महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-187
| ← अनुशासनपर्व-186 | महाभारतम् त्रतयोदशपर्व महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-187 वेदव्यासः |
अनुशासनपर्व-188 → |
भीष्मेण युधिष्ठिरंप्रति साम्नः सकलवशीकरणोपायत्वे दृष्टान्ततया रक्षोब्राह्मणसंवादानुवादः।। 1 ।।
| युधिष्ठिर उवाच। | 13-187-1x |
|
साम्नि चापि प्रदानेन च ज्यायः किं भवतो मतम्। प्रब्रूहि भरतश्रेष्ठ यदत्र व्यतिरिच्यते।। | 13-187-1a 13-187-1b |
| भीष्म उवाच। | 13-187-2x |
|
साम्ना प्रसाद्यते कश्चिद्दानेन च तथाऽपरः। पौरुषीं प्रकृतिं ज्ञात्वा तयोरेकतरं भजेत्।। | 13-187-2a 13-187-2b |
|
गुणांस्तु शृणु वैराजन्त्सान्त्वस्य पुरुषर्षभ। दारुणान्यपि भूतानि सान्त्वेनाराधयेद्यथा।। | 13-187-3a 13-187-3b |
|
अत्राप्युदाहरन्तीममिदिहासं पुरातनम्। गृहीत्वा रक्षसा मुक्तो द्विजातिः कानने यथा।। | 13-187-4a 13-187-4b |
|
कश्चित्तु बुद्धिसम्पन्नो ब्राह्मणो विजने वने। गृहीतः कृच्छ्रमापन्नो रक्षसा भक्षयिष्यता।। | 13-187-5a 13-187-5b |
|
सुबुद्धिः श्रुतिसम्पन्नो दृष्ट्वा तमतिभीषणम्। सामैवास्मै प्रयुञ्जानो न मुमोह न विव्यधे।। | 13-187-6a 13-187-6b |
|
रक्षस्तु वाचा सम्पूज्य प्रश्नं पप्रच्छ तं द्विजम्। मोक्ष्यसे ब्रूहि मे प्रश्नं केनास्मि हरिणः कृशः।। | 13-187-7a 13-187-7b |
| भीष्म उवाच। | 13-187-8x |
|
मुहूर्तमथ सञ्चिन्त्य ब्राह्मणिस्तं निरीक्ष्य सः। अभीतवदथाव्यग्रः प्रश्नं प्रतिजगाद ह।। | 13-187-8a 13-187-8b |
|
विदेशस्थो विलोकस्थो विना नूनं सुहृज्जनैः। विषयानतुलान्भुङ्क्षे तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-9a 13-187-9b |
|
नूनं मित्राणि ते रक्षः साधूपचरितान्यपि। स्वदोषात्तु परित्यज्य तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-10a 13-187-10b |
|
अवृत्त्या पीड्यमानोऽपि वृत्त्युपायान्विगर्हयन्। महार्थान्ध्यायसे नूनं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-11a 13-187-11b |
|
परकार्याधिकारस्थाः सद्गुणैरधमा नराः। अवजानन्ति नूनं त्वां तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-12a 13-187-12b |
|
गुणवान्निर्गुणानन्यान्नूनं पश्यसि तत्कृतान्। प्राज्ञैरपि विनीतात्मा तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-13a 13-187-13b |
|
सम्पीड्यात्मानमार्यत्वात्त्वया कश्चिदुपस्कृतः। जितं त्वां मन्यते साधो तेनासि हरिमः कृशः।। | 13-187-14a 13-187-14b |
|
क्लिश्यमानान्विमार्गेषु कामक्रोधावृतात्मनः। मन्येऽनुध्यायसि जनांस्तेनासि हरिमः कृशः।। | 13-187-15a 13-187-15b |
|
प्राज्ञैरपुजितो नूनं प्राज्ञैरप्यभिनिन्दितः। ह्रीमानमर्षी दुर्वृत्तस्तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-16a 13-187-16b |
|
नूनं मित्रमुखः शत्रुः कश्चिदार्यवदाचरन्। वञ्चयित्वा गतस्त्वां वै तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-17a 13-187-17b |
|
नूनमद्य सतां मध्ये तव वाक्यमनुत्तमम्। न भाति कालेऽभिहितं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-18a 13-187-18b |
|
दृष्टपूर्वाञ्श्रुतपूर्वान्कुपितान्हृदयप्रियान्। अनुनेतुं न शक्रोषि तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-19a 13-187-19b |
|
नूनमासञ्जयित्वा त्वा कृत्ये कस्मिंश्चिदीप्सिते। कच्चिदर्थयते नित्यं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-20a 13-187-20b |
|
परोक्षवादिभिर्मिथ्यादोषस्ते सम्प्रदर्शितः। तज्ज्ञैर्न पूज्यसे व्यक्तं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-21a 13-187-21b |
|
नूनं त्वां सद्गुणापेक्षं पूजयानं सुहृत्प्रजाः। मायावीति च जानन्ति तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-22a 13-187-22b |
|
