मृतिः। स्मार्तमस्ति पुराणं मे यथैवाधिगतं तथा ।। | 3-181-20a 3-181-20b |
|
यस्तु ते व्याहृतान्प्रश्नान्प्रतिब्रूयाद्विभागवित्। स त्वां मोक्षयिता शापादिति मामब्रवीदृषिः ।। | 3-181-21a 3-181-21b |
|
गृहीतस्य त्वया राजन्प्राणिनोपि बलीयसः। सत्वभ्रंशोऽधिकस्यापि सर्वस्याशु भविष्यति ।। | 3-181-22a 3-181-22b |
|
इतिचाप्यहमश्रौषं वचस्तेषां दयावताम्। मयि संजातहार्दानामथ तेऽन्तर्हिता द्विजाः ।। | 3-181-23a 3-181-23b |
|
सोहं परमदुष्कर्मा वसामि निरयेऽशुचौ। सर्पयोनिमिमां प्राप्यकालाकाङ्क्षी महाद्युते ।। | 3-181-24a 3-181-24b |
|
तमुवाच महाबाहुर्भीमसेनो भुजङ्गमम्। न ते कुप्ये महासर्प नात्मने द्विजसत्तम ।। | 3-181-25a 3-181-25b |
|
यस्मादभावी भावी वा मनुष्यः सुखदुःखयोः। आगमे यदि वाऽपाये न तत्र ग्लपयेन्मनः ।। | 3-181-26a 3-181-26b |
|
दैवं पुरुषकारेण को वञ्चयितुमर्हति। दैवमेव परं मन्ये पौरुषं तु निरर्थकम् ।। | 3-181-27a 3-181-27b |
|
पश्य दैवोपघाताद्धि भुजवीर्यव्यपाश्रयम्। इमामवस्थां संप्राप्तमनिमित्तमिहाद्य माम् ।। | 3-181-28a 3-181-28b |
|
किंतु नाद्यानुशोचामि तथाऽऽत्मानं विनाशितम्। तथा तु विपिने न्यस्तान्भ्रातॄन्राज्यपरिच्युतान् ।। | 3-181-29a 3-181-29b |
|
हिमवांश्च सुदुर्गोऽयं यक्षराक्षससंकुलः। मां समुद्वीक्षमाणास्ते प्रयतिष्यन्ति विह्वलाः ।। | 3-181-30a 3-181-30b |
|
विनष्टमथ मां श्रुत्वा भविष्यन्ति निरुद्यमाः। धर्मशीला मया ते हि बाध्यन्ते राज्यगृद्धिना ।। | 3-181-31a 3-181-31b |
|
अथवा नार्जुनो धीमान्विषादमुपयास्यति। सर्वास्त्रविदनाधृष्यो देवगन्धर्वराक्षसैः ।। | 3-181-32a 3-181-32b |
|
समर्थः स महाबाहुरेकाङ्ना सुमहाबलः। देवराजमपि स्थानात्प्रच्यावयितुमञ्जसा ।। | 3-181-33a 3-181-33b |
|
किं पुनर्धृतराष्ट्रस् पुत्रं दुर्द्यूतदेविनम्। विद्विष्टं सर्वलोकस्य दम्भमोहपरायणम् ।। | 3-181-34a 3-181-34b |
|
मातरं चैव शोचामि कृपणां पुत्रगृद्धिनीम्। याऽस्माकं नित्यमाशास्ते महत्त्वमधिकं परैः ।। | 3-181-35a 3-181-35b |
|
तस्याः कथं त्वनाथाया मद्विनाशाद्भुजङ्गम्। सफलास्ते भविष्यन्ति मयि सर्वे मनोरथाः ।। | 3-181-36a 3-181-36b |
|
नकुलः सहदेवश्च यमौ च गुरुवर्तिनौ। मद्वाहुबलसंगुप्तौ नित्यं पुरुषमानिनौ ।। | 3-181-37a 3-181-37b |
|
भविष्यतो निरुत्साहौ भ्रष्टवीर्यपराक्रमौ। मद्विनाशात्परिद्यूनाविति मे वर्तते मतिः ।। | 3-181-38a 3-181-38b |
|
एवंविधं बहु तदा विललाप वृकोदरः। भुजङ्गभोगसंरुद्धो नाशकच्च विचेष्टितुम् ।। | 3-181-39a 3-181-39b |
|
युधिष्ठिरस्तु कौन्तेयो बभूवास्वस्तचेतनः। अनिष्टदर्शनान्घोरानुत्पातान्परिचिन्तयन् ।। | 3-181-40a 3-181-40b |
|
दारुणं ह्यशिवं नादं शिवा दक्षिणतः स्थिता। दीप्तायां दिशि वित्रस्ता रौति तस्याश्रमस्य ह ।। | 3-181-41a 3-181-41b |
|
एकपक्षाक्षिचरणा वर्तिका घोरदर्शना। रक्तं वमन्ती ददृशे प्रत्यादित्यमभासुरा ।। | 3-181-42a 3-181-42b |
|
प्रववौ चानिलो रूक्षश्चण्डः सर्करकर्षणः। अपसव्यानि सर्वाणि मृगपक्षिरुतानि च ।। | 3-181-43a 3-181-43b |
|
पृष्ठतो वायसः कृष्णो याहियाहीति वाशति। मुहुर्मुहुः स्फुरति च दक्षिणोऽस्य भुजस्तथा ।। | 3-181-44a 3-181-44b |
|
हृदयं चरणश्चापि वामोऽस्य परितप्यति। सव्यस्याक्ष्णओ विकारश्चाप्यनिष्टः समपद्यत ।। | 3-181-45a 3-181-45b |
|
धर्मराजोपि मेधावी शङ्कमानो महद्भयम्। द्रौपदीं परिपप्रच्छ क्व भीम इति भारत ।। | 3-181-46a 3-181-46b |
|
शंस तस्मै पाञ्चाली चिरयातं वृकोदरम्। स प्रतस्थे महाबाहुर्धौम्येन सहितो नृपः ।। | 3-181-47a 3-181-47b |
|
द्रौपद्या रक्षणं कार्यमित्युवाच धनंजयम्। नकुलं सहदेवं च व्यादिदेश द्विजान्प्रति ।। | 3-181-48a 3-181-48b |
|
स तस्य पदमुन्नीय तस्मादेवाश्रमात्प्रभुः। मृगयामास कौन्तेयो भीमसेनं महावने ।। | 3-181-49a 3-181-49b |
|
स प्राचीं दिशमास्थाय महतो गजयूथपान्। ददर्श पृथिवीं चिह्नैर्भीमस्य परिचिह्निताम् ।। | 3-181-50a 3-181-50b |
|
ततो मृगसहस्राणि मृगेनद्राणां शतानि च। पतितानि वने दृष्ट्वा मार्गं तस्याविशन्नृपः ।। | 3-181-51a 3-181-51b |
|
धावतस्तस्य वीरस् मृगार्थं वातरंहसः। ऊरुवातविनिर्भग्नान्द्रुमान्व्यावर्जितान्पथिः ।। | 3-181-52a 3-181-52b |
|
स गत्वा तैस्तदा चिह्नैर्ददर्श गिरिगह्वरे। [रूक्षमारुतभूयिष्ठे निष्पत्रद्रुमसंकुले ।। | 3-181-53a 3-181-53b |
|
ईरिणे निर्जले देशे कण्टकिद्रुमसंकुले। अश्मस्थाणुक्षुपाकीर्णे सुदुर्गे विषमोत्कटे।] गृहीतं भुजगेन्द्रेण निश्चेष्टमनुजं तदा ।। | 3-181-54a 3-181-54b 3-181-54c |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते अरण्यपर्वणि आजागरपर्वणि एकाशीत्यधिकशततमोऽध्यायः ।। 181 ।। |
3-181-2 कामया इच्छातः ।। 3-181-8 भोगेन देहेन ।। 3-181-15 उपयोक्ष्यामि भक्षितुगिच्छामि। विधानं दैवम् ।। 3-181-16 षष्ठे कालेऽष्टधाविभक्तस्याह्नो भागे ।। 3-181-20 स्मार्तं स्मृतिविषयम्। पुराणं चिरकालीनमपि स्मरामीत्यर्थः ।। 3-181-21 विभागविदात्मानात्मविवेकवित् ।। 3-181-26 कदाचिदभावी सामर्थ्यहीनः कदाचित् भावी सामर्थ्यवान् अवश्यं भवति ।। 3-181-31 परुषोक्तिभिरिति सेषः ।। 3-181-42 वर्तिका पक्षिविशेषः ।। 3-181-44 दक्षिणो भुज स्फुरतीति भविष्यतोऽनिष्टप्रशमनस्य लिङ्गम् ।। 3-181-45 विकारः स्फुरणम् ।। 3-181-50 यूथपान्पतितान्ददर्शेत्यन्वयः ।। 3-181-54 ईरिणे ऊषरे। क्षुपाः ह्रस्ववृक्षाः ।।
| आरण्यकपर्व-180 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | आरण्यकपर्व-182 |