अन्तर्गतमभिप्रायंन न नूनं लज्जयेच्छसि। विवक्तुं प्राप्य शैथिल्यात्तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-23a 13-187-23b |
|
नानाबुद्धिरुचीँल्लोके मानुषान्नूनमिच्छसि। ग्रहीतुं स्वैर्गुणैः सर्वांस्तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-24a 13-187-24b |
|
असत्सु विनिविष्टेषु न गुणान्वदतः स्वयम्। गुणास्ते न विराजन्ते तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-25a 13-187-25b |
|
धर्मवृत्तः श्रुतैर्हीनः पदं त्वं रजसान्वितः। महत्प्रार्थयसे नूनं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-26a 13-187-26b |
|
तपःप्रणिहितात्मानं मन्ये त्वारण्यकाङ्क्षिणम्। बन्धुवर्गो निगृह्णाति तेनासि हरिमः कृशः।। | 13-187-27a 13-187-27b |
|
इष्टभार्यस्य ते नूनं प्रातिवेश्यो महाधनः। युवा सुललितः कामी तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-28a 13-187-28b |
|
दुर्विनीतहतः पुत्रो जामाता वाऽप्रमार्जकः। दारा वा प्रतिकूलास्ते तेनासि हरिमः कृशः।। | 13-187-29a 13-187-29b |
|
भ्रातरोऽतीव विषमाः पिता वा क्षुत्क्षतो मृतः। माता ज्योष्ठो गुरुर्वाऽपि तेनासि हरिमः कृशः।। | 13-187-30a 13-187-30b |
|
ब्राह्मणो वा हतो गौर्वा ब्रह्मस्वं वापहृतं पुरा। देवस्यं वा हृतं काले तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-31a 13-187-31b |
|
हृतदारोऽथ वृद्धो वा लोके द्विष्टोऽथवा नरैः। अविज्ञानेन वा वृद्धस्तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-32a 13-187-32b |
|
वार्धकार्थं धनं दृष्ट्वा स्वा श्रीर्वाऽपि परैर्हृता। वृत्तिर्वा दुर्जनापेक्षा तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-33a 13-187-33b |
|
सम्पत्कालेन ते धर्मः क्षीणस्तात सुहृद्बुवैः। असंन्यासमतिस्तत्र तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-34a 13-187-34b |
|
अविद्वान्भीरुरल्पार्थे विद्याविक्रमदानजम्। यशः प्रार्थयसे नित्यं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-35a 13-187-35b |
|
चिरहाभिलषितं किञ्चित्फलमप्राप्तमेव ते। कृतमन्यैरपहृतं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-36a 13-187-36b |
|
नूनमात्मगतं दोषमपश्यन्किंचिदात्मनि। अकारणेऽभिशस्तो हि तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-37a 13-187-37b |
|
सुहृदां दुःखमार्तानां न प्रमोक्ष्यसि हानिजम्। अलमर्थगुणैर्हीनं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-38a 13-187-38b |
|
साधून्गृहस्थान्दृष्ट्वा च तथा साधून्वनेचरान्। मुक्तांश्चावसथे सक्तांस्तेनासि हरिमः कृशः।। | 13-187-39a 13-187-39b |
|
धर्म्यमर्थ्यं च काम्यं च देशे च रहितं वचः। न प्रसिद्ध्यति ते नूनं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-40a 13-187-40b |
|
दत्तानकुशलैरर्थान्मनीषी संजिजीविषुः। प्राप्य वर्तयसे नूनं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-41a 13-187-41b |
|
परस्परविरुद्धानां प्रियं नूनं चिकीर्षसि। सुहृदामुपरोधेन तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-42a 13-187-42b |
|
पापान्विवर्धितान्दृष्ट्वा कल्याणांश्चावसीदतः। ध्रुवं गर्हयसे नूनं तेनासि हरिणः कृशः।। | 13-187-43a 13-187-43b |
|
एवं सम्पूजितं रक्षो विप्रं तं प्रत्यपूजयत्। सहायमकरोच्चैनं सम्पूज्यामुं मुमोच ह।। | 13-187-44a 13-187-44b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते अनुशासनपर्वणि दानधर्मपर्वणि सप्ताशीत्यधिकशततमोऽध्यायः।। 187 ।। |
13-187-8 आभिर्गाधाभिरव्यग्र इति झ.पाठः।। 13-187-10 स्वदोषादपरज्यन्ते इति झ.पाठः।। 13-187-16 प्रज्ञासम्भावितो नूनमप्रदैरुपसंहिते इति झ.पाठः।।
| अनुशासनपर्व-186 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | अनुशासनपर्व-188 